Przejdź do zawartości

Dattatreja: Różnice pomiędzy wersjami

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Przeglądaj historię interaktywnie
[wersja przejrzana][wersja przejrzana]
← poprzednia edycjanastępna edycja →
Usunięta treść Dodana treść
WizualnieWikikod
Paweł Ziemian BOT (dyskusja | edycje)
Boty
1 395 013 edycji
m WP:SK+ToS+mSI+Bn+mSK, drobne redakcyjne
Linia 1: Linia 1:
[[Plik:Ravi Varma-Dattatreya.jpg|thumb|250px|Dattatreja]]
[[Plik:Ravi Varma-Dattatreya.jpg|thumb|250px|Dattatreja]]


'''Dattatreja''' ([[sanskryt]] दत्तात्रेय, [[Transliteracja|trl.]] ''dattātreja'', [[Język angielski|ang.]] Dattatreya) – postać męska z mitologii indyjskiej czczona w tradycjach wisznuickich i siwaickich. Uważany jest za bóstwo, w tym też za [[Awatara|awatarę]] (bogów Wisznu lub Kryszny), za starożytnego mędrca ([[ryszi]]iego) i [[muni]]ego, za szalonego ascetę [[awadhuta|awadhutę]] i historyczną postać [[jogin]]a, a także za autora pism filozoficznych (w tym ''[[Adwahutagita]]'') i [[hedonizm|hedonistycznego]] idola [[hinduizm ludowy|hinduizmu ludowego]]<ref>{{cytuj książkę|nazwisko= Flood|imię= Gavin|autor= |autor link=Gavin Flood |inni= Małgorzata Ruchel (tłum.)|tytuł= Hinduizm. Wprowadzenie|wydanie= 1|wydawca= [[Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego]]|miejsce= Kraków|rok= 2008|strony= 122 |rozdział= Tradycje narracyjne i wczesny wisznuizm / Inkarnacje Wisznu.|seria= Ex Oriente|isbn= 978-83-233-2517-8|cytat=}}</ref>.
'''Dattatreja''' ([[sanskryt]] दत्तात्रेय, [[Transliteracja|trl.]] ''dattātreja'', [[Język angielski|ang.]] Dattatreya) – postać męska z mitologii indyjskiej czczona w tradycjach wisznuickich i siwaickich. Uważany jest za bóstwo, w tym też za [[Awatara|awatarę]] (bogów Wisznu lub Kryszny), za starożytnego mędrca ([[ryszi]]iego) i [[muni]]ego, za szalonego ascetę [[awadhuta|awadhutę]] i historyczną postać [[jogin]]a, a także za autora pism filozoficznych (w tym ''[[Adwahutagita]]'') i [[hedonizm|hedonistycznego]] idola [[hinduizm ludowy|hinduizmu ludowego]]<ref>{{cytuj książkę|nazwisko= Flood|imię= Gavin|autor link=Gavin Flood |inni= Małgorzata Ruchel (tłum.)|wydanie= 1|wydawca= [[Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego]]|miejsce= Kraków|rok= 2008|strony= 122 |rozdział= Tradycje narracyjne i wczesny wisznuizm / Inkarnacje Wisznu.|seria= Ex Oriente|isbn= 978-83-233-2517-8}}</ref>.
Dedykowane mu hinduistyczne święto to [[dattadźajanti]]. Jego wyznawcy tworzą tradycję [[dattasampradaja]].
Dedykowane mu hinduistyczne święto to [[dattadźajanti]]. Jego wyznawcy tworzą tradycję [[dattasampradaja]].


== Etymologia ==
== Etymologia ==
Sanskryckie imię ''Dattatreja'' posiada znaczenie ''Datta, syn Atriego''<ref>{{cytuj książkę|nazwisko= Feuerstein|imię= Georg|autor link=Georg Feuerstein|inni= Maria Kużniak (tłum.)|tytuł= Joga – Encyklopedia|wydanie= 1|wydawca= Wydawnictwo BRAMA|miejsce= Poznań|rok= 2004|strony=74|rozdział=Dattatreja|id = |isbn= 83-914652-5-X|oclc= |doi= |cytat=}}</ref>, ''darowany Atriemu''<ref>{{cytuj książkę|nazwisko= Kempiński|imię= Andrzej M.|autor link=Andrzej Kempiński |inni= |tytuł= Słownik mitologii ludów indoeuropejskich|url= |wydanie= 1|wydawca= Kantor Wydawniczy SAWW|miejsce=Poznań|rok= 1993|strony= 100|rozdział=Dattatreja|adres rozdziału= |seria=|isbn= 83-85066-91-8|cytat= |data dostępu =}}</ref>. Wskazywany w imieniu tym Atri to jego opiekun – [[Nawabrahmarszi|Brahmarszi]] [[Atri (mędrzec)|Atri]].
Sanskryckie imię ''Dattatreja'' posiada znaczenie ''Datta, syn Atriego''<ref>{{cytuj książkę|nazwisko= Feuerstein|imię= Georg|autor link=Georg Feuerstein|inni= Maria Kużniak (tłum.)|wydanie= 1|wydawca= Wydawnictwo BRAMA|miejsce= Poznań|rok= 2004|strony=74|rozdział=Dattatreja|isbn= 83-914652-5-X}}</ref>, ''darowany Atriemu''<ref>{{cytuj książkę|nazwisko= Kempiński|imię= Andrzej M.|autor link=Andrzej Kempiński |tytuł= Słownik mitologii ludów indoeuropejskich|url= |wydanie= 1|wydawca= Kantor Wydawniczy SAWW|miejsce=Poznań|rok= 1993|strony= 100|rozdział=Dattatreja|isbn= 83-85066-91-8|data dostępu =}}</ref>. Wskazywany w imieniu tym Atri to jego opiekun – [[Nawabrahmarszi|Brahmarszi]] [[Atri (mędrzec)|Atri]].


== Ikonografia ==
== Ikonografia ==
=== Głowy ===
=== Głowy ===
W Maharasztrze Dattatreja bywa przedstawiany jako postać o jednej głowie<ref>{{cytuj książkę
W Maharasztrze Dattatreja bywa przedstawiany jako postać o jednej głowie<ref>{{cytuj książkę
Jednak najpopularniejsze wizerunki przedstawiają Dattatreję jako postać trójgłową. Mitologia indyjska przekazuje relację iż pierwotnie byli to trzej chłopcy [[Sannjasa|sannjasini]]. Gdy maharszi Atri objął przy pierwszym spotkaniu tych trzech chłopców, stali się jedną postacią. Zachowali jednak odrębne głowy – tak z trójki dzieci powstał trójgłowy chłopiec<ref name="ReferenceA">{{cytuj książkę |nazwisko= Knappert|imię= Jan |autor link= |tytuł= Mitologia Indii |inni= Maciej Karpiński (tłum.)|wydanie= 1|wydawca= Dom Wydawniczy REBIS|miejsce= Poznań|rok= 1996 |strony= 107|rozdział=Dattatreja|seria= Mity i legendy świata|isbn= 83-7120-180-X}}</ref>.
|nazwisko= Rigopoulos|imię= Antonio|autor link=
Te trzy głowy stanowią odpowiedniki głów trzech bogów [[trimurti]]<ref>{{cytuj książkę |nazwisko= Frédéric|imię= Louis |autor link=Louis Frédéric |tytuł= Słownik cywilizacji indyjskiej|inni= [[Przemysław Piekarski]] (red. nauk.) |wydanie= 1|wydawca= Wydawnictwo „Książnica”|miejsce= Katowice|rok= 1998 |strony= 210 |rozdział= Dattatreja, Barbara Mękarska (tł.) |tom=1 |seria= Słowniki Encyklopedyczne „Książnicy” |isbn= 83-7132-369-7}}</ref>.
|tytuł= Dattatreya. The Immortal Guru, Yogin, and Avatara. A study of the transformative and inclusive Character of a Multi-Faced hindu Deity
|url= |wydanie= 1|wydawca= Sat Guru Publications|miejsce= Delhi|rok= 2000 |strony= 224|rozdział=
|seria= Sri Garib Das Oriental series no. 253|isbn= 81-7030-673-6|cytat= |język = en|data dostępu =}}</ref>.
Jednak najpopularniejsze wizerunki przedstawiają Dattatreję jako postać trójgłową. Mitologia indyjska przekazuje relację iż pierwotnie byli to trzej chłopcy [[Sannjasa|sannjasini]]. Gdy maharszi Atri objął przy pierwszym spotkaniu tych trzech chłopców, stali się jedną postacią. Zachowali jednak odrębne głowy – tak z trójki dzieci powstał trójgłowy chłopiec<ref name="ReferenceA">{{cytuj książkę
|nazwisko= Knappert|imię= Jan |autor link= |inni= Maciej Karpiński (tłum.)|tytuł= Mitologia Indii
|wydanie= 1|wydawca= Dom Wydawniczy REBIS|miejsce= Poznań|rok= 1996
|strony= 107|rozdział=Dattatreja|seria= Mity i legendy świata|isbn= 83-7120-180-X|cytat=}}</ref>.
Te trzy głowy stanowią odpowiedniki głów trzech bogów [[trimurti]]<ref>{{cytuj książkę
|nazwisko= Frédéric|imię= Louis |autor link=Louis Frédéric |inni= [[Przemysław Piekarski]] (red. nauk.)
|tytuł= Słownik cywilizacji indyjskiej|wydanie= 1|wydawca= Wydawnictwo „Książnica”|miejsce= Katowice|rok= 1998
|strony= 210 |rozdział= Dattatreja, Barbara Mękarska (tł.)
|tom=1 |seria= Słowniki Encyklopedyczne „Książnicy” |isbn= 83-7132-369-7 |cytat=}}</ref>.


