พระราชบัญญัติคุ้มครองเด็ก พ.ศ. 2546

เหตุผล (statement of grounds) ของพระราชบัญญัตินี้ คือ

"...โดยที่ประกาศของคณะปฏิวัติ ฉบับที่ 132 ลงวันที่ 22 เมษายน พ.ศ. 2515 และประกาศของคณะปฏิวัติ ฉบับที่ 294 ลงวันที่ 27 พฤศจิกายน พ.ศ. 2515 ใช้บังคับมาเป็นเวลานาน สาระสำคัญและรายละเอียดเกี่ยวกับวิธีการสงเคราะห์ คุ้มครองสวัสดิภาพ และส่งเสริมความประพฤติเด็ก ไม่เหมาะสมกับสภาพสังคมปัจจุบัน สมควรกำหนดขั้นตอนและปรับปรุงวิธีการปฏิบัติต่อเด็กให้เหมาะสมยิ่งขึ้น เพื่อให้เด็กได้รับการอุปการะเลี้ยงดู อบรมสั่งสอน และมีพัฒนาการที่เหมาะสม อันเป็นการส่งเสริมความมั่นคงของสถาบันครอบครัว รวมทั้งป้องกันมิให้เด็กถูกทารุณกรรม ตกเป็นเครื่องมือในการแสวงหาประโยชน์โดยมิชอบ หรือถูกเลือกปฏิบัติโดยไม่เป็นธรรม และสมควรปรับปรุงวิธีการส่งเสริมความร่วมมือในการคุ้มครองเด็กระหว่างหน่วยงานของรัฐและเอกชนให้เหมาะสมยิ่งขึ้น เพื่อให้สอดคล้องกับรัฐธรรมนูญแห่งราชอาณาจักรไทย แผนพัฒนาเศรษฐกิจและสังคมแห่งชาติ และอนุสัญญาว่าด้วยสิทธิเด็ก จึงจำเป็นต้องตราพระราชบัญญัตตินี้"

เด็กมีสิทธิขั้นพื้นฐานที่สำคัญ 4 ประการ คือ สิทธิที่จะมีชีวิตอยู่รอด สิทธิที่ได้รับกา��พัฒนารอบด้าน สิทธิที่จะได้รับการปกป้องคุ้มครอง และสิทธิการมีส่วนรวม อันเป็นหลักการที่ได้รับรองโดยอนุสัญญาว่าด้วยสิทธิเด็กแห่งองค์การสหประชาชาติ ซึ่งประเทศไทยได้บังคับใช้อนุสัญญาเมื่อวันที่ 16 เมษายน พ.ศ. 2535 ดังนั้น สังคมทุกภาคส่วนจะต้องดำเนินการรับรองและปกป้องสิทธิเด็กตามอนุสัญญาดังกล่าว นอกจากนี้ รัฐธรรมนูญแห่งราชอาณาจักรไทย พุทธศักราช 2540 ยังได้บัญญัติรับรองและคุ้มครองสิทธิเด็ก โดยเฉพาะอย่างยิ่ง การทารุณกรรมเด็กหรือการปฏิบัติอันไม่เป็นธรรม^[2]

ในอดีตที่ผ่านมา กฎหมายและกลไกของรัฐยังด้อยประสิทธิภาพ เนื่องจากขาดพลังจากภาคประชาสังคมในการตอบสนองปัญหาความต้องการและความจำเป็น ทั้งปัญหาการทารุณกรรมเด็กโดยภาคครัวเรือนและภาคสังคมได้ทวีความรุนแรงยิ่งขึ้น จึงต้องมีการแก้ไขกฎหมายเพื่อสร้างกลไกระหว่างภาครัฐและประชาสังคมให้ประสานกัน รัฐสภาจึงได้ตรา "พระราชบัญญัติคุ้มครองเด็ก พ.ศ. 2546" ขึ้นใช้บังคับเป็นเครื่องมือและกลไกในการปกป้องคุ้มครองสิทธิเด็กที่ถูกทารุณกรรม^[2]

