ඩොල්ෆින්

ඩොල්ෆින් යන නම පුරාණ ග්‍රීක “ඩෙල්ෆිස්” යන වචනයෙන් සම්භවය වී ඇත. ග්‍රීක භාෂාවෙන් “ඩෙල්ෆිස්” යන්නෙහි තේරුම වනුයේ ගර්භාෂය යන්නයි. එමනිසා මෙම මත්ස්‍යයාගේ නමෙහි අර්ථය ලෙස ‘ගර්භාෂයක් සහිත මත්ස්‍යයා’ යන්න දැක්විය හැකිය.

ලොව පුරාම මෙම ඩොල්ෆින් සතුන් වාසය කරති. අප ර‍ට වටකර ඇති ඉන්දියන් සයුරේ ඩොල්ෆින් මසුන් බහුලව දක්නට ලැබේ. ප්‍රධාන වශයෙන් ජීවත් වන්නේ මහද්වීපික තටක වල නොගැඹුරු මුහුදු ප්‍රදේශයේය.

ක්ෂීරපායි ගණයට අයත් වන ඩොල්ෆින් දත් සහිත තල්මසුන් ගණයට අයත් කුඩා තල්මසෙකු ලෙස වර්ග කෙරේ. උපතේදී ඩොල්ෆින්ට දත් නැත. එහෙත් සති කීපයකින් දෙඇන්දේම දත් හතලිස් හතර බැගින් එන්නට පටන් ගනී. මාස 18ක් පමණ වනතුරු සිය මව‍ගේ කිරි බීමටද ඩොල්ෆින් මත්ස්‍යයා හුරුවී සිටී.

වැඩුනු ඩොල්ෆින් මත්ස්‍යයෙකු දිගින් අඩි 8 සිට 12 දක්වාද බරින් රාත්තල් 300-400 අතර ප්‍රමාණයක්ද‍ වෙයි. එසේම ඩොල්ෆින්ගේ කිරි එළකිරි වලට වඩා හය ගුණයකින් පමණ ශක්තිය වඩවන අතර මේද වැඩි ප්‍රමාණයක්ද සහිත වේ.

මාංශ භක්ෂක මත්ස්‍යයෙකි. ඩොල්ෆින් ආහාර වශයෙන් ගන්නේ බෙල්ලන් හා කුඩා මාළුවන්ය. නමුත් උගේ ප්‍රියජනකම ආහාරය වන්නේ පියාමැස්සන්ය.

සමූහ වශයෙන් ජීවත්වීම ප්‍රීතියක් සේ සලකන මොවුන් එක රංචුවක් වුවහොත් අඩු තරමින් එතැන දහසක් පමණ සිටිතැයි කිවහැක. නිතරම මුහුදු ගමන් වල යෙදෙන මගීන් හට මුහුදේ පිහිනමින් ක්‍රීඩා කරමින් සිටින ඩොල්ෆින් මත්ස්‍යයන් සුලබ ලෙස දක්නට ලැබේ.

මිනිසෙකුගේ ගතිගුණ ප්‍රියකරනු ලැබූවද ඩොල්ෆින් නිදාගැනීමට ගත කරන්නේ තත්පර තිහකටත් වඩා අඩු කාලයකි. ගොඩබිම වසන අනෙක් ක්ෂීරපායීන් මෙන් නොව ඩොල්ෆින්ට හුස්ම ගැනීමට ජලය මතුපිටට ඒමට සිදුවීම එයට හේතුවයි. මිනිත්තු පහක නින්ද ඩොල්ෆින්ට ඉතා දිගු නින්දකි.

නින්දේ ප්‍රථම අදියරේදී ඩොල්ෆින් නිදා ගනුයේ මොළයේ එක් අර්ධයකිනි. එනම් එක් ඇසක් පමණක් වසා ගෙනය. අනෙක් අර්ධය සහ ඇස පරිසරයේ සිදුවන වෙනස්කම් සහ සතුරන් පිලිබඳව විමසිල්ලෙන් පසුවේ. නින්දේ දෙවන අදියරේදී සුපුරුදු පරිදි ඇස් දෙකම වසා ගෙන නින්දට යති.

