Дидани манбаъи БПНМ

Шумо ба вироиши ин саҳифа аз сабаби зерин иҷозате надоред:
Your IP address is in a range that has been blocked on all Wikimedia Foundation wikis.
The block was made by ‪EPIC‬. The reason given is Open proxy/Webhost: See the help page if you are affected.
Start of block: 08:48, 2 июли 2024
Expiry of block: 08:48, 2 июли 2025
Your current IP address is 206.189.44.186. The blocked range is 206.189.32.0/20.
Лутфан ҳамаи ин маълумотро дар ҳамагуна муроҷиатҳои худ зикр кунед. If you believe you were blocked by mistake, you can find additional information and instructions in the No open proxies global policy.
Otherwise, to discuss the block please post a request for review on Meta-Wiki. You could also send an email to the stewards VRT queue at stewards@wikimedia.org including all above details.
Шумо метавонед матни викии ин саҳифаро назар кунед ё нусха бардоред:
{{Ҳолати тиббӣ
 |ном            = ВНМО/БПНМ
 |синонимҳо        =  бемории ВНМО, сирояти ВНМО<ref name=AETC-staging>{{cite web |title=Таснифи ВИЧ: CDC ва СУТ системаҳои марҳилавӣ {{!}} AETC NCRC) |url=https:// aidsetc.org/guide/hiv-classification-cdc-and-who-staging-systems |website=aidsetc.org |publisher=Барномаи Маркази таълимию таълимии СПИД |access-date=10 сентябри 2017 |забон=en |архив- url=https://web.archive.org/web/20171018065658/https://aidsetc.org/guide/hiv-classification-cdc-and-who-staging-systems | archive-date=18 октябри 2017 |url -status=dead |df=mdy-all}}</ref>, СПИД
 |тасвир           = File:Red Ribbon.svg
 |андозаи тасвир   = 220px
 |матани алт       = Лентаи сурх дар шакли камон
 |тасвир_thumbtime = 
 |зернависи_тасвир = [[Лентаи сурх#Пайдоиши огоҳии СПИД|Лентаи сурх]] барои [[ҳамбастагӣ]] бо [[одамони мубталои ВИЧ]] ва онҳое, ки бо СПИД зиндагӣ мекунанд.<ref>{{cite web |title=Дар ин рӯзи ҷаҳонии мубориза бо СПИД лентаи сурхи худро пӯшед {{!}} UNAIDS|url=http://www.unaids.org/en/resources/presscentre/featurestories/2006/november/20061130redribbonen |website=www.unaids.org |publisher=UNAIDS Secretariat |access-date=September 10, 2017 |archive-url=https://web.archive.org/web/20170910221331/http://www.unaids.org/en/resources/presscentre/featurestories/2006/november/20061130redribbonen |archive-date=September 10, 2017 |url-status=live }}</ref>
 |бар           = 
 |тасвир2           = 
 |андозаи тасвир2   = 
 |матани алт2       = 
 |тасвир_thumbtime2 = 
 |зернависи_тасвир2 = 
 |бар2            = 
 |талаффуз        = 
 |талаффуз2      = 
 |ихтисос         = <!-- аз Wikidata; аз нав навиштан мумкин аст -->
 |нишонаҳо        = '''Аввала''': Ба бемории зуком монанд<ref name=WHO2015Fact/><br>'''Баъдтар''': [[Гуреҳҳои лимфаҳои калон]], табларза, талафоти вазн<ref name=WHO2015Fact/>
 |вазниншавӣ   = [[Инфексияи оппортунистӣ]]ҳо, [[варамҳо]]<ref name=WHO2015Fact/>
 |оғози беморӣ    = 
 |давомнокӣ        = Давоми умр<ref name=WHO2015Fact/>
 |навъҳо           = 
 |сабабҳо          = [[Вируси норасоии масунияти одам]] (ВНМО)<ref name=WHO2015Fact/>
 |хавфҳо           = Алоқаи ҷинсии бемуҳофизати аналӣ ё маҳбалӣ, доштани [[инфексияи бо роҳи ҷинсӣ гузаранда]], [[мубодилаи сӯзан]], расмиёти тиббӣ бо буридан ё сӯрохкунии безарар ва эҳё кардани [[ҷароҳати сӯзанӣ]]<ref name=WHO2015Fact/>
 |ташхис           = Санҷиши хун<ref name=WHO2015Fact/>
 |дифференсиалӣ    = 
 |пешгирӣ      = [[Алоқаи ҷинсии бехавф]], [[Иваз кардани сӯзан]], [[хатна кардани мардон]], [[Пешгирии пеш аз дучоршавӣ]], [[Пешгирии пас аз дучоршавӣ]]<ref name=WHO2015Fact/>
 |табобат      = [[Табобати антиретровирусӣ]]<ref name=WHO2015Fact/>
 |доруворӣ     = 
 |пешгӯиҳо     = Давомнокии умри тақрибан муқаррарӣ бо табобат <br>11 сол давомнокии умр бе табобат
 |паҳншавӣ     = 64,4 миллион - 113 миллион ҳолати умумӣ<ref name=UN2021/><br>1,5 миллион ҳолати нав (2021)<ref name=UN2021/><br>38,4 миллион гирифтори ВНМО (2021)<ref name=UN2021>{{cite web |url=https://www.unaids.org/en/resources/fact-sheet |title=Global HIV & AIDS statistics — 2021 fact sheet |website=www.unaids.org |language=en |access-date=2021-07-17 |publisher=UNAIDS }}</ref>
 |маргҳо       = 40,1 миллион фавти умумӣ<ref name=UN2021/><br>650,000 (2021)<ref name=UN2021/>
}}

