Википедиа:Норавоии таҳқиқи аслӣ

Таҳқиқи аслӣ истилоҳи корбурдӣ дар Википедия аст ва ба матолибе дар мақолаҳо, ки ҳанӯз тавассути марҷаъҳои номдор ва муътабар мунташирнашуда ишора мекунад. Дар инҷо яъне назарияҳо, додаҳо, даъвоҳо, мафҳумҳо ва истидлолҳову дидгоҳҳои мунташирнашуда ё ҳар тафсир, воковӣ ё тавлиди ҷадиде аз додаҳо, баёнот, мафҳумҳо ва истидлолҳое, ки ба қавли яке аз бунёнгузорони Википедия, Ҷимбу Вейлз, ба маънии «бозхоние навин ё тафсири таърихи ҷадиде» аст. Таҳқиқи аслӣ ҳамчунин шомили истилоҳсозиҳои чопнашуда ва ҳаргуна таҳлил ё таркиби матолиби чопшуда ба наҳве аст, ки ба назар ояд, ки дар ростои пешбурди мавзеъи хоссе аст. Матолибе, ки ба мақолаҳо афзуда мешавад бояд мустақиман ва возеҳан тавассути мароҷеъи ёдшуда дар мақола таъйид шавад.

Нукта: Истифода аз манбаъи аввалия илзоман ба маънӣ таҳқиқи аслӣ нест.

Таҳқиқе, ки шомили ҷамъоварӣ ва мураттаб кардани матолиб аз манобеъи мавҷуд аст, дар сурате, ки бо сиёсатҳои Википедия созгор бошад, ташвиқ мешавад; Ба ин кор «таҳқиқ бар пояи манобеъ» гуфта мешавад, ва ҷиҳати навиштани як донишнома зарурӣ аст; Вале мувозиб бошед, ки фарои он чи дар манобеъомадаро зикр накунед, ё онҳоро аз тариқҳое, ки мақсуд манбаъ набуда ба якдигар муртабит накунед. Нақли матолиб бидуни таваҷҷуҳ ба муҳтавои куллии он низ муҷоз нест. Ба сурати хулоса, ба ончи манобеъ гуфтаанд бичасбед.

Агар дар мавриди мавзӯъе, ҳеч манбаъи муътабари шахси севуме мавҷуд нест, Википедия набояд дар он маврид мақолае дошта бошад.

Ҳар матлабе, ки ба чолиш кашида шавад, ё эҳтимол ба чолиш кашида шудан он бошад, лозим аст, ки тавассути як манбаъ муътабар ҳимоят шавад. Матолибе, ки барои онҳо манбаъ муътабар натавон ёфт таҳқиқ даст аввал ба ҳисоб меоянд. Танҳо роҳе, ки метавонед нишон диҳед, ки вироиш шумо таҳқиқ даст аввал нест ироаи манбаъ чопшуда муътабарӣ аст, ки шомили матолиб яксон аст. Њатто агар матолиб шумо манобеъ хубе дошта бошанд, агар онҳоро ба гунае истифода кунед, ки мустақиман ва бидуни ибҳом ончи ба онҳо нисбат медиҳедро зикр накарда бошанд, навишта шумо таҳқиқ даст аввал ба ҳисоб меояд.