=== Ramiona ===
=== Ramiona ===
Gdy pierwotną trójkę dzieci Atri przekształcił w pojedynczą postać, po ich pierwotnych formach pozostały trzy głowy i sześć ramion<ref name="ReferenceA"/>.
Gdy pierwotną trójkę dzieci Atri przekształcił w pojedynczą postać, po ich pierwotnych formach pozostały trzy głowy i sześć ramion<ref name="ReferenceA"/>.
Bywają jednak wizerunki Dattatreji dwurękiego lub czterorękiego.
Bywają jednak wizerunki Dattatreji dwurękiego lub czterorękiego.


Linia 43: Linia 32:


=== Krowa ===
=== Krowa ===
Na wizerunkach hinduistycznych, w bezpośredniej bliskości Dattatreji bywa umieszczana [[krowa]]. Jej postać ma symbolizować matkę [[Ziemia|Ziemię]]<ref>{{cytuj książkę
Na wizerunkach hinduistycznych, w bezpośredniej bliskości Dattatreji bywa umieszczana [[krowa]]. Jej postać ma symbolizować matkę [[Ziemia|Ziemię]]<ref>{{cytuj książkę
|nazwisko= Kempiński|imię= Andrzej M.|autor link=Andrzej Kempiński |inni= |tytuł= Słownik mitologii ludów indoeuropejskich
|url= |wydanie= 1|wydawca= Kantor Wydawniczy SAWW|miejsce=Poznań|rok= 1993
|strony= 100|rozdział=Dattatreja|adres rozdziału= |seria=
|isbn= 83-85066-91-8|cytat= |data dostępu =}}</ref> lub [[Kamadhenu]].


=== Cztery psy ===
=== Cztery psy ===
Postaci Dattatreji na wizerunkach towarzyszą cztery psy różnych ras. Te cztery zwierzęta są symbolicznymi formami czterech ksiąg [[Wedy|Wed]]<ref name="ReferenceB">{{cytuj książkę
Postaci Dattatreji na wizerunkach towarzyszą cztery psy różnych ras. Te cztery zwierzęta są symbolicznymi formami czterech ksiąg [[Wedy|Wed]]<ref name="ReferenceB">{{cytuj książkę
|nazwisko= Kempiński|imię= Andrzej M.|autor link=Andrzej Kempiński |inni= |tytuł= Słownik mitologii ludów indoeuropejskich
|url= |wydanie= 1|wydawca= Kantor Wydawniczy SAWW|miejsce= Poznań|rok= 1993
|strony= 100|rozdział=Dattatreja|adres rozdziału= |seria=
|isbn= 83-85066-91-8|cytat= |data dostępu =}}</ref>.


=== Dwadziestu czterech guru ===
=== Dwadziestu czterech guru ===
Linia 74: Linia 55:
* Alarka
* Alarka
* Samkryti (''Darśanopaniszad'')
* Samkryti (''Darśanopaniszad'')
* Dattatreja otoczył opieką [[Kartawija|Kartawiję]]. Ten otrzymał od Dattatreji tysiąc rąk<ref>{{cytuj książkę
* Dattatreja otoczył opieką [[Kartawija|Kartawiję]]. Ten otrzymał od Dattatreji tysiąc rąk<ref>{{cytuj książkę
* Inne źródła wskazują iż uczniem Dattatreji był [[Radża|radźa]] o imieniu Karttawirjardźuna<ref>{{cytuj książkę |autor= Swami Harshananda|autor link= |tytuł= A Concise Encyclopeaedia of Hinduism |url= |wydanie= 1|wydawca= Ramakrishna Math|miejsce= Bangalore|rok= 2008|miesiąc= April |strony= 474|rozdział= Dattatreya|tom=1|isbn=978-81-7907-057-4 |język = en |data dostępu =}}</ref>.
|nazwisko= Frédéric|imię= Louis |autor link=Louis Frédéric |inni= [[Przemysław Piekarski]] (red. nauk.)
|tytuł= Słownik cywilizacji indyjskiej|wydanie= 1|wydawca= Wydawnictwo „Książnica”|miejsce= Katowice|rok= 1998
|strony=
|rozdział= Dattatreja
|tom=1 |seria= Słowniki Encyklopedyczne „Książnicy” |isbn= 83-7132-369-7 |cytat=}}</ref>.
* Inne źródła wskazują iż uczniem Dattatreji był [[Radża|radźa]] o imieniu Karttawirjardźuna<ref>{{cytuj książkę
|autor= Swami Harshananda|autor link= |inni= |tytuł= A Concise Encyclopeaedia of Hinduism
|url= |wydanie= 1|wydawca= Ramakrishna Math|miejsce= Bangalore|rok= 2008|miesiąc= April
|strony= 474|rozdział= Dattatreya|tom=1|isbn=978-81-7907-057-4 |cytat= |język = en |data dostępu =}}</ref>.


=== Awatary ===
=== Awatary ===
Współczesny hinduizm, szczególnie [[hinduizm maracki]] wywodzi od Dattatreji linię ludzlich awatarów.
Współczesny hinduizm, szczególnie [[hinduizm maracki]] wywodzi od Dattatreji linię ludzlich awatarów.
# Śripada Śrivallabha (1323-1353 z Pithapuru
# Śripada Śrivallabha (1323-1353 z Pithapuru
# Nrysimha Saraswati (1378-1458) z dystryktu Akola (Śri Narasimha Saraswati)
# Nrysimha Saraswati (1378-1458) z dystryktu Akola (Śri Narasimha Saraswati)
Do awatarów lub mniejszych emanacji niektórzy wliczają również postacie:
Do awatarów lub mniejszych emanacji niektórzy wliczają również postacie:
Linia 131: Linia 104:
== Recepcja w nurtach hinduistycznych ==
== Recepcja w nurtach hinduistycznych ==
=== Śiwaizm ===
=== Śiwaizm ===
W śiwaizmie Dattatreja uważany jest za jednego z guru<ref>{{cytuj książkę
W śiwaizmie Dattatreja uważany jest za jednego z guru<ref>{{cytuj książkę
Niektórzy biografowie Śankary opisują wizytę w aśramie Dattatreji lub błogosławieństwa otrzymane przez Śankarę w wizjach<ref>{{cytuj książkę |nazwisko= Rigopoulos|imię= Antonio|autor link= |tytuł= Dattatreya. The Immortal Guru, Yogin, and Avatara. A study of the transformative and inclusive Character of a Multi-Faced hindu Deity |url= |wydanie= 1|wydawca= Sat Guru Publications|miejsce= Delhi|rok= 2000 |strony= 95|seria= Sri Garib Das Oriental series no. 253|isbn= 81-7030-673-6|język = en|data dostępu =}}</ref>.
|nazwisko= Feuerstein|imię= Georg|autor link=Georg Feuerstein|inni= Maria Kużniak (tłum.)|tytuł= Joga – Encyklopedia
|wydanie= 1|wydawca= Wydawnictwo BRAMA|miejsce= Poznań|rok= 2004
|strony=74|rozdział=
|id = |isbn= 83-914652-5-X|oclc= |doi= |cytat=}}</ref>.
Niektórzy biografowie Śankary opisują wizytę w aśramie Dattatreji lub błogosławieństwa otrzymane przez Śankarę w wizjach<ref>{{cytuj książkę
|nazwisko= Rigopoulos|imię= Antonio|autor link=
|tytuł= Dattatreya. The Immortal Guru, Yogin, and Avatara. A study of the transformative and inclusive Character of a Multi-Faced hindu Deity
|url= |wydanie= 1|wydawca= Sat Guru Publications|miejsce= Delhi|rok= 2000
|strony= 95|rozdział=
|seria= Sri Garib Das Oriental series no. 253|isbn= 81-7030-673-6|cytat= |język = en|data dostępu =}}</ref>.