[[Акс:Hiv budding.jpg|right|thumb|HIV virus going out of a cell]]
'''БПНМ''' (Бемории Пайдошудаи Норасоии Масуният; СПИД аз {{забон-код|ru|синдром приобретённого иммунного дефицита}}) — бемориест, ки онро [[ВНМО|вируси норасоии масунияти одам (ВНМО)]] ба вуҷуд меорад.<ref name="WHO2015Fact">{{cite web |title=HIV/AIDS Fact sheet N°360 |url=https://www.who.int/mediacentre/factsheets/fs360/en/ |publisher=[[World Health Organization]] |access-date=February 11, 2016 |date=November 2015 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20160217160830/http://www.who.int/mediacentre/factsheets/fs360/en/ |archive-date=February 17, 2016 |df=mdy-all}}</ref><ref name="UN2012Vac">{{cite news |author=UNAIDS |date=May 18, 2012 |title=The quest for an HIV vaccine |url=http://www.unaids.org/en/resources/presscentre/featurestories/2012/may/20120518vaccinesday/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20120524051113/http://www.unaids.org/en/resources/presscentre/featurestories/2012/may/20120518vaccinesday/ |archive-date=May 24, 2012 |df=mdy-all}}</ref>

СПИД-ин зинаи охирини ВИЧ мебошад. Беморӣ, ки ҳамчун аломати норасоии масъунияти бадан муайян карда мешавад, аз аввали солҳои 80-и асри XX маълум аст. Имрӯзҳо тибқи маълумоти [[Барномаи Муттахидаи СММ]] оид ба мубориза алайҳи СПИД хар рӯз дар ҷаҳон 16 ҳазор нафар аз вируси норасоии масъунияти бадан сироят меёбанд, ки тақрибан 50%-ро ҷавонони синнашон аз 14 то 20 сола ташкил медиханд.

Аз рӯзи пайдо шудани ин бемори дар ҷаҳон тақрибан 60 млн, нафар одамон аз вируси норасоии масъунияти бадан (ВИЧ) сироят ёфтанд, қи аз онҳо 20 млн нафар ба ҳалокат дучор шудаанд.

== Аломатҳо ва нишонаҳо ==
ВИЧ-(вируси норасоии масьунияти бадан) барангезандаи бемории СПИД мебошад. Ҳангоми ба вуҷуди одам дохил гаштани вирус на ҳама вақт нишонаҳои беморӣ дида мешавад, аммо он шахсон метавонанд дигаронро сироят кунанад. ВИЧ-бевосита ба хуҷайраҳои системаи худмуҳофизати (иммунии) инсон зарар мерасонад. Вирус ҳуҷайраҳои системаи иммунии оринизмро хароб карда, вайро аз қобилияти табии худмуҳофизат маҳрум месозад.

