วิกิพีเดีย

ชาวคาซัค

ชาวคาซัค หรือ ชาวคาซัก (คาซัค: қазақтар / qazaqtar) เป็นกลุ่มชนเติร์กที่อาศัยอยู่ในเอเชียกลางถึงยุโรปตะวันออก ส่วนใหญ่อยู่ในประเทศคาซัคสถาน แต่ก็มีส่วนหนึ่งอยู่ทางเหนือของอุซเบกิสถาน ภูมิภาคชายแดนของประเทศรัสเซีย และในภาคตะวันตกเฉียงเหนือของจีน (โดยเฉพาะจังหวัดปกครองตนเองชนชาติคาซัค อีหลี) และมองโกเลียตะวันตก (จังหวัดบายัน-เอิลกี) ชาวถือกำเนิดจากการรวมตัวของชาวเติร์กสมัยกลางกับชนเผ่ามองโกล[26][27][28][29]

ชาวคาซัค
қазақтар
qazaqtar
قازاقتار
ชาวคาซัคในชุดพื้นเมือง
ประชากรทั้งหมด
ป. 16 ล้านคน
ภูมิภาคที่มีประชากรอย่างมีนัยสำคัญ
 คาซัคสถาน13,012,645[1]
 จีน1,562,518[2]
 อุซเบกิสถาน803,400[3]
 รัสเซีย647,732[4]
 มองโกเลีย102,526[5]
 คีร์กีซสถาน33,200[6]
 สหรัฐอเมริกา24,636[7]
 ตุรกี10,000[8]
 แคนาดา9,600[9]
 อิหร่าน3,000–15,000[10][11]
 เช็กเกีย5,639[12]
 ยูเครน5,526[13]
 สหราชอาณาจักร5,432[14]
 สหรัฐอาหรับเอมิเรตส์5,000[15]
 อิตาลี1,924[16]
 ออสเตรเลีย2,310[17]
 ออสเตรีย1,685[18]
 เบลารุส1,355[19]
 เยอรมนี1,000[20]
 โปรตุเกส633[21]
 อัฟกานิสถาน200[22]
 ฟิลิปปินส์178–215[23]
ภาษา
คาซัค, รัสเซีย[24]
ศาสนา
ส่วนใหญ่อิสลามนิกายซุนนี[25]
กลุ่มชาติพันธุ์ที่เกี่ยวข้อง
คีร์กีซ, Nogai และชาวการากัลปัก

ความเป็นอัตลักษณ์ทางชาติพันธุ์คาซัคกำเนิดขึ้นในยุคกลาง และชัดเจนมากขึ้นในสมัยรัฐข่านคาซัคระหว่าง ค.ศ. 1456 - 1465 (หลังการล่มสลายของโกลเดนฮอร์ด) ซึ่งเป็นช่วงเวลาที่บางเผ่าชนที่อยู่ใต้การปกครองของสุลต่านซานิเบกและเกเรย์ แยกตัวออกจากจักรวรรดิข่านแห่งอบูล-ไคร์ ข่าน

ศัพท์ คาซัค ใช้เรียกผู้ที่มีชาติพันธุ์คาซัค ส่วนศัพท์ คาซัคสตานี ส่วนใหญ่ใช้เรียกผู้อยู่อาศัยหรือพลเมืองคาซัคสถานทุกคน โดยไม่คำนึงถึงกลุ่มชาติพันธุ์[30][31]

ศัพทมูลวิทยา

แก้
 
คนขี่ม้าจากเอเชียกลางเชื้อชาติคาซัค พิพิธภัณฑ์รัสเซียแห่งชาติพันธุ์วรรณนา ค.ศ. 1910

ชาวคาซัคอาจเริ่มใช้ชื่อชาติพันธุ์ตนเองตั้งแต่ช่วงคริสต์ศตวรรษที่ 15[32] หลายทฤษฎีได้อธิบายที่มาของคำว่า "คาซัค" บางทฤษฎีมีสมมุติฐานว่าคำนี้มาจากรูปกริยาภาษาเตอร์กิกว่า qaz ("ร่อนเร่, พเนจร, นักรบ, เสรี, อิสระ") หรือมาจากศัพท์เตอร์กิกดั้งเดิมว่า *khasaq (เกวียนใช้โดยชาวคาซัคเพื่อขนย้ายเยิร์ตและข้าวของของตน)[33][34]

