Edward Gierek
Edward Gierek (Sosnowiec (Porąbka), 6. januar 1913. - Cieszyn, 29. jul 2001.) bio je od 1970. do 1980. Prvi sekretar Centralnog komiteta Poljske ujedinjene radničke partije i politički lider Narodne Republike Poljske.[1]
| Edward Gierek | |
|---|---|
 Gierekov portret iz 1980-ih | |
| Mandat 20. decembar 1970. – 6. septembar 1980. | |
| Prethodnik | Władysław Gomułka |
| Nasljednik | Stanisław Kania |
| Rođenje | 6. januar 1913. Porąbka (danas kvart Sosnowieca, Kongresna Poljska |
| Smrt | 6. jul 2001. Cieszyn. (Narodna Republika Poljska) |
| Politička stranka | Poljska ujedinjena radnička partija (1948–1981) |
| Supružnik | Stanisława Gierek |
| Zanimanje | političar |
Biografija
urediNakon što mu je otac rudar poginuo u rudarskoj nesreći u Šleskoj, Gierek je sa majkom 1923. emigrirao u Francusku,[1] u kojoj od 1926. radi kao rudar.[2]
Od 1931. je član Komunističke partije Francuske.[1] Iz Francuske je zbog sudjelovanja u štrajku deportiran je u Poljsku 1937.[2]
Nakon tog u periodu 1937–48 živi u Belgiji, u kojoj se uključio u rad Komunističke partije, a od 1941. i u pokret otpora. U periodu 1946–48 bio je predsjednik Nacionalnog vijeća Poljaka u Belgiji, a od 1946. je član Poljske radničke partije.[2]
Gierek se vratio u Poljsku 1948. i organizirao rad Poljske radničke partije u Gornjoj Šleskoj, industrijski najrazvijenijoj poljskoj regiji.[1] Od 1954. radi kao direktor odjela za tešku industriju, a dvije godine kasnije izabran je za člana Politbiroa (koji je tad imao 11 članova) Poljske ujedinjene radničke partije.[1] Za razliku od tvrdolinijaša iz moskovske frakcije partije, Gierek je bio pristalica umjerenjačkog nacionalnog pomirenja ili prilagođavanja sovjetske partijske linije nacionalnim i kulturnim okolnostima Poljske.[1]
Kad je zemlju zahvatio val radničkih demonstracija i štrajkova, zbog velikog poskupljenja hrane kog je najavio vođa partije Władysław Gomułka neposredno prije Božića 1970, Gierek je izbio u prvi plan kao njegov nasljednik.[1]
Gierek je preuzeo dužnost Prvog sekretara Centralnog komiteta partije 20. decembra, obećajući da će poboljšati standard građana i preispitati dotadašnju vladinu ekonomsku politiku.[1]
Gierek je inicirao čitav set reformi, uključujući otvaranje poljskog tržišta zapadnim proizvodima, liberalizirao je putovanja u inozemstvo i smanjio nepotizam u partiji.[1] Te su mu promjene donjele popularnost, ali je poljska privreda i nadalje nastavila nazadovati, jer su krediti koje je uzeo na Zapadu da modernizira privredu bili loše plasirani. S druge strane inozemni dug je narastao na oko 40 milijardi $, pa je zemlju zahvatila velika inflacija.[1]
Kriza je dovela do vala radničkih štrajkova i demonstracija u septembru 1980. Zbog toga je Gierek smjenjen sa položaja, te je umjesto njega za sekretara izabran Stanisław Kania.[1] Ubrzo nakon toga je 1981. izbačen iz partije, a nakon uvođenja ratnog stanja u decembru 1981. čak je i interniran.[2]
Nakon političkog umirovljenja 1993. objavio je memoarsku knjigu; Smak zycia: Pamietniki (Okus života, uspomene)[3] i Dnevnici (1993)