Luk (arhitektura)

Luk u arhitekturi predstavlja naziv za zaobljenu konstrukciju koja je u stanju nositi veliku težinu (npr. vrata u kamenom zidu).

Luk se prvi put razvio u Mesopotamiji, Asiriji, starom Egiptu te Etruriji. Kasnije su ga usavršili Rimljani. U srednjem vijeku luk je postao važna tehnika gradnje katedrala.

Iako se pojavio još u Mesopotamiji, Etrurci su prvi u Evropi shvatiti konstruktivnu vrednost luka, ali malo se sačuvalo arhitektonskih spomenika, uglavnom pokoji gradski portal (Peruđa, Voltera).

Rimljani su od Etruraca preuzeli polukružni luk i koristili sve njegove osobenosti (do 16 m). Ređanjem lukova u istom pravcu dobija se poluobličasti svod (do 20 m). Ukrštanjem dva poluobličasta svoda pod uglom od 90º stvara se ukršteni svod (30x30 m). Rotacijom polukružnog luka za 360º stvara se kupola (najpoznatija je Hadrijanova kupola Panteona - 43,60 m).

Iako su još u vizantijski arhitekti koristili potkvičasti, trolisni i izlomljeni luk, prava konstruktivna vrednost luka u Evropskoj arhitekturi počinje u gotici kada se iskorištava izlomljeni luk koji se preuzeo iz arapsko-mavarske umetnosti i islamske umetnosti Španije.

Izlomljeni luk je nastao iz polukružnog luka kada je utvrđeno da se upotrebom ovog luka može postići veća vertikala luka. U Gotici umesto obličastog svoda sastavljenog od polukružnih lukova počinju se ukrštati prelomljeni lukovi koji su, za razliku od polukružnih, mogli imati zajednički završetak u temenu . U ukrštenom svodu svi pritisci se koncentrišu u unapried određenoj tački, te konstrukciju svoda ne nose površine zida nego stupovi i lukovi. To je kao rezultat dalo izjednačavanje delova, pa sva tri broda katedrale postaju jednako široki i visoki, te crkveni prostor za vernike liči na bilo kojoj u gotičkoj dvorani – u skupštini ili dvorcu.

Polukružni luk se revitalizuje u renesansi i baroku, kao i u klasicističkoj arhitekturi, dok sa pojavom novih konstruktivnih materijala (gvožđa i čelika) neke od prvih građevina koriste luk ( polukružni luk u bazi Ajfelove kule i ovalni luk Galerije mašina na Svjetskoj izložbi u Parizu 1889. godine.

U modernoj arhitekturi luk kao jedan od najčvršćih konstrukcija se obilno koristi (Opera u Sidneju, Palata sporta u Rimu i sl.), a najveći luk na svetu je Luk u Sent Luisu.

Po obliku luk može biti:

• Svod
• Kupola

Luk (arhitektura) na Wikimedijinoj ostavi