Izvorni kod stranice Sjeverna Evropa

Nemate dopuštenje da uređujete ovu stranicu iz sljedećeg razloga:

Your IP address is in a range that has been blocked on all Wikimedia Foundation wikis.

The block was made by ‪EPIC‬. The reason given is Open proxy/Webhost: See the help page if you are affected.

Start of block: 2. jula 2024. u 09:48
Expiry of block: 2. jula 2025. u 09:48

Your current IP address is 206.189.44.186. The blocked range is 206.189.32.0/20.

Uključite sve gornje pojedinosti u sve upite koje postavite. Ako smatrate da ste greškom blokirani, dodatne informacije i uputstva možete pronaći na stranici o globalnoj smjernici "Zabranjeni otvoreni proksiji".

U suprotnom, zahtjev za blokadu postavite na Meta-Wikiju. You could also send an email to the stewards VRT queue at stewards@wikimedia.org including all above details.

Možete vidjeti i kopirati izvorni kod ove stranice.

[[Datoteka:Satellite image of Northern Europe.png|250px|right|thumb|Sjeverna Evropa]]
'''Sjeverna Evropa''' je dio [[Evropa|Evrope]] koji se nalazi u [[Sjever|sjevernom]] dijelu kontinenta. Sjevernu Evropu sačinjavaju (od istoka ka zapadu): [[Island]], [[Irska]], [[Ujedinjeno Kraljevstvo]], [[Skandinavija]], sjever [[Njemačka|Njemačke]], [[Finska]], baltičke države i sjeverozapadna [[Rusija]]. U sjevernu Evropu često je uvršten i [[Grenland]], sastavni dio Kraljevine Danske koji je geografski dio [[Sjeverna Amerika|Sjeverne Amerike]], ali ima značajne političke i historijske veze sa evropskim kontinentom.

== Historija ==
[[Datoteka:Raatajat rahanalaiset.JPG|minijatura|levo|Eero Järnefelt, Krčenje šume, 1893.]]
U historijskim vremenima u kojima je centar evropske civilizacije bio [[Mediteran]] (npr. period [[Rimsko Carstvo|Rimskog Carstva]]), sva područja koja su bila udaljena od toga centra smatrala su se sjeverom Evrope, uključujući u njih čak i područja današnjih zemalja kao što su [[Austrija]], [[Češka]] ili npr. [[Nizozemske]]. U ovome značenju oznaka se u pojedinim oblastima koristi i danas. Primjer je toga sjeverna renesansa koja označava svu umjetnost visoke [[Renesansa|renesanse]] XVI vijeka sjeverno od [[Alpe|Alpa]] i izvorne talijanske renesanse. U srednjem je vijeku izraz ''Ultima'' ili ''Thule'' korišten kao oznaka za mističnu zemlju na dalekim krajnjim sjevernim rubovima kontinenta. Danas se ovu mističnu zemlju povezuje sa Norveškom ili alternativno sa [[Orkneyski otoci|Orkneyskim otocima]] i [[Shetland|Shetlandom]].

== Geografija ==
Sjeverna Evropa obuhvaća dva velika poluotoka, [[Jylland]] i [[Skandinavija|Skandinaviju]], otoke [[Island]] i [[Grenland]] te baltičke priobalne prostore. Geografski položaj na krajnjem sjeveru rezultirao je prirodno nepovoljnim uvjetima za život.

Za razliku od [[Sjeverno more|Sjevernog]] i [[Norveško more|Norveškog]] mora, u [[Baltičko more]] ne pritječe topla [[Golfska struja]] pa su njegovi sjeverni dijelovi zaleđeni više mjeseci. Do velikih geografskih otkrića ta regija je bila izolirana od ostalog dijela [[Evropa|Evrope]]. Otkrićem [[Amerika|Amerike]] povećava se prometna važnost regije, osobito nakon otkrivanja [[nafta|nafte]] i [[plin|plina]]. [[Sjeverno more]] uskoro je postalo važno prometno more Europe, čemu pridonose morski kanali i tjesnaci ([[Kattegat]], [[Skagerrak]], [[Oresund]], [[Veliki Belt|Veliki]] i [[Mali Belt]]). Prekopavanjem [[Kielski kanal|Kielskog kanala]] znatno je skraćen put od Sjevernog do Baltičkog mora, a Jylland je postao umjetno stvoren otok.

=== Prirodno-geografska obilježja ===
[[Datoteka:Norðfjörður.JPG|minijatura|Norðfjörður na Islandu]]
[[Datoteka:Geirangerfjord .jpg|minijatura|Geirangerfjord, Norveška]]
[[Datoteka:Heste-Stenene 2008-07.jpg|minijatura|Bornholm, Danska]]
Veći dio reljefa sjeverne Europe nastao je u [[prekambrij]]u i [[paleozoik]]u, tj. pripada prastaroj Evropi. Mogu se izdvojiti 3 veće reljefne cjeline. To su staro gromadno [[Skandinavsko gorje]], istočno je [[Baltički štit]], a pribaltički je prostor u osnovi Ruska ploča. Na njoj se danas prostiru nizine čije su naslage mlađeg postanska, iz [[mezozoik]]a i [[kenozoik]]a. Nizinski je prostor i poluotok [[Jylland]].

