Дидани манбаъи Ҷаҳони араб

Шумо ба вироиши ин саҳифа аз сабаби зерин иҷозате надоред:
Your IP address is in a range that has been blocked on all Wikimedia Foundation wikis.
The block was made by ‪EPIC‬. The reason given is Open proxy/Webhost: See the help page if you are affected.
Start of block: 08:48, 2 июли 2024
Expiry of block: 08:48, 2 июли 2025
Your current IP address is 206.189.44.186. The blocked range is 206.189.32.0/20.
Лутфан ҳамаи ин маълумотро дар ҳамагуна муроҷиатҳои худ зикр кунед. If you believe you were blocked by mistake, you can find additional information and instructions in the No open proxies global policy.
Otherwise, to discuss the block please post a request for review on Meta-Wiki. You could also send an email to the stewards VRT queue at stewards@wikimedia.org including all above details.
Шумо метавонед матни викии ин саҳифаро назар кунед ё нусха бардоред:
[[Акс:League_of_Arab_States,_Western_Sahara_striped.png|мини|Лигаи кишварҳои Араб]]
'''Ҷаҳони араб''' ( {{Lang-ar|الوطن العربي}}) бо мақсади номбар намудани [[кишвар]]ҳои [[Арабҳо|арабии]] [[Шарқи Наздик]] ва [[Африқои Шимолӣ]], инчунин кишварҳои [[Африқои Шарқӣ]], кишварҳои аъзои [[Лигаи Араб|Лигаи давлатҳои араб]] ва давлатҳое, ки [[забони арабӣ]] ҳамчун [[Забони расмӣ|расмӣ]] дар онҳо мебошад, истифода мешавад. Ҷаҳони Араб аз 23 кишвар <ref>Включая два государства, [[Непризнанные и частично признанные государства|не признаваемых]] большинством государств мира.</ref>, ки шумораи аҳолии онҳо тақрибан 373 миллион нафар ва масоҳати умумии онҳо тақрибан 13 миллион километри мураббаъ мебошад, таркиб ёфтааст.

