Glicynia

Glicynia
	; Kwiatostany glicynii japońskiej
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	okrytonasienne
Klasa	Magnoliopsida
Nadrząd	różopodobne
Rząd	bobowce
Rodzina	bobowate
Podrodzina	bobowate właściwe
Rodzaj	glicynia
	Nazwa systematyczna
	Wisteria Nutt.; Gen. 2: 115. 14 Jul 1818
	Typ nomenklatoryczny
	Wisteria speciosa Nutt.
Synonimy
	Bradburia Spreng.; Diplonyx Raf.; Kraunhia Raf. ex Greene; Phaseoloides Duhamel; Rehsonia Stritch; Thyrsanthus Elliott; Wistaria Nutt. ex Spreng.;
	Bradburia Spreng.; Diplonyx Raf.; Kraunhia Raf. ex Greene; Phaseoloides Duhamel; Rehsonia Stritch; Thyrsanthus Elliott; Wistaria Nutt. ex Spreng.;
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons

Glicynia, słodlin, wisteria (Wisteria Nutt.) – rodzaj rośliny z rodziny bobowatych. Obejmuje cztery gatunki^[5], z których jeden występuje we wschodniej Ameryce Północnej (W. frutescens), jeden w Japonii (glicynia japońska W. floribunda), a pozostałe dwa w Chinach^[5], przy czym w niektórych ujęciach są one rozdzielane w sumie na cztery gatunki^[3]. Są to liany występujące w lasach i zaroślach, zarówno na terenach skalistych, jak i nad rzekami^[6].

Uprawiane są (także w postaci licznych kultywarów) jako rośliny ozdobne^[6], dla okazałych i pachnących (w przypadku wisterii japońskiej) kwiatostanów (największe okazy osiągają ponad 150 cm długości i tworzą 1,5 miliona kwiatostanów^[7], u odmiany 'Multijuga' największe kwiatostany osiągają 2 m długości^[8]). Ze względu na osiągane rozmiary wymagają bardzo solidnych podpór (masa największych okazów przekraczać może 250 ton)^[7]. Użytkowane są ich olejki eteryczne^[6], kwiaty są jadalne po usmażeniu, także dodawane są do ciast^[7], włókna z kory bywają wykorzystywane jako surowiec włókienniczy^[6].

Morfologia

Pokrój: Liany owijające się wokół podpór^[3] (niektóre owijają się przeciwnie do ruchów wskazówek zegara – np. wisteria chińska, inne zgodnie z nimi – np. wisteria japońska)^[7]. Osiągają wysokość do 40 m^[8], przy długości pędów sięgającej ponad 150 m^[7].
Liście: Zrzucane na zimę. Pąki zimowe jajowate, okryte 3–5 łuskami. Liście skrętoległe, u nasady z przylistkami, nieparzysto pierzaste, o poszczególnych listkach naprzeciwległych, całobrzegich^[3]. Liczba listków na liściu wynosi od 3 do 19^[8].
Kwiaty: Obupłciowe, motylkowe, zebrane w szczytowe, zwisające grona. Poszczególne kwiaty osiągają od 1,5 do 2,5 cm długości^[3]. Kielich u nasady rurkowaty, z 5 nierównymi ząbkami. Korona barwy białej, niebieskiej, fioletowej, rzadko różowej. Pręcików 10, z czego nitki 9 zrastają się, a jeden pozostaje wolny. Słupek pojedynczy, z jednego owocolistka, z górną zalążnią zawierającą 5–16 zalążków^[8]^[3].
Owoce: Strąki okazałe, ale z pojedynczymi nasionami (zwykle 1–3), równowąskie do lancetowatych o skórzastej owocni, wypukłej nad owocami^[3].

Systematyka

Pozycja systematyczna

Rodzaj zaliczany jest do plemienia Millettieae z podrodziny bobowatych właściwych (Faboideae) z rodziny bobowatych (Fabaceae)^[9].

