Sokolac

Općina se prostire na Glasinačkoj visoravni u podnožju planine Romanije i ima površinu od 729 km2. Administrativno je podijeljena na 10 mjesnih zajednica sa 80 naselja u kojima živi oko 15.500 stanovnika. Sokolac se nalazi u središtu Glasinca, na nadmorskoj visini od 870 metara. Ova visoravan s prostranim livadama i pašnjacima okružena je četinarskim šumama i vrhovima Romanije, Bogovićke planine, Gradine, Rabra, Crnog vrha, Kopita, Kratelja. Sokolac je značajno prometno raksršće magistralnih puteva od Sarajevu prema Beogradu, Užicu ili Jadranskom moru.

Po posljednjem službenom popisu stanovništva iz 1991. godine, opština Sokolac imala je 14.833.stanovnika, raspoređenih u 88 naselja.

Na Romaniji i Glasinačkom polju postoje gomile kamenja, koje predstavljaju dio jedne kulture koja potiče iz ilirskog perioda (1800. do 200. godine p.n.e.). Narod ove gomile kamenja naziva "gromilama", naučnici "humkama" ili "tumulima". U ilirskom periodu u ovim gomilama kamena su sahranjivani mrtvi. Zahvaljujući ostacima koji su pronađeni na Glasincu, istorija je postala bogatija za mnoga otkrića, a taj period je nazvan Glasinačka kultura koja je postala poznata širom svijeta.

Najpoznatiji nalaz su kultna „Glasinačka kolica“. Kola – kadionica, koja je u davnini služila za prekadu groba, sastoje se iz poveće ptice, smještene na četiri točka. Ptica je iznutra šuplja, kao sud za žeravicu, na kojoj se mirisave tvari sagorjevahu. Kao zaklopac toga suda, sjedi na velikoj ptici malena, istog oblika. Osim ovih dviju ptica ima na svakoj osovini još po jedna ptičica, kao ukras. Omjere ove čudnovate sprave jesu: ukupna dužina 19 cm, širina 10 cm, a visina 15 cm. Težina. Svega 1055 g. Kola su livena rađevina, a bronza je sva obložena zagasitozelenom patinom.

Većina gromila je iz Halštatskog perioda (željezno doba) od 800. do 500. godine p.n.e, kada Glasinačka kultura doživljava svoj procvat.

Nosilac te civilizacije bilo je veliko ilirsko pleme – Autarijati. Glasinačke kulture nestalo je dolaskom Kelta, koji su prodrlu u Bosnu u četvrtom vijeku prije nove ere. Sa dolaskom Kelta izvršena je na Glasincu prva poznata smjena stanovništva.

Od tragova iz vremena rimske okupacije ostali su bunari, kojih ima svuda po Glasincu.

Srednjovekovni nadgrobni spomenici u obliku velikih kamenova, stećci, ponekad sa uklesanim slikovnim ukrasima ili natpisima, nađeni su na Glasincu i njegovoj okolini u velikom broju. Nekropola u Košutici broji 42 stećka, u Barama ih je 80, Luburić polju 103. Pouzdano se zna da su u srednjem vijeku stećke podizali i pravoslavci i katolici i pripadnici Crkve bosanske Područje današnje opštine Sokolac u srednjem vijeku ulazilo je u sastav zemlje feudalne porodice Pavlovića.

Još sredinom 19. vijeka na Sokocu nije bilo nijedne kuće. To je zemljište pripadalo selu Baltićima. U to vrijeme veće naselje je bilo mjesto Podromanija, na starom raskršću puteva za Sarajevo, Beograd i Višegrad, takozvani Carigradski drum. Tu se nalazilo i nekoliko hanova. Godine 1852. Topal-Osman paša proveo je na Sokocu dva mjeseca sa jednim odredom vojske. Tada su, oko izvora na kome je logorovala vojska, počeli da se grade i manje zanatske radnje. Austrougarska okupacija je zatekla tri hana. Na uzvišenju zvanom Gradac 1876 godine je sagrađena pravoslavna crkva, a nešto kasnije i škola. Glavni povod za izgradnju hanova je bila voda kojom je Sokolac obilovao, a naselje pod Romanijom oskudjevalo. Kako je to mjesto postalo glavnim sastajalište svijeta na Glasincu, pojedinci su počeli i trajno da se naseljavaju. U Mjesnoj zajednici Ćavarine na opštini Sokolac nedavno je počela da se gradi crkva, čiji su ktitori poznata atletičarka Snežana Pajkić-Jolović i njen suprug Milan Jolović, koji je inače iz ovih krajeva.

Decenijama je nosilac industrijskog razvoja u Sokocu bila drvna industrija. Pored kapaciteta za primarnu i finalnu preradu drveta, u Sokocu su izgrađene i pogoni u metalnoj industriji (Tvornica kugličnih ležajeva), tekstilnoj i kožarskoj industriji (proizvodnja tepiha, dječije konfekcije i dijelova obuće), građevinarstvu i trgovini, a posljednjih godina u ekspanziji je i tzv. mala privreda.