=== Sadhu ===
=== Sadhu ===
Dźuna akhada – jedna z głównych tradycji [[dasanami]] naga [[Sannjasa|sannjasinów]] uważa Dattatreję za swoje naczelne bóstwo i utożsamia go z Rudrą lub Śiwą<ref name="ReferenceC">{{cytuj książkę
Dźuna akhada – jedna z głównych tradycji [[dasanami]] naga [[Sannjasa|sannjasinów]] uważa Dattatreję za swoje naczelne bóstwo i utożsamia go z Rudrą lub Śiwą<ref name="ReferenceC">{{cytuj książkę
|nazwisko= Rigopoulos|imię= Antonio|autor link=
|tytuł= Dattatreya. The Immortal Guru, Yogin, and Avatara. a study of the transformative and inclusive Character of a Multi-Faced hindu Deity
|url= |wydanie= 1|wydawca= Sat Guru Publications|miejsce= Delhi|rok= 2000
|strony= 97|rozdział=
|seria= Sri Garib Das Oriental series no. 253|isbn= 81-7030-673-6|cytat= |język = en|data dostępu =}}</ref>.


=== Aghorasampradaja ===
=== Aghorasampradaja ===
[[Aghori]] z części szkół upatrują w Dattatreji inkarnacji Śiwy a zarazem swojego pierwszego nauczyciela. Tytułują go jako [[adiguru]]. Mitologia aghorich mówi o odwiedzinach ich świętego o imieniu [[Baba Kinaram]] u Dattatreji na górze [[Girnar]]<ref name="ReferenceC"/>.
[[Aghori]] z części szkół upatrują w Dattatreji inkarnacji Śiwy a zarazem swojego pierwszego nauczyciela. Tytułują go jako [[adiguru]]. Mitologia aghorich mówi o odwiedzinach ich świętego o imieniu [[Baba Kinaram]] u Dattatreji na górze [[Girnar]]<ref name="ReferenceC"/>.


=== Wisznuizm ===
=== Wisznuizm ===
W wisznuizmie postać Dattatreji pojmowana jest jako jeden z [[awatara|awatarów]]
W wisznuizmie postać Dattatreji pojmowana jest jako jeden z [[awatara|awatarów]]
Kryszny<ref name="ReferenceB"/>
Kryszny<ref name="ReferenceB"/>
lub Wisznu<ref>{{cytuj książkę |nazwisko= Feuerstein|imię= Georg|autor link=Georg Feuerstein|tytuł= Joga – Encyklopedia |inni= Maria Kużniak (tłum.)|wydanie= 1|wydawca= Wydawnictwo BRAMA|miejsce= Poznań|rok= 2004|strony=74|rozdział=Dattatreja |isbn= 83-914652-5-X}}</ref>.
lub Wisznu<ref>{{cytuj książkę
Jako awatara Wisznu zaliczany jest do awatarów klasy ''amśawatara''<ref>{{cytuj książkę |autor= Swami Harshananda|autor link= |tytuł= A Concise Encyclopeaedia of Hinduism |url= |wydanie= 1|wydawca= Ramakrishna Math|miejsce= Bangalore|rok= 2008|miesiąc= April |strony= 474|rozdział= Dattātreya|tom=1|isbn=978-81-7907-057-4|język = en |data dostępu =}}</ref>.
|nazwisko= Feuerstein|imię= Georg|autor link=Georg Feuerstein|inni= Maria Kużniak (tłum.)|tytuł= Joga – Encyklopedia
W spisie dwudziestu dwóch wisznuawatarów zajmuje pozycję szóstego zstąpienia<ref>{{cytuj książkę |nazwisko= Rigopoulos|imię= Antonio|autor link= |tytuł= Dattatreya. The Immortal Guru, Yogin, and Avatara. A study of the transformative and inclusive Character of a Multi-Faced hindu Deity |url= |wydanie= 1|wydawca= Sat Guru Publications|miejsce= Delhi|rok= 2000 |strony= 42|seria= Sri Garib Das Oriental series no. 253|isbn= 81-7030-673-6|język = en|data dostępu =}}</ref>.
|wydanie= 1|wydawca= Wydawnictwo BRAMA|miejsce= Poznań|rok= 2004|strony=74|rozdział=Dattatreja
|id = |isbn= 83-914652-5-X|oclc= |doi= |cytat=}}</ref>.
Jako awatara Wisznu zaliczany jest do awatarów klasy ''amśawatara''<ref>{{cytuj książkę
|autor= Swami Harshananda|autor link= |inni= |tytuł= A Concise Encyclopeaedia of Hinduism
|url= |wydanie= 1|wydawca= Ramakrishna Math|miejsce= Bangalore|rok= 2008|miesiąc= April
|strony= 474|rozdział= Dattātreya|tom=1|id = |isbn=978-81-7907-057-4|oclc= |doi= |cytat= |język = en |data dostępu =}}</ref>.
W spisie dwudziestu dwóch wisznuawatarów zajmuje pozycję szóstego zstąpienia<ref>{{cytuj książkę
|nazwisko= Rigopoulos|imię= Antonio|autor link=
|tytuł= Dattatreya. The Immortal Guru, Yogin, and Avatara. A study of the transformative and inclusive Character of a Multi-Faced hindu Deity
|url= |wydanie= 1|wydawca= Sat Guru Publications|miejsce= Delhi|rok= 2000
|strony= 42|rozdział=
|seria= Sri Garib Das Oriental series no. 253|isbn= 81-7030-673-6|cytat= |język = en|data dostępu =}}</ref>.


=== Wedanta ===
=== Wedanta ===
Adwajtawedanta była tradycją filozoficzną, której wykładnię prezentują nauki zamieszczone w dziełach przypisywanych Dattatreji<ref>{{cytuj książkę
Adwajtawedanta była tradycją filozoficzną, której wykładnię prezentują nauki zamieszczone w dziełach przypisywanych Dattatreji<ref>{{cytuj książkę
stąd ta [[darśana]] wskazuje go, jako swojego ważnego przedstawiciela<ref>{{cytuj książkę |nazwisko= Frédéric|imię= Louis |autor link=Louis Frédéric |tytuł= Słownik cywilizacji indyjskiej|inni= [[Przemysław Piekarski]] (red. nauk.) |wydanie= 1|wydawca= Wydawnictwo „Książnica”|miejsce= Katowice|rok= 1998 |strony=210|rozdział=Dattatreja|tom=1 |seria= Słowniki Encyklopedyczne „Książnicy” |isbn= 83-7132-369-7}}</ref>.
|nazwisko= Feuerstein|imię= Georg|autor link=Georg Feuerstein|inni= Maria Kużniak (tłum.)|tytuł= Joga – Encyklopedia
|wydanie= 1|wydawca= Wydawnictwo BRAMA|miejsce= Poznań|rok= 2004
|strony=
|rozdział=
|isbn= 83-914652-5-X |cytat=}}</ref>
stąd ta [[darśana]] wskazuje go, jako swojego ważnego przedstawiciela<ref>{{cytuj książkę
|nazwisko= Frédéric|imię= Louis |autor link=Louis Frédéric |inni= [[Przemysław Piekarski]] (red. nauk.)
|tytuł= Słownik cywilizacji indyjskiej|wydanie= 1|wydawca= Wydawnictwo „Książnica”|miejsce= Katowice|rok= 1998
|strony=210|rozdział=Dattatreja|tom=1 |seria= Słowniki Encyklopedyczne „Książnicy” |isbn= 83-7132-369-7 |cytat=}}</ref>.


=== Dattasampradaja ===
=== Dattasampradaja ===
Wyzanwcy tego bóstwa tworzą tradycję hinduistyczną nazywaną [[dattasampradaja]]. Jej recepcja wskazuje na popularność w stanach [[Maharasztra]] i [[Andhra Pradesh|Andhra Pradeś]] jak również w [[Nepal]]u<ref>{{cytuj książkę
Wyzanwcy tego bóstwa tworzą tradycję hinduistyczną nazywaną [[dattasampradaja]]. Jej recepcja wskazuje na popularność w stanach [[Maharasztra]] i [[Andhra Pradesh|Andhra Pradeś]] jak również w [[Nepal]]u<ref>{{cytuj książkę
Do dattasampradaji przynależał guru [[Eknath]]a – Dźanardan (uczeń Nrysimhy Saraswatiego)<ref>{{cytuj książkę |nazwisko= Rigopoulos|imię= Antonio|autor link= |tytuł= Dattatreya. The Immortal Guru, Yogin, and Avatara. a study of the transformative and inclusive Character of a Multi-Faced hindu Deity |url= |wydanie= 1|wydawca= Sat Guru Publications|miejsce= Delhi|rok= 2000 |strony= 138|seria= Sri Garib Das Oriental series no. 253|isbn= 81-7030-673-6|język = en|data dostępu =}}</ref>
|autor= Swami Harshananda|autor link= |inni= |tytuł= A Concise Encyclopeaedia of Hinduism
|url= |wydanie= 1|wydawca= Ramakrishna Math|miejsce= Bangalore|rok= 2008|miesiąc= April
|strony= 474|rozdział=
|tom=1|id = |isbn=978-81-7907-057-4|oclc= |doi= |cytat= |język = en |data dostępu =}}</ref>.
Do dattasampradaji przynależał guru [[Eknath]]a – Dźanardan (uczeń Nrysimhy Saraswatiego)<ref>{{cytuj książkę
|nazwisko= Rigopoulos|imię= Antonio|autor link=
|tytuł= Dattatreya. The Immortal Guru, Yogin, and Avatara. a study of the transformative and inclusive Character of a Multi-Faced hindu Deity
|url= |wydanie= 1|wydawca= Sat Guru Publications|miejsce= Delhi|rok= 2000
|strony= 138|rozdział=
|seria= Sri Garib Das Oriental series no. 253|isbn= 81-7030-673-6|cytat= |język = en|data dostępu =}}</ref>


=== Warkarisampradaja ===
=== Warkarisampradaja ===
Linia 201: Linia 132:


== Recepcja w pismach hinduistycznych ==
== Recepcja w pismach hinduistycznych ==
Postać Dattatreji wymienia wiele [[Purany|puran]]<ref>{{cytuj książkę
Postać Dattatreji wymienia wiele [[Purany|puran]]<ref>{{cytuj książkę
|nazwisko= Feuerstein|imię= Georg|autor link=Georg Feuerstein|inni= Maria Kużniak (tłum.)|tytuł= Joga – Encyklopedia
|wydanie= 1|wydawca= Wydawnictwo BRAMA|miejsce= Poznań|rok= 2004
|strony=309|rozdział=Tripurarahasja |isbn= 83-914652-5-X|cytat=}}</ref>.


=== Adwahutagita ===
=== Adwahutagita ===
''[[Adwahutagita]]'' to najbardziej znane dzieło z przypisywanych autorstwu Dattatreji. Sam Dattatreja nazywany jest pierwszym z [[Adwahuta|awadhutów]]<ref>{{cytuj książkę
''[[Adwahutagita]]'' to najbardziej znane dzieło z przypisywanych autorstwu Dattatreji. Sam Dattatreja nazywany jest pierwszym z [[Adwahuta|awadhutów]]<ref>{{cytuj książkę
|nazwisko= Sieradzan |imię= Jacek |autor link= |inni= |tytuł= Szaleństwo w religiach świata|url=
|wydanie= 1|wydawca= Wydawnictwo Wanda|miejsce= Kraków|rok= 2005
|strony=
|rozdział= VIII. Hinduizm / Asceci śiwaiccy / 5.2. Awadhuci
|adres rozdziału= |isbn= 83-89448-16-5 |cytat=}}</ref>.


=== Tripurarahasja ===
=== Tripurarahasja ===
Dzieło ''[[Tripurarahasja]]'' tytułowane również jako ''Haritajanasanhita'' posiada uznane tradycją autorstwo Dattatreji. Zorientowane jest na wedantę z elementami [[śaktyzm]]u (już tytuł odnosi się do bogini [[Tripura|Tripury]]). Popularyzował je współcześnie [[Tamilowie|tamilski]] święty [[Ramana Maharishi|Ramana Maharszi]]<ref>{{cytuj książkę
Dzieło ''[[Tripurarahasja]]'' tytułowane również jako ''Haritajanasanhita'' posiada uznane tradycją autorstwo Dattatreji. Zorientowane jest na wedantę z elementami [[śaktyzm]]u (już tytuł odnosi się do bogini [[Tripura|Tripury]]). Popularyzował je współcześnie [[Tamilowie|tamilski]] święty [[Ramana Maharishi|Ramana Maharszi]]<ref>{{cytuj książkę
|nazwisko= Feuerstein|imię= Georg|autor link=Georg Feuerstein|inni= Maria Kużniak (tłum.)|tytuł= Joga – Encyklopedia
|wydanie= 1|wydawca= Wydawnictwo BRAMA|miejsce= Poznań|rok= 2004
|strony=309|rozdział=Tripurarahasja|isbn= 83-914652-5-X |cytat=}}</ref>.
Zawartość ''Tripurarahasji'' stanowi dialog pomiędzy wieszczem [[Narada|Naradą]] a Haritajaną lub Paraśuramą a Dattarteją.
Zawartość ''Tripurarahasji'' stanowi dialog pomiędzy wieszczem [[Narada|Naradą]] a Haritajaną lub Paraśuramą a Dattarteją.


Linia 225: Linia 145:


=== Dattatrejopaniszad ===
=== Dattatrejopaniszad ===
[[Upaniszady|Upaniszada]] ''[[Dattatrejopaniszad|Dattatreja]]'' poświęcona jest objaśnieniom znaczenia postaci i właściwych dla czci Dattatreji [[mantra|mantr]]. Upaniszada ta należy do tradycji pism ''[[Atharwaweda|Atharwawedy]]'' i reprezentuje nurt wisznuicki<ref>{{cytuj książkę
[[Upaniszady|Upaniszada]] ''[[Dattatrejopaniszad|Dattatreja]]'' poświęcona jest objaśnieniom znaczenia postaci i właściwych dla czci Dattatreji [[mantra|mantr]]. Upaniszada ta należy do tradycji pism ''[[Atharwaweda|Atharwawedy]]'' i reprezentuje nurt wisznuicki<ref>{{cytuj książkę
|autor= Swami Harshananda|autor link= |inni= |tytuł= A Concise Encyclopeaedia of Hinduism
|url= |wydanie= 1|wydawca= Ramakrishna Math|miejsce= Bangalore|rok= 2008|miesiąc= April|strony= 475|rozdział= Dattātreya Upaniṣad
|tom=1|id = |isbn=978-81-7907-057-4|oclc= |doi= |cytat= |język = en |data dostępu =}}</ref>.


