มณฑลมหาราษฎร์

ในปี พ.ศ. 2458 พระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัว โปรดให้แยกนครลำปาง นครแพร่ และนครน่าน ออกเป็นมณฑลมหาราษฎร์ เนื่องจากมณฑลพายัพเป็นมณฑลที่มีเมืองใหญ่หลายเมือง และเมืองเหล่านั้นมีท้องที่กว้าง แยกอยู่ตามลุ่มน้ำถึง 3 ลุ่มน้ำ คือ ลุ่มน้ำเจ้าพระยา ลุ่มน้ำของ(โขง) ลุ่มน้ำคง(สาระวิน) มีพื้นที่ครอบคลุมทางด้านตะวันออกของมณฑลพายัพเดิม ^[1] ตั้งสำนักข้าหลวงใหญ่มณฑลที่เมืองนครแพร่ และทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯให้มหาอำมาตย์ตรีพระยาเพชรรัตน์สงคราม เป็นสมุหเทศาภิบาล และมหาอำมาตย์โทเจ้าพระยาสุรสีห์วิสิษฐ์ศักดิ์ เป็นอุปราชมณฑลผู้ตรวจตรากำกับราชการ ต่อมาในปี พ.ศ. 2469 พระบาทสมเด็จพระปกเกล้าเจ้าอยู่หัว โปรดให้ยุบมณฑลมหาราษฎร์รวมกันมณฑลพายัพตามเดิม

ตำแหน่งเจ้าผู้ครองนครแพร่ถูกยกเลิกในปี พ.ศ. 2445

• โรงเรียนชายประจำมณฑลมมหาราษฎร์"พิริยาลัย" ปัจจุบันคือ โรงเรียนพิริยาลัยจังหวัดแพร่
• โรงเรียนสตรีประจำมณฑลมมหาราษฎร์"นารีรัตน์" ปัจจุบันคือ โรงเรียนนารีรัตน์จังหวัดแพร่

ชัยวัฒน์ ปะสุนะ. (2564). ระบอบอาณานิคมของอังกฤษในพม่าและแหลมมลายู กับการจัดการมณฑลพายัพของรัฐสยาม ค.ศ. 1894-1933. วิทยานิพนธ์มหาบัณฑิต ภาควิชาประวัติศาสตร์ คณะอักษรศาสตร์ จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย.