Bolesław Piasecki

Bolesław Piasecki

Bolesław Piasecki w 1955
Data i miejsce urodzenia	18 lutego 1915 Łódź
Data i miejsce śmierci	1 stycznia 1979 Warszawa
Zawód, zajęcie	polityk, prawnik, publicysta
Alma Mater	Uniwersytet Warszawski
Stanowisko	poseł na Sejm PRL IV, V, VI i VII kadencji (1965–1979), członek Rady Państwa (1971–1979), przywódca Ruchu Narodowo-Radykalnego (1935–1939), przywódca Stowarzyszenia „Pax” (1952–1979)
Partia	ONR (1934) RNR (1935–1939)
Odznaczenia
Multimedia w Wikimedia Commons
Cytaty w Wikicytatach

Bolesław Bogdan Piasecki^[1], ps. „Leon Całka”, „Wojciech z Królewca”, „Sablewski” (ur. 18 lutego 1915 w Łodzi, zm. 1 stycznia 1979 w Warszawie^[2]) – polski polityk nacjonalistyczny (klasyfikowany jako faszysta^[3]), prawnik i publicysta. Współzałożyciel Obozu Narodowo-Radykalnego (ONR) w 1934, w latach 1935–1939 przywódca Ruchu Narodowo-Radykalnego „Falanga”, więzień polityczny miejsca odosobnienia w Berezie Kartuskiej, oficer Wojska Polskiego. W okresie II wojny światowej twórca Konfederacji Narodu (później scalonej z AK)^[4]. Założyciel i wieloletni prezes Stowarzyszenia „Pax”. W latach 1971–1979 członek Rady Państwa PRL. Poseł na Sejm PRL IV, V, VI i VII kadencji.

Urodzony w rodzinie urzędniczej jako syn Ludomira (1876–1947)^[5] i Pelagii z domu Kotnowskiej. Jego ojciec był agronomem.

W 1927 zaczął uczęszczać do Gimnazjum im. Jana Zamoyskiego w Warszawie^[6]. W latach szkolnych działał w harcerstwie, w którym pełnił funkcję zastępowego, a później przybocznego. W maju 1931 zdał maturę. Ukończył studia prawnicze na Uniwersytecie Warszawskim (UW) w 1935. Na studiach był kierownikiem Oddziału Akademickiego Obozu Wielkiej Polski oraz działał w Sekcji Młodych Stronnictwa Narodowego. Jako przedstawiciel „młodych” w SN utworzył na początku 1934 bojówkę Uczelnie Różne (UR) pod komendą Zygmunta Dziarmagi, odpowiedzialną za pobicie Marcelego Handelsmana na dziedzińcu UW w marcu 1934, w związku z czym Piasecki spędził dwa tygodnie w areszcie^[7]. 14 kwietnia 1934 wraz z Janem Mosdorfem i Henrykiem Rossmanem założył oparty na wzorcach faszystowskich Obóz Narodowo-Radykalny, który zakładał antykomunistyczną i antysemicką akcję bezpośrednią celem ustanowienia ustroju hierarchicznego opartego na katolicyzmie, nacjonalizmie i interwencjonizmie państwowym^[8]. Po rozłamie w ONR w kwietniu 1935 został przywódcą Ruchu Narodowo-Radykalnego „Falanga”. Sam Piasecki określał swoją organizację mianem faszystowskiej^[9]. Do tej samej klasyfikacji przychylają się historycy, autorzy syntez dziejów Polski^[10][11]. W nocy z 15 na 16 czerwca 1934 został internowany w obozie w Berezie Kartuskiej. Po zwolnieniu (we wrześniu 1934) kierował zdelegalizowanym RNR „Falanga”.

W kampanii wrześniowej brał udział jako podporucznik broni pancernych. Po kampanii aresztowany przez Gestapo i więziony do kwietnia 1940. Z więzienia zwolniony po interwencji jednej z wpływowych włoskich rodzin. Po włączeniu się w pracę konspiracyjną, założył organizację pod nazwą Konfederacja Narodu^[12]. Był także dowódcą Uderzeniowych Batalionów Kadrowych, które od maja 1943 stoczyły 32 potyczki z Niemcami, a po ich scaleniu w 1943 z Armią Krajową w stopniu porucznika, był dowódcą III batalionu 77 Pułku Piechoty AK^[13]. walczącego na Nowogródczyźnie. Uniknął internowania w czasie akcji „Burza”, po powrocie do środkowej Polski kontynuował działalność konspiracyjną tym razem przeciwko Polskiemu Komitetowi Wyzwolenia Narodowego. W listopadzie 1944 aresztowany przez władze wojskowe i uwięziony w Lublinie. Przesłuchiwany kilkakrotnie przez gen. Iwana Sierowa. W liście do Sierowa zadeklarował wsparcie dla reform społecznych wprowadzanych przez nowe władze, reformy rolnej i nacjonalizacji przemysłu oraz zgłosił chęć wyprowadzania ludzi z podziemia zbrojnego. Opisał także swoją drogę życiową, działalność antysanacyjną, obóz w Berezie, aresztowanie przez Gestapo, konspirację i antyhitlerowską partyzantkę. W tym samym czasie przedstawił władzom państwowym memoriał, który zawierał główne tezy powstającego środowiska „Dziś i Jutro”. W lipcu 1945 został zwolniony z więzienia^[13].