Манобеъ итминонпазир манобеъ муътабар чопшудаои ҳастанд, ки фароянд қобил итминониро барои чоп тай кардаанд. Маъмулан нависандагонишон мӯътамид талаққӣ мешаванд ва дар заминаи маврид баҳс соҳиб салоҳиятанд. Мизон итминонпазири як манбаъ бастагӣ ба шароит дорад. Ончи дар мабҳаси қобил итминон аст, мумкин аст дар мабҳаси дигар чунин набошад. Ба таври куллӣ мӯътамидтарин манобеъ журнолҳои дорои бозбини дақиқ матолиб,^[1] китобҳои чоп шуда тавассути интишорот донишгоҳӣ, рӯзномаҳои маъруф касиролонтшор, маҷаллаҳо ва журнолҳои чоп ноширон, муътабаранд. Чизе, ки миён ҳамаи инҳо муштарак аст, фарояндӣ аст, ки матлаб аз замон навишта шудан то таъйид барои чоп тай мекунад. Ба унвони як қоидаи сарангушти ҳарчқдр теъдод афроде, ки дар барраси воқеиятҳо ва умур ҳуқуқӣ ва қазоӣ ва тдқиқ дар навишторҳо дахиланд бештар бошад манбаъ муътабартар аст. Матолибе, ки худ чоп кардаанд маъмулан қобилотминон ба ҳисоб намеоянд. Ликин истисноъҳои ҳам вуҷуд дорад, ки онҳоро метавонед дар ин бахш биёбед. Њар матлаб бидуни манбаеро метавон ҳазф кард ва дар зиндагиномаҳои зиндагон ҳар матлаб ситезаҷӯёнаи бемнбъ ё бо ирҷоъ заиф бояд билофосила ҳазф шавад.

Ҷумалоти як мақола бояд ба манобеъ исботпазир ирҷоъ дода шуда бошад. Ҷумалоти мақолоти Википедия умуман набояд бар бахшҳое аз манбаъ, ки новозҳ, мутаноқиз ё бар ишорот гузаро он бино шавад. Агар бахше аз манбаъ ба чанд тариқ хонда ё тафсир мешавад, ё бояд манбаъ дақиқан зикр шавад, ё инки аз он иҷтиноб шавад. Замоне, ки баҳсе тӯлони дар як манбаъро хулоса мекунед, он хулоса бояд бозтоб диҳанда хулоса нависанда бошад. Истинтоҷҳое, ки дақиқан дар матн ба онҳо ишора нашуда ё ба сурат возеҳи баён нашудаанд, мустақил аз инки манбаъ чӣ бошад, бояд иҷтиноб шавад. Бисёр муҳимм аст, ки аз манобее истифода кунед, ки ба мавзӯъ маврид баҳс марбут бошанд, ва ҳангом бознависи ба маънӣ ҷумалот онгуна, ки дар дохил матн ва дар канор ҷумалот дигар маънӣ медиҳанд, таваҷҷуҳ кунед.

Канори ҳам гузоштан ва таркиб замоне иттифоқ меуфтад, ки як вироишгар манобеъи мухталифро ба гунае канори ҳам қарор медиҳад, ки ба натиҷае ҷадид, ки дар ҳеч кадом аз манобеъ наомадааст мерасад. Ба таври мушобеҳ аз таркиб кардан бахшҳои мухталифи як манбаъ барои расидан ба натиҷае, ки дар он манбаъ наомадааст парҳез кунед. Ҳатто агар матолиб тавассути манобеъи муътабар чопшуда бошанд, набояд ба гунае дар канори ҳам чида шаванд, ки боиси эҷоди таҳқиқи аслӣ шавад. Ба унвони мисол таҳқиқи аслӣ ҳангоме, ки манобеъ ба сурати возеҳ ба натиҷа яксоне нарсида бошанд, ё инки ба мавзӯъи мақола марбут набошанд иттифоқ меуфтад. Хулоса кардани манобеъ бидуни тағйири маънӣ он таҳқиқи аслӣ нест, балки вироишгарии хуб аст. Беҳтарин равиши навиштани мақолот дар Википедия ин аст, ки иттилоотро аз манобеъи муътабар ҷамъ карда ва онҳоро аз забони худамон бознависӣ кунем, вале бояд ба қасди аввалияи нависандагон вафодор монд ва ҳар иддаоро ба манбаъе, ки ба сурати ошкор он иддаоро мекунад нисбат дод.