พระราชบัญญัติดังกล่าวคุ้มครองเด็ก คือ บุคคลที่มีอายุต่ำกว่า 18 ปีบริบูรณ์ แต่ไม่รวมถึงผู้ที่สมรส โดยมีการจดทะเบียนสมรสชอบด้วยประมวลกฎหมายแพ่งและพาณิชย์แล้ว แต่ไม่นับรวมการสมรสโดยพฤตินัย

เด็กในกระบวนการสงเคราะห์ คุ้มครองสวัสดิภาพหรือส่งเสริมความประพฤติตามพระราชบัญญัตินี้ จะต้องมีอายุไม่ครบ 18 ปีบริบูรณ์ แต่หากเข้าสู่กระบวนการนี้แล้ว แม้จะอายุครบ 18 ปีบริบูรณ์แล้ว ก็ถือว่าบุคคลนั้นยังมีสิทธิได้รับการคุ้มครองสวัสดิภาพหรือส่งเสริมความประพฤติต่อไป^[2]

กฎการห้ามเด็กออกจากบ้านหลัง 22.00 น. เป็นแนวคิดของพลตำรวจตรีอำนวย นิ่มมะโน รองผู้บัญชาการตำรวจนครบาล^[4] หวังลดสถิติอาชญากรรมในสังคม ที่มีเด็กและเยาวชนจำนวนไม่น้อยเป็นผู้ก่อ โดยมีพื้นที่ที่ถูกจับตาเป็นอันดับต้น ๆ คือ สถานบันเทิง และร้านเกม อินเทอร์เน็ตคาเฟ่ มาตรการของเจ้าหน้าที่ตำรวจคือ หากพบเด็กอยู่ในสถานที่ที่ไม่เหมาะสม จะสอบถามเหตุผลก่อน หากไม่มีเหตุผลอันสมควร จะนำตัวไปยังโรงพัก เพื่อทำประวัติ ก่อนเรียกผู้ปกครองมารับกลับบ้าน^[4]

มาตรการดังกล่าวได้รับการตอบรับทั้งสนับสนุนและคัดค้าน โดยมีสื่อบางแห่งเรียกว่า "เคอร์ฟิวเด็ก" สำหรับฝ่ายที่ไม่เห็นด้วยนั้น เห็นว่าอาจเป็นอันตรายต่อเด็ก เช่น อาจถูกตำรวจใช้ไปช่องทางรีดไถ หรือมีคนอ้างตัวเป็นเจ้าหน้าที่ทำอันตรายต่อเด็ก ด้านนักวิชาการและองค์การสิทธิมนุษยชนเห็นว่าอาจละเมิดสิทธิและเสรีภาพของเด็ก บางคนยืนยันว่าตำรวจไม่มีอำนาจออกคำสั่งเช่นนี้ เพราะไม่มีกฎหมายบัญญัติ ซึ่งอาจทำให้เจ้าหน้าที่เป็นผู้ต้องหาฐานใช้อำนาจหน้าที่โดยมิชอบเสียเอง^[5]

ด้านตัวแทนตำรวจนครบาล กล่าวว่า ตำรวจมีแนวคิดควบคุมโต๊ะสนุกเกอร์ ร้านอินเทอร์เน็ต ร้านเกม และสถานบันเทิง ซึ่งจะดำเนินการในกรณีที่พบเด็กในสถานที่ดังกล่าวโดยไม่มีผู้ปกครองมาด้วยเท่านั้น^[6]

ด้านสวนดุสิตโพลออกมาเปิดเผยความคิดเห็นของประชาชนกรณีดังกล่าวว่า มีประชาชนเห็นว่าสามารถแก้ปัญหาอาชญากรรมที่เกิดจากเด็กและเยาวชนได้มากถึงร้อยละ 62.87 ร้อยละ 67.41 คิดว่ารัฐบาลมีสิทธิควบคุมความประพฤติของเยาวชนของประเทศ ร้อยละ 68.15 เห็��ว่ามาตรการดังกล่าวเป็นการคุ้มครองเด็ก และร้อยละ 65.91 เห็นด้วยกับมาตรการดังกล่าว ส่วนร้อยละ 52.27 เห็นว่ากระทบต่อสิทธิขั้นพื้นฐานของเด็ก^[7]