Kafeja

Kafeja, në një pjesë të mirë të Shqipërisë së Mesme dhe të Jugut kave (nga turqisht kahve; në Veri me spostim të theksit káfe ose kafja),^[1]^[2] është një ndër pijet më të konsumuara në të gjithë botën, e përbërë prej kokërrave të thara (pjekura) të kafesë, po ashtu është quajtur groshë kafeje, që rrjedhin nga druri i kafesë. Kafeja fillimisht është konsumuar në shekullin e IX, e cila ishte e zbuluar në krahinën Kaffa, nga edhe e ka marrë emrin, nga malsorët e Etiopisë. Ekziston legjenda për bariun Kaldi i cili në një moment ka vërejtur se dhitë e tij kanë qenë më të "gjalla" se zakonisht pasi hëngrën fasulet nga një bimë kafeje, nuk u paraqit me shkrim deri në vitin 1671 dhe është ndoshta apokrif.^[3] Nga aty është shpërndarë, në Egjipt dhe Jemen, deri ne shekullin e 15 arriti në Iran (Persi), Turqi, dhe Amerikën Veriore. Prej botës Islame, kafeja u shpërnda në Itali, pastaj në të gjithë Evropën dhe Amerikën. Tani kafeja është pija më e përhapur në të gjithë botën.

Bimët e kafesë tani kultivohen në mbi 70 vende, kryesisht në rajonet ekuatoriale të Amerikës, Azisë Juglindore, nënkontinentit Indian dhe Afrikës. Që nga viti 2018, Brazili ishte prodhuesi kryesor i fasuleve të kafesë, duke prodhuar një të tretën e totalit të botës. Kafeja është një mall i madh eksporti, duke qenë eksporti më i lartë ligjor bujqësor për shumë vende.^[4]^[5] Është një nga mallrat më të vlefshëm që eksportohen nga vendet në zhvillim. Kafja e gjelbër, e pandotur është një nga mallrat më të tregtuar bujqësor në botë.^[6] Është kritikuar mënyra se si vendet e zhvilluara tregtojnë kafe me kombet në zhvillim, si dhe ndikimin në mjedis në lidhje me pastrimin e tokës për rritjen e kafesë dhe përdorimin e ujit.

Dëmet e kafesë

Filxhan kafeje dhe Kafe në filxhan

Mekanizmi i veprimit të kafesë - kafja është një substancë me tretshmëri të mirë në yndyrna për këtë arësye përthithja në organizëm fillon që në stomak, pra shumë shpejt. Ndërkohë që shumica e substancave përthithen ne duoden (zorrën 12-gishtore).

Kafeja përmban kafeinë, kjo substancë vepron duke inhibuar një enzime që quhet fosfodiesteraze e cila shërben për të shkatërruar një sinjalizues të brendshëm qelizor që quhet AMP-ciklike. Në këtë mënyrë ky sinjalizues brendaqelizor AMP-c do të rritet brenda qelizës duke dhënë efekte nxitëse në sistemin nervor qendror (SNQ) dhe zemër. Këto efekte në tru jane rritja e përqendrimit, pagjumësia, ankthi, stresi, agresiviteti dhe dridhjet e duarve (tremori) ndërsa në zemër janë rritja e forcës tkurese, rritja e rrahjeve të zemrës (frekuencës) dhe predispozita për çrregullime ritmin (aritmi).

Jo të gjithë individët janë të ndjeshëm njëlloj ndaj kafeinës. Disa mund të kenë efekte tepër të ekzagjeruara dhe të tjerët mund të mos kenë fare efekt ose shumë pak.

Dëmet

Depresioni

Per shkak te mangesive te mineraleve dhe vitaminave te grupit B ulet toni i pergjithshem i organizmit qe manifestohet ne tru ne forme depresive. Shume njerez deprese qe marrin edhe ilace antidepresive jane konsumator te shume kafeve gjate dites qe rendojne me shume gjendjen e tyre, Ata jane duke u kuruar me ilace per shqetesime mendore por qe ne fakt problemi i tyre eshte thjesht nje cekuilibrim i mineraleve, dhe vitaminave ne organizem, pra nje problem biokimik qe rendohet akoma me shume nga ilacet duke i lene pergjithmon deprese, kur fekti ne te vertet eshte shume i thjeshte.

Dhe ketu vijme perseri tek inteligjenca organike dhe jo-organike qe nuk kuptojne njera tjetren gje te cilen e kam shpjeguar ne postimet e meparshme.

Mvaresi

Ata qe pine kafe jane shpesh te mvarur prej saj si ne mengjes kur zgjohen, ne dreke pas buke, apo mbas dite sepse ajo stimulon organizmin dhe pa kete stimul keta individ ndihen shume te dobet, por qe ne realitet jane duke u helmuar perdit e me shume.