=== Dźiwanmuktagita ===
=== Dźiwanmuktagita ===
Linia 234: Linia 151:


== Kult ==
== Kult ==
Kult Dattatreji szczególnie rozpowszechniony jest w stanie Maharasztra. Występuje też wyraźnie w stanach Karnataka, Andhra Pradeś, Kerala i Tamilnadu, Gudźarat. Odnotowywany jest również w Nepalu<ref>{{cytuj książkę
Kult Dattatreji szczególnie rozpowszechniony jest w stanie Maharasztra. Występuje też wyraźnie w stanach Karnataka, Andhra Pradeś, Kerala i Tamilnadu, Gudźarat. Odnotowywany jest również w Nepalu<ref>{{cytuj książkę
Dattatreja stał się bóstwem osobistym ([[isztadewata]]) dla wyznawców tradycji dattasampradaji, mahanubhawy, nathów, śaktów, a nawet [[Sufizm|sufich]]<ref>{{cytuj książkę |nazwisko= Rigopoulos|imię= Antonio|autor link= |tytuł= Dattatreya. The Immortal Guru, Yogin, and Avatara. A study of the transformative and inclusive Character of a Multi-Faced hindu Deity |url= |wydanie= 1|wydawca= Sat Guru Publications|miejsce= Delhi|rok= 2000 |strony= 155|seria= Sri Garib Das Oriental series no. 253|isbn= 81-7030-673-6|język = en|data dostępu =}}</ref>.
|nazwisko= Rigopoulos|imię= Antonio|autor link=
|tytuł= Dattatreya. The Immortal Guru, Yogin, and Avatara. A study of the transformative and inclusive Character of a Multi-Faced hindu Deity
|url= |wydanie= 1|wydawca= Sat Guru Publications|miejsce= Delhi|rok= 2000 |strony= xi|rozdział= Perface
|seria= Sri Garib Das Oriental series no. 253|isbn= 81-7030-673-6|cytat= |język = en|data dostępu =}}</ref>.
Dattatreja stał się bóstwem osobistym ([[isztadewata]]) dla wyznawców tradycji dattasampradaji, mahanubhawy, nathów, śaktów, a nawet [[Sufizm|sufich]]<ref>{{cytuj książkę
|nazwisko= Rigopoulos|imię= Antonio|autor link=
|tytuł= Dattatreya. The Immortal Guru, Yogin, and Avatara. A study of the transformative and inclusive Character of a Multi-Faced hindu Deity
|url= |wydanie= 1|wydawca= Sat Guru Publications|miejsce= Delhi|rok= 2000 |strony= 155|rozdział=
|seria= Sri Garib Das Oriental series no. 253|isbn= 81-7030-673-6|cytat= |język = en|data dostępu =}}</ref>.


=== Drzewo ===
=== Drzewo ===
Tradycja dattasampradaja uważa [[figowiec groniasty]] (sansk. ''udumbara'') za drzewo szczególnie uświęcone z racji upodobania, jakie przypisuje się bóstwu tej tradycji<ref>{{cytuj książkę
Tradycja dattasampradaja uważa [[figowiec groniasty]] (sansk. ''udumbara'') za drzewo szczególnie uświęcone z racji upodobania, jakie przypisuje się bóstwu tej tradycji<ref>{{cytuj książkę
|nazwisko= Rigopoulos|imię= Antonio|autor link=
|tytuł= Dattatreya. The Immortal Guru, Yogin, and Avatara. A study of the transformative and inclusive Character of a Multi-Faced hindu Deity|url= |wydanie= 1|wydawca= Sat Guru Publications|miejsce= Delhi|rok= 2000 |strony= 255|rozdział=
|seria= Sri Garib Das Oriental series no. 253|isbn= 81-7030-673-6|cytat= |język = en|data dostępu =}}</ref>.


=== Święta ===
=== Święta ===
Szczególnym dniem kultu Dattatreji jest [[czwartek]] (w Narsobhawadi – sobota)<ref>{{cytuj książkę
Szczególnym dniem kultu Dattatreji jest [[czwartek]] (w Narsobhawadi – sobota)<ref>{{cytuj książkę
Sam święty miał się natomiast narodzić w środę<ref>{{cytuj książkę |nazwisko= Rigopoulos|imię= Antonio|autor link= |tytuł= Dattatreya. The Immortal Guru, Yogin, and Avatara. A study of the transformative and inclusive Character of a Multi-Faced hindu Deity |url= |wydanie= 1|wydawca= Sat Guru Publications|miejsce= Delhi|rok= 2000 |strony=133 |seria= Sri Garib Das Oriental series no. 253|isbn= 81-7030-673-6|język = en|data dostępu =}}</ref>.
|nazwisko= Rigopoulos|imię= Antonio|autor link=
|tytuł= Dattatreya. The Immortal Guru, Yogin, and Avatara. A study of the transformative and inclusive Character of a Multi-Faced hindu Deity
|url= |wydanie= 1|wydawca= Sat Guru Publications|miejsce= Delhi|rok= 2000 |strony=117 |rozdział=
|seria= Sri Garib Das Oriental series no. 253|isbn= 81-7030-673-6|cytat= |język = en|data dostępu =}}</ref>.
Sam święty miał się natomiast narodzić w środę<ref>{{cytuj książkę
|nazwisko= Rigopoulos|imię= Antonio|autor link=
|tytuł= Dattatreya. The Immortal Guru, Yogin, and Avatara. A study of the transformative and inclusive Character of a Multi-Faced hindu Deity
|url= |wydanie= 1|wydawca= Sat Guru Publications|miejsce= Delhi|rok= 2000 |strony=133 |rozdział=
|seria= Sri Garib Das Oriental series no. 253|isbn= 81-7030-673-6|cytat= |język = en|data dostępu =}}</ref>.


Najważniejszym świętem dedykowanym Dattatreji jest uroczystość rocznicy jego narodzin o nazwie [[Datta dźajanti]]. Przypada ona na [[pełnia|pełnię]] Księżyca w miesiącu [[mrigaszirsza]] (listopad lub grudzień)<ref>{{cytuj książkę
Najważniejszym świętem dedykowanym Dattatreji jest uroczystość rocznicy jego narodzin o nazwie [[Datta dźajanti]]. Przypada ona na [[pełnia|pełnię]] Księżyca w miesiącu [[mrigaszirsza]] (listopad lub grudzień)<ref>{{cytuj książkę
|nazwisko= Knappert|imię= Jan |autor link= |inni= Maciej Karpiński (tłum.)|tytuł= Mitologia Indii
|wydanie= 1|wydawca= Dom Wydawniczy REBIS|miejsce= Poznań|rok= 1996
|strony=108|rozdział=
|seria= Mity i legendy świata|isbn= 83-7120-180-X|cytat=}}</ref>.


=== Mantry ===
=== Mantry ===
Najbardziej znaną [[Mantra|mantrą]] związaną z postacią jest:
Najbardziej znaną [[Mantra|mantrą]] związaną z postacią jest:
: ''dattātreya hare krsna unmattaānandadāyaka''
: ''dattātreya hare krsna unmattaānandadāyaka''
: ''digambara mune bāla piśāca jńānasāgara''<ref>{{cytuj książkę |nazwisko= Rigopoulos|imię= Antonio|autor link= |tytuł= Dattatreya. The Immortal Guru, Yogin, and Avatara. A study of the transformative and inclusive Character of a Multi-Faced hindu Deity |url= |wydanie= 1|wydawca= Sat Guru Publications|miejsce= Delhi|rok= 2000 |strony=74 |seria= Sri Garib Das Oriental series no. 253|isbn= 81-7030-673-6|język = en|data dostępu =}}</ref>.
: ''digambara mune bāla piśāca jńānasāgara''<ref>{{cytuj książkę
|nazwisko= Rigopoulos|imię= Antonio|autor link=
|tytuł= Dattatreya. The Immortal Guru, Yogin, and Avatara. A study of the transformative and inclusive Character of a Multi-Faced hindu Deity
|url= |wydanie= 1|wydawca= Sat Guru Publications|miejsce= Delhi|rok= 2000 |strony=74 |rozdział=
|seria= Sri Garib Das Oriental series no. 253|isbn= 81-7030-673-6|cytat= |język = en|data dostępu =}}</ref>.


