Pruga Beograd—Subotica

Pruga Beograd—Subotica
Legenda
elektrifikacija 25 kV AC ka Pančevu ka Rakovici Beograd centar tunel Senjak Sava Novi železnički most Novi Beograd Tošin bunar tunel Bežanijska kosa Auto-put A3 Zemun Zemun Polje Auto-put A1 ka Beograd–ranžirnoj Batajnica Nova Pazova Stara Pazova ka Šidu Inđija Beška Fruška gora Čortanovci tunel Čortanovci Sremski Karlovci ka Beočinu Petrovaradin Dunav Železničko-drumski most Novi Sad Novi Sad–ranžirna Avijatičarsko naselje Sajlovo ka Orlovatu ka Bogojevu Kisač Zmajevo ka Bečeju Vrbas ka Somboru Lovćenac Bačka Topola Novi Žednik Naumovićevo ka Senti ka Horgošu Subotica–teretna Subotica ka Somboru ↓ ka Budimpešti

Pruga Beograd centar—Stara Pazova—Novi Sad—Subotica—državna granica sa Mađarskom, je magistralna železnička pruga u Srbiji. Prema Uredbi o kategorizaciji železničkih pruga obuhvata magistralne pruge 101 (na deonici Beograd centar—Stara Pazova) i 105 (na deonici Stara Pazova—državna granica sa Mađarskom)^[1]. Dužine je 181,6 kilometara i povezuje Beograd sa severom zemlje, Mađarskom i ostatkom Evrope. Pruga polazi iz šumadijskog dela Beograda, prelazi Savu i prolazi kroz istočni deo Srema, kod Novog Sada prelazi Dunav i dalje nastavlja centralnim delom Bačke do Subotice i državne granice sa Mađarskom. Prugom upravlja Infrastruktura železnice Srbije.

Odlukama Berlinskog konresa 1878. Srbija se obavezala da će izgraditi prugu od Beograda do austrougarske granice, tj. do mosta preko Save, a Austrougarska vezu do Budimpešte. Deonica Subotica—Novi Sad puštena je u saobraćaj 5. marta 1883, a deonica Novi Sad—Zemun 10. decembra iste godine. Pruga od Beograda do Zemuna sa mostom preko Save predata je u saobraćaj 1. septembra 1884, kada je vozom za Beč krenuo kralj Milan, kraljica Natalija i prestolonaslednik Aleksandar Obrenović.

Dana 31. maja 1964. prvi voz dolazi na novu železničku stanicu u Novom Sadu. Stanica i pruga od današnje rasputnice Sajlovo do stanice Petrovaradin su izmeštene severno od centra grada kako bi se omogućila izgradnja stambenih blokova između Dunava i nekadašnje pruge. Na novoj trasi pruge izgrađen je Žeželjev most.

Nova trasa pruge od Zemuna do Beograda puštena je u saobraćaj 10. decembra 1970. Zgrada stare železničke stanice je srušena, a na njenom mestu su izgrađeni stambeni blokovi.

U toku NATO bombardovanja je zbog rušenja Žeželjevog mosta prekinut železnički saobraćaj preko Dunava kod Novog Sada. Vozovi iz Beograda su saobraćali do stanice Petrovaradin sve do 30. maja 2000, kada je otvoren Montažno-demontažni most MD-88, poznat i kao Most „Boško Perošević“. Novi Železničko-drumski most otvoren je za železnički saobraćaj 7. aprila 2018. nešto pre 12 časova prelaskom teretnog voza iz Novog Sada.

Dana 30. juna 2018. međunarodnim vozom za Budimpeštu za saobraćaj je zatvorena železnička stanica Beograd glavna, a polazna stanica za vozove ka Novom Sadu i Subotici je postala železnička stanica Beograd centar.

Maksimalna dozoljena brzina vozova iznosi 200 km/h, ali samo na deonici Beograd—Novi Sad. Deonica od Novog Sada do državne granice je trenutno u obnovi za brzine od 200 km/h, čime će se najbržim vozom od Beograda do Subotice stizati za manje od 2 sata.

U toku su radovi na rekonstrukciji i modernizaciji pruge od Beograd centra do Novog Sada za brzine do 200 km/h. Na prvoj deonici Beograd centar—Stara Pazova dužine 34,5 kilometra radove izvode kineska preduzeća China Railway International i China Comunication Construction Company. Veći deo sredstava (85%) je obezbeđen iz kredita kineske Export-Import banke i NR Kine. Rok za završetak deonice je jun 2021.^[2] Druga deonica Stara Pazova—Novi Sad dužine 40,4 km rekonstruiše se i gradi iz kredita Ruske Federacije (85% sredstava). Glavni izvođač je RŽD internešnal, a rok za završetak radova je decembar 2021.^[3][4]

Prema testiranja iz januara 2022. postignuta je brzina od 201,5 kilometara na sat.^[5]

• 135 godina pruga Subotica – Novi Sad – Zemun – Budući razvoj i uticaj na društveno-politička i kulturna dešavanja (Kulturni centar Novog Sada)
• Izjava o mreži (Infrastruktura železnice Srbije)