Wykaz gatunków^[5]

Wisteria brachybotrys Siebold & Zucc.
Wisteria floribunda (Willd.) DC. – glicynia japońska
Wisteria frutescens (L.) Poir.
Wisteria sinensis (Sims) DC. – glicynia chińska

Nazewnictwo

Nazwa rodzajowa opisywana jest jako zachowany wariant ortograficzny, pierwotnie zapisany z błędem, a powstały dla upamiętnienia Caspara Wistara (1760–1818) – filantropa wspierającego rozwój nauki na Uniwersytecie Pensylwanii. Alternatywnie jako osoba upamiętniona wskazywany jest Charles Jones Wister Sr. (1782–1865) – przyjaciel Thomasa Nuttalla, autora nazwy^[6]. Pierwotnie gatunki tu zaliczane włączone zostały do rodzaju Glycine Willd., co wpłynęło na powstanie nazw zwyczajowych glycine w języku francuskim^[8] i polskim^[10].

Przypisy

↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
↑ Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Fabales, [w:] Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2009-09-23] (ang.).
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g Zhi Wei & Les Pedley: Wisteria Nuttall. [w:] Flora of China [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2022-01-12].
↑ Index Nominum Genericorum. [dostęp 2009-04-25].
↑ ^a ^b ^c ^d Wisteria Nutt.. [w:] Plants of the World online [on-line]. Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2022-01-12].
↑ ^a ^b ^c ^d ^e G. P. Lewis, Brian Schrire, Barbara Mackinder, Mike Lock: Legumes of the World. Royal Botanic Gardens, Kew, 2005, s. 372. ISBN 978-1-900347-80-8.
↑ ^a ^b ^c ^d ^e David J.D.J. Mabberley David J.D.J., Mabberley’s Plant-Book, Cambridge: Cambridge University Press, 2017, s. 980, DOI: 10.1017/9781316335581, ISBN 978-1-107-11502-6, OCLC 982092200 .
↑ ^a ^b ^c ^d ^e Roger Philips, Martyn Rix: The Botanical Garden. Vol. 1. Trees and shrubs. London: Macmillan, 2002, s. 284. ISBN 0-333-73003-8.
↑ Genus Wisteria Nutt.. Germplasm Resources Information Network (GRIN). [dostęp 2022-01-12]. (ang.).
↑ Alicja Szweykowska, Jerzy Szweykowski (red.): Słownik botaniczny. Warszawa: Wiedza Powszechna, 2003, s. 249. ISBN 83-214-1305-6.

[ruggiero-1] Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).

[apweb-2] Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Fabales, [w:] Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2009-09-23] (ang.).

[china-3] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g Zhi Wei & Les Pedley: Wisteria Nuttall. [w:] Flora of China [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2022-01-12].

[ing-4] Index Nominum Genericorum. [dostęp 2009-04-25].

[powo-5] Wisteria Nutt.. [w:] Plants of the World online [on-line]. Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2022-01-12].

[legumes-6] G. P. Lewis, Brian Schrire, Barbara Mackinder, Mike Lock: Legumes of the World. Royal Botanic Gardens, Kew, 2005, s. 372. ISBN 978-1-900347-80-8.

[mabb-7] David J.D.J. Mabberley David J.D.J., Mabberley’s Plant-Book, Cambridge: Cambridge University Press, 2017, s. 980, DOI: 10.1017/9781316335581, ISBN 978-1-107-11502-6, OCLC 982092200 .

[philips-8] Roger Philips, Martyn Rix: The Botanical Garden. Vol. 1. Trees and shrubs. London: Macmillan, 2002, s. 284. ISBN 0-333-73003-8.

[grin-9] Genus Wisteria Nutt.. Germplasm Resources Information Network (GRIN). [dostęp 2022-01-12]. (ang.).

[slownik-10] Alicja Szweykowska, Jerzy Szweykowski (red.): Słownik botaniczny. Warszawa: Wiedza Powszechna, 2003, s. 249. ISBN 83-214-1305-6.

[1]