=== Świątynie ===
=== Świątynie ===
Linia 299: Linia 189:
== Recepcja w innych religiach ==
== Recepcja w innych religiach ==
=== Sufizm ===
=== Sufizm ===
Postać Dattatreji była też otaczana kultem przez synkretycznie ustosunkowane wobec hinduizmu szkoły sufich. Przykładem może być kaplica i posąg w dystrykcie [[Chikmagalur (dystrykt)|Chikmagalur]] w posiadłości świętego sufickiego o imieniu Baba Qalandar Shah<ref>{{cytuj książkę
Postać Dattatreji była też otaczana kultem przez synkretycznie ustosunkowane wobec hinduizmu szkoły sufich. Przykładem może być kaplica i posąg w dystrykcie [[Chikmagalur (dystrykt)|Chikmagalur]] w posiadłości świętego sufickiego o imieniu Baba Qalandar Shah<ref>{{cytuj książkę

|nazwisko= Rigopoulos|imię= Antonio|autor link=
== Przypisy ==
|tytuł= Dattatreya. The Immortal Guru, Yogin, and Avatara. A study of the transformative and inclusive Character of a Multi-Faced hindu Deity
{{Przypisy}}
|url= |wydanie= 1|wydawca= Sat Guru Publications|miejsce= Delhi|rok= 2000 |strony= 237|rozdział=
|seria= Sri Garib Das Oriental series no. 253|isbn= 81-7030-673-6|cytat= |język = en|data dostępu =}}</ref>.


== Bibliografia ==
== Bibliografia ==
* {{cytuj książkę |nazwisko= Rigopoulos|imię= Antonio|autor link= |tytuł= Dattatreya. The Immortal Guru, Yogin, and Avatara. A study of the transformative and inclusive Character of a Multi-Faced hindu Deity |url= |wydanie= 1|wydawca= Sat Guru Publications|miejsce= Delhi|rok= 2000 |seria= Sri Garib Das Oriental series no. 253|isbn= 81-7030-673-6|język = en|data dostępu =}}
* {{cytuj książkę
|nazwisko= Rigopoulos|imię= Antonio|autor link=
|tytuł= Dattatreya. The Immortal Guru, Yogin, and Avatara. A study of the transformative and inclusive Character of a Multi-Faced hindu Deity
|url= |wydanie= 1|wydawca= Sat Guru Publications|miejsce= Delhi|rok= 2000 |seria= Sri Garib Das Oriental series no. 253|isbn= 81-7030-673-6|cytat= |język = en|data dostępu =}}


== Linki zewnętrzne ==
== Linki zewnętrzne ==
* [http://www.maharashtratourism.net/religious-places/dattatreya-temple.html Dattatreya Temple is located at Ganganapur, Maharashtra] (data dostępu= 2011-8-9)
* [http://www.maharashtratourism.net/religious-places/dattatreya-temple.html Dattatreya Temple is located at Ganganapur, Maharashtra] (data dostępu= 2011-8-9)
* [http://www.mapsofindia.com/maps/maharashtra/tourism/dattatreya-temple.html Dattatreya temple in Murud] (data dostępu = 2011-8-9)
* [http://www.mapsofindia.com/maps/maharashtra/tourism/dattatreya-temple.html Dattatreya temple in Murud] (data dostępu = 2011-8-9)

== Przypisy ==
{{Przypisy}}


{{Kontrola autorytatywna}}
{{Kontrola autorytatywna}}

Wersja z 20:09, 21 cze 2020

Dattatreja

Dattatreja (sanskryt दत्तात्रेय, trl. dattātreja, ang. Dattatreya) – postać męska z mitologii indyjskiej czczona w tradycjach wisznuickich i siwaickich. Uważany jest za bóstwo, w tym też za awatarę (bogów Wisznu lub Kryszny), za starożytnego mędrca (rysziiego) i muniego, za szalonego ascetę awadhutę i historyczną postać jogina, a także za autora pism filozoficznych (w tym Adwahutagita) i hedonistycznego idola hinduizmu ludowego[1]. Dedykowane mu hinduistyczne święto to dattadźajanti. Jego wyznawcy tworzą tradycję dattasampradaja.

Etymologia

Sanskryckie imię Dattatreja posiada znaczenie Datta, syn Atriego[2], darowany Atriemu[3]. Wskazywany w imieniu tym Atri to jego opiekun – Brahmarszi Atri.

Ikonografia

Głowy

W Maharasztrze Dattatreja bywa przedstawiany jako postać o jednej głowie[4]. Jednak najpopularniejsze wizerunki przedstawiają Dattatreję jako postać trójgłową. Mitologia indyjska przekazuje relację iż pierwotnie byli to trzej chłopcy sannjasini. Gdy maharszi Atri objął przy pierwszym spotkaniu tych trzech chłopców, stali się jedną postacią. Zachowali jednak odrębne głowy – tak z trójki dzieci powstał trójgłowy chłopiec[5]. Te trzy głowy stanowią odpowiedniki głów trzech bogów trimurti[6].

Ramiona

Gdy pierwotną trójkę dzieci Atri przekształcił w pojedynczą postać, po ich pierwotnych formach pozostały trzy głowy i sześć ramion[5]. Bywają jednak wizerunki Dattatreji dwurękiego lub czterorękiego.

Życie

Syn wedyjskiego rysziego Atriego, uważany za awatara, zstąpienie trójcy dewów: Brahmy, Wisznu oraz Śiwy dla których jest przewodem (awadhuttą). Hinduizm umiejscawia wcielenie Ryszi Dattatreja na początek epoki kalijugi, zaraz po odejściu – wniebowstąpieniu awatara Kryszny, co miało miejsce w 3102 r. p.n.e.

Postacie powiązane

Anasuja

Żoną maharsziego Atriego była Anasuja. Za sprawą długotrwałej ascezy zasłużyła sobie na przybycie trzech głównych hinduistycznych bogów (trimurti) i spełnienie przez nich życzenia. Anasuja poprosiła o trzech synów:

Bogowie natychmiast sprawili, że pojawiła się trójka dzieci. Anasuja przyjęła wobec nich powinności matki.

Atri

Atri to wieszcz z okresu popularności wedyzmu. Mąż Anasuji, pełniący funkcje opiekuna dla Dattatreji w wieku dziecięcym.

Krowa

Na wizerunkach hinduistycznych, w bezpośredniej bliskości Dattatreji bywa umieszczana krowa. Jej postać ma symbolizować matkę Ziemię[7] lub Kamadhenu.

Cztery psy

Postaci Dattatreji na wizerunkach towarzyszą cztery psy różnych ras. Te cztery zwierzęta są symbolicznymi formami czterech ksiąg Wed[8].

Dwadziestu czterech guru

Nauczaniem Dattatreji zajmowali się nie tylko przybrani rodzice, ale i inni guru, w tym też pod postaciami zwierzat, żywiołów i obiektów środowiska. Sam Dattatreja wskazuje na dwadzieścia cztery swoje autorytety. W tej grupie znajdują się:

  1. ziemia
  2. ocean
  3. ogień
  4. powietrze
  5. woda
  6. niebo
  7. Księżyc
  8. Słońce
  9. jaskółka
  10. pszczoła
  11. łucznik
  12. sowa

Uczniowie

  • Alarka
  • Samkryti (Darśanopaniszad)
  • Dattatreja otoczył opieką Kartawiję. Ten otrzymał od Dattatreji tysiąc rąk[9].
  • Inne źródła wskazują iż uczniem Dattatreji był radźa o imieniu Karttawirjardźuna[10].

Awatary

Współczesny hinduizm, szczególnie hinduizm maracki wywodzi od Dattatreji linię ludzlich awatarów.

  1. Śripada Śrivallabha (1323-1353 z Pithapuru
  2. Nrysimha Saraswati (1378-1458) z dystryktu Akola (Śri Narasimha Saraswati)

Do awatarów lub mniejszych emanacji niektórzy wliczają również postacie:

  • Ćakradhar Swami (Cakradharsvami)
  • Atmaram Paramahamsa
  • Gajanan Maharaj
  • Samarth Ramdas
  • Ćhokhamela
  • Sant Sena Maharaj
  • Sai Baba z Shirdi
  • Swami Samarth Maharaj z Akalkot

Znani wyznawcy

  • Dźanardan
  • Eknath
  • Dasopant
  • Mukteśwar
  • Nirańdźan Raghunath
  • Narajan Maharadź Dźalwankar
  • Manikprabhu
  • Akkalkot Maharadź
  • Wasudewananda Saraswati
  • Maharadź Balekundrikar
  • Wisznudas
  • Ramananda Bidkar
  • Dikszit Swamin
  • Bhairaw Awadhuta Dźńanasagar
  • Dattanath Udźdźajinikar
  • Joganada Saraswati (Gand Maharadź)
  • Sai Baba z Shirdi
  • Nuri Maharadź
  • Śri Datta Maharadź z Aste
  • Narajan Maharadź Kedgaokar
  • Ranga Awadhuta

Dzieła

Uznawany jako autor:

Ostatni z traktatów jest podstawą nauczania znanego indyjskiego mędrca, Śri Ramana Maharszi.