== Таркиб ==
Дар зер феҳристи кишварҳое оварда шудааст, ки одатан ба кишварҳои араб шомиланд.
{| class="wikitable sortable"
!Давлат
! data-sort-type="number" | Масоҳат<br>(км²)
! data-sort-type="number" | Аҳолӣ<br> (мардум)
! Пойтахт
|-
|{{Парчами Алҷазоир}} [[Алҷазоир]]
| align="right" | 2 381 740
| align="right" | 40,610,000
| [[Алҷазира|Алҷазоир]]
|-
|{{Парчами Баҳрайн}} [[Баҳрайн]]
| align="right" | 765
| align="right" | 1,425,000
| [[Манома|Манама]]
|-
|{{Парчами Ҷибутӣ}} [[Ҷибутӣ|Ҷибути]]
| align="right" | 23200
| align="right" | 818169
| [[Ҷибутӣ|Ҷибути]]
|-
|{{Парчами Миср}} [[Миср]]
| align="right" | 1 001 450
| align="right" | 95 690 388
| [[Қоҳира]]
|-
|{{Парчами Саҳрои Ғарбӣ}} [[Ҷумҳурии Демократии Саҳрои Араб|Саҳрои Ғарбӣ (ҶДАС)]] <ref>[[Сахарская Арабская Демократическая Республика]] признана [[Международно-правовой статус Сахарской Арабской Демократической Республики|84 государствами-членами ООН]]. Она не входит в [[Лига арабских государств|Лигу арабских государств]] и признаётся не всеми её членами. Бо́льшая часть территории [[Западная Сахара|Западной Сахары]] находится под контролем [[Марокко]], под контролем САДР около 20 % территории.</ref>
| align="right" | 266,000
| align="right" | 267 405
| Эл Ааиун <small>(</small> талабшуда <small>)</small> / Тифаритӣ <small>( [[Пойтахт|сармояи муваққатӣ дар]] асл)</small>
|-
|{{Парчами Яман}} [[Яман]]
| align="right" | 527,970
| align="right" | 27580288
| [[Санъо]]
|-
|{{Парчами Урдун}} [[Урдун]]
| align="right" | 92300
| align="right" | 9,456,932
| [[Аммон]]
|-
|{{Парчами Ироқ}} [[Ироқ]]
| align="right" | 435,052
| align="right" | 37 200 552
| [[Бағдод]]
|-
|{{Парчами Қатар}} [[Қатар]]
| align="right" | 11 586
| align="right" | 2 570 934
| [[Дуҳа|Доҳа]]
|-
|{{Парчами Комор}} [[Комор]]
| align="right" | 2235
| align="right" | 795,745
| [[Моронӣ]]
|-
|{{Парчами Кувайт}} [[Кувайт]]
| align="right" | 17818
| align="right" | 4,053,000
| [[Қувайт (шаҳр)|Кувайт]]
|-
|{{Парчами Лубнон}} [[Лубнон]]
| align="right" | 10452
| align="right" | 6,000,007
| [[Байрут]]
|-
|{{Парчами Либиё}} [[Либиё|Либия]]
| align="right" | 1.759.541
| align="right" | 6 293 380
| [[Триполӣ]]
|-
|{{Парчами Мавритания}} [[Мавритания]]
| align="right" | 1.030.700
| align="right" | 3 359 185
| [[Нуакшот]]
|-
|{{Парчами Марокаш}} [[Марокаш]]
| align="right" | 446,550
| align="right" | 32 649 130
| [[Рабат|Работ]]
|-
|{{Парчами Имороти Муттаҳидаи Арабӣ}} [[Имороти Муттаҳидаи Арабӣ|Аморати Муттаҳидаи Араб]]
| align="right" | 83,600
| align="right" | 5 473 972
| [[Абузабӣ|Абу Даби]]
|-
|{{Парчами Умон}} [[Умон|Уммон]]
| align="right" | 309,500
| align="right" | 4 298 320
| [[Масқат|Маскат]]
|-
|{{Парчами Давлаи Фаластин}} [[Давлати Фаластин]] <ref>[[Государство Палестина]] признаётся [[Международно-правовой статус Государства Палестина|137 государствами — членами ООН и Ватиканом]], в том числе всеми арабскими странами и всеми членами [[Лига арабских государств|Лиги арабских государств]].</ref>
| align="right" | 6020
| align="right" | 4,550,368
| [[Рамаллоҳ]]
|-
|{{Парчами Арабистони Саудӣ}} [[Арабистони Саудӣ]]
| align="right" | 2 149 610
| align="right" | 31,521,418
| [[Риёз]]
|-
|{{Парчами Сурия}} [[Сурия]]
| align="right" | 185 180
| align="right" | 18,502,413
| [[Димишқ]]
|-
|{{Парчами Сомали}} [[Сумолӣ|Сомалӣ]]
| align="right" | 637 657
| align="right" | 10 251 568
| [[Могадишо]]
|-
|{{Парчами Судон}} [[Судон]]
| align="right" | 1.866.068
| align="right" | 40 234 882
| [[Хартум]]
|-
|{{Парчами Тунис}} [[Тунис]]
| align="right" | 163,610
| align="right" | 10 982 754
| [[Тунис (шаҳр)|Тунис]]
|-
| Ҷамъ:
| align="right" | 13 408 604
| align="right" | 373 037 124
|
|}

== Маълумоти олӣ ==
Дар ишварҳои араб 132 донишгоҳ, 136 коллеҷ, 433 [[Таҳсилоти олии касбӣ|донишкадаи олӣ]] фаъолият мекунанд. Шумораи донишҷӯён дар онҳо аз 5 миллион зиёд аст. Миср, Арабистони Саудӣ, Лубнон пешсафони соҳаи таҳсилоти олӣ дониста мешаванд <ref name="autogenerated1">{{Cite web |url=http://mgimo.ru/upload/iblock/006/00658000be266fc8d4304150c0aba16f.doc |title=нусхаи бойгонӣ |accessdate=2020-11-15 |archivedate=2016-09-18 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20160918050452/http://mgimo.ru/upload/iblock/006/00658000be266fc8d4304150c0aba16f.doc }}</ref>. Тавре ки қайд карда шуд, яке аз мушкилоти асосии таҳсилоти олӣ дар кишварҳои арабӣ паст шудани сифати он, алахусус дар соҳаҳои техникӣ мебошад, ки онро маблағгузории нокофӣ ва вазъи хеле ноустувор дар минтақа нишон медиҳад .