අසාමාන්‍ය හැඟීම් සමුදායක් ඇති සත්වයෙක් ලෙස ප්‍රචලිතය.

• බොහෝ ඩොල්ෆින් වර්ගයන්ට ජලය තුලදි මෙන්ම ජලයෙන් පිටතදීත් ඉතා ඉහළ මට්ටමේ දෘෂ්ටි හැකියාවක් ඇත.
• එසේම ඔවුන්ගේ ශ්‍රවණ හැකි‍යාවද මිනිසාට වඩා ඉහළ මට්ටමක පවතී.
• ඔවුන්ගේ දත් සකස් වී ඇති ආකාරය අනුව ඒවා ඇන්ටනාවක් ලෙස ක්‍රියා කරමින් ජගය තුලින් එන සංවේදන ලබා ගෙන යම් වස්තුවක් නියත වශයෙන්ම පිහිටා ඇති ස්ථානය නිර්ණය කිරීමට උපකාර වේ.
• එසේම ඔවුන්ගේ සමෙහි ඇති ස්පර්ශ ප්‍රතිග්‍රාහක ප්‍රමාණයද ඉතා ඉහළ බැවින් සමද ඉතාමත් සුදුසු සංවේදන ඉන්ද්‍රියයක් ලෙස ක්‍රියා කරයි.
• එහෙත් ඩොල්ෆින්ට ආඝ්‍රාණ ස්නායුවක් නැති බැවින් ඔවුන්ට ගඳ සුවඳ හඳුනාගැනීමේ හැකියාවක් නැත.

අසාමාන්‍ය හැඟීම් පිළිබඳව සත්ත්වයන් අතරෙන් ඉහළටම එන මේ ඩොල්ෆින් මාළුවා මිනිසුන්ගේ ජීවිත බේරාගත් අවස්ථා කිහිපයක් ඉතිහාසයට පවා එක්වී ඇත. ඒ ‍අතරින් දෙවන ලෝක යුද්ධයේදී මුහුදු බත්වූ නාවිකයින් පිරිසක් බේරා ගනිමින් පාරුව වෙරළ තෙක් තල්ලුකර දැමීමේ සිද්ධිය ප්‍රසිද්ධය.

එසේම 1943දී දිනක් ප්ලොරීඩාවේ පාළු වෙරළක පිහිනීමට ගිය කාන්තා‍වක් වෙරළින් ඈතට පිහිනා ‍යන විට සිහිසුන් වූවාය. මුහුදේ ගිලෙන්නට වූ ඇයට කවුරුන් හෝ තමා දියයටින් වෙරළට තල්ලු කළ බව යන්තම් මතකය. විශාල ඩොල්ෆින් මාළු වෙකු ඇයව වෙරළට තල්ලු කරගෙන ආ බවත් ඔවුන් වටා ඔවුන්ගේ ආරක්ෂාවට තවත් ඩොල්ෆින් මාළු රැසක් පැමිණි බවත් එය දුටු පුද්ගලයෙකු පවසා ඇත.

මිනිසාගේ කතාබමට සවන්දී එය අනුකරණය කිරීමට ඩොල්ෆින් මාළුවා ජග‍තෙකි. මේ අපූරු සත්ත්ව විශේෂය ගැන විමසිලිමත් වූ විද්‍යාඥයින් විශාල ජලාශ ඉදිකර ඩොල්ෆිනයන් ඇතිකලහ. ඔවුන්ගේ ගතිපැවතුම්, සිරිත් විරිත් හා අදහස් හුවමාරුව ගැන විමසිලිමත් වූහ. උදාවන මතු දිනයක නියත වශයෙන්ම ඩොල්ෆින් මාළුවන් සමඟ හරි හරියට කතා කල හැකි බවට සත්ත්ව විද්‍යාඥයෝ අනාවැකි පල කරති.