อีกทฤษฎีหนึ่งเสนอว่าชื่อของกลุ่มชนนี้ (Kazakh, เดิมเขียน Qazaq) มาจากศัพท์ภาษาเตอร์กิกโบราณว่า qazğaq ซึ่งมีการใช้เป็นครั้งแรกบนอนุสาวรีย์ของชาวเติร์กในคริสต์ศตวรรษที่ 8 ของอูยุก-ทูรัน[35] ส่วนทฤษฎีโดย วาซิลี รัดลอฟ นักภาษาศาสตร์ด้านกลุ่มชนเติร์ก และเวเนียมิน ยูดิน นักบูรพาวิทยา เสนอว่า คำว่า qazğaq ซึ่งเป็นคำนาม มีรากเดียวกับคำว่า qazğan ("รับ", "ได้") ดังนั้น คำว่า qazğaq มีนิยามว่า บุคคลแบบหนึ่งที่หาผลประโยชน์และกำไร[36]

ประวัติ

แก้

คำว่า "คาซัค" มีการใช้แบบทั่วไปในเอเชียกลางสมัยยุคกลาง โดยทั่วไปใช้เพื่อกล่าวถึงบุคคลหรือกลุ่มบุคคลที่ได้รับอิสรภาพจากผู้มีอำนาจหรือผู้ปกครอง ตีมูร์ ผู้พิชิตชาวเติร์ก-มองโกล ก็เคยกล่าวว่า การที่เขาตอนยังเป็นหนุ่มไม่ได้อยู่ภายใต้อำนาจโดยตรงของใคร คือ Qazaqliq ("ความเป็นกาซักหรือคาซัค")[37] ในช่วงการพิชิตดินแดนเอเชียกลางโดยชนร่อนเร่ชาวอุซเบก จักรพรรดิอบูล-ไคร์คาน ผู้ครองจักรวรรดิข่านอุซเบก ได้มีความขัดแย้งกับ กิเรย์และจานิเบก ข่าน ผู้เป็นเสนาของจักรพรรดิเจงกีส ข่านและผู้สืบเชื้อสายของอุรุส ข่าน

ความขัดแย้งนี้อาจเกิดขึ้นจากความพ่ายแพ้แบบย่อยยับของจักรพรรดิอบูล-ไคร์คานโดยพวกกัลมัก[38] ทำให้กิเรย์ จานิเบกและชนเร่รอนกลุ่มใหญ่อพยพไปบริเวณเจติซู/เซมิเรชเย ซึ่งติดกับชายแดนโมกูลิสถาน และไปสร้างทุ่งหญ้าเป็นที่อาศัยและเลี้ยงสัตว์ โดยอาศัยบารมีของจักรพรรดิเอเซน บูกา ผู้เป็นจักรพรรดิที่นั่นและผู้สืบเชื้อสายของเจงกีส ข่าน โดยพระองค์มีความประสงค์ให้ทุ่งหญ้าของผู้ย้ายถิ่นมาใหม่นี้ เป็นพื้นที่กันชนเพื่อป้องกันการขยายตัวของชาวโอยรัต[39] ไม่มีคำอธิบายอย่างชัดเจนว่าเหตุใดชาวคาซัครุ่นหลังจึงใช้คำว่า "คาซัค" เป็นชื่อชาติพันธุ์ตนเองอย่างถาวร แต่ข้อมูลดังกล่าวเป็นแหล่งอ้างอิงเดียวที่ตรวจสอบได้ในประวัติศาสตร์ ในเอกสารต่าง ๆ กลุ่มชนที่ปกครองโดยกิเรย์และจานิเบก มักถูกเรียกว่า กาซัก (Qazak) และกาซัก-อุซเบก (Uzbek-Qazak) (หมายถึงชาวอุซเบกที่ไม่ได้ปกครองโดยจักรพรรดิข่านอุซเบก) เดิมทีชาวรัสเซียเรียกชาวคาซัคว่า "กีร์กีซ" (Kirgiz) และภายหลังเรียกว่า "กีร์กีซ-ไกซัก" (Kirghiz-Kaisak) เพื่อไม่ให้สับสนกับชาวคีร์กีซ

