Kir I

Za ostale osobe s istim imenom, v. Kir.

Kir I (staroperz. Kuruš, grč. Κύρος, perz. کوروش) bio je kralj Anšana od cca 640. do cca 580. pne.^[1]. Njegov otac, Teisp od Anšana, osvojio je elamski grad Anšan i time postavio temelje za stvaranje buduće Perzijske Monarhije.

Kir I jedan je od najranijih predstavnika iranske dinastije Ahemenida. Bio je unuk osnivača navedene dinastije Ahemena, odnosno sin Teispa koji je uoči svoje smrti podijelio kraljevstvo svojim sinovima. Kir I vladao je kao kralj Anšana, dok je njegov brat Arijaramn postao kraljem Perzije. Važno je naglasiti kako je Perzija u to doba bila jedna od brojnih iranskih provincija, teritorijalno relativno malena u odnosu na kasnije golemu Perzijsku Monarhiju koju je uspostavio unuk Kira I, Kir II Veliki.

U kronološkom smislu teško je definirati precizne datume vezane uz Kirovo rođenje, doba vladavine te općenito događaje vezane uz njega. Najstariji povijesni podaci koji spominju Kira I datiraju iz 652. pne., kada se babilonski kralj Šamaš-šum-ukin (vl. 668. – 648. pne.) pobunio protiv svog brata odnosno nadređenog asirskog kralja kraljeva Asurbanipala (vl. 668. - 627. pne.). Kir I se spominje u kontekstu Šamaš-šum-ukinova ratnog saveznika. Rat između dva brata završio je 648. pne. porazom i samoubojstvom Šamaš-šum-ukina.

Kir I se ponovo spominje 639. pne. kada je Asurbanipal porazio Elam te postao vladarom nad nekoliko bivših elamskih saveznika, među kojima se spominje i Kuras. Njegov stariji sin Arukku navodno je poslan u Asiriju da plati danak kralju^[2]. Poslije toga, čini se kako je Kuras jednostavno nestao iz povijesnih zapisa, no njegovo poistovjećivanje s Kirom I pomaže rasvjetljavanju mnogih povijesnih događaja iz doba ahemendiske dinastije tokom 7. vijeka pne.^[1]

Asirski kralj Asurbanipal umire 627. pne., a Kir I vjerojatno nastavlja plaćati danak njegovim sinovima i nasljednicima Ašur-etil-ilaniju (vl. 627. – 623. pne.) i Sinšariškunu (vl. 623. – 612. pne.). Obojica vladara bila su u neprijateljskim odnosima s medijskim kraljem Kijaksarom (vl. 633. – 584. pne.) i njegovim babilonskim saveznikom, kraljem Nabopolasarom (vl. 626. – 605. pne.). Dvojica saveznika su 612. pne. uspjela osvojiti asirski glavni grad Ninivu što je označilo kraj Novoasirske Monarhije, iako su ostaci asirske vojske pod Ašur-ubalitom II i dalje pružali otpor u gradu Haranu (Carrhae) pune tri godine, sve do 609. pne.

Medija i Babilonija uskoro su podijelili teritorij koji je prije pripadao Asiriji, a grad Anšan je očito pripao pod kontrolu Medije. Pretpostavlja se kako je Kir I skončao svoje zadnje dane kao vazalni vladar Kijaksara ili njegova sina Astijaga (vl. 584. - 550. pne.).

Kira I je naslijedio njegov sin Kambiz I od Anšana, dok će njegov unuk Kir II stvoriti moćno Ahemenidsku Perzijsku Monarhiju, najveći imperij u starom vijeku.

• 640. pne. – krunidba Kira I, sina Teispa od Anšana.
• 639. pne. – asirski kralj Asurbanipal porazio je Elam te postao vladarom nad nekoliko bivših elamskih saveznika, među kojima se spominje i Kuras (vjerojatno Kir I)
• 627. pne. – umire Asurbanipal, a Kir I vjerojatno nastavlja plaćati danak njegovim sinovima i nasljednicima Ašur-etil-ilaniju i Sinšariškunu.
• 612. pne. – medijski kralj Kijaksar i njegov babilonski saveznik kralj Nabopolasar uspjevaju osvojiti asirski glavni grad Ninivu što je označilo kraj Novoasirske Monarhije.
• 600-e pne. – Medija i Babilonija dijele osvojena područja, a grad Anšan očito je pripao pod kontrolu Medije, pa je Kir I skončao svoje zadnje dane kao vazalni vladar Kijaksara ili njegova sina Astijaga.
• 580. pne. – smrt Kira I

• Perzijska Monarhija
• Asirija
• Ahemen
• Kir Veliki

• Kir I od Anšana, livius.org Arhivirano 2012-12-22 na Wayback Machine-u
• M. Dandamayev: Arukku, Encyclopædia Iranica
• A. Shapur Shahbazi: Cyrus I, Encyclopædia Iranica