ඩොල්ෆින් මාළුවාගේ ගතිගුණ මිනිසාගේ ගතිගුණ වලට බොහෝසෙයින් සමානකම් දක්වයි. මිනිසුන් මෙන්ම තම පැටවුන් ආදරයෙන් රැක බලා ගන්නා උන් තුවාල වූ සහ මහළුවූ ඩොල්ෆින් මසුන්ද රැක බලා ගනී. ඩොල්ෆින් මාළුවාගේ මොළය ඉතා හොඳින් වැඩී ඇති අතර එය මිනිස් මොළයට සමාන බවත් ස්විස් ජාතික විද්‍යාඥ‍යෙකු වූ පිලේලි පවසයි. විශිෂ්ට ජපන් විද්‍යාඥ‍යෙකු වන දොස්තර මයාසුකී නකඩසිමා පවසන අන්දමට සියලුම සත්ත්වයන්අතරින් ඩොල්ෆින් මත්ස්‍යයා ඉතාමත්ම ඥානාන්විත දක්ෂතම සත්ත්වයා වන අතර මිනිසාට ඉතාමත් පහසුවෙන් සම්බන්ධකම් ඇතිකර ගත හැකි සත්ත්වයාද වේ.

මිනිසාගෙන් ඇතිවී ඇති අවදානම

• අසරණවූ ධීවරයින් බේරාගන්නා ඩොල්ෆින් අද ධීවරයින් නිසාම ඉතා අසරණ තත්වයට පත්ව සිටී. ඒ. ශ්‍රී ලංකාවේ ධීවරයින් වසරකට ඩොල්ෆින් මසුන් 662,000 පමණ මරති. ජපානය, මෙක්සිකෝව, තායිවානය, පේරු හා ශ්‍රී ලංකාව එම සතුන් මැරීමේ යෙදෙන ප්‍රධාන රටවල් වේ. රැකගතයුතු සාගර ජීවී සම්පතක් ලෙස ඩොල්ෆින් සාගර නීති වලට අඩංගු වී තිබුනද මින්සුන් මේ නීතිරීති වලික් මිදී ඩොල්ෆින් දඩයම දිගටම කරගෙන යති.
• සාගර වලට මුදාහරින බැර ලෝහ, ප්ලාස්ටික් සහ අනෙකුත් කාර්මික හා කෘෂිකාර්මික අපදුව්‍ය නිසාද ඩොල්ෆින්ට වන හානිය සුළු පටු නොවේ.
• ගමන් ගන්නා නැව් සහ බෝට්ටු වල හැප්පීම නිසාද ඒවායේ අවරපෙති වල ගැටීම නිසාද ඩොල්ෆින් සතුන් මියයති.
• ජපානයේ ටයිජි නගරය හැඳින්වෙන්නේ ඩොල්ෆින් රස මසවුළු වලින් සපිරි ගෙයක් ‍ලෙසටය. එහි ඩොල්ෆින් මසුන්ගෙන් නිර්මාණය කර ගන්නා සුකියාකි (Sukiyaki) නම් ආහාරය දිව පිනවන ආහාරයක් ලෙස ප්‍රකටය. ටයිජි නගරයේ මෙම ව්‍යසනයට එරෙහිව පරිසරවේදීන් දැනටමත් පියවර ගෙන ඇත.

විලෝපිකයන්ගෙන් ඇතිවී ඇති අවදානම

• කුඩා වර්ග වල ඩොල්ෆින් සතුන් ව්ශේෂයෙන්ම ඩොල්ෆින් පැටවුන් විශාල මෝරුන්ගේ ප්‍රධාන ආහාරයක් වේ.
• සමහරක් ප්‍රමාණයෙන් විශාල ඩොල්ෆින් විශේෂ, ප්‍රමාණයෙන් කුඩා ඩොල්ෆින් විශේෂ ආහාරයට ගන්නා නමුත් මෙය ඉතා දුලබ සිදුවීමක් ලෙස දැක්විය හැක.