Соли 1978 ''Конвенсия дар бораи эътирофи ҳуҷҷатҳои таҳсилоти олӣ, дипломҳо ва дараҷаҳо дар кишварҳои арабӣ'' қабул карда шуд. Онро Алҷазоир, Баҳрайн, Миср, Ироқ, Урдун, Кувайт, Ливия, Марокаш, Уммон, Қатар, Арабистони Саудӣ, Судан, Тунис, Аморати Муттаҳидаи Араб имзо карданд; Лубнон, Сурия, Яман ва Фаластин мақоми нозирро ба даст оварданд.

== Интернет ==

=== Таърих ===
Дар соли 2010, тибқи маълумоти сайти Internet World Stats, дар кишварҳои арабӣ тақрибан 60 миллион нафар корбарони интернет буданд, ки ин хеле назаррас аст, зеро ин шумораи одамон тақрибан сеяки шумораи аҳолии ин минтақаро ташкил медиҳанд. Аз аввали солҳои 2000-ум то 2010 шумораи корбарони Интернет 1.825% афзудааст. Ин як нишондоди хеле баланд барои ҷаҳони араб аст, аммо дар маҷмӯъ дар ҷаҳон ҳиссаи онҳо аз 3% зиёд нест.

Ба туфайли густариши босуръати Интернет, бисёриҳо тавонистанд андешаҳои худро озодона баён кунанд, гарчанде ки қаблан онҳо аз ин ҳуқуқ маҳрум буданд. Бисёр одамон ба истифодаи ҳама бартариҳои инноватсионии технологӣ шурӯъ карданд (масалан, сайтҳои динӣ, ки дар шабака бо суръати баланд паҳн мешаванд) <ref name=":0">{{Статья|автор=Блинов Андрей Андреевич|год=2011|выпуск=2|издание=Восточная аналитика|заглавие=Интернет в арабском мире|ссылка=https://cyberleninka.ru/article/n/internet-v-arabskom-mire}}</ref>.

=== Модернизатсияи захираҳои интернетӣ ===
Кишварҳои ҷаҳони араб дар доираи стратегияи рушди иқтисодиёт ва ташкили ҷойҳои нави корӣ маблағҳои зиёд сарф мекунанд. Таҳлилгарон инчунин афзоиши бемайлони шумораи корбарони интернетро дар кишварҳои арабӣ пешгӯӣ мекунанд. Пешрафтҳои илм ва технология мушкилоти сусти инфрасохториро ҳал мекунанд, ки дастрасии ройгон ба Интернетро дар ин минтақа бозмедоранд. Масалан, дар охири моҳи марти соли 2009 Технологияи WiMAX9 дар Алҷазоир, Баҳрайн, Урдун, Кувайт, Арабистони Саудӣ ва Тунис пайдо шуд, дар ҳоле ки озмоиши ин хидмат дар дигар кишварҳо танҳо санҷишаш оғоз ёфт <ref name=":0"/>.

=== Сензура ===
Ҳукуматҳои кишварҳои ҷаҳони араб кори ВАО-ро маҳдуд мекунанд ва сиёс��ти саркӯбро пеш мегиранд. Давлат ВАО ва Интернетро назорат мекунад. Ҷонибдорони озодии сухан кӯшиш мекунанд, ки бар зидди ин қонунҳо мубориза баранд, аммо ин кор душвор аст. Бисёр блогерҳо ва дигарандешон барои мақолаҳо, калимаҳо ва ғайраашон ба зиндон афтоданд.

