Radimlja

Nekropola se sastoji od 134 stećka: 36 ploča, 1 ploča sa podnožjem, 27 sanduka, 24 sanduka sa podnožjem, 4 visoka sanduka, 5 visokih sanduka sa podnožjem, 2 sljemenjaka, 31 sljemenjak sa podnožjem i 3 krstače. Od ukupnog broja 63 su ukrašena.

Po brojnosti primjeraka, raznovrsnosti i zastupljenosti svih osnovnih oblika, relativno visokoj umjetničkoj kvaliteti izrade, bogatstvu plastičnih dekoracija, reljefnih predstava i natpisa koji spominju poznate historijske ličnosti, kao i svom neobičnom smještaju i dostupnosti, nekropola Radimlja spada u najvrijednije spomenike srednjovjekovnog perioda u BiH. Uvrštava se u red najukrašenijih nekropola stećaka.

Tokom istraživanja nekropole 60-ih god. 20. stoljeća, na dubini od 120–135 cm otkriveno je 9 grobova i pronađeno još 50, uništenih tokom ranije potrage za dragocjenostima. Analiza posmrtnih ostataka je pokaza da su pokojnici bili visokog rasta i da su imali dobro razvijen grudni koš.

Natpisi se pojavljuju na pet spomenika, ispod kojih su sahranjeni neki od članove porodice vlaških katunara Hrabrena Miloradovića. Hrabreni-Miloradovići su srednjovjekovna feudalna porodica iz župe Dubrava, oblast Huma. Na sudačkoj stolici pred crkvom svetog Petra i Pavla u Ošanjiću zapisana su imena vojvode Stipana i Petra Miloradovića, što nekropolu usko veže za ovu vlastelinsku porodicu. Porodica je jedina koja je u Hercegovini ostavila očuvane spomenike iz dva istorijska perioda: srednjeg vijeka i osmanskog doba.

Ispod prvog stećka je sahranjen Stjepan Miloradović, sin Milorada Hrabrena. Ime je isklesano u ikavskom obliku „Stipan“ jer se u srednjem vijeku na teritoriji Miloradovića govorilo ikavskim dijalektom. Vojvoda Stipan je umro između 1470. i 1477. godine. Iz natpisa se vidi da je stanovništvo toga kraja u srednjem vijeku stećke nazivalo „kami“, a da je majstor koji je uklesao natpis po zanimanju bio kovač.

A se leži Stjepan. A činio ka[mi] Miogost kovač.^[1]

Ispod drugog je sahranjen Stjepanov sin Radoje, a spomenik je podigao brat Petar. U natpisu je naveden srednjovjekovni naziv naselja u kojem su Miloradovići živjeli (Batnoge).

Sije leži dobri Radoje, sin vojevode Stipana, n[a] svoj baštini na Batnogah. Si bilig postavi na me brat moj vojevoda Petar.^[1]

Ostala tri natpisa su:

A se kami na Vukcu na Pet[r]oviču. A se pisa Bolašin Bogačić.^[1]

A Vlač Vlahov[i]č, [a sječe k]ami Ratko Brativo[n]ič/Brativo[jev]ič.^[1]

Az rab b[o]ži Radoje Vuković, sinovac vojevode Petra.^[1]

Na natpisima su i imena dvojice klesara: Miogost i Bolašin Bogačić.

Na sjednici komisije za očuvanje nacionalnih spomenika održanoj 5. do 11 novembra 2002. godine, nekropola je proglašena za nacionalni spomenik BiH.^[2] Ovu odluku Komisija je donijela u sljedećem sastavu: Zeynep Ahunbay, Amra Hadžimuhamedović, Dubravko Lovrenović (predsjedavajući), Ljiljana Ševo i Tina Wik.

Radimlja se nalazi na listi 28 srednjovjekovnih nekropola stećaka koje su 2016. godine proglašene Svjetskom baštinom UNESCO-a. Na listi su 20 nekropole u Bosni i Hercegovini, po 3 u Srbiji i Crnoj Gori, a 2 u Hrvatskoj.^[3] U obrazloženju se, između ostalog, navodi:

Stećci su srednjovjekovni nadgrobni spomenici, nastali od XII-XVI vijeka na teritoriji jugoistočne Evrope na kojoj su danas Bosna i Hercegovina, zapadna Srbija, zapadna Crna Gora i srednja i južna Hrvatska. Značajni su po svojoj interkonfesionalnosti, i korišteni su kod ukopa pripadnika sve tri srednjovjekovne hrišćanske zajednice (Pravoslavna crkva, Katolička crkva i Crkva bosanska).^[4]

Spomenik se pod imenom Radimlja – Nekropola stećaka nalazio i na Privremenoj listi nacionalnih spomenika, a nakon ne sprovođenja dispozitiva odluke Komisije i nastavljanja degradiranja prostora oko i na samoj nekropoli, spomenik je uvršten i na Listu ugroženih spomenika. Na osnovu uvida u stanje navedenog dobara utvrđeno je da je nacionalni spomenik ugrožen nezakonitom i bespravnom gradnjom u sklopu spomenika ili u njegovoj neposrednoj blizini. 1999. godine nezakonito su na društvenom zemljištu uz nekropolu i na potencijalnom arheološkom nalazištu sagrađeni poslovni objekti, u skladu sa regulacionim planom, koji je Komisija za očuvanje nacionalnih spomenika stavila van snage. Potom je središnji prostor nekropole, koji je trenutno neograđen, počeo da se koristi kao prostor za parkiranje vozila posjetilaca i vlasnika poslovnih objekata. Nadalje, prostor neposredno uz nekropolu pretvoren je u odlagalište otpada, pa je cjelina izložena rizicima koje izazivaju kamioni koji preko njenog zaštitnog pojasa prevoze otpad, hemijska i vizuelna zagađenja.

•  
  Motiv sa stećka
•  
  Stećak

• Stećci Medieval Tombstone Graveyards – UNESCO, WORLD HERITAGE LIST
• STEĆCI – SREDNJOVJEKOVNI NADGROBNI SPOMENICI - Bosna i Hercegovina Državna komisija za saradnju sa UNESCO-m
• ZORAN LUKARIĆ: STEĆCI – Časopis Nova Akropola
• STEĆCI - Hrvatska enciklopedija leksikografski zavod Miroslav Krleža
• Stećci su naši – Nezavisni portal Jajca Arhivirano 2019-10-05 na Wayback Machine-u