Recepcja w nurtach hinduistycznych

Śiwaizm

W śiwaizmie Dattatreja uważany jest za jednego z guru[11]. Niektórzy biografowie Śankary opisują wizytę w aśramie Dattatreji lub błogosławieństwa otrzymane przez Śankarę w wizjach[12].

Sadhu

Dźuna akhada – jedna z głównych tradycji dasanami naga sannjasinów uważa Dattatreję za swoje naczelne bóstwo i utożsamia go z Rudrą lub Śiwą[13].

Aghorasampradaja

Aghori z części szkół upatrują w Dattatreji inkarnacji Śiwy, a zarazem swojego pierwszego nauczyciela. Tytułują go jako adiguru. Mitologia aghorich mówi o odwiedzinach ich świętego o imieniu Baba Kinaram u Dattatreji na górze Girnar[13].

Wisznuizm

W wisznuizmie postać Dattatreji pojmowana jest jako jeden z awatarów Kryszny[8] lub Wisznu[14]. Jako awatara Wisznu zaliczany jest do awatarów klasy amśawatara[15]. W spisie dwudziestu dwóch wisznuawatarów zajmuje pozycję szóstego zstąpienia[16].

Wedanta

Adwajtawedanta była tradycją filozoficzną, której wykładnię prezentują nauki zamieszczone w dziełach przypisywanych Dattatreji[17] stąd ta darśana wskazuje go, jako swojego ważnego przedstawiciela[18].

Dattasampradaja

Wyzanwcy tego bóstwa tworzą tradycję hinduistyczną nazywaną dattasampradaja. Jej recepcja wskazuje na popularność w stanach Maharasztra i Andhra Pradeś, jak również w Nepalu[19]. Do dattasampradaji przynależał guru Eknatha – Dźanardan (uczeń Nrysimhy Saraswatiego)[20]

Warkarisampradaja

Raghawa Ćajtańja – guru Tukarama otrzymał darśan Dattatreji podczas pobytu na górze Girnar. Sam Tukaram poświęcił postaci Dattatreji kilka utworów (abhang).

Recepcja w pismach hinduistycznych

Postać Dattatreji wymienia wiele puran[21].

Adwahutagita

Adwahutagita to najbardziej znane dzieło z przypisywanych autorstwu Dattatreji. Sam Dattatreja nazywany jest pierwszym z awadhutów[22].

Tripurarahasja

Dzieło Tripurarahasja tytułowane również jako Haritajanasanhita posiada uznane tradycją autorstwo Dattatreji. Zorientowane jest na wedantę z elementami śaktyzmu (już tytuł odnosi się do bogini Tripury). Popularyzował je współcześnie tamilski święty Ramana Maharszi[23]. Zawartość Tripurarahasji stanowi dialog pomiędzy wieszczem Naradą a Haritajaną lub Paraśuramą a Dattarteją.

Bhagawatapurana

Bhagawatapurana przedstawia rozmowę mędrca Dattatreji z królem Jadu[24].

Dattatrejopaniszad

Upaniszada Dattatreja poświęcona jest objaśnieniom znaczenia postaci i właściwych dla czci Dattatreji mantr. Upaniszada ta należy do tradycji pism Atharwawedy i reprezentuje nurt wisznuicki[25].

Dźiwanmuktagita

Gita o tytule Dźiwanmuktagita to kolejne dzieło, którego autorem miałby być Dattatreja. Zaliczane jest do nurtu nauk adwajtawedanty.

Kult

Kult Dattatreji szczególnie rozpowszechniony jest w stanie Maharasztra. Występuje też wyraźnie w stanach Karnataka, Andhra Pradeś, Kerala i Tamilnadu, Gudźarat. Odnotowywany jest również w Nepalu[26]. Dattatreja stał się bóstwem osobistym (isztadewata) dla wyznawców tradycji dattasampradaji, mahanubhawy, nathów, śaktów, a nawet sufich[27].

Drzewo

Tradycja dattasampradaja uważa figowiec groniasty (sansk. udumbara) za drzewo szczególnie uświęcone z racji upodobania, jakie przypisuje się bóstwu tej tradycji[28].

Święta

Szczególnym dniem kultu Dattatreji jest czwartek (w Narsobhawadi – sobota)[29]. Sam święty miał się natomiast narodzić w środę[30].

Najważniejszym świętem dedykowanym Dattatreji jest uroczystość rocznicy jego narodzin o nazwie Datta dźajanti. Przypada ona na pełnię Księżyca w miesiącu mrigaszirsza (listopad lub grudzień)[31].

Mantry

Najbardziej znaną mantrą związaną z postacią jest:

dattātreya hare krsna unmattaānandadāyaka
digambara mune bāla piśāca jńānasāgara[32].

Świątynie

Indie

Lokalizacje wybranych świątyń dedykowanych Dattatreji:

  • Mahur (Maharasztra)
  • Gangapura (Karnataka)
  • Wadi (Maharasztra)
  • Góra Girnar
  • Mount Abu (Radżasthan)
  • Bombaj: Sarvodaya Nagar Mulund
  • Ahmednagar (Maharasztra)
  • Dagadu Halwai Datta Mandir w Pune (Maharasztra)
  • Nasik (Maharasztra)
  • Kalagi – dystrykt Bijapur (dystrykt), posąg jednogłowy
  • Chaul
  • Bangalore: Tyagaraja Nagar

Nepal

Recepcja w innych religiach

Sufizm

Postać Dattatreji była też otaczana kultem przez synkretycznie ustosunkowane wobec hinduizmu szkoły sufich. Przykładem może być kaplica i posąg w dystrykcie Chikmagalur w posiadłości świętego sufickiego o imieniu Baba Qalandar Shah[33].