• Arso Koprivica, političar, narodni tribun, ministar poljoprivrede i šumarstva u banovini Kraljevine Jugoslavije
• Dragomir Kusmuk dzudista
• Halid Bešlić, pjevač narodne muzike
• Pero Kosorić, narodni heroj Jugoslavije
• Grujo Novaković, narodni heroj Jugoslavije
• Milan Simović, narodni heroj Jugoslavije
• Gorana Cvijetić, atletičarka
• Bogoljub Koprivica, ekonomista i diplomata
• Slavko Koprivica, atletičar
• Neđo Đurović, atletičar
• Sejo Bukva, poznati bivši košarkaš
• Đoko Šalić, košarkaš
• dr Jasmin Komić, profesor i ministar nauke i tehnologije u Vladi RS
• Gazija Pelivan, menadžer
• Miloš Đurković, bivši fudbaler i fudbalski trener
• Ilija Cvijetić, atletičar
• Mladena Petrušić, atletičarka
• Boris Suslovski, atletičar
• Draženka Gavrić, atletičarka
• Željka Bartula, atletičarka
• Dejan Elez, atletičar
• Jovo Mijatović, vidar i travar
• Ranko Kovačević, glumac
• Borivoje Stanić, atletičar
• Vukašin "Vule" Vuletić, poznati skakač u vodu
• Nikola Veljović, atletičar
• Bojan Džida, atletičar
• Zoran Borovčanin atletičar
• Slobodan Đorda, džudista
• Pero Mijatović, atletičar
• Marijana Bjelica, manekenka
• dr Nahod Vuković, doktor matematike, profesor FON u Beogradu
• Stanojka Koprivica Kovačević, pisac
• Janko Jolović, narodni tribun
• Milanko Renovica, političar
• Milomir Đurković, profesor i pisac
• Jovan Beatović, predsednik Opštine Sokolac

U užem centru grada nalaze se spomenici iz 1. i 2. svjetskog rata, kao i iz poslednjeg rata u BiH. Na Sokocu se nalazi i Vojničko spomen obilježje Mali Zejtinlik koje je građeno po uzoru na Solunsko groblje srpskim dobrovoljcima Zejtinlik. Spomen soba posvećena postradalim u poslednjem ratu, nalazi se u samom centru grada. Sokolac posjeduje i dvije crkve, crkvu sv. proroka Ilije, i crkvu sv. Đorđa na Ravnoj Romaniji, a u izgradnji je i crkva u okviru groblja Mali Zejtinlik.

Osnovna škola u Sokocu postoji više od 120 godina. Nastavu pohađa oko 1300 učenika. Broj učenika je u porastu. U zadnje vreme urađeno je dosta na stvaranju boljih uslova za rad u ovoj školi. Uz pomoć donacija, obezbeđenih preko austrijske nevladine organizacije "Hilfsverk" škola je reonovirana i opremljena novim nameštajem. U Srednjoj školi, uključujući i Područno odeljenje u Han Pijesku, školuju se učenici za viša zanimanja. Pored gimnazije postoje i odeljenja šumarskih i saobraćajnih tehničara, stolara, vozača i šumara. Obe škole raspolažu kabinetima za informatiku.

Glavni članak: Nacionalni spomenici u Sokocu

Ustanova za kulturu i Srpsko kulturno i prosvetno društvo "Prosvjeta" su organizatori kulturnih događaja u opštini, a najznačajnija manifestacija je "Gospojinske večeri". Narodna biblioteka raspolaže fondom od oko 15000 knjiga. Do 2002. godine Sokolac je imao lokalnu radio-stanicu "Romanija" koja je osnovana 1975. godine. Odlukom Regulatorne agencije za komunikacije (CRA), čije je sedište u Sarajevu, ovoj radio-stanici uskraćena je dozvola za rad, tako da od lokalnih medija postoji samo list SIN (Sokolačke informativne novine), koji izlazi jedanput mesečno. 22. aprila 2009. godine osnovano je preduzeće Info Centar Sokolac, u okviru koga se nalazi radio Info Centar, Sokolačke novine i web adresa Sokolca www.opstinasokolac.org. Ovo preduzeće ima zadatak informisanja građana. U Sokolcu djeluje i radi KUD Luča koji broji oko 300 članova u tri ansambla, sa pjevačkom grupom i orkestrom. Ovo kulturno-umjetničko društvo imalo je zapažene nastupe kako kod nas tako i u inostranstvu.

U Prostornom planu BiH do 2000. godine na području opštine Sokolac kao spomenik III kategorije uvršteno je 35 lokaliteta nekropola sa stećcima (1966 stećaka) bez preciznije identifikacije.

Na opštini Sokolac postoji više sportski klubova: Fudbalski Klub Glasinac, Atletski Klub Glasinac, Karate Klub Glasinac, Klub Malog Fudbala Glasinac i Džudo Klub Sokolac.

• http://www.opstinasokolac.net/