Po wojnie współtworzył i kierował tzw. społecznie postępowym ruchem katolików świeckich, popierającym władze komunistyczne, skupionym wokół tygodnika „Dziś i Jutro”. W 1947 stworzył Stowarzyszenie „Pax” i przewodniczył jego zarządowi do końca życia, po początkowej życzliwej postawie polskiego Kościoła katolickiego wobec jego osoby i organizacji, ich drogi rozeszły się ostatecznie w 1953, gdy Bolesław Piasecki bezskutecznie namawiał kardynała Stefana Wyszyńskiego, by ten uznał prawo Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej do typowania kandydatur na stanowiska biskupie. Jeszcze surowiej działalność „Pax” oceniała Stolica Apostolska^[14]. Książka Bolesława Piaseckiego wydana w 1954 – Zagadnienia istotne. Artykuły z lat 1945–1954 została potępiona^[15] i wpisana do Indeksu ksiąg zakazanych przez Magisterium Kościoła dekretem z 28 czerwca 1955 wraz z paksowskim tygodnikiem „Dziś i Jutro”. Bolesław Piasecki nigdy oficjalnie nie wycofał głoszonych tam poglądów, ale z chwilą wciągnięcia wyżej wymienionych tytułów na Indeks wycofał ze sprzedaży Zagadnienia istotne, a w maju 1956 tygodnik „Dziś i Jutro” zamknięto, zastępując go nowym pismem „Kierunki”^[16].

Bezpośrednio po wojnie współpracował z UB. Nadano mu pseudonim „Tatar”. Brał udział w operacji rozpracowania środowiska polskiej emigracji politycznej w Londynie. Według raportów pułkownik Julii Brystygierowej, poprzez współpracę chciał wzmocnić swoją pozycję wobec władzy^[17].

Sceptycznie odnosił się do odwilży politycznej w 1956, w tym samym roku poparł proradziecką i stalinowską frakcję natolińczyków w walce o władzę z puławianami, którzy według niego byli zdominowani przez Żydów^[14]. W 1956 przez kilka miesięcy był członkiem prezydium Ogólnopolskiego Komitetu Frontu Narodowego. Był posłem na Sejm PRL IV, V, VI i VII kadencji od 1965 (jednocześnie przewodniczącym Koła Poselskiego „Pax”). W latach 1971–1979 był członkiem Rady Państwa. W marcu 1968 wraz z całym „Paksem” popierał antyinteligencką i antysemicką nagonkę zorganizowaną przez partyjną frakcję Mieczysława Moczara.

 Główny artykuł: Zabójstwo Bohdana Piaseckiego.

22 stycznia 1957 został uprowadzony do taksówki i zamordowany prawdopodobnie tego samego dnia jego najstarszy syn Bohdan, piętnastoletni uczeń Liceum Św. Augustyna. Porywacze początkowo żądali od Piaseckiego okupu, ale po pięciu dniach zerwali kontakt. Zwłoki nastolatka odnaleziono 8 grudnia 1958 w piwnicy remontowanego budynku przy ul. Świerczewskiego^[18]. W styczniu 1959 Piasecki oświadczył swoim najbliższym współpracownikom, że podczas spotkania z wiceministrami spraw wewnętrznych Mieczysławem Moczarem i Antonim Alsterem zgodził się na utrzymanie kulisów zbrodni w tajemnicy dla ratowania prestiżu państwa i dla poprawy stosunków z ekipą rządzącą. Zarzut współudziału w porwaniu usłyszał we wrześniu 1959 taksówkarz żydowskiego pochodzenia, były kurier Jakuba Bermana i czynny informator milicyjny Ignacy Ekerling, który udostępnił swój samochód porywaczom i złożył fałszywe zeznania, a w kwietniu 1957 usiłował zbiec do Izraela. Zawrócony do Warszawy Ekerling kontaktował się z Adamem Kossowskim, oficerem milicji zamieszkałym pod adresem, gdzie znaleziono ciało Bohdana Piaseckiego. Proces Ekerlinga został wstrzymany w listopadzie 1959 na polecenie premiera Józefa Cyrankiewicza z obawy przed sprowokowaniem nastrojów antysemickich. Nowy akt oskarżenia przeciw Ekerlingowi trafił do sądu w 1975 w związku z zeznaniami przebywającego w Mediolanie i zbiegłego z Polski w 1958 gangstera Mikołaja Barkowskiego (Izaaka Rotberga), który miał wynająć Ekerlinga do pomocy w porwaniu, ale prokurator generalny Lucjan Czubiński zdecydował o umorzeniu postępowania^[19].