Виросторон маъмулан ба иштибоҳ фикр мекунанд, ки агар А як манбаъи мувассақ чопшуда бошад ва Б ҳам як манбаъи мувассақи чопшуда бошад, онгоҳ метавон ин дуро таркиб карда ва мавзеъи В-ро пеш бурд; Вале бояд таваҷҷуҳ дошт, ки ин мисоли аз таркиби чопнашудаи матолиби чопшуда ба манзури пешбурд як дидгоҳи хосс аст ва таҳқиқи аслӣ ба ҳисоб меояд. «А ва Б пас онгоҳ В» танҳо ҳангоме қобили қабул аст, ки як манбаъи мувассақи чопшуда ин истидлолро дар мавриди мавзӯъи мақола ба кор бурда бошад.

Ба унвони мисол, фарз кунед мақолае чунин баён мекунад:

Ба гуфтаи Аҳмад, Алӣ бо копия кардани манобеъ аз китоби дигаре муртакиби дастбурди фикрӣ шудааст. Алӣ ин иттиҳомро рад карда, ва мегӯяд, ки истифода аз китобҳои дигар ҷиҳати ёфтани манобеъи ҷадид дар байни муҳаққиқини расмӣ пазируфта шуда мебошад.

То инҷо мушкили нест. Ҳол фарз кунед шахси дигаре баъд аз ду ҷумлаи боло матлаби зерро изофа кунад:

Агар иддаъои Алӣ дар мавриди нигоҳ кардан бо манобеъи аввалия ғалат бошад, ин мутазодди наҳваи рафтор пазируфта шуда дар китобчаи роҳнамои «Навиштан бо манобеъ» чопи Донишгоҳи Ҳорворд мешавад зеро ин дафтарча нависандаро мулзам медонад, ки манобеъи аввалияро нигоҳ кунад. Албатта ин китобча ин корро дастбурди фикрӣ номгузори намекунад. Дар воқеъ бар асоси таъриф ин китобча, дастбурди фикрӣ истифода аз иттилоъот, идеяҳо, калимот ё сохтори як манбаъ бошад, бидуни инки ба онҳо ирҷоъ дода шавад.

Тамоми қитъа боло таҳқиқи аслӣ аст, зеро дидгоҳи вироишгарро мабнӣ бар инки бар асоси таъриф китобчаи роҳнамои «Навиштан бо манобеъ» аз дастбурд фикрӣ, Алӣ муртакиби он нашударо баён мекунад. Ҷиҳати созгорсозии қитъаи боло бо ин сиёсати Википедия, манбаъи муътабаре ниёз аст, ки ба сурати мушаххас дар бораи даъвои байни Аҳмад ва Алӣ суҳбат кунад ва дақиқан ба ҳамин нукта дар бораи китобчаи роҳнамои «Навиштан бо манобеъ»-и Ҳорворд ва дастбурди фикрӣ ишора кунад. Ба иборати дигар, он таҳлили хосс бояд тавассути як манбаъи муътабар дар иртибот бо мавзӯъи маврид баҳс ба чоп расида бошад, қабл аз инки дар Википедия ба чоп бирасад.

Агар шумо қодир ба исботи чизе ҳастед, ки қалиле ё ҳеч фарде ба он эътиқод надорад, Википедия маҳалли муносиб барои чопи он нест; Вале ҳамин, ки исботе дар маконҳои муътабари дигар ироа шуда ва маврид баҳс қарор гирифт, метавон онро ба Википедия изофа кард. Википедия:Исботпазириро бубинед.

Сиёсати «Норавоии таҳқиқи аслӣ» монеъ аз анҷом муҳосиботи сода (монанди ҷамъ ва фарқи ададҳо, гирд кардани онҳо, муҳосибаи дарсадҳо, табдили воҳидҳо, кашидани намудор, ё муҳосибаи син як фард) намешавад. Ингуна иттилоотро метавон муҳосиба кард ва ба мақолот афзуд, ҳатто агар дар манобеъи даст дувум мавҷуд набошанд, лекин ин амр бояд ба гунае бошад, ки на аҳамият ва барҷастагии додаҳо тағйир кунад ва на ниёзе ба фарзи ҷадиде хориҷ аз ончи дар манбаъ зикр шудааст бошад. Масалан агар манбаъи чопшуда шумори орои додашуда ба як номзад дар интихоботро ироа карда бошад, навиштани дарсад оро дар канори шумор онҳо ба шарте, ки муҳосибае сода бошад ва тамоми оро аз як манбаъи ахзшуда бошад таҳқиқи аслӣ нест. Истинтоҷҳои аз ин даст набояд ба гунае бошанд, ки дар ҷиҳати пешбурди мавзеъе хосс бошанд ва ҳамчунин набояд бар асоси матолиби манобеъе бошанд, ки дар иртибот бо мавзӯъи дигаре ба чоп расидаанд.

