Dualizam

Dualizam (latinski: dualis — dvojan, dvostruk) ili dvojstvo jest pojam koji označava da je nešto sastavljeno od dva osnovna činioca (elementa, dela, principa i sl.).^[1]

U filozofiji, dualizam je mišljenje da postoje dva iskonska počela stvarnosti: npr. duh i telo, odnosno ideja i materija. Dualizmu i pluralizmu suprotstavlja se monizam, učenje da se svekolika stvarnost, duhovna i čulna, može izvesti iz jednog izvornog principa.

Postoje dualizmi materije i sile, kauzaliteta i finaliteta, slobode i nužnosti u filozofiji, kvantiteta i kvaliteta u prirodi, sižea i stila u umjetnosti, muškog i ženskog pola u biologiji itd.

U filozofiji

Dualizam se relativno rijetko javlja kao čisti dualizam, tj. nauka o iskonskoj i nesvodljivoj dvojnosti svijeta. Kod većine filozofa postoji uverenje o prioritetu bilo duhovnog, bilo materijalnog faktora stvarnosti, i tako se prividni dualizam razrjeđuje u idealistički ili materijalistički pogled na svijet.

Jin i jang simboliše dualizam svih stvari u prirodi prema shvatanju taoističke filozofije.

Antika

Empedokle je govorio da u prirodi postoje dva protivna načela kretanja: ljubav i mržnja. Tako je on prvi od grčkih filozofa kazao da su zlo i dobro počela i da je uzrok svih dobara dobro, a zala zlo.^[2]

Kod Platona dualizam se izrazio u učenju o svijetu ideja i svijetu pojavnosti; kod Aristotela u teoriji o formi-duši, koja oblikuje i oživljava pasivnu večnu materiju.

Dualističke filozofske koncepcije mešaju se u doba pojave hrišćanstva s pojmovima hrišćanske teologije.

Novi vek

Na početku Novog vijeka nova faza filozofskog dualizma započinje s Dekartovom teorijom o duhu i tvari kao apsolutno heterogenim supstancijama. Ta teorija, preko okazionalističkih diskusija, Leibnicove nauke o prestabilnoj harmoniji između duhovnih i materijalnih modifikacija u monadama, preko Kantove koncepcije o nespoznatljivim duhovnim i materijalnim „stvarima po sebi“, preko raznih panpsihizama, psihofizičkih paralelizama itd. traje do danas.^[3]

U religiji

U religiji, dualizam je nauka o dva principa, dvije sile, koje se od iskona bore za prevlast i konačnu pobjedu u svijetu. Oprečni principi definišu se kao različito: kao dobro i zlo, svjetlost i tama, muškost i ženstvenost (jin i jang kod Kineza), Ormuzd i Ahriman (u prastaroj persijskoj Zoroastrovoj religiji), bijeli i crni bog (u veri starih Slavena), bog i satan (u manihejizmu, naučanju persijskog verskog reformatora Manija, 216- 276). Primijenjen ne samo na prirodu i životne manifestacije, nego i na društvene — klasne i ekonomske — odnose, dualizam manihejskog tipa osobito se snažno izrazio u reforminim „heretičkim“ pokretima između IX i XIII veka (bugarski i bosanski bogumili, patareni, hatari, albigenezi, valdenzi itd.).

U fizici

U fizici, dvostruko svojstvo vala i korpuskula; osnovno svojstvo materije, prema kojemu svaka elementarna čestica ima svojstva valnog gibanja, a elektromagnetski talasi svojstva čestica.

Izvori

↑ „Dualizam”. Veliki rečnik. Arhivirano iz originala na datum 04. 02. 2020. Pristupljeno 4. 2. 2020.
↑ Aristotel, Metafizika (str. 16), Zagreb, 2001.
↑ „Dekartov kogito, metefizički dualizam i metoda istraživanja”. Filozofija. Arhivirano iz originala na datum 04. 02. 2020. Pristupljeno 4. 2. 2020.

Povezano

Monizam

[1] „Dualizam”. Veliki rečnik. Arhivirano iz originala na datum 04. 02. 2020. Pristupljeno 4. 2. 2020.

[2] Aristotel, Metafizika (str. 16), Zagreb, 2001.

[3] „Dekartov kogito, metefizički dualizam i metoda istraživanja”. Filozofija. Arhivirano iz originala na datum 04. 02. 2020. Pristupljeno 4. 2. 2020.

[1]