Dhimbje koke

Mbas buke ne dreke kur nje pjese e mire e energjise harxhohet per tretjen e ushqimit dhe nje pjese e mire e mineraleve ka shkuar ne kete drejtim ndihemi te dobet dhe marrim nje kafe e cila merr edhe ato pak minerale e vitamina qe kane mbetur duke shkaktuar dhimbje koke e cila kurohet me ilace qe ne perberjen e tyre kane pikerisht Kafeine dhe kryejne te nje njejtin proces qe kryen edhe kafeja.

Çmimi

Çmimi i kafese eshte relativisht i ulet por cmimi i vertet per te paguar eshte ai i shendetit qe iken pak nga pak derisa perfundon tek doktori qe ta rrjep skalpin e kokes dhe te mbush me ilace kur faki eshte aq i thjeshte aq i thjeshte saqe kush lexon kete shkrim mund te thote se ai qe e ka shkruar eshte i cmendur gje qe nuk eshte e vertet sepse ajo qe lexon ne kete shkrim nuk do ta kesh lexuar ne asnje vend tjeter pasi te tjerat jane vetem publicita ndersa ky eshte realiteti qe shpesh na i fshehin per interesa te forta ekonomike dhe sociale, prandaj kush e kupton ka shpetuar kush nuk e kupton le ti bjerre vetes me kamzhik.

Shiko edhe

Referime

^ Dizdari, Tahir (2005). Kafé-ja" në Fjalorin e Orientalizmave në Gjuhën Shqipe. Tiranë: Instituti Shqiptar i Mendimit dhe i Qytetërimit Islam. fq. 471.
^ Esat Ayyıldız. “Kahve Sözcüğünün Etimolojisi ve Arap Literatüründeki Yansımaları”. International Anatolian Conference on Coffee & Cocoa: Full Text Book. ed. Sinem Karakundakoglu. Malatya: IKSAD Global Publishing House, 2021. s.61-68.
^ Weinberg, Bennett Alan; Bealer, Bonnie K. (2001). The World of Caffeine: The Science and Culture of the World's Most Popular Drug (në anglisht). New York: Routledge. fq. 3. ISBN 978-0-415-92722-2. Marrë më 18 nëntor 2015.
^ Oder, Tom (9 qershor 2015). "How coffee changed the world". Mother Nature Network (në anglisht). Narrative Content Group. Marrë më 8 qershor 2018.
^ "FAOSTAT Core Trade Data (commodities/years)" (në anglisht). FAO Statistics Division. 2007. Arkivuar nga origjinali më 14 tetor 2007. Marrë më 24 tetor 2007. To retrieve export values: Select the "commodities/years" tab. Under "subject", select "Export value of primary commodity." Under "country," select "World." Under "commodity," hold down the shift key while selecting all commodities under the "single commodity" category. Select the desired year and click "show data." A list of all commodities and their export values will be displayed.
^ Mussatto, Solange I.; Machado, Ercília M. S.; Martins, Silvia; Teixeira, José A. (2011). "Production, Composition, and Application of Coffee and Its Industrial Residues". Food and Bioprocess Technology (në anglisht). 4 (5): 661–72. doi:10.1007/s11947-011-0565-z. hdl:1822/22361.

[:0-1] Dizdari, Tahir (2005). Kafé-ja" në Fjalorin e Orientalizmave në Gjuhën Shqipe. Tiranë: Instituti Shqiptar i Mendimit dhe i Qytetërimit Islam. fq. 471.

[2] Esat Ayyıldız. “Kahve Sözcüğünün Etimolojisi ve Arap Literatüründeki Yansımaları”. International Anatolian Conference on Coffee & Cocoa: Full Text Book. ed. Sinem Karakundakoglu. Malatya: IKSAD Global Publishing House, 2021. s.61-68.

[3] Weinberg, Bennett Alan; Bealer, Bonnie K. (2001). The World of Caffeine: The Science and Culture of the World's Most Popular Drug (në anglisht). New York: Routledge. fq. 3. ISBN 978-0-415-92722-2. Marrë më 18 nëntor 2015.

[mnn-4] Oder, Tom (9 qershor 2015). "How coffee changed the world". Mother Nature Network (në anglisht). Narrative Content Group. Marrë më 8 qershor 2018.

[5] "FAOSTAT Core Trade Data (commodities/years)" (në anglisht). FAO Statistics Division. 2007. Arkivuar nga origjinali më 14 tetor 2007. Marrë më 24 tetor 2007. To retrieve export values: Select the "commodities/years" tab. Under "subject", select "Export value of primary commodity." Under "country," select "World." Under "commodity," hold down the shift key while selecting all commodities under the "single commodity" category. Select the desired year and click "show data." A list of all commodities and their export values will be displayed.

[6] Mussatto, Solange I.; Machado, Ercília M. S.; Martins, Silvia; Teixeira, José A. (2011). "Production, Composition, and Application of Coffee and Its Industrial Residues". Food and Bioprocess Technology (në anglisht). 4 (5): 661–72. doi:10.1007/s11947-011-0565-z. hdl:1822/22361.

[1]