Ин сиёсати Википедия вироишгарони мутахассисро аз изофа кардани иттилоъоташон ба Википедия наҳй намекунад, вале онҳоро аз истифода аз иттилоъоти шахсиашон бидуни ирҷоъ ба манобеъашон наҳй мекунад. Агар вироишгаре натиҷаҳои таҳқиқашро тавассути интишороти муътабари чоп кардааст, метавонад он мавзӯъро ба сурати севум шахс ворид карда ва ба он манбаъ ирҷоъ бидиҳад ба шарти ин ки дар ҳинни анҷоми ин кор ба сиёсати дидгоҳи бетараф вафодор бимонад.

Албатта бояд таваҷҷуҳ шавад, ки вироиш мақолоти марбут ба шумо ё хешовандони шумо башиддат макрӯҳ ба ҳисоб меояд, ва шумо ташвиқ мешавед, ки ҳаргуна вироишро дар сафаҳоти баҳс матраҳ кунед.

Ба хотири қавонини ҳаққ таксир шуморе аз кишварҳо ва робитаи он бо таълифи як донишномаи озод, теъдоди тасвирҳои арсаи умумӣ қобили истифодаи мо нисбатан андак аст. Тасвирҳо, наққошиҳо ва аксҳои виросторони Википедия ин ҷойи холиро пур мекунад ва викинависон ташвиқ ба гирифтани акс ва кашидани нигораҳо ва тасовир ва боргузорӣ ва интишори онҳо таҳти муҷаввизи мустанадоти озод ГНУ ё соири муҷаввизҳои озод барои пурбортар кардани мақолаҳо, мешаванд. Аксҳои тавлидшуда тавассути корбарони Википедия мисдоқи таҳқиқи дасти аввал ба ҳисоб намеоянд, то замоне ки назарот ва истидлолҳои ҷадиде ироа намекунанд. Ба иборати дигар аксҳо набояд пешбарандаи дидгоҳе, ки худ таҳқиқи дасти аввал ба ҳисоб меояд бошанд.

Тасвирҳое, ки мисдоқи таҳқиқи дасти аввал ҳастанд, набояд дар Википедия истифода шаванд. Дасткории виросторон дар аксҳо ба манзури махдуш кардани воқеиёт ё мавозеъе аст, ки акс нишон медиҳад қобили қабул нест. Агар чунин шавад ва дасткорӣ дар акс арзиши донишномаии онро зери суол бибарад бояд номзад ҳазф шавад. Аксҳое, ки таҳқиқи дасти аввал маҳсуб мешаванд ба ҳеч ваҷҳ набояд боргузошта шаванд: мисоли аз ин аксҳо атум ҳидружен аст, ки чанд зарраи изофа дар атрофи ҳастаи он намоиш дода шудааст ва дар ростои назарияҳои боргузорандааст.

Мақолоти Википедия бояд ба сурати умдае бар манобеъи чопии сонавия ва то ҳадди камтаре, солисия ё аввалия такя кунанд. Барои исботи саршиносии як мавзӯъ ба манобеъи сонавия ё солисия ниёз аст ва бояд аз тафсирҳои бадеъ аз манобеъи аввалия иҷтиноб кард. Тамоми иддаъоҳои тафсирӣ ё таҳлилӣ аз манобеъи дасти аввал бояд ба як манбаъи дасти дувум (сонавия) ирҷоъ дода шавад ва набояд таҳлили дасти аввал аз манбаъи аввалия тавассути корбарони Википедия анҷом шавад.