Na izgled reljefa najveći su utjecaj imali ledenjaci. Tijekom [[ledeno doba|ledenog doba]] to je područje bilo središte zaleđivanja. Ispod ledenog pokrova nakupljalo se stijenje različite veličine (od čestica prašine do velikih blokova), koje je [[led]] izgrebao s podloge i pokupio sa strana. Veličina pojedinog komada ovisila je o tvrdoći stijene, ali i o tome koliko je dugo bio izložen radu ledenjaka. Nakupine stjenovitog materijala nazivaju se morene.

Oblici koji su nastali u reljefu radom ledenjaka su ledenjačka jezera i doline, [[fjeld]]ovi i [[fjord]]ovi. Ledenjačka jezera nastala su otapanjem [[ledenjaci|ledenjaka]] u stvorenim udubljenima iza završne morene. Velikim brojem takvih jezera ističe se [[Finska]]. Ledenjačke doline imaju oblik slova U. Otapanjem ledednjaka njihovim dnom protječu rijeke, a mnoge od njih potopljene su podizanjem morske razine nakon posljednje odledbe. Na taj način stvoreni su uski, dugi i duboki morski zaljevi strmih strana, koji se nazivaju [[fjord]]ovi. [[Norveška]] obala ističe se brojnim fjordovima. Često uz fjord i ledenjačke doline nalazimo ogoljele prostrane visoravni fjeldove.

[[Island]] je najvećim dijelom građen od vulkanskih stijena. Osim što na tom otoku još ima aktivnih [[vulkan]]a, prirodna atrakcija su brojna sumporna i topla vrela i [[gejzir]]i.

Na klimu sjeverne Evrope, osim geografske širine i nadmorske visine, velik utjecaj imaju i raspodjela kopna i mora te [[Golfska struja]] i zapadni vjetrovi. Pod utjecajem Golfske struje i zapadnih vjetrova južne i zapadne obale [[Island]]a te [[norveška|norveške]] obale nikada se ne zaleđuju, a utjecaj toplog zraka osjeća se i u unutrašnjosti (koliko to reljefne zapreke dopuštaju). Umjereno topla klima prevladava na [[Jylland]]u, obalnom prostoru [[Norveško more|Norveškog mora]] te jugu [[Skandinavija|Skandinavskog poluotoka]] i Islanda, s time da postoji razlika u ljetim temperaturama. Sjeverni prostoru imaju umjereno toplu klimu sa svježim ljetom, a na Jyllandu i jugu [[Skandinavija|Skandinavskog poluotoka]] umjereno je topla klima s toplim ljetom. Unutrašnjost Skandinavije te sjeverni obalni prostori [[Baltičko more|Baltičkog mora]] imaju umjereno kontinentalnu klimu sa svježim ljetima i dugim, hladnim zimama. Samo krajnji sjeverni dijelovi imaju Polarnu klimu.

Regija je iznimno bogata gustim crnogoričnim šumama ([[tajga]]ma). Krajnji sjever prekrivaju biljne zajednice mahovina i lišajeva, tj.[[tundrama|tundre]]. [[Reljef]] i [[klima]] utječu na riječnu mrežu. [[Skandinavija|Skandinavski poluotok]] ima kratke i brze rijeke s velikim padom i mnogo vode, tako da su pogodne za hidroenergetsko korištenje, a rijeke [[pribaltička nizina|pribaltičkog prostora]] duže su i sporije. Većina rijeka koristi se za splavarenje drveta, osobito u proljeće nakon zimske sječe, a neke od njih (one u nizinskom prostoru) za plovidbu.

