Kosmaczek pomarańczowy

Kosmaczek pomarańczowy
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	okrytonasienne
Klasa	Magnoliopsida
Nadrząd	astropodobne
Rząd	astrowce
Rodzina	astrowate
Podrodzina	Cichorioideae
Rodzaj	kosmaczek
Gatunek	kosmaczek pomarańczowy
	Nazwa systematyczna
	Pilosella aurantiaca (L.) F.W.Schultz & Sch.Bip.; Flora 45: 426 (1862)
Synonimy
	Hieracium aurantiacum L.;
	Hieracium aurantiacum L.;
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons

Kosmaczek pomarańczowy, jastrzębiec pomarańczowy^[4] (Pilosella aurantiaca (L.) F.W.Schultz & Sch.Bip.) – gatunek rośliny z rodziny astrowatych. Występuje w Europie, poza tym rozprzestrzeniony na innych kontynentach^[3].

Rozmieszczenie geograficzne

Pochodzi z Europy (Austria, Bułgaria, Czechy, Finlandia, Francja, dawna Jugosławia, Niemcy, Norwegia, Polska, Rumunia, Słowacja, Szwajcaria, Szwecja, Ukraina, Włochy). W Polsce występuje w Karpatach i Sudetach, jest rośliną rzadką. Poza Karpatami znane są tylko pojedyncze jego stanowiska na niżu. Poza naturalnym zasięgiem gatunek ten rozprzestrzenił się w strefie umiarkowanej, w tym introdukowany do USA, gdzie uznany został za gatunek inwazyjny^[5].

Morfologia

Łodyga: Pojedyncza, okrągła, wyrasta na wysokość 20–60 cm. Cała okryta dużymi, ciemnymi, odstającymi włoskami. Oprócz prostych włosków występują jeszcze włoski gwiazdkowate i gruczołki, gęściej u góry. Przy ziemi wyrastają z niej rozłogi, za pomocą których roślina rozmnaża się wegetatywnie.
Liście: Większość liści wyrasta tuż przy ziemi (liście odziomkowe), na łodydze wyrasta naprzemianlegle tylko kilka liści coraz mniejszych im bliżej wierzchołka. Wszystkie liście są podłużne, wiotkie i pokryte dużymi, odstającymi włosami.
Kwiaty: Zebrane w kwiatostan złożony typu wierzchotka wyrastający ze szczytu łodygi. Jego dolna gałązka jest zwykle odsunięta. Składa się on z kilku-kilkunastu koszyczków zawierających wyłącznie kwiaty języczkowe. Nasada koszyczków okryta jest owłosionymi, zachodzącymi na siebie dachówkowato, maleńkimi listkami. Czasami pod wierzchotką wyrasta jeszcze jeden dodatkowy koszyczek na oddzielnej szypułce. Kwiaty barwy ciemnopomarańczowej do czerwonej.
Owoc: Niewielkie niełupki posiadające liczne włoski, umożliwiające przenoszenie ich przez wiatr. Wyglądają jak puch.

Biologia i ekologia

Rozwój: Bylina, hemikryptofit. Kwitnie od końca czerwca do sierpnia. Nasiona rozsiewane przez wiatr. Koszyczki jastrzębca zamykają się na noc, oraz w czasie deszczu. Przed zimą obumiera pęd – łodyga kwiatowa z liśćmi, ale zimę przetrzymują listki w różyczce liściowej. Są one szczelnie zwinięte i osłonięte zeschłymi liśćmi.
Siedlisko: Spotkać go można na górskich łąkach i halach. Roślina górska. W Tatrach rośnie na wysokości od 1000 do 2000 m n.p.m., zarówno na podłożu wapiennym, jak i granitowym.
Fitosocjologia: W klasyfikacji zbiorowisk roślinnych gatunek charakterystyczny dla Ass. Poa-Veratreum lobeliani^[6].
Genetyka: Liczba chromosomów 2 n = 18‒72.
Mieszańce: Tworzy mieszańce z: kosmaczkiem gronkowym, k. pospolitym, k. wysokim.

Przypisy

↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
↑ Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-04-15] (ang.).
↑ ^a ^b ^c Pilosella aurantiaca (L.) F.W.Schultz & Sch.Bip.. [w:] Plants of the World online [on-line]. Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2022-09-01].
↑ ZbigniewZ. Mirek ZbigniewZ. i inni, Vascular plants of Poland. An annotated checklist, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2020, s. 131, ISBN 978-83-62975-45-7 .
↑ Hieracium aurantuacum. [w:] The PLANTS Database [on-line]. USDA, NRCS. National Plant Data Center, Baton Rouge, LA 70874-4490 USA, 2008. [dostęp 2008-12-08].
↑ Władysław Matuszkiewicz: Przewodnik do oznaczania zbiorowisk roślinnych Polski. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 2006. ISBN 83-01-14439-4.

Bibliografia

Zofia Radwańska-Paryska: Rośliny tatrzańskie (Atlasy botaniczne). Irena Zaborowska (ilustr.). Warszawa: WSiP, 1988. ISBN 83-02-00872-9.
Lucjan Rutkowski: Klucz do oznaczania roślin naczyniowych Polski niżowej. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 2006. ISBN 83-01-14342-8.
Władysław Szafer, Stanisław Kulczyński: Rośliny polskie. Warszawa: PWN, 1953.

[ruggiero-1] Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).

[apweb-2] Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-04-15] (ang.).

[powo-3] Pilosella aurantiaca (L.) F.W.Schultz & Sch.Bip.. [w:] Plants of the World online [on-line]. Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2022-09-01].

[checklist-4] ZbigniewZ. Mirek ZbigniewZ. i inni, Vascular plants of Poland. An annotated checklist, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2020, s. 131, ISBN 978-83-62975-45-7 .

[5] Hieracium aurantuacum. [w:] The PLANTS Database [on-line]. USDA, NRCS. National Plant Data Center, Baton Rouge, LA 70874-4490 USA, 2008. [dostęp 2008-12-08].

[6] Władysław Matuszkiewicz: Przewodnik do oznaczania zbiorowisk roślinnych Polski. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 2006. ISBN 83-01-14439-4.

[1]