Манбаъдиҳии муносиб метавонад масъала печидае бошад ва инҳо қувоъд куллӣ ҳастанд. Ташхис инки манобеъ аввалия, сонавия ё солисия дар ҳар мавзӯъ маврид ишора муносиб бошанд, бастагӣ ба қазоват вироиши хуб ва ақл салим дорад, ва бояд дар сафаҳот гуфтугӯи мақолот дарборааш баҳс шавад. Як манбаъ метавонад барои як иддао аввалия бошад аммо барои иддаое дигар сонавия; Ва манобеъ метавонанд ҳам шомил матолиб манбаъ аввалия ҳам шомил матолиб манбаъ сонавия барои як гузора яксон бошанд. Барои равшан кардан манзур ин сиёсат, манобеъи аввалия, сонавия ва солисия ба шарҳ зер таъриф шудаанд:^[2]

• манобеъ даст аввал (манобеъи аввалия) маворид аввалия (original materials) наздик ба як воқеа ё манобеъ навишта шуда тавассути афроде мустақиман даргир дар мавзӯъ ҳастанд. Ин манобеъ дидгоҳи аз дарун дар мавриди рухдод, брҳае таърихӣ, асаре ҳунарӣ, тасмими сиёсӣ ва ғайра ироа медиҳанд. Манобеъ аввалия мумкин аст манобеъ мустақил ё Шаблон:Пм бошад ё набошад. Масалан гузориш шоҳид айнӣ як тасодуф ва ҳамчунин хулосаи суханрони як раисҷмҳур, ки тавассути дафтар вай мунташир мешавад, мақола илме, ки натоиҷ озмоишҳои ҷадид анҷом шуда тавассути нависанда ашро гузориш мекунад ва аснод таърихӣ назир гузоришҳои рӯзона, манобеъ аввалияанд. Манобеъ аввалия иттилоот ё додаҳоро арза мекунанд назир: мисл маснуот ва ашёъ бостоншинохти; Натоиҷ саршумори; Филм видео ё рӯнавишт назорати; Гузориш истимоъҳои додрсӣ, муҳокимаҳои қазои ё мусоҳибаҳо; Гузоришҳои бозҷӯӣ ва огоҳӣ, додрсӣ ва лавоеҳ дифоъи дар ҳар кишвар (шомил аснод муртабит бо додгоҳ ё ҳар як аз ашхос даргир дар муҳокима, навишта шуда ё мунташир шуда тавассути ҳар як аз ашхос даргир пеш, ҳайнӣ ва пас аз маҳкама); Сармақолаҳо, сутунҳо, веблогҳо, ёддошт рӯзҳо ё (баста ба замина) мусоҳибаҳо; Натоиҷ ҷадвалбанди шудаи оморгириҳо ва пурсишномаҳо; Осор фалсафи аввалия; Мутун муқаддас мазҳаби; Осор қадимӣ, ҳатто агар навиштаҳои аз дастрафта пешинро зикр карда бошанд; Алвоҳ маъбад; Аснод ва гузоришот озмоишгоҳи (назир пизишки қонуни) ё мушоҳидот бозрсон; Аснод мушоҳидот майдони; Осор ҳунари ё тахайюли монанд ашъор, намоишномаҳо, романҳо, тасовир мутаҳаррик, видеоҳо, ва барномаҳои телевизиони.^[3]

