Йоҳаннес Стрейдом

Йоҳаннес Стрейдом
африкаанс Johannes Gerhardus Strijdom
6-умин Сарвазири Иттифоқи Африқои Ҷанубӣ
30 ноябри 1954 — 24 августи 1958
Подшоҳ	Елизаветаи II
Пешгузашта	Даниэл Франсуа Малан
Ҷонишин	Ҳендрик Фервурд
Таваллуд	14 июл 1893(1893-07-14)[1][2][3] Вилловморе[d], Какаду[d], Кейпи Шарқӣ[d], Африқои Ҷанубӣ
Даргузашт	24 август 1958(1958-08-24)[1][2][3] (65 сол) Кейптаун, Western Cape[d], Африқои Ҷанубӣ
Ҳа��сар	Маргэрета ван Хулстеин[d]
Ҳизб	Ҳизби миллӣ
Таҳсилот	Донишгоҳи Стелленбос Донишгоҳи Претория
Набардҳо	Ҷанги якуми ҷаҳон
Парвандаҳо дар Викианбор

Йоҳаннес Герҳардус Стрейдом (14 июл 1893^[1][2][3], Вилловморе^[d], Кейпи Шарқӣ^[d] — 24 август 1958^[1][2][3], Кейптаун, Western Cape^[d]), ки бо номи Ҳанс Стрейдом низ маъруф аст — сарвазири Африқои Ҷанубӣ аз 30 ноябри соли 1954 то 24 августи соли 1958. Вай ба таърих ҳамчун африканер- миллатгарои оштинопазир, ҷонибдори сегрегатсия ва яке аз асосгузорони системаи апартеид дар Африқои Ҷанубӣ дохил шуд.

Стрейд дар хоҷагии оилаи Клипфонтейн дар наздикии ш. Виллоумор, вилояти Капи Шарқӣ таваллуд шудааст, Мактаби ҳуқуқшиносии Коллеҷи Виктория (ҳоло Донишгоҳи Стелленбош) ва Донишгоҳи Преторияро хатм кардааст. Пас аз хатми таҳсил, Стрейд дар Нилстром (Трансваали Шимолӣ) қарор гирифт. Дар ин ҷо вай бо ватандӯстии маҳаллӣ омӯхта шуд ва раҳбари ҷомеаи маҳаллии африканерҳо шуд. Дар соли 1929, Стрейдом ба хонадони Маҷлиси Африқои Ҷанубӣ аз Ватерберг ҳамчун намояндаи Ҳизби миллӣ интихоб шуд. Стрейдом хеле таъсирбахш буд, зеро вай раҳбари Ҳизби Миллӣ дар Трансваал буд, ки он вақт муҳимтарин минтақаи Африқои Ҷанубӣ ба ҳисоб мерафт.

Пас аз он, ки зери таъсири бӯҳрони иқтисодии ҷаҳонӣ дар соли 1934 созишнома дар бораи муттаҳид кардани Ҳизби Миллии Ҷеймс Ҳерзог бо Ҳизби Африқои Ҷанубӣ Ян Смэтс ба даст омад, Стрейдом ба фраксияи парокандашудаи Ҳизби Миллӣ бо номи Ҳизби Гесуиверде Насионале ҳамроҳ шуд. Ҳизби Миллии покшуда баъдтар ба Ҳизби Миллӣ (Аз нав муттаҳид) номгузорӣ шуд ва Даниел Франсуа Маланд раҳбари он шуд. Малан, Стрейдом ва пайравони онҳо ба Смутҳо бовар накарданд ва ба сиёсати тарафдори Бритониё мухолифат карданд. Бо вуҷуди ин, аксари вакилони Ҳизби Миллӣ ҷонибдори Ҷеймс Ҳерзог буданд. Стрэйдом ягона узви Трансваал буд, ки идеалҳои Маланро мубодила мекард. Вай узви ҷомеаи махфии миллатгароёни африканер Брудербонд буд.