රාජධානිය: Animalia

වංශය: Chordata

වර්ගය: Mammalia

ගෝත්‍රය: Cetacea

Aminalia රාජධානියේ ලක්ෂණඃ

• ශරීරයේ සෛල න්‍යෂ්ටි සහිතය.
• බහුසෛලිකයි.
• සත්‍ය පටක සංවිධයනයක් ඇත.
• විෂම පෝෂී අධිග්‍රහන පෝෂණ ක්‍රමයක් ඇත.

Chordata වංශයේ ලක්ෂණඃ

• පෘථිවිය මත සිටින විශාලම හා ඥානාන්විත සතුන්ය.
• කරදිය, මිරිදිය, භෙෘමික සෑම පරිසරයකම ඇත. පරපෝෂිත ආකාරද ඇත.
• ද්වීපාර්ශ්වික සමමිතික දරයි.
• සමඛන්ඩනය සහිතයි.
• උසස් මට්ටමේ ශීර්ෂණයක් සහිතය. පෘශ්ඨීය තනි කුහරමය ස්නායු රජ්ජුවක් ඇත. එහි පූර්ව කෙළවර විශාලවී මොළයක් තැනී ඇත.
• හෘදයක්ද සහිතව සංවෘත රුධිර සංසරණ පද්ධතියක් ඇත.
• ස්වසන වර්ණකය හිමොග්ලොබීන්ය.
• ස්වසනයට ජලක්ලෝම, පෙණහළු හෝ සම/දේහාවරණය යොදාගනී.
• මුඛය හා ගුදය සහිත සම්පූර්ණ ආහාර මාර්ගයක් ඇත.
• රූපාන්තරණයක් ඇත.

Mammalia වර්ග‍යේ ලක්ෂණඃ

• ක්ෂීරපායින්ය.
• දේහයේ කොටස් ලෙස හිස, ගෙල, බඳ සහ වලිගය සහිතයි.
• රෝම සහිත දේහාවරණයකි.
• ස්වසන අවයවය පෙණහළුය.
• දේහාවරණයේ ස්වේද ග්‍රන්ථි, ස්නේහ ස්‍රාවී ග්‍රන්ථි ඇත.
• ඇසිපිය ඇත.
• හෘදය කුටීර 4කි.
• අචලතාපී සතුන්ය.
• රූපාන්තරණයක් නැත.

ඩොල්ෆින් මාළුවා ගැන විවිධ අය නොයෙක් දේ ලියා ඇත. ක්ලිනර් බර්ග් යන රුසියන් මහාචාර්යවරයා සහ තවත් රුසියන් සත්ත්ව විද්‍යා ආචාර්ය වරුන් දෙදෙනෙකු වූ V.බෙල්කොවිච් සහ A. සැබ්කෝව් යන අය විසින් ´සමුද්‍රයේ ගුප්ත සතා´ යනුවෙන් ඩොල්පින් පිළිබඳව ඉතාවැදගත් කරුණු ඇතුලත් ග්‍රන්ථයක් මීට වසර කිහිපයකට පෙර පලකරන ලදී. මිනිසා සහ මෙම අපූරු සත්ත්වයා අතර ඇති සම්බන්ධය පිළිබඳව නොයෙකුත් සිදුවීම් මෙහි සඳහන් වේ.

නිදසුනක් ලෙස 19 වන සියවසේ අග භාගයේදී නවසීලන්තයේ නාවික අනතුරු ‍වලින් ගහන කුක් බොක්කෙහි නැව් ගමනාගමනයට උපකාර කරමින් අනතුරු වලින් වැලකී ගමන් කිරීමට නැව්වලට මග පෙන්වූ පෙලෝ රාස් ජැක් නම් ‍මාළුවා දැක්විය හැක. මෙම මාළුවා වසර දශක කිහිපයක්ම මිනිසාට සේවය කළේය.