Шаблон:Fontcolor: манобеъ аввалия, ки тавассути интишороти муътабари (монанди интишорот донишгоҳи ё як рӯзнома) чоп шудаанд, чунончи дар таоруз бо сиёсат дигаре набошад, мумкин аст дар Википедия истифода шаванд, вале зарурӣ аст, ки ин кор бояд бо эҳтиёт анҷом шавад, зеро суъистифода аз манобеъи аввалия осон аст. (раҷавъ кунед Википедиа:таъйидпазири#одъоҳои бузург манобеъ қави металбанд) ҳар гуна тафсири аз як манбаъи аввалия ниёзманд як манбаъи сонавия муътабар аст, ки он тафсирро баён кунад. Як манбаъи аввалия фақат метавонад барои баён тавсифи бепарда ва саррост аз воқеиятҳое ба кор рӯд, ки ҳар фард таҳсил бо дастраси ба он манбаъи аввалия, вале бидуни дониш тахассуси изофӣ, битавонад он воқеиятҳоро таъйид кунад. Ба унвони мисол, мақолае, ки дар бораи як роман аст метавонад бахшҳое аз романро нақл кунад, ки шарҳи куллӣ онро нишон диҳад, вале ҳаргуна тафсири ин қитъаҳо ниёзманди манбаъи даст дувум аст. накунед: мавзӯъот ёфт шуда дар як манбаъи аввалияро худатон таҷзия ва таҳлил, арзёбӣ, тафсир ё таркиб накунед, ба ҷой он ба манобеъи муътабари дасти дувум, ки ин корро кардаанд ирҷоъ диҳед. Як мақолаи комилро бар поя манобеъи аввалия бино накунед ва дар бораи эҷоди бахшҳое бузург брмбнои онҳо мӯҳтот бошед. Мавзӯъ бидуни манбаъ аз таҷрибиёт шахсе худтонро изофа накунед зеро ин боис мешавад вики ба як манбаъи аввалия аз он мавзӯъ табдил шавад. Эҳтиёт бештареро дар бораи истифода аз манобеъи аввалияе, ки дарбораи афрод зинда ҳастанд ба кор бандед, бубинед раҳнанамо: Википедиа:зиндагиномаи зиндагон баъд ба кор бурдани манобеъи аввалия парҳез кунед (en).

• манобеъи даст дувум (манобъи сонавия) ба таҳлил, таъмим, вокоуӣ, таркиб, тафсир ё арзёби манобеъи аввалия мепардозанд. Ин манобеъ ҳадди ақал як марҳала аз иттифоқот дӯр ҳастанд. ��н манобеъ тавассути донишгоҳиён, рӯзноманигорон ва муҳаққиқони дигар, ва мақолаҳо ва китобҳоианд, ки тавлид мешаванд. Тавсифи як рӯзноманигор аз тасодуф автомобиле, ки худ надидааст ё таҳлил ва тафсир вай аз суханрони раҳбари манобеъи сонавияанд.

Шаблон:Fontcolor: мақолот Википедия бояд маъмулан бар манобеъ сонавия такя дошта бошанд. Ин мақолот метавонад ҳовии иддаоҳои таҳлилӣ, таркибӣ, тафсирӣ, тавзеҳи ё арзише бошанд то замоне, ки дар як манбаъ муътабар зикр шуда бошанд.

• манобеъ даст севум (мнобъ солисиҳ) осор чоп шудае ҳастанд, ки ба сурат умдае ба хулосасозӣ ва ҷамъовари манобеъ сонавия мепардозанд. Ин даста аз манобеъ шомил донишномаҳо, ва аз ҷумла худ Википедия мешавад. Хеле аз кутуб дарси муқаддамоти дар сатҳ лисонс низ мумкин аст то ҳадде, ки ба ҷамъбанди манобеъ сонавия мепардозанд, манбаъ солисия дар назар гирифта шаванд.

Шаблон:Fontcolor: манобеъи солисия (дасти севум) метавонанд дар фароҳам кардан хулосаҳои аз мавзӯъоте, ки дар касире аз манобеъи аввалия ва сонавия пӯшиш дода шудаанд, муфид бошанд. Бархе аз манобеъи солисия мумкин аст аз бақия қобил итминонтар бошанд, ва даруни ҳар манбаъи солисия бархе мақолот мумкин аст аз бақияи қобил итминонтар бошанд. Ҷиҳати арзёби мизон қобили итминон будани манобеъ Исботпазири#Манобеъро бубинед.

