Przejdź do zawartości

Pierwouste

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Pierwouste
Protostomia[1]
Grobben, 1908
Ilustracja
Pijawka
Systematyka
Domena

eukarionty

Królestwo

zwierzęta

Podkrólestwo

tkankowce właściwe

(bez rangi) dwubocznie symetryczne
(bez rangi) pierwouste
Synonimy
  • Gastroneuralia

Pierwouste, pragębowce, pierwogębe (Protostomia) – klad zwierząt dwubocznie symetrycznych, u których w rozwoju embrionalnym nie wytwarza się wtórny otwór gębowy, a otwór prowadzący do jamy gastruli (pragęba) staje się w rozwoju osobniczym właściwym otworem gębowym[2]. Grupa przeciwstawiana wtóroustym (Deuterostomia), z którymi tworzą dwie ewolucyjne linie wielokomórkowych zwierząt trójwarstwowych (Triploblastica) i dwubocznie symetrycznych (Bilateria). Podział zwierząt zaliczanych do Bilateria na pierwouste i wtórouste wprowadził Karl Grobben w 1908 roku.

Rozwój zarodkowy

[edytuj | edytuj kod]

Pierwouste różnią się od wtóroustych[3]:

U pierwoustych wrzeciono podziałowe trzeciego podziału podczas bruzdkowania ustawia się skośnie do długiej osi blastomerów, na skutek czego małe blastomery leżą na granicach dużych. Pragęba przemieszcza się na płaszczyznę równikową zarodka i powstaje z niej otwór gębowy, a po przeciwnej stronie przez zagłębienie ektodermy powstaje odbyt. Mezoderma tworzy się w wyniku podziału komórek, które migrują i ustawiają się między ektodermą i endodermą.

Różnice pomiędzy Protostomia i Deuterostomia na etapie rozwoju zarodkowego[3]:

Stadium rozwojowe Protostomia
(pierwouste)
Deuterostomia
(wtórouste)
bruzdkowanie spiralne promieniste
przekształcenie blastoporu (pragęby) gęba odbyt
mezoderma wczesna determinacja oddzielenie się woreczków mezodermalnych
od górnej części prajelita
jama ciała schizoceliczna enteroceliczna

Systematyka

[edytuj | edytuj kod]

W tradycyjnej klasyfikacji biologicznej do pierwoustych zaliczana była większość typów zwierząt bezkręgowych[4]:

Pod koniec XX w. przedstawiono hipotezy podziału pierwoustych na:

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. Protostomia, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
  2. Mały słownik zoologiczny. Bezkręgowce. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1984. ISBN 83-214-0428-6.
  3. a b Janet Moore: Wprowadzenie do zoologii bezkręgowców. Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, 2011. ISBN 978-83-235-0503-7.
  4. Czesław Jura: Bezkręgowce : podstawy morfologii funkcjonalnej, systematyki i filogenezy. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2007. ISBN 978-83-01-14595-8.