Przypisy

  1. ↑ Tradycje narracyjne i wczesny wisznuizm / Inkarnacje Wisznu.. W: Gavin Flood: Hinduizm. Wprowadzenie. Małgorzata Ruchel (tłum.). Wyd. 1. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, 2008, s. 122, seria: Ex Oriente. ISBN 978-83-233-2517-8.
  2. ↑ Dattatreja. W: Georg Feuerstein: Joga – Encyklopedia. Maria Kużniak (tłum.). Wyd. 1. Poznań: Wydawnictwo BRAMA, 2004, s. 74. ISBN 83-914652-5-X.
  3. ↑ Dattatreja. W: Andrzej M. Kempiński: Słownik mitologii ludów indoeuropejskich. Wyd. 1. Poznań: Kantor Wydawniczy SAWW, 1993, s. 100. ISBN 83-85066-91-8.
  4. ↑ Antonio Rigopoulos: Dattatreya. The Immortal Guru, Yogin, and Avatara. A study of the transformative and inclusive Character of a Multi-Faced hindu Deity. Wyd. 1. Delhi: Sat Guru Publications, 2000, s. 224, seria: Sri Garib Das Oriental series no. 253. ISBN 81-7030-673-6. (ang.).
  5. ↑ a b Dattatreja. W: Jan Knappert: Mitologia Indii. Maciej Karpiński (tłum.). Wyd. 1. Poznań: Dom Wydawniczy REBIS, 1996, s. 107, seria: Mity i legendy świata. ISBN 83-7120-180-X.
  6. ↑ Dattatreja, Barbara Mękarska (tł.). W: Louis Frédéric: Słownik cywilizacji indyjskiej. Przemysław Piekarski (red. nauk.). Wyd. 1. T. 1. Katowice: Wydawnictwo „Książnica”, 1998, s. 210, seria: Słowniki Encyklopedyczne „Książnicy”. ISBN 83-7132-369-7.
  7. ↑ Dattatreja. W: Andrzej M. Kempiński: Słownik mitologii ludów indoeuropejskich. Wyd. 1. Poznań: Kantor Wydawniczy SAWW, 1993, s. 100. ISBN 83-85066-91-8.
  8. ↑ a b Dattatreja. W: Andrzej M. Kempiński: Słownik mitologii ludów indoeuropejskich. Wyd. 1. Poznań: Kantor Wydawniczy SAWW, 1993, s. 100. ISBN 83-85066-91-8.
  9. ↑ Dattatreja. W: Louis Frédéric: Słownik cywilizacji indyjskiej. Przemysław Piekarski (red. nauk.). Wyd. 1. T. 1. Katowice: Wydawnictwo „Książnica”, 1998, seria: Słowniki Encyklopedyczne „Książnicy”. ISBN 83-7132-369-7.
  10. ↑ Dattatreya. W: Swami Harshananda: A Concise Encyclopeaedia of Hinduism. Wyd. 1. T. 1. Bangalore: Ramakrishna Math, April 2008, s. 474. ISBN 978-81-7907-057-4. (ang.).
  11. ↑ Georg Feuerstein: Joga – Encyklopedia. Maria Kużniak (tłum.). Wyd. 1. Poznań: Wydawnictwo BRAMA, 2004, s. 74. ISBN 83-914652-5-X.
  12. ↑ Antonio Rigopoulos: Dattatreya. The Immortal Guru, Yogin, and Avatara. A study of the transformative and inclusive Character of a Multi-Faced hindu Deity. Wyd. 1. Delhi: Sat Guru Publications, 2000, s. 95, seria: Sri Garib Das Oriental series no. 253. ISBN 81-7030-673-6. (ang.).
  13. ↑ a b Antonio Rigopoulos: Dattatreya. The Immortal Guru, Yogin, and Avatara. a study of the transformative and inclusive Character of a Multi-Faced hindu Deity. Wyd. 1. Delhi: Sat Guru Publications, 2000, s. 97, seria: Sri Garib Das Oriental series no. 253. ISBN 81-7030-673-6. (ang.).
  14. ↑ Dattatreja. W: Georg Feuerstein: Joga – Encyklopedia. Maria Kużniak (tłum.). Wyd. 1. Poznań: Wydawnictwo BRAMA, 2004, s. 74. ISBN 83-914652-5-X.
  15. ↑ Dattātreya. W: Swami Harshananda: A Concise Encyclopeaedia of Hinduism. Wyd. 1. T. 1. Bangalore: Ramakrishna Math, April 2008, s. 474. ISBN 978-81-7907-057-4. (ang.).
  16. ↑ Antonio Rigopoulos: Dattatreya. The Immortal Guru, Yogin, and Avatara. A study of the transformative and inclusive Character of a Multi-Faced hindu Deity. Wyd. 1. Delhi: Sat Guru Publications, 2000, s. 42, seria: Sri Garib Das Oriental series no. 253. ISBN 81-7030-673-6. (ang.).
  17. ↑ Georg Feuerstein: Joga – Encyklopedia. Maria Kużniak (tłum.). Wyd. 1. Poznań: Wydawnictwo BRAMA, 2004. ISBN 83-914652-5-X.
  18. ↑ Dattatreja. W: Louis Frédéric: Słownik cywilizacji indyjskiej. Przemysław Piekarski (red. nauk.). Wyd. 1. T. 1. Katowice: Wydawnictwo „Książnica”, 1998, s. 210, seria: Słowniki Encyklopedyczne „Książnicy”. ISBN 83-7132-369-7.
  19. ↑ Swami Harshananda: A Concise Encyclopeaedia of Hinduism. Wyd. 1. T. 1. Bangalore: Ramakrishna Math, April 2008, s. 474. ISBN 978-81-7907-057-4. (ang.).
  20. ↑ Antonio Rigopoulos: Dattatreya. The Immortal Guru, Yogin, and Avatara. a study of the transformative and inclusive Character of a Multi-Faced hindu Deity. Wyd. 1. Delhi: Sat Guru Publications, 2000, s. 138, seria: Sri Garib Das Oriental series no. 253. ISBN 81-7030-673-6. (ang.).
  21. ↑ Tripurarahasja. W: Georg Feuerstein: Joga – Encyklopedia. Maria Kużniak (tłum.). Wyd. 1. Poznań: Wydawnictwo BRAMA, 2004, s. 309. ISBN 83-914652-5-X.
  22. ↑ VIII. Hinduizm / Asceci śiwaiccy / 5.2. Awadhuci. W: Jacek Sieradzan: Szaleństwo w religiach świata. Wyd. 1. Kraków: Wydawnictwo Wanda, 2005. ISBN 83-89448-16-5.
  23. ↑ Tripurarahasja. W: Georg Feuerstein: Joga – Encyklopedia. Maria Kużniak (tłum.). Wyd. 1. Poznań: Wydawnictwo BRAMA, 2004, s. 309. ISBN 83-914652-5-X.
  24. ↑ Bhagawatapurana 11.7.24-11.9.33.
  25. ↑ Dattātreya Upaniṣad. W: Swami Harshananda: A Concise Encyclopeaedia of Hinduism. Wyd. 1. T. 1. Bangalore: Ramakrishna Math, April 2008, s. 475. ISBN 978-81-7907-057-4. (ang.).
  26. ↑ Perface. W: Antonio Rigopoulos: Dattatreya. The Immortal Guru, Yogin, and Avatara. A study of the transformative and inclusive Character of a Multi-Faced hindu Deity. Wyd. 1. Delhi: Sat Guru Publications, 2000, s. xi, seria: Sri Garib Das Oriental series no. 253. ISBN 81-7030-673-6. (ang.).
  27. ↑ Antonio Rigopoulos: Dattatreya. The Immortal Guru, Yogin, and Avatara. A study of the transformative and inclusive Character of a Multi-Faced hindu Deity. Wyd. 1. Delhi: Sat Guru Publications, 2000, s. 155, seria: Sri Garib Das Oriental series no. 253. ISBN 81-7030-673-6. (ang.).
  28. ↑ Antonio Rigopoulos: Dattatreya. The Immortal Guru, Yogin, and Avatara. A study of the transformative and inclusive Character of a Multi-Faced hindu Deity. Wyd. 1. Delhi: Sat Guru Publications, 2000, s. 255, seria: Sri Garib Das Oriental series no. 253. ISBN 81-7030-673-6. (ang.).
  29. ↑ Antonio Rigopoulos: Dattatreya. The Immortal Guru, Yogin, and Avatara. A study of the transformative and inclusive Character of a Multi-Faced hindu Deity. Wyd. 1. Delhi: Sat Guru Publications, 2000, s. 117, seria: Sri Garib Das Oriental series no. 253. ISBN 81-7030-673-6. (ang.).
  30. ↑ Antonio Rigopoulos: Dattatreya. The Immortal Guru, Yogin, and Avatara. A study of the transformative and inclusive Character of a Multi-Faced hindu Deity. Wyd. 1. Delhi: Sat Guru Publications, 2000, s. 133, seria: Sri Garib Das Oriental series no. 253. ISBN 81-7030-673-6. (ang.).
  31. ↑ Jan Knappert: Mitologia Indii. Maciej Karpiński (tłum.). Wyd. 1. Poznań: Dom Wydawniczy REBIS, 1996, s. 108, seria: Mity i legendy świata. ISBN 83-7120-180-X.
  32. ↑ Antonio Rigopoulos: Dattatreya. The Immortal Guru, Yogin, and Avatara. A study of the transformative and inclusive Character of a Multi-Faced hindu Deity. Wyd. 1. Delhi: Sat Guru Publications, 2000, s. 74, seria: Sri Garib Das Oriental series no. 253. ISBN 81-7030-673-6. (ang.).
  33. ↑ Antonio Rigopoulos: Dattatreya. The Immortal Guru, Yogin, and Avatara. A study of the transformative and inclusive Character of a Multi-Faced hindu Deity. Wyd. 1. Delhi: Sat Guru Publications, 2000, s. 237, seria: Sri Garib Das Oriental series no. 253. ISBN 81-7030-673-6. (ang.).

Bibliografia

  • Antonio Rigopoulos: Dattatreya. The Immortal Guru, Yogin, and Avatara. A study of the transformative and inclusive Character of a Multi-Faced hindu Deity. Wyd. 1. Delhi: Sat Guru Publications, 2000, seria: Sri Garib Das Oriental series no. 253. ISBN 81-7030-673-6. (ang.).

Linki zewnętrzne

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Dattatreja&oldid=60148138”