Choć uważano, że motywem porwania i zabójstwa była zemsta na Bolesławie Piaseckim za jego przeszłą działalność polityczną, to współczesne śledztwo Instytutu Pamięci Narodowej skłania się ku wersji, że za porwaniem i zbrodnią kryła się chęć wymuszenia okupu od ojca, będącego na ówczesne czasy jedną z najbogatszych osób w Polsce. Odpowiedzialni za tę zbrodnię nigdy nie zostali odnalezieni i ukarani mimo starań ojca i najdłużej w historii PRL prowadzonego śledztwa (zamknięte w 1982), podczas którego lista osób objętych czynnościami operacyjnymi – przesłuchanych, śledzonych, podsłuchiwanych liczyła ponad 160 tys. nazwisk^[20]. Podejrzewano także osoby zamieszane w próbę wyłudzenia okupu zatrudnione wcześniej w Ministerstwie Spraw Wewnętrznych (tzw. żydowska frakcja w MSW, na czele której stał wiceminister Antoni Alster). Według jednej z hipotez za zbrodnią kryła się zemsta żydowska za „antysemicką i faszystowską” działalność Bolesława Piaseckiego w dwudziestoleciu międzywojennym – Milicja Obywatelska nie była jednak w stanie przesłuchać podejrzanych, gdyż poza Ekerlingiem wszyscy po uprowadzeniu Bohdana Piaseckiego wyjechali za granicę, a większość znalazła się w Izraelu. Według innej zabójstwa dokonała grupa funkcjonariuszy Urzędu Bezpieczeństwa pochodzenia żydowskiego. Mogło też chodzić o rozgrywki frakcyjne w aparacie bezpieczeństwa, a zabójstwo mogło nie być planowane^[21].

W PRL informacje na temat Bolesława Piaseckiego podlegały częściowej cenzurze, która szczególnie pilnowała, aby w mediach nie pojawiały się informacje wymieniające jego nazwisko zaraz obok komunistycznych władz związanych z PZPR. Zalecenia cenzorskie dotyczące jego osoby zanotował Tomasz Strzyżewski, który w swojej książce o peerelowskiej cenzurze opublikował notkę informacyjną z 19 lutego 1975 Głównego Urzędu Kontroli Prasy, Publikacji i Widowisk: „Nie należy dopuszczać do druku żadnej informacji o życzeniach, jakie z okazji 60. rocznicy urodzin B. Piasecki otrzymał od członków kierownictwa Partii i Rządu”^[22].

Po ciężkiej chorobie Bolesław Piasecki zmarł 1 stycznia 1979. Na wiadomość o jego śmierci, kardynał Stefan Wyszyński, prymas Polski, odprawił mszę św. i upoważnił ks. Stefana Piotrowskiego, by podczas pogrzebu powiadomił o tym wiernych^[23]. W dniu 4 stycznia 1979 trumna z jego zwłokami została wystawiona w Pałacu Prymasowskim w Warszawie. Uroczystości pogrzebowe odbyły się tego samego dnia na cmentarzu na Powązkach w Warszawie (kw. 216-VI-33/34)^[24]. W pogrzebie uczestniczył m.in. członek Biura Politycznego Komitetu Centralnego PZPR i zastępca przewodniczącego Rady Państwa Władysław Kruczek, wicemarszałek Sejmu Halina Skibniewska, członkowie Rady Państwa prof. Jan Szczepański i Stanisław Wroński, sekretarz Rady Państwa Ludomir Stasiak, wiceprzewodniczący Ogólnopolskiego Komitetu FJN Wit Drapich oraz delegacje Czechosłowackiej Partii Ludowej i Unii Chrześcijańsko-Demokratycznej.