สัญนิยมของรัสเซียในศตวรรษที่ 17 แนะนำว่า เพื่อไม่ให้สับสนระหว่างชาวกาซักแห่งทุ่งหญ้ากว้างใหญ่กับคอสแซคของกองทัพจักรวรรดิรัสเซีย พยัญชนะท้ายคำของคำว่า Qazak ควรใช้เป็น "kh" แทน "q" หรือ "k" การสะกดแบบนี้ได้เป็นการสะกดอย่างทางการในสหภาพโซเวียตใน ค.ศ. 1936[40]

  • Kazakh  (คาซัค / กาซัก) – Казах
  • Cossack  (คอสแซค) – Казак

คำว่า "คอสแซค" ในภาษายูเครนอาจมีจากรากศัพท์เดียวกับคำว่า "กิปชัก" (Kypchak) ซึ่งแปลว่า "ผู้ร่อนเร่" หรือ "ผู้ปล้นคนเดินทาง"[41][42]

ประวัติศาสตร์มุขปาฐะ

แก้

เช่นเดียวกันกับผู้ที่มีวีถีชีวิตแบบชนร่อนเร่ ชาวคาซัคคงไว้ซึ่งประวัติศาสตร์มุขปาฐะแบบมหากาพย์ที่สืบมาหลายศตวรรษ โดยทั่วไปจะถ่ายทอดในรูปแบบของเพลง (kyi) และบทกวี (zhyr) ซึ่งมักจะบอกเล่าเรื่องราวของวีรบุรุษของชาติคาซัคสถาน[43]

ประเพณีมุขปาฐะคาซัคถูกนำมาใช้เพื่อจุดประสงค์ในการโฆษณาชวนเชื่อมานานแล้ว Abai Qunanbaiuly นักกวีชาวคาซัคผู้มีอิทธิพลอย่างมาก มองสิ่งนี้เป็นวิธีที่เหมาะสำหรับการถ่ายทอดแนวคิดสนับสนุนการทำให้เป็นตะวันตกแก่เพื่อนร่วมงานของเขา ประเพณีมุขปาฐะคาซัคยังทับซ้อนกับความเป็นชาตินิยมทางชาติพันธุ์ และไเหมาะสมสำหรับวัตถุประสงค์ทางการศึกษาของการให้เอกราชนับตั้งแต่การล่มสลายของสหภาพโซเวียต[43][44][45]

