Thea von Harbou
Thea von Harbou (ok. 1928) | |
Data i miejsce urodzenia |
27 grudnia 1888 |
---|---|
Data i miejsce śmierci | |
Narodowość | |
Język | |
Dziedzina sztuki | |
Ważne dzieła | |
Thea von Harbou (ur. 27 grudnia 1888 w Tauperlitz, zm. 1 lipca 1954 w Berlinie) – niemiecka pisarka, scenarzystka filmowa i aktorka teatralna.
Życiorys
[edytuj | edytuj kod]Urodziła się 27 grudnia 1888 w Tauperlitz (powiat Hof) jako córka właściciela dworu, barona Theodora von Harbou (1848–1913)[1] i jego żony, Clotilde Constance z d. d'Alinge (1857–1938). Jej starszy brat Horst był fotografem i aktorem. Jako dziecko była kształcona w zakonie przez prywatnych nauczycieli. Uczono jej kilku języków, a także gry na fortepianie i skrzypcach. Była bardzo utalentowana i uchodziła za cudowne dziecko. Już we wczesnej młodości podejmowała pierwsze próby literackie i aktorskie. Miało to miejsce w Luisenstift w Niederlößnitz pod Dreznem, gdzie wówczas przebywała. Jako aktorka zadebiutowała w 1906 na deskach Düsseldorfer Schauspielhaus[1]. Jej pierwsza powieść Wenn's Morgen wird, którą napisała w wieku 16 lat, została opublikowana w odcinkach przez „Süddeutsche Zeitung”[2].
Była aktorką teatrów i bywalczynią salonów w Weimarze (1908–1910), Chemnitz (1911–1912) i Akwizgranie (1913–1914). Od 1910 poświęciła się powieściopisarstwu i pisaniu scenariuszy filmowych[1]. W 1914 poślubiła aktora filmowego Rudolfa Kleina-Rogge[2]. W 1917 zamieszkała w Berlinie. Pierwszy scenariusz Die Liebe von Hette Raimond napisała dla Joego Maya[1]. W 1918 rozpoczęła współpracę z Fritzem Langiem, dla którego w latach 1922–1933 pisała scenariusze, głównie na podstawie własnych powieści[1]. Rozwiodła się z mężem, by poślubić Langa[2].
W 1927, wraz z Langiem napisała, na bazie własnej powieści, scenariusz do filmu sci-fi Metropolis prezentującego dystopijną wizję miasta przyszłości. W 2001 film został wpisany na listę UNESCO „Pamięć Świata”[3].
W 1929, na podstawie własnej powieści, napisała scenariusz do filmu Kobieta na Księżycu (Frau im Mond) – obraz ten po raz pierwszy w historii kina przedstawiał podróż człowieka rakietą i jest również często cytowany jako pierwszy pokazujący „odliczanie do zera” przed startem rakiety[4].
Pracowała również dla Carla Theodora Dreyera, Friedricha Murnaua i Arthura von Gerlacha[1]. Sama wyreżyserowała dwa filmy: Elisabeth und der Narr i Hanneles Himmelfahrt. Oba weszły na ekrany w 1934.
Po dojściu do władzy nazistów pozostała w Niemczech, chociaż Fritz Lang udał się na emigrację[2]. Wstąpiła do NSDAP[5] i pracowała jako autorka scenariuszy, współpracując m.in. z Wolfgangiem Liebeneinerem i Veitem Harlanem[5]. W 1945 – od czerwca do października – była uwięziona w Staumühle, brytyjskim obozie jenieckim. Po zwolnieniu z obozu pracowała przez ponad rok przy odgruzowaniu jako Trümmerfrau. Zmarła 1 lipca 1954 w Berlinie[1].
Wybrana twórczość
[edytuj | edytuj kod]Powieści
[edytuj | edytuj kod]- Wenn's Morgen wird, 1905
- Der unsterbliche Acker, 1915
- Die Flucht der Beate Hoyermann, 1916
- Das indische Grabmal, 1917 – wyd. pol. Indyjski grobowiec, nakładem B. Rudzkiego, Warszawa 1923
- Adrian Drost und sein Land, 1918
- Das Haus ohne Türen und Fenster, 1920
- Das Nibelungenbuch, 1921
- Metropolis, 1926 – wyd. pol. Towarzystwo Wydawnicze „Rój”, 1927[6]
- Spione, 1926
- Die Frau im Mond, 1929
- Du bist unmöglich, Jo, 1931
- Aufblühender Lotos, 1941
- Gartenstraße 64, 1952
Scenariusze
[edytuj | edytuj kod]- Die Liebe von Hette Raimond, 1917
- Die Legende von der heiligen Simplicia, 1920
- Das indische Grabmal, 1921
- Metropolis, 1926
- Kobieta na Księżycu (Die Frau im Mond), 1929
- Das Nibelungenbuch, 1934
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b c d e f g Rolf Burgmer: Harbou, Thea Gabriele von. W: Neue Deutsche Biographie. T. 7. 1966, s. 645-646. [dostęp 2014-07-20]. (niem.).
- ↑ a b c d Hans-Michael Bock, Tim Bergfelder: The Concise Cinegraph: An Encyclopedia of German Cinema. Berghahn Books, s. 181. ISBN 978-0-85745-565-9. [dostęp 2014-07-20]. (ang.).
- ↑ Metropolis – Sicherungsstück Nr. 1: Negative of the restored and reconstructed version 2001. unesco.org. [dostęp 2013-11-17]. (ang.).
- ↑ Der Spiegel , Filmklassiker Deutsche Mondlandung 1929 [online] (niem.).
- ↑ a b Robert C. Reimer, Carol J. Reimer: The A to Z of German Cinema. Rowman & Littlefield, 2010, s. 310–311. ISBN 978-0-8108-7611-8. [dostęp 2014-07-20].
- ↑ Thea von Harbou
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Harbou, Thea Gabriele von, Deutsche Biographie
- ISNI: 0000000121031875
- VIAF: 95183930
- LCCN: n50020574
- GND: 118701495
- NDL: 00467918
- BnF: 133217507
- SUDOC: 027441342
- NKC: jx20060825002
- BNE: XX819945
- NTA: 069349045
- BIBSYS: 90851285
- CiNii: DA06186138
- Open Library: OL152727A
- PLWABN: 9810592084605606
- NUKAT: n2002071383
- J9U: 987007462729105171
- CANTIC: a11183834
- LNB: 000148412
- CONOR: 85195875