Morgensztern
Morgensztern, kropacz (potocznie „gwiazda poranna”, „gwiazda zaranna”, „jutrzenka”, z niem. Morgenstern) – rodzaj używanej w XIV-XVII wieku broni obuchowej (obuchowo-kłującej), rodzaj wekiery, okutej maczugi o głowicy nabitej żelaznymi kolcami w kształcie gwiazdy (stąd nazwa).
Z okuwaną żelaznymi ćwiekami, gwoździami lub pierścieniami głowicą, stylisko miało różną długość, różna też była jakość wykonania broni – od najprostszych maczug drewnianych, z gwoździami nabitymi przez wiejskiego kowala, po świetnie wykonane egzemplarze z warsztatów zawodowych wytwórców broni.
„Jutrzenka” była w powszechnym użyciu od XIV do XVII wieku, głównie w oddziałach plebejskich i chłopskich (popularna zwłaszcza wśród husytów i niemieckich chłopskich powstańców XVI wieku) wykorzystywana zarówno przez piechotę, jak i konnych; niekiedy nawet na wyposażeniu arsenałów miejskich (Szwajcaria).
Flamandzką odmianą tej broni była maczuga zwana goedendag (godendac, godendaz – dosłownie „dzień dobry”), używana przez tamtejszą piechotę plebejską[1]; z przedłużonym styliskiem (do 1,5 m) również przeciw konnemu rycerstwu (np. w bitwie pod Courtrai 1302).
Nazwy "morgensztern" często niepoprawnie używa się na określenie kiścienia. Określenie „gwiazda poranna” jako typ broni funkcjonuje w polszczyźnie stosunkowo od niedawna; pojawiło się głównie za pośrednictwem obcojęzycznej literatury fantasy oraz gier fabularnych. Wskutek tego w tekstach często można spotkać się z niemiecką albo angielską wersją tej nazwy, jak również z różnymi (często błędnymi) jej definicjami.
Zobacz też
[edytuj | edytuj kod]Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Włodzimierz Kwaśniewicz: Leksykon broni białej i miotającej, dz. cyt., s. 72.
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Włodzimierz Kwaśniewicz, Leksykon broni białej i miotającej, Warszawa: Bellona, 2003, s. 74, ISBN 83-11-09617-1, OCLC 749201749.
- Michał Gradowski, Zdzisław Żygulski, Słownik uzbrojenia historycznego, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2010, s. 63, ISBN 978-83-01-16260-3, OCLC 751388493.