== Geografski okvir ==
U okvir sjeverne Evrope mogu se uključiti sljedeće države i regije ovisno o izvoru:
* [[Skandinavija]]
**{{ZD|DAN}} [[Danska]]
**{{ZD|NOR}} [[Norveška]]
**{{ZD|ŠVE}} [[Švedska]]
* Šira [[Nordijska regija]]
***{{ZD|GRL}} [[Grenland]], Danska
***{{ZD|FAR}} [[Farski Otoci|Farska ostrva]], Danska
**{{ZD|ISL}} [[Island]]
**{{ZD|FIN}} [[Finska]]
***{{ZD|ALA}} [[Åland|Ålandska ostrva]], Finska
* Baltičke države
**{{ZD|LIT}} [[Litva]]
**{{ZD|LAT}} [[Latvija]] (Letonija)
**{{ZD|EST}} [[Estonija]]
* Ostale države i regioni (povremeno uključeni)
**[[Datoteka:Flag of Leningrad Oblast.svg|25 px]] [[Lenjingradska oblast]], [[Ruska Federacija]]
**[[Datoteka:Flag of Karelia.svg|25 px]] [[Republika Karelija]], Ruska Federacija
**[[Datoteka:Flag of Arkhangelsk Oblast.svg|25 px]] [[Arhangeljska oblast]], Ruska Federacija
**[[Datoteka:Flag of Murmansk Oblast.svg|25 px]] [[Murmanska oblast]], Ruska Federacija
**[[Datoteka:Flag of Komi.svg|25 px]] [[Republika Komi]], Ruska Federacija
**[[Datoteka:Flag of Kaliningrad Oblast.svg|25 px]] [[Kalinjingradska oblast]], Ruska Federacija
**[[Datoteka:Flag of Scotland.svg|25 px]] [[Škotska]], [[Ujedinjeno Kraljevstvo]]
**[[Datoteka:2007 Flag of Orkney.svg|25 px]] [[Orkneyski otoci]], Ujedinjeno Kraljevstvo
**[[Datoteka:Flag of Shetland.svg|25 px]] [[Shetland]], Ujedinjeno Kraljevstvo
**[[Datoteka:Ulster Banner.svg|25 px]] [[Sjeverna Irska]], Ujedinjeno Kraljevstvo
**[[Datoteka:Flag of Ireland.svg|25 px]] [[Irska]]
**[[Datoteka:POL województwo pomorskie flag.svg|25 px]] [[Pomeransko vojvodstvo]], [[Poljska]]
**[[Datoteka:POL województwo zachodniopomorskie flag.svg|25 px]] Vojvodstvo Zapadna Pomeranija, Poljska
**[[Datoteka:Flag of Mecklenburg-Western Pomerania.svg|25 px]] [[Mecklenburg-Zapadna Pomeranija]], [[Njemačka]]
**[[Datoteka:Flag of Schleswig-Holstein.svg|25 px]] [[Schleswig-Holstein]], Njemačka
**[[Datoteka:Flag of Hamburg.svg|25 px]] [[Hamburg]], Njemačka
**[[Datoteka:Flag of Bremen.svg|25 px]] [[Bremen (savezna pokrajina)|Bremen]], Njemačka

{{Commonscat|Northern Europe}}
{{Regije svijeta}}
{{Normativna kontrola}}

[[Kategorija:Regije Evrope]]

Upotrebljeni šabloni (44):

Šablon:Commonscat (izvorni kod) (poluzaštićeno)
Šablon:Country data ALA (uredi)
Šablon:Country data DAN (uredi)
Šablon:Country data Danska (uredi)
Šablon:Country data EST (uredi)
Šablon:Country data Estonija (uredi)
Šablon:Country data FAR (uredi)
Šablon:Country data FIN (uredi)
Šablon:Country data Farski otoci (uredi)
Šablon:Country data Finska (uredi)
Šablon:Country data GRL (uredi)
Šablon:Country data Grenland (uredi)
Šablon:Country data ISL (uredi)
Šablon:Country data Island (uredi)
Šablon:Country data LAT (uredi)
Šablon:Country data LIT (uredi)
Šablon:Country data Latvija (uredi)
Šablon:Country data Litvanija (uredi)
Šablon:Country data NOR (uredi)
Šablon:Country data Norveška (uredi)
Šablon:Country data Åland (uredi)
Šablon:Country data ŠVE (uredi)
Šablon:Country data Švedska (uredi)
Šablon:EditAtWikidata (uredi)
Šablon:Flagicon (izvorni kod) (poluzaštićeno)
Šablon:Flagicon/core (uredi)
Šablon:Hlist/styles.css (uredi)
Šablon:Malo (izvorni kod) (poluzaštićeno)
Šablon:Navbox (izvorni kod) (poluzaštićeno)
Šablon:Normativna kontrola (uredi)
Šablon:Regije svijeta (uredi)
Šablon:Small (uredi)
Šablon:ZD (uredi)
Modul:Arguments (uredi)
Modul:Authority control (uredi)
Modul:Check for unknown parameters (uredi)
Modul:EditAtWikidata (uredi)
Modul:Navbar (izvorni kod) (poluzaštićeno)
Modul:Navbar/configuration (uredi)
Modul:Navbar/styles.css (uredi)
Modul:Navbox (izvorni kod) (poluzaštićeno)
Modul:Navbox/configuration (uredi)
Modul:Navbox/styles.css (uredi)
Modul:No globals (uredi)

Vratite se na stranicu „Sjeverna Evropa”.

Izvor: https://sh.wikipedia.org/wiki/Sjeverna_Evropa