Дар соли 1948, пас аз ғалабаи ғайричашмдошти Ҳизби Миллӣ, ки ба барномаи сегрегатсияи шадиди нажодӣ (апартеид) такя мекард, Малан сарвазири Африқои Ҷанубӣ шуд ва Стрейдом вазири кишоварзӣ ва обёрӣ шуд. Эҳтимол аст, ки Стрейдом ин мансабро бинобар таваҷҷуҳ ба кишоварзӣ ва хоҷагидорӣ интихоб кардааст. Инчунин мумкин аст, ки Малан ин вазифаро барояш интихоб кардааст, зеро Стрейдом ба зани ҷавони Маланро маъқул набуд. Бо ҳамин сабаб, Малан дертар кӯшиш кард, ки вориси худро на Стрейдом, балки вазири мӯътадилтари молия Николас Ҳавенга кунад.

Бо вуҷуди ҳама чиз, 30 ноябри соли 1954, Стрейдом раҳбари Ҳизби Миллӣ интихоб шуд ва пас аз истеъфои Малан сарвазир шуд. Дар ҷараёни интихоботи умумӣ дар соли 1957, Ҳизби Миллӣ бо сарварии раҳбари нав тавонист шумораи ҷойҳои парлумонро афзоиш диҳад.

Стрейдом дар байни аъзоёни Ҳизби Миллӣ маъмул буд ва аз дастгирии тарафдорони ҷумҳурӣ баҳравар буд, дар ҳоле ки Малан ба ин масъала бепарво буд. Дар давраи сарвазириаш Стрейдом ҳама корро кард, то робита бо империяи Бритониёро қатъ кунад ва ҳукмронии африқоиро дар Африқои Ҷанубӣ тақвият диҳад ва ҳамзамон сиёсати апартеидро тақвият бахшад.

Стрейдом сиёсати ҳифзи ҳокимияти ақаллиятҳои сафедро пеш гирифт, дар солҳои роҳбарии ӯ интихобкунандагони "ранга " аз рӯйхати умумӣ хориҷ карда шуда, ба рӯйхати алоҳидаи "ранга" шомил карда шуданд. Дар давраи ҳукмронии Стрейдом мурофиаи хиёнат сурат гирифт, ки дар он 156 фаъолони Хартияи Озодӣ (англ. Freedom Charter), аз ҷумла Нелсон Мандела ба додгоҳ кашида шуданд. Дар сиёсати хориҷӣ ҳукумати Стрейдом муносибатҳои дипломатиро бо Иттиҳоди Шӯравӣ қатъ кард.

Дар соли охири раҳбарияш Стрейдом аз бемории саратон ранҷ мебурд ва аксар вақт бинобар бад шудани вазъи саломатиаш дар ҷаласаҳои ҳукумат иштирок намекард. Вай 24 августи соли 1958 дар Кейптаун вафот кард ва дар Претория, дар Акри Қаҳрамонон дафн карда шуд.

Стрейдом ҳамчун сиёсатмадори ростқавл, бетағйир, вале дар айни замон якрав буд, ки намехост гузашт кунад. Ӯро "Шери Шимолӣ" ном мебурданд, зеро, гарчанде ки ӯ рақиби сахти сиёсӣ буд, ҳамеша ҷентлмен боқӣ мемонд.

Аввалин издивоҷи Стрейдом бо актриса Маргарете ван Ҳулстейн тақрибан як сол давом кард. Зани дуюми ӯ Сюзан де Клерк, холаи Фредерик де Клерк, президенти Африқои Ҷанубӣ аз соли 1989-94 буд. Аз издивоҷи дуюм ду фарзанд таваллуд шуданд - Йоҳаннес ва Эстел. Сюзан Стрейдом соли 1999 ва Эстел дар соли 2009 вафот карданд.

Баъзе ёдгориҳои ба Стрейдом бахшидашуда то имрӯз боқӣ мондаанд. Хонаи ӯ дар Модимолл (собиқ Нилстром) ба музей табдил ёфт. Он, аз ҷумла, боқимондаҳои нимпайкараи ӯро дар бар мегирад, ки соли 2001 дар Претория тарконда шуда буд.

• Мақола дар Британника(англ.) )

1. ↑ ^{1.0 1.1 1.2 1.3} Encyclopædia Britannica (ингл.)
2. ↑ ^{2.0 2.1 2.2 2.3} GeneaStar
3. ↑ ^{3.0 3.1 3.2 3.3} Munzinger Personen (нем.)