Sandżak

Sandżak
Санџак
	Herb
Państwa	Serbia, Czarnogóra
Stolica	Novi Pazar
	Położenie na mapie;
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Hasło w Wikisłowniku

Sandżak^[1] (serb.-chorw. Санџак / Sandžak, tur. Sancak) – region geograficzno-historyczny na pograniczu Serbii i Czarnogóry. Głównym miastem jest Novi Pazar. Region jest zamieszkany przez liczną mniejszość boszniacką.

Sandżak to również nazwa potoczna dzisiejszego okręgu w Serbii – Raszka^[2].

Etymologia nazwy

Nazwa krainy Sandżak pochodzi od tureckiego słowa Sancak będącego określeniem prowincji Imperium Osmańskiego. W dosłownym tłumaczeniu nazwa ta oznacza sztandar. Przed Turkami w Europie region ten nosił nazwę Raszka, która w serbskiej części używana jest również dzisiaj. Obecnie nazwa Sandżak nie jest oficjalną nazwą żadnej jednostki administracyjnej ani w Serbii ani w Czarnogórze.

Historia

Na terytorium Raszki powstało pierwsze państwo serbskie, utworzony w VIII wieku gród Ras, który był stolicą Serbii do połowy XIII wieku^[3]. Do początku XX wieku Sandżak Nowopazarski wchodził w skład Imperium Osmańskiego. W roku 1878 w wyniku ustaleń kongresu berlińskiego został wraz z Bośnią i Hercegowiną okupowany przez wojska austro-węgierskie. W 1908 roku wraz z aneksją Bośni i Hercegowiny wojska Franciszka Józefa opuściły to terytorium. W wyniku pierwszej i drugiej wojny bałkańskiej w latach 1912–1913 Sandżak został podzielony pomiędzy Serbię a Czarnogórę. Po I wojnie światowej obszar Sandżaku został włączony do Królestwa Serbów Chorwatów i Słoweńców. We wczesnych latach istnienia państwa lokalna społeczność muzułmańska często padała ofiarami represji ze strony Serbów i Czarnogórców, co było przyczyną ich stałej emigracji w kierunku Bośni oraz Turcji^[4]. Podczas II wojny światowej terytorium Sandżaku znalazło się kolejno pod okupacją włoską i niemiecką. W regionie działały grupy partyzanckie zarówno Czetników, jak również komunistycznych partyzantów Tity oraz oddziałów Milicji Muzułmańskiej pomiędzy którymi dochodziło do walk^[3]. Od 1991 Boszniacy dążą do uzyskania autonomii. W październiku 1991 roku miało miejsce referendum w sprawie nadania regionowi autonomii. Po demokratyzacji życia społecznego w Serbii w 2000 roku etniczni Boszniacy zaczęli stopniowo silniej uczestniczyć w życiu politycznym m.in. Rasim Ljajić został ministrem ds. praw człowieka i mniejszości narodowych w Serbii i Czarnogórze^[5].

Podział administracyjny

Gminy w Serbii

Gminy w Czarnogórze

Demografia/Ludność

Sandżak jest regionem zróżnicowanym etnicznie. Według spisów powszechnych w Serbii^[6]oraz Czarnogórze^[7] z 2011 roku liczebność populacji regionu szacowana jest na ok. 390 000 osób, z których większość stanowią Boszniacy (48,4%), kolejne grupy etniczne stanowią Serbowie (33,9%), Czarnogórcy (7,25%), muzułmanie (6,11%) oraz Albańczycy (1,04%).