Масалан, дар Сурия қонуне дар бораи матбуот соли 2001 ба тасвиб расид, ки ба мақомоти давлатӣ назорати васеъ ба нашрияҳои ин кишварро фароҳам меорад. Дар Тунис, кодекси матбуот бар зидди кори рӯзноманигорони Тунис равона карда шудааст, ки тибқи он таҳқири президент, вайрон кардани тартибот ва нашр кардани он чизе, ки давлат онро дезинформатсия (иттилои бардурӯғ) мешуморад, манъ аст.

Дар ҷаҳони араб тамоюли асосӣ хоҳиши кишварҳои арабӣ барои танзими мундариҷаи сайтҳо тавассути қонунгузорӣ дар бораи матбуот дониста мешавад. Сайтҳои маҳаллӣ вазифадоранд, ки қабл аз кушода шудан дар мақомоти давлатӣ сабти ном шаванд <ref name=":0"/>. Масалан, дар Урдун дар соли 2007 фармоне бароварда шуд, ки матбуоти электронӣ ва ҳамаи вебсайтҳоро бояд Қонуни матбуот ва чоп таҳти назорат қарор диҳад ва онро бошад Департаменти махсуси матбуот ва чоп назорат мекунад. Пас аз он, назорати умумӣ ва сензура ҷорӣ карда шуд.

== Ҳамчунин нигаред ==

* [[Машриқ|Машрик]]
* [[Нооромиҳо дар кишварҳои арабӣ (2010-2011)]]
* [[Институти ҷаҳони араб]]

== Эзоҳ ==
{{Эзоҳ|2}}{{ТарҷумаКунед|en|Arab world}}

== Адабиёт ==

* Gusterin P.V. Шаҳрҳои Шарқ араб. М.: Шарқ - Ғарб, 2007.
* {{Cite book|last=Baumann|first=Andrea|title=Influences of culture on the styles of business behaviour between Western and Arab managers|publisher=GRIN|year=2006|location=[[Norderstedt]], [[Germany]]|url=https://books.google.com/?id=S33VxDyW0bAC|isbn=978-3-638-86642-2}}
* {{Cite book|last=Deng|first=Francis Mading|author-link=Francis Deng|title=War of visions: Conflict of identities in the Sudan|publisher=[[The Brookings Institution]]|year=1995|location=[[Washington, D.C.]]|url=https://books.google.com/?id=iAPLHidx8MkC|isbn=0-8157-1794-6}}
* {{Cite book|last=Frishkopf|first=Michael|title=Music and media in the Arab world|editor-last=Frishkopf|editor-first=Michael|publisher=[[The American University in Cairo Press]]|year=2010|location=[[Cairo]]|url=https://books.google.com/?id=KANOAYzkhA8C|isbn=978-977-416-293-0}}

== Пайвандҳо ==

* [https://web.archive.org/web/20070602065544/http://www.arabic.ru/read/ Муаллифони араб дар бораи олами араб]
* ''Густерин П.'' ''ДАР''... [http://islam-info.ru/arabskii/1590-arabskij-yazyk-v-sovremennom-mire.html Забони арабӣ дар ҷаҳони муосир / Дар бораи маънои забони арабӣ] {{Бойгонишуда|url=https://web.archive.org/web/20140831151407/http://islam-info.ru/arabskii/1590-arabskij-yazyk-v-sovremennom-mire.html |date=2014-08-31 }}
* ''Густерин П.'' ''ДАР''... [https://web.archive.org/web/20160304104715/http://arabinform.com/publ/zatjazhnaja_quot_vesna_quot_arabskogo_vostoka/113-1-0-1110 "Баҳор" -и тӯлонии Шарқи Араб]
* ''Густерин П.'' ''ДАР''... [https://web.archive.org/web/20160304111358/http://arabinform.com/publ/quot_vesna_quot_na_quot_arabskoj_ulice_quot/113-1-0-1109 "Баҳор" дар "кӯчаи" арабӣ]

[[Гурӯҳ:Ҷаҳони араб]]
[[Гурӯҳ:Саҳифаҳое, ки бо тарҷумаҳои ношинос оварда шудаанд]]
Шаблонҳои дар ин саҳифа истифодашуда:
Бозгашт ба Ҷаҳони араб.
Б��ргирифта аз "https://tg.wikipedia.org/wiki/Ҷаҳони_араб"