Był dwukrotnie żonaty. Po raz pierwszy z Haliną Kopeć, żołnierką AK. Mieli dwóch synów: Bohdana (1941–1957) i Jarosława (ur. 1943)^[25]. Żona zginęła podczas powstania warszawskiego. W 1948 ożenił się z Barbarą Kolendo (1923–2005, łączniczką KN), razem mieli pięcioro dzieci: Zdzisława, Ładysława (ur. 1961)^[26], Bożenę, Marzennę i Halinę^[27].

Osobę Bolesława Piaseckiego na patrona swojego pisma wybrał „Tygodnik Ojczyzna” redagowany przez byłego działacza Pax, Bogusława Jeznacha.

• Krzyż Srebrny Orderu Virtuti Militari (1944)
• Krzyż Komandorski z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski (1964)
• Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski (1954, za zasługi w pracy społecznej)^[28]
• Order Sztandaru Pracy I klasy (1969)
• Medal 10-lecia Polski Ludowej (1955)^[29]
• Medal 30-lecia Polski Ludowej (1974)^[30]
• Odznaka 1000-lecia Państwa Polskiego (1966)^[31]
• i inne

• Duch czasów Nowych a Ruch Młodych, Warszawa 1935.
• Wielka Ideologia Narodu Polskiego, 1940 (wydanie podziemne, pod pseudonimem Leon Całka).
• Zagadnienia istotne. Artykuły z lat 1945–1954, Warszawa 1954.
• Patriotyzm polski, Warszawa 1958.
• Patriotyzm polski, Warszawa 1960 (wyd. II, rozszerzone).
• Siły rozwoju 1960–1970, Warszawa 1971.
• Kierunki 1945–1960, Warszawa 1981.
• Myśli, Warszawa 1983.

• Sabina Bober (red.): Komu służył PAX, Warszawa 2008.
• Czesław Brzoza, Andrzej Leon Sowa: Historia Polski 1918–1945. Kraków: Wydawnictwo Literackie, 2006. ISBN 83-08-03844-1.
• Antoni Dudek, Grzegorz Pytel: Bolesław Piasecki. Próba biografii politycznej, Londyn 1990.
• Jan Engelgard: Wielka gra Bolesława Piaseckiego, Warszawa 2008.
• Jan Engelgard: Bolesław Piasecki 1939–1956. Warszawa: Wydawnictwo Myśl Polska, 2015. ISBN 978-83-935144-4-1. OCLC 904782137. Brak numerów stron w książce
• Andrzej Jaszczuk: Ewolucja ideowa Bolesława Piaseckiego 1932–1956. Warszawa: Wydawnictwo DiG, 2005. ISBN 83-7181-377-5. OCLC 69295758. Brak numerów stron w książce
• Kazimierz Krajewski: Uderzeniowe Bataliony Kadrowe 1942–1944. Warszawa: Pax, 1993. ISBN 83-211-1493-8. OCLC 830056079. Brak numerów stron w książce
• Andrzej Kunert: Słownik biograficzny konspiracji warszawskiej 1939–1945, T. 1. Warszawa: Instytut Wydawniczy PAX, 1987, s. 125–129. ISBN 83-211-0758-3.
• Mikołaj StanisławM.S. Kunicki Mikołaj StanisławM.S., The Polish Crusader: The Life and Politics of Bolesław Piasecki, 1915–1979, Uniwersytet Stanforda: rozprawa doktorska, 2004 .
• Zygmunt Przetakiewicz: Od ONR-u do PAX-u (Wspomnienia), Warszawa 1994.
• Peter Raina: Sprawa zabójstwa Bohdana Piaseckiego, Warszawa 1989.
• Peter Raina: Piasecki na indeksie watykańskim. Geneza sprawy. Warszawa: Wydawnictwo von borowiecky, 2002. ISBN 83-87689-44-0. OCLC 830421337. Brak numerów stron w książce
• Ryszard Reiff: Archiwum Stowarzyszenia PAX, tom I. Warszawa: Wydawnictwo Comandor, 2006. ISBN 83-7473-011-0. OCLC 749610681. Brak numerów stron w książce
• Ryszard Reiff: Archiwum Stowarzyszenia PAX, tom II. Warszawa: Wydawnictwo Comandor, 2007. ISBN 978-83-7473-026-6. OCLC 749839174. Brak numerów stron w książce
• Stowarzyszenie PAX 1945–1985, informator, Warszawa 1985.
• Tomasz Strzyżewski: Wielka księga cenzury PRL w dokumentach. Warszawa: Prohibita, 2015. ISBN 978-83-61344-70-4.