Асоси ғунҷондан матолиб дар Википедия исботпазирӣ аст на ҳаққоният. Яъне мо чизеро гузориш кунем, ки манобеъ мувассақ ба чоп расонидаанд, чӣ мо он манобеъро дақиқ бидонем, чӣ на. Барои иҷтиноб аз ҳаргуна пажӯҳиши аслӣ ва низ барои кумак ба иртиқои сатҳи мақолаҳои Википедия, ҳар матлаб баргирифта аз манбае аслӣ ва низ ҳаргуна таъмим, таҳлил, таркиб, тафсир ё арзёбии иттилоот ё додаҳо бояд тавассути интишорот мустақил, мавриди эътимод ва маъруфи ба чоп расида бошад (яъне худ-чоп карда набошад) ва аз тариқи веб ё китобхонаи умумӣ дар дастрас бошад. Бисёр аҳамият дорад, ки манобеътонро ба диққат ва дурусти ёд кунед то хонандагон битавонанд манобеъ шуморо ёфта ва худро қонеъ кунанд, ки Википедия аз манобеъ ба дурусти истифода кардааст.

Манбаъдиҳӣ метавонад мавзӯъ печидае бошад, ва ончи дар боло омада фақат қавонин куллӣ аст. Тасмим инки оё истифода аз як манбаъ аввалия, сонавия ё солисия муносибтар аст бояд ба сурат маврид ба маврид дар сфҳа баҳс барраси шуда ва аз ҳис омм, ва қазоват хуб вироишгари дар тасмимгири истифода кард ё аз Википедиа:тоблуи эълонот манобеъ муътабар кумак гирифт.

Асоси гунҷондани матолиб дар Википедия исботпазирӣ аст на ҳаққоният. Ин сиёсат ба ҳамроҳи исботпазирӣ дар таъйиди ҳамдигар ва дар ҷиҳати гунҷондани он даста аз изҳороте (аз қабили таъмим, таҳлил, таркиб, тафсир ё арзёбии иттилоот ё додаҳо) аст, ки тавассути интишороти мустақил, мавриди эътимод ва маъруфе ба чоп расида бошад.

Мамнуъияти таҳқиқи аслӣ имкони вуруди назари шахсии вироишгарон ба мақолотро маҳдуд мекунад. Ба алова бо таъкид бар ироаи матолибе, ки тавассути муҳаққиқини дигар таҳия шудааст, ин сиёсат дар амал, боиси пӯшиши назароти бештаре мешавад. Бад-ин сон ин сиёсат дар ҷиҳати тақвияти сиёсати дидгоҳи бетараф амал мекунад. Хеле вақтҳо иттифоқ меуфтад, ки чандин дидгоҳи тасбитшуда дар бораи як мавзӯъ вуҷуд дорад ва ҳеч дидгоҳе ҳарф охирро намезанад, мустақил аз инки чиқадар муҳаққиқона бошад. Вазифаи вироишгарони Википедия ин нест, ки тамомии дидгоҳҳои мухталифро мавриди таҳқиқ қарор диҳанд; Вале вазифаи онҳо аст, ки ҳангоми изофа кардани як дидгоҳи хосс ба мақолот, пешзаминаи лозим дар мавриди наҳваи дидро фароҳам оварда, мизони истиқбол аз ин дидгоҳро баён карда ва зикр кунанд, ки оё гурӯҳи аксарияте ба он эътиқод доранд ё гурӯҳи ақаллияте.

Гунҷондани дидгоҳе, ки тавассути иддаи бисёр каме пазируфта шудааст метавонад таҳқиқи аслӣ ба ҳисоб биёяд. Ҷимбу Вейлз, аз бунёнгузорони Википедия, дар ин маврид мегӯяд:

• Агар назари шумо дар аксарият аст, онгоҳ бояд осон бошад, ки манбаъеро, ки мавриди қабули оммаи корбарон аст барои он пайдо кунед.
• Агар назари шумо дар ақаллияти барҷастае аст, онгоҳ бояд осон бошад, ки афроди барҷастаеро, ки ба он эътиқод доранд ном бибаред.
• Агар назари шумо дар ақаллияти хеле кӯчак аст, онгоҳ мустақил аз ин ки дуруст аст ё на, чӣ битавонед онро исбот кунед чӣ на, набояд дар Википедия қарор бигирад, магар шояд дар як мақолаи фаръӣ. Википедияи маҳаллӣ барои чопи таҳқиқи аслӣ нест.

