Przejdź do zawartości

4 Batalion Pancerny

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
4 Batalion Pancerny
Ilustracja
Odznaka 4 Batalionu Pancernego
Historia
Państwo

 Polska

Sformowanie

1935

Rozformowanie

1939

Patron

Jan Karol Chodkiewicz[a]

Tradycje
Święto

1 czerwca[b]

Rodowód

1 Dywizjon Samochodów Pancernych
4 Dywizjon Pancerny
4 Batalion Czołgów i Samochodów Pancernych

Dowódcy
Ostatni

mjr Karol Krzyżanowski

Organizacja
Dyslokacja

garnizon Brześć

Rodzaj sił zbrojnych

wojsko

Rodzaj wojsk

bronie pancerne

Podległość

3 Grupa Pancerna

Bronie Pancerne Wojska Polskiego w 1939 przed wybuchem II wojny światowej

4 Batalion Pancerny (4 bpanc) – oddział broni pancernych Wojska Polskiego w II Rzeczypospolitej.

Batalion był jednostką wojskową istniejącą w okresie pokoju i spełniająca zadania mobilizacyjne wobec oddziałów i pododdziałów broni pancernej. Spełniał również zadania organizacyjne i szkoleniowe. Stacjonował w Brześciu. W 1939, po zmobilizowaniu jednostek przewidzianych planem mobilizacyjnym, został rozwiązany.

Formowanie i zmiany organizacyjne

[edytuj | edytuj kod]

W 1930, w Brześciu został sformowany 1 dywizjon samochodów pancernych. W skład dywizjonu włączono szwadrony samochodów pancernych przy wielkich jednostkach kawalerii i przeniesiono je do Brześcia:

Z dniem 1 września 1931 1 dywizjon samochodów pancernych przeformowany został w 4 dywizjon pancerny[1].

W 1934 4 dywizjon pancerny został połączony z kadrą 9 dywizjonu samochodowego i przemianowany na 4 batalion czołgów i samochodów pancernych[2].

Latem 1935 do batalionu przeniesionych zostało dwunastu oficerów: por. piech. Roman Kałuża (35 pp), por. piech. Wojciech Wojsław Dymecki (84 pp), por. piech. Alfred Marchilewicz (2 pp Leg.), por. piech. Bronisław Kołtuniec (44 pp), por. piech. Jan Pyziel (24 pp), por. piech. Eugeniusz Wertyński (34 pp), por. piech. Leszek Franciszek Romański (49 pp), por. kaw. Jerzy Kołokow (16 puł), por. kaw. Karol Smolak (1 psk), por. art. Juliusz Adolf Neyman (5 dak), por. art. Tadeusz Lajourdie (30 pal), por. art. Stanisław Kraiński (18 pal).

Do jesieni 1935, do czasu sformowania 7 batalionu pancernego, w skład jednostki wchodziła wydzielona kompania czołgów TK w garnizonie Wilno.

29 lipca 1938 jednostka została podporządkowana dowódcy 3 Grupy Pancernej. Batalion należał do typu I[3]. Stacjonowała w Brześciu[4]

Organizacja pokojowa batalionu

[edytuj | edytuj kod]
Czołg rozpoznawczy TK-3
Znaki taktyczne malowane na czołgach lekkich i rozpoznawczych[c]
Znaki taktyczne malowane na pojazdach pancernych[d]
  • dowództwo
  • kwatermistrzostwo
  • pluton łączności
  • 2 kompanie pancerne
  • kompania rozpoznawcza
  • kolumna samochodowa
  • park
  • pluton Junackich Hufców

15 lipca 1939 na stanie ewidencyjnym batalionu znajdowało się 46 czołgów rozpoznawczych TK-3, dziewięć samochodów pancernych wz. 1934, dwa ciągniki, 129 samochodów ciężarowych, 15 samochodów specjalnych, 17 samochodów osobowych, 47 motocykli i 17 przyczepek.