Gmina	Narodowość												Razem
Gmina	Boszniacy	%	Serbowie	%	Czarnogórcy	%	Muzułmanie	%	Albańczycy	%	inni	%	Razem
Novi Pazar	77 443	77,13	16 234	16,17	44	0,04	4102	4,08	202	0,20	2385	2,38	100 410
Prijepolje	12 792	34,52	19 496	52,61	16	0,04	3543	9,56	18	0,05	1194	3,22	37 059
Tutin	28 041	90,00	1090	3,50	16	0,05	1092	3,51	29	0,09	887	2,85	31 155
Priboj	3811	14,05	20 582	75,86	119	0,44	1944	7,16	3	0,01	674	2,48	27 133
Sjenica	19 498	73,88	5264	19,94	15	0,06	1234	4,68	29	0,11	352	1,33	26 392
Nova Varoš	788	4,73	14 899	89,55	31	0,19	526	3,16	3	0,02	391	2,35	16 638
serbska część	142 373	59,62	77 555	32,48	241	0,10	12 441	5,21	284	0,12	5893	2,47	238 787
Źródło: spis powszechny Serbii w 2011
Bijelo Polje	12 592	27,34	16 562	35,96	8808	19,13	5985	13,00	57	0,12	2047	4,45	46 051
Berane	6021	17,72	14 592	42,95	8838	26,02	1957	5,76	70	0,21	2492	7,34	33 970
Pljevlja	2128	6,91	17 569	57,07	7494	24,34	1739	5,65	17	0,06	1839	5,97	30 786
Rožaje	19 269	83,91	822	3,58	401	1,75	1044	4,55	1158	5,04	270	1,17	22 964
Plav	6803	51,90	2098	16,00	822	6,27	727	5,55	2475	18,88	183	1,40	13 108
Andrijevica	0	0,00	3137	61,86	1646	32,46	7	0,14	1	0,02	280	5,52	5071
czarnogórska część	46 813	30,81	54 780	36,05	28 009	18,43	11 459	7,54	3778	2,49	7111	4,68	151 950
Źródło: spis powszechny Czarnogóry w 2011

Przypisy

↑ Urzędowy wykaz polskich nazw geograficznych świata. KSNG. [dostęp 2019-08-08].
↑ Account Suspended [online], raskaoblast.com [dostęp 2017-11-26] .
↑ ^a ^b Mikucka -Wójtowicz D. Sytuacja mniejszości boszniackiej w Sandżaku – wyzwania i problemy.
↑ Morrison K., Political and religious conflict in the Sandzak, s. 2.
↑ Helsiński Komitet Praw Człowieka w Serbii, Sandzak: Still a Vulnerable Region, 2004, s. 1–2.
↑ 2011 Census of Population, Households and Dwellings in the Republic of Serbia. [dostęp 2021-04-04].
↑ 2011 First results Census of Population, Households and Dwellings in Montenegro. [dostęp 2021-04-04].

Bibliografia

Helsiński Komitet Praw Człowieka w Serbii, Sandzak: Still a Vulnerable Region, Raport roczny, 2004.
Mikucka-Wójtowicz D., Sytuacja mniejszości boszniackiej w Sandżaku – wyzwania i problemy. Sprawy Narodowościowe, 2013.
Kenneth Morrison: Political and Religion Conflict in the Sandžak. Shrivenham: Defense Academy of the United Kingdom, 2008. ISBN 978-1-90596245-7.

Linki zewnętrzne

[1] Urzędowy wykaz polskich nazw geograficznych świata. KSNG. [dostęp 2019-08-08].

[2] Account Suspended [online], raskaoblast.com [dostęp 2017-11-26] .

[Mikucka-Wójtowicz-3] Mikucka -Wójtowicz D. Sytuacja mniejszości boszniackiej w Sandżaku – wyzwania i problemy.

[Morisson-4] Morrison K., Political and religious conflict in the Sandzak, s. 2.

[helsinki-5] Helsiński Komitet Praw Człowieka w Serbii, Sandzak: Still a Vulnerable Region, 2004, s. 1–2.

[6] 2011 Census of Population, Households and Dwellings in the Republic of Serbia. [dostęp 2021-04-04].

[7] 2011 First results Census of Population, Households and Dwellings in Montenegro. [dostęp 2021-04-04].

[1]