Ангезаи асли пушт сиёсат тҳқиқ аслӣ мамнуъ мубориза бо як муъзал воқеӣ буд: афроде бо назарияҳои шахсие, ки танҳо ъдаи каме онро ҷиддӣ мегиранд аз Википедия ба унвони трибуни барои суханпрокунӣ ва таблиғ назариётшон истифода кунанд ва думбол ҷазб пиируу бошанд. Возеҳ аст, ки ҷой ин гуна матолиб дар Википедия нест; Вале монеъшудан аз овардан онҳо бо тавассул ба соир сиёсатҳо осон нест. Чун ин г��на афрод ба интишорот ва мақолаҳои беномунишон ва ғайрмътбр худашон ирҷоъ медиҳанд ва аз ин рӯ онро исботпазир (яъне қобил барраси) менамоянд ва назариёте иттихоз мекунанд, ки ибтолпазир нест. Аммо дақиқан ба ин иллат, ки оммаи мутахассисон кор онҳоро ҷиддӣ намегиранд, ин назарияпардозон муваффақ ба чоп матолибшон дар журнолҳои муътабар ва номдор намешванд; Бинобарин мо метавонем ин қонунро аъмол кунем.

Гарчи ангезаи асли пушт ин сиёсат ҷилавгири аз овардан ин назариёт казоӣ буд, аммо агар, ки шомили ҳол тамом виросторон шавад шӯҳрат моро ҳам ба чанд сурат хеле муҳимм тасбит мекунад:

1. вазифаи Википедия дар қиболи хонандгонаш иност, ки иттилооте, ки эшон мехонанд қобилотминон ва мууассқ бошад; Бинобарин мо танҳо ба манобеъ чоп шудаи муътабар ва мууассқ такя мекунем. Барои касб иттилоъ аз чигунаги қазоват перомун вусуқ ва итминонпазири манобеъ ба Википедиа:манобеъ муътабар раҷавъ кунед.
2. мароҷеъ муътабар ба хонанда манобее муаррифи мекунанд, ки бо раҷавъ ба онҳо метавонад пажӯҳиш шахсе худро ба кумак онҳо пай бигирад. Фаромӯш накунӣм касоне ҳастанд, ки барои таҳқиқ перомун мавзӯӣ дар қадам аввал ба як донишнома раҷавъ мекунанд, на дар қадам охир.
3. такя бар манобеъ мувассақ ва қобил ирҷоъ ба эзоҳ ин нукта, ки ҳамаи дидгоҳҳо дар мақола матраҳ шудаанд кумак мекунад ва аз ин рӯ ба бетарафона шудан мақола бар асос сиёсат ВП:дбт мадад мерасоанд.
4. такя бар манобеъ муътабар мумкин аст афродро ба мушорикат ташвеқ кунад. Масалан агар касе манбаъ муҳиммеро мешиносад, ки дар мақола аз он баҳра гирифта нашудааст, мумкин аст бо итминон ва тебихотр бештаре он матолиб муҳиммро дар мақола бгнҷоанд.

Муҳосибаҳои саррост таҳқиқ даст аввал ҳисоб намешванд, ба шарте, ки байн корбарон иҷмоъ шуда бошад, ки натиҷа муҳосиба возеҳ, дуруст ва бозтоб маънодори аз манобеъ аст. Чаҳор амали аслӣ, мисли ҷамъ задан аъдод ё ҳисоб кардан син шахс намунаҳои аз муҳосибаҳои саррост анд. Гурӯҳ:Шаблонҳо:Табдилро низ бубинед.

• Википедиа:шинохт ва истифода аз манобеъ аввалия ва сонавия