อ้างอิง

แก้
  1. ↑ "Агентство Республики Казахстан по статистике. Этнодемографический сборник Республики Казахстан 2014". เก็บจากแหล่งเดิมเมื่อ 8 November 2017. สืบค้นเมื่อ 5 September 2014.
  2. ↑ "Main Data of the Seventh National Population Census". Stats.gov.cn. เก็บจากแหล่งเดิมเมื่อ 11 May 2021. สืบค้นเมื่อ 25 July 2021.
  3. ↑ "DEMOGRAPHIC SITUATION IN THE REPUBLIC OF UZBEKISTAN". คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิมเมื่อ 22 August 2018.
  4. ↑ "Russia National Census 2010". คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิมเมื่อ 23 December 2021. สืบค้นเมื่อ 29 August 2012.
  5. ↑ Mongolia National Census 2010 Provision Results. National Statistical Office of Mongolia เก็บถาวร 15 กันยายน 2011 ที่ เวย์แบ็กแมชชีน (in Mongolian.)
  6. ↑ In 2009 National Statistical Committee of Kyrgyzstan. National Census 2009 เก็บถาวร 8 มีนาคม 2012 ที่ เวย์แบ็กแมชชีน
  7. ↑ "Place of birth for the foreign-born population in the United States, Universe: Foreign-born population excluding population born at sea, 2014 American Community Survey 5-Year Estimates". United States Census Bureau. คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิมเมื่อ 12 February 2020. สืบค้นเมื่อ 16 July 2013.
  8. ↑ "Казахское общество Турции готово стать объединительным мостом в крепнущей дружбе двух братских народов – лидер общины Камиль Джезер". 26 October 2009. เก็บจากแหล่งเดิมเมื่อ 8 March 2016. สืบค้นเมื่อ 18 March 2015.
  9. ↑ "2011 National Household Survey: Data tables". 8 May 2013. เก็บจากแหล่งเดิมเมื่อ 13 May 2016. สืบค้นเมื่อ 16 July 2013.
  10. ↑ "Казахи "ядерного" Ирана". คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิมเมื่อ 4 March 2016. สืบค้นเมื่อ 18 March 2015.
  11. ↑ ""Казахи доказали, что являются неотъемлемой частью иранского общества и могут служить одним из мостов, связующих две страны" – представитель диаспоры Тойжан Бабык". 20 March 2010. เก็บจากแหล่งเดิมเมื่อ 11 March 2016. สืบค้นเมื่อ 18 March 2015.
  12. ↑ "Population data". czso.cz. เก็บจากแหล่งเดิมเมื่อ 12 January 2018. สืบค้นเมื่อ 11 October 2017.
  13. ↑ Ukrainian population census 2001 [ลิงก์เสีย]: Distribution of population by nationality. Retrieved 23 April 2009
  14. ↑ "Main Language in England & Wales by Proficiency in English 2011". Office for National Statistics. 2011. เก็บจากแหล่งเดิมเมื่อ 20 September 2021. สืบค้นเมื่อ 2022-05-24.
  15. ↑ "UAE´s population – by nationality". BQ Magazine. 12 April 2015. คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิมเมื่อ 11 July 2015. สืบค้นเมื่อ 12 July 2015.
  16. ↑ "Cittadini Kazaki in Italia Dati Istat al 2022". เก็บจากแหล่งเดิมเมื่อ 4 April 2023. สืบค้นเมื่อ 4 April 2023.
  17. ↑ "Kazakhstan country brief". Department of Foreign Affairs and Trade. เก็บจากแหล่งเดิมเมื่อ 14 May 2021. สืบค้นเมื่อ 12 September 2021.
  18. ↑ "Bevölkerung nach Staatsangehörigkeit und Geburtsland". Statistik Austria. เก็บจากแหล่งเดิมเมื่อ 18 March 2015. สืบค้นเมื่อ 18 March 2015.
  19. ↑ population census 2009 เก็บถาวร 18 มกราคม 2012 ที่ เวย์แบ็กแมชชีน: National composition of the population.
  20. ↑ "Kasachische Diaspora in Deutschland. Botschaft der Republik Kasachstan in der Bundesrepublik Deutschland" (ภาษาเยอรมัน). botschaft-kaz.de. คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิมเมื่อ March 13, 2016.
  21. ↑ "Sefstat".[ลิงก์เสีย]
  22. ↑ Лаханұлы, Нұртай (10 September 2021). "Ауғанстанда қанша қазақ тұрады?". Азаттық Радиосы. เก็บจากแหล่งเดิมเมื่อ 9 April 2023. สืบค้นเมื่อ 12 November 2021.
  23. ↑ "how many kazakhs live in philippines?". เก็บจากแหล่งเดิมเมื่อ 27 January 2022. สืบค้นเมื่อ 27 January 2022.
  24. ↑ [1]
  25. ↑ "Chapter 1: Religious Affiliation". The World’s Muslims: Unity and Diversity. Pew Research Center's Religion & Public Life Project. 9 August 2012. Retrieved 4 September 2013