Хуни инсон аз заррачаҳои сафеди хун (лейкоситҳо) ва заррачаҳои сурхи хун (эритротситҳо) иборат мебошад. Лейкоситхо ба [[системаи иммунӣ]] тааллуқ дошта, организми инсонро аз микроб ва вирусҳои касалиовар муҳофизат мекунанд. Вале вируси норасоии масъунияти бадан бевосита ба таркиби лейкоситҳо ва лимфоситҳо ворид гашта, онҳоро нобуд месозад. Барон ҳамин системаи худмуҳофизатии одам суст мегардад. Он қадаре, ки вируси ВИЧ лейкоситҳоро зиёд нобуд кунад, ҳамон қадар системаи иммунии инсон хароб мегардад.

Суcт ва хароб гаштани иммунитети инсон боиси авҷ гирифтани ҳар гуна бемориҳои сирояткунанда шуда метавонад.
СПИД-ин зинаи охирини ВИЧ мебошад. Бемори, ки ҳамчун аломати норасоии масьунияти бадан муайян карда мешавад. Аз авали солҳои 80 асри XX маълум аст. Имрӯзхо тибқи маълумоти Барномаи Муттахиди СММ оид ба мубориза алайҳи СПИД хар рӯз дар ҷаҳон 16 ҳазор нафар аз вируси норасоии масъунияти бадан сироят меёбанд, ки тақрибан 50%-ро ҷавонони аз 14 то 20 сола ташкип медиханд.

== Таърих ==
Аз рӯзи пайдо шудани ин бемори дар ҷаҳон тақрибан 6О млн, нафар одамон аз вируси норасоии масъунияти бадан (ВИЧ) сироят ёфтанд, ки аз онҳо 20 млн, нафар ба халокат расиданд.

== Паҳншавӣ ==
Ибтидои эпидемияи ВИЧ-СПИД дар мамолики муштаракул манофеъ ба қайд гирифта шудааст. То 80%-и ҳодисаҳои сирояти ВИЧ-СПИД дар МММ ба нашъамандон, ки моддаҳои нашъаоварро ба воситаи сузандору ба рагҳои хун мегузаронанд, ба қайд гирифта шудааст. Алҳол дар Ҷумҳурии Тоҷикистон 305 нафар, дар [[вилояти Суғд]] 88 нафар, дар шаҳри Исфара 22 нафар шахсони гирифтори ВИЧ ба қайд гирифта шудаанд. Чи тавр вирус сироят мекунанд?

Ба ВИЧ, занҳо, мардҳо ва кудакон гирифтор шуда метавонанд. Барои ВИЧ-СПИД синну сол ва миллат вуҷуд надорад. Одамоне, ки ба вируси ВИЧ дучор шуданд дар давоми чандин сол худро тамоман солим ҳис мекунанд. Вале худи одам барои атрофиёнаш хатарнок аст ва метавонад бемориро фаъолона паҳн кунад. Аз сироятшави то пайдо шудани аломат ва нишонаҳои клиники аз 1 то 5 ва 10 сол гузаштанаш мумкин аст.

=== Роҳҳои гирифторшавӣ ===
Асосан се роҳи гирифторшавии вирус вучуд дорад:
# Ҳангоми алоқаи ҷинси бо шахсоне, ки гирифтори вируси ин беморӣ мебошанд. Бемории СПИД аз мард ба зан, аз зан ба мард, аз мард ба мард гузашта метавонад.
# Ҳангоми хунгузарони бо воситаи хуне, ки дар таркибаш вируси СПИД вуҷуд дорад. Ҳангоми истифодаи сузандоруҳои тамиз нашуда, бо ин рох бештар нашъамандон гирифтор мешаванд. Азбаски онҳо бо як сузандору ба якчанд нафар шахсон моддаҳои нашъаоварро мегузаронанд.
# Аз модари дорандаи ин вирус ба кудак ҳангоми ҳомила, таваллуд ва макконидани навзод.

Бештар киҳо гирифтори ин бемори мегарданд?

ВИЧ-СПИД дар байни шахсоне, ки (хатарнок таааллук доранд, бештар дида мешавад; Бо нашъамандоне, ки моддаҳои нашьа сузандоруҳо мегузаронанд ва ин асбоб намекунанд, ба [[зан]]ҳои сабукфикр ва шахсоне, ки бо одамони камшинос алоқаи ҷинси мекунанд; ��о гомос (шахсоне, ки алокаи ҷинси мард бо ME биосексуалистҳо (алокаи ҷинси ҳам бо зан).

ВИЧ-СПИД бо дигар роҳ сироят '''намешаванд''':
* Ба воситаи асбобҳои рӯзгор
* Бе воситаи нафаскаши, сулфидан
* Ба оғӯш гирифтан, бӯсидан
* Ҳангоми неш задании хашарот ё газидан
* Ҳангоми бо гирифтори ВИЧ-СПИД вохури кардан
* Шахсоне, ки ба гирифтори ВИЧ-СПИД мекунанд.

== Дар Тоҷикистон ==

=== Ёрирасонӣ ===
Беҳрӯз Искандарзода бо дастгирии [[Илмхона]] ва Барномаи рушди Созмони Милали Муттаҳид (UNDP) [[боти телеграмм]] барои расонидани кумаки комилан махфӣ ва беном ба шахсони мубталои ВНМО таъсис додааст.<ref>{{Cite web|url=https://asiaplustj.info/ru/news/tajikistan/society/20210424/behruz-razrabotal-telegramm-bot-v-podderzhku-bolnih-vich-on-rasskazal-chto-tam-mozhno-naiti|title=Таджикский студент разработал телеграмм бот в поддержку больных ВИЧ. Он рассказал, что там можно найти {{!}} Новости Таджикистана ASIA-Plus|website=asiaplustj.info|accessdate=2022-12-05}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://t.me/erirason_hiv_bot|title=Ёрирасонии анонимӣ|website=Telegram|accessdate=2022-12-05}}</ref>

=== Марказҳои ВНМО ===
{| class="wikitable"
|+
!№
!🏢 Шаҳр/ноҳия
!📍Суроға
!☎️ Рақами телефонӣ
!📫Почтаи электронӣ
!📋Шахси мутассадӣ
|-
|1
|Душанбе
|к. А.Навои 4а
|236-26-32
|dush.markaz@mail.ru
|Сабурхонов Дилшод,
918533856
|-
| colspan="6" |'''Вилояти Хатлон'''
|-
|2
|[[Бохтар (шаҳр)|Бохтар]]
|735140 / к С. Айни 90
|
|ilyosidin-64@mail.ru
|Саидов Илёсидин Рахмонкулович,
918663409
|-
| colspan="6" |'''Вилояти Суғд'''
|-
|3
|Хуҷанд
|735700 / С -в промзона / СЭС
|83422 5-25-15
|aids-sogd@mail.ru
|Комилов Фируз,
927050505
|-
| colspan="6" |'''[[Вилояти Мухтори Кӯҳистони Бадахшон|ВМКБ]]'''
|-
|4
|Хоруғ
|С. Абдурахмон 60
|2-64-81
|aids-c-gbao@mail.ru
|Абдуллоев Мулоабдул,
917327164
|-
| colspan="6" |'''[[Ноҳияҳои тобеи ҷумҳурӣ|НТҶ]]'''
|-
|5
|Турсунзода
|к. Ахмади Дониш 134
|(83130) 2-80-83
|shams6303@mail.ru
|Кушаков Шамсиддин,
918 63 60 31
|}

== Қайдҳо ==

== Эзоҳ ==
{{эзоҳ}}

== Пайвандҳо ==
* [[ВНМО| ВНМО (ВИЧ)]]
* [[Ҳепатити C|Гепатит C]]
== Пайвандҳои беруна ==
* Сомонаи расмии [http://nac.tj/ Маркази ҷумҳуриявии пешгирӣ ва мубориза бар зидди бемории ВНМО] {{Бойгонишуда|url=https://web.archive.org/web/20221205065625/http://nac.tj/ |date=2022-12-05 }}
* [https://t.me/erirason_hiv_bot Телеграм бот барои Ёрирасонии анонимӣ]
Шаблонҳои дар ин саҳифа истифодашуда:
Бозгашт ба БПНМ.
Баргирифта аз "https://tg.wikipedia.org/wiki/БПНМ"