  26. ↑ Lee, Joo-Yup (2018). "Some remarks on the Turkicisation of the Mongols in post-Mongol Central Asia and the Qipchaq Steppe".
  27. ↑ "The medieval Mongolian roots of Y-chromosomal lineages from South Kazakhstan". 2020.
  28. ↑ "The Genetic Origin of the Turko-Mongols and Review of The Genetic Legacy of the Mongols". academia.edu.
  29. ↑ "The Kazakhstan DNA projecthits first hundred Y-profilesfor ethnic Kazakhs". academia.edu.
  30. ↑ Kolsto, Pal (January 1998). "Anticipating Demographic Superiority: Kazakh Thinking on Integration and Nation". Europe-Asia Studies. 50 (1): 51–69. doi:10.1080/09668139808412523. hdl:10852/25215. JSTOR 153405. PMID 12348666. เก็บจากแหล่งเดิมเมื่อ 13 April 2021. สืบค้นเมื่อ 13 April 2021 – โดยทาง JSTOR.
  31. ↑ Buri, Tabea (2016). "Urbanisation and Changing Kazakh Ethnic Subjectivities in Gansu, China". Inner Asia. 18 (1): 79–96 (87). doi:10.1163/22105018-12340054. JSTOR 44645086. เก็บจากแหล่งเดิมเมื่อ 13 April 2021. สืบค้นเมื่อ 13 April 2021 – โดยทาง JSTOR.
  32. ↑ Barthold, V. V. (1962). Four Studies on the History of Central Asia. Vol. &thinsp, 3. แปลโดย V. & T. Minorsky. Leiden: Brill Publishers. p. 129.
  33. ↑ Olcott, Martha Brill (1995). The Kazakhs. Hoover Press. p. 4. ISBN 978-0-8179-9351-1. เก็บจากแหล่งเดิมเมื่อ 9 April 2023. สืบค้นเมื่อ 7 April 2009.
  34. ↑ Caroe, Olaf (1953). Soviet Empire : the Turks of Central Asia and Stalinism. Macmillan. p. 38. OCLC 862273470.
  35. ↑ Уюк-Туран [Uyuk-Turan] (ภาษารัสเซีย). คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิมเมื่อ 5 February 2006.
  36. ↑ Yudin, Veniamin P. (2001). Центральная Азия в 14–18 веках глазами востоковеда [Central Asia in the eyes of 14th–18th century Orientalists]. Almaty: Dajk-Press. ISBN 978-9965-441-39-4.
  37. ↑ Subtelny, Maria Eva (1988). "Centralizing Reform and Its Opponents in the Late Timurid Period". Iranian Studies. Taylor & Francis, on behalf of the International Society of Iranian Studies. 21 (1/2: Soviet and North American Studies on Central Asia): 123–151. doi:10.1080/00210868808701712. JSTOR 4310597.
  38. ↑ Bregel, Yuri (1982). "Abu'l-Kayr Khan". Encyclopædia Iranica. Vol. 1. Routledge & Kegan Paul. pp. 331–332. เก็บจากแหล่งเดิมเมื่อ 29 April 2011. สืบค้นเมื่อ 14 January 2017.
  39. ↑ Barthold, V. V. (1962). "History of the Semirechyé". Four Studies on the History of Central Asia. Vol. &thinsp, 1. แปลโดย V. & T. Minorsky. Leiden: Brill Publishers. pp. 137–65.
  40. ↑ Постановление ЦИК и СНК КазАССР № 133 от 5 February 1936 о русском произношении и письменном обозначении слова «казак»
  41. ↑ "Cossack". Online Etymology Dictionary. Etymonline.com. เก็บจากแหล่งเดิมเมื่อ 3 October 2015. สืบค้นเมื่อ 2 October 2015.
  42. ↑ "Cossack | Russian and Ukrainian people". Encyclopædia Britannica. 28 May 2015. เก็บจากแหล่งเดิมเมื่อ 24 September 2015. สืบค้นเมื่อ 2 October 2015.
  43. ↑ 43.0 43.1 Dubuisson, Eva Marie (28 July 2017). Living Language in Kazakhstan: The Dialogic Emergence of an Ancestral Worldview (ภาษาอังกฤษ). University of Pittsburgh Press. p. 181. ISBN 978-0-8229-8283-8. เก็บจากแหล่งเดิมเมื่อ 9 April 2023. สืบค้นเมื่อ 13 February 2023.
  44. ↑ Breed, Ananda; Dubuisson, Eva-Marie; Iğmen, Ali (24 November 2020). Creating Culture in (Post) Socialist Central Asia (ภาษาอังกฤษ). Springer Nature. p. 145. ISBN 978-3-030-58685-0. เก็บจากแหล่งเดิมเมื่อ 13 February 2023. สืบค้นเมื่อ 13 February 2023.
  45. ↑ Kudaibergenova, Diana T. (3 February 2017). Rewriting the Nation in Modern Kazakh Literature: Elites and Narratives (ภาษาอังกฤษ). Lexington Books. p. 210. ISBN 978-1-4985-2830-6. เก็บจากแหล่งเดิมเมื่อ 13 February 2023. สืบค้นเมื่อ 13 February 2023.

แหล่งข้อมูลอื่น

แก้
 
วิกิมีเดียคอมมอนส์มีสื่อที่เกี่ยวข้องกับ ชาวคาซัค
เข้าถึงจาก "https://th.wikipedia.org/w/index.php?title=ชาวคาซัค&oldid=11881137"