Mobilizacja batalionu w 1939

[edytuj | edytuj kod]

Zgodnie z założeniami planu mobilizacyjnego „W” batalion był jednostką mobilizującą. W trzeciej dekadzie marca 1939, w mobilizacji alarmowej, w grupie jednostek oznaczonych kolorem czerwonym[5] sformował pięć pododdziałów[e]:

Od 31 sierpnia 1939, w I rzucie mobilizacji powszechnej, kolejnych pięć pododdziałów:

  • kolumna samochodów osobowych i sanitarnych w Kraju nr 9 dla OK IX
  • kolumna samochodów sanitarnych PCK typ I nr 902 dla Armii „Pomorze” (por. rez. Kowalski)
  • kolumna samochodów ciężarowych typ I nr 952 dla Armii „Łódź” (kpt. Tadeusz Zakrzewski)
  • kolumna samochodów ciężarowych typ I nr 953 dla Armii Odwodowej (por. st. sp. Jan Paliwoda)[6]
  • kolumna samochodów ciężarowych typ II nr 954 (por. kontr. Kiazim-Bek Safar-Ogły)[6]
  • park ruchomy broni pancernych nr 9 (bez czołówki) dla Odwodu NW (mjr rez. Ziółkowski)
  • czołówka reperacyjna nr 91 dla Armii „Łódź” (kpt. Jan Wiśniewski)

W II rzucie mobilizacji powszechnej miał sformować:

  • park stały broni pancernych nr 91 dla SGO „Narew” (kpt. Władysław Więckowski)

Działania pododdziałów niebojowych i pozostałości

Mobilizowane w ramach mobilizacji alarmowej kolumna samochodów ciężarowych nr 951 i kolumna samochodów sanitarnych PCK nr 901 oraz mobilizowane w I rzucie mobilizacji powszechnej z najkrótszymi terminami mobilizacji; kolumna samochodów ciężarowych nr 952 i kolumna samochodów sanitarnych PCK nr 902 odjechały i dotarły do macierzystych armii i dzieliły ich dalsze losy. Nieznane są losy zmobilizowanych kolumn samochodów ciężarowych nr 953 i nr 954. Kolumna samochodów osobowych i sanitarnych krajowa nr 9 dzieliła dalsze losy z OK IX i prawdopodobnie z SGO "Polesie". Mobilizowane w późniejszych terminach I rzutu mobilizacji powszechnej park ruchomy broni pancernych nr 9 i czołówka reperacyjna nr 9 oraz w II rzucie mobilizacji powszechnej park stały broni pancernych nr 91 nie wyjechały z Brześcia z powodu zniszczeń i zatorów klejowych. Pozostały na miejscu, prawdopodobnie nie wzięły czynnego udziału w walkach i poddały się oddziałom Wehrmachtu lub Armii Czerwonej. Niewielkim grupom 91 parku broni pancernej udało się przedrzeć na Węgry[7]. Nadwyżki mobilizacyjne 4 batalionu pancernego w większości przyłączono do OZBPanc nr 2 i dzielił z nimi dalsze jego losy. Część natomiast dotarła do OZBPanc nr 3 (w tym sztandar) i działała w jego składzie. Ponadto z pozostałości batalionu został zaimprowizowany pluton czołgów rozpoznawczych pod dowództwem ppor. Nagórskiego, który walczył w obronie Brześcia.

Kadra jednostki

[edytuj | edytuj kod]
 Z tym tematem związana jest kategoria: Żołnierze 4 Batalionu Pancernego.
Samochód pancerny wz. 1934
Dowódcy dywizjonu i batalionu
I zastępcy dowódcy
II zastępcy dowódcy
  • mjr sam. Józef Rokicki (VI 1934 – 1935)
  • mjr sam. / br. panc. Albert Rogiński[f] (X 1935 – 1939)


Organizacja i obsada personalna w 1939

[edytuj | edytuj kod]

Obsada personalna batalionu w marcu 1939[12][g]

Stanowisko Stopień, imię i nazwisko
dowódca batalionu mjr Karol Krzyżanowski
I zastępca dowódcy mjr Antoni Śliwiński
II zastępca dowódcy mjr Albert Rogiński
adiutant kpt. Juliusz Adolf Neyman
lekarz medycyny por. lek. Krzysztof Radzisław Pleszyński
kwatermistrz mjr Jarosław Aleksander Ząbkowski
oficer mobilizacyjny kpt. Maciej Aleksander Hobert
I zastępca oficera mobilizacyjnego chor. Stanisław Enskajt
II zastępca oficera mobilizacyjnego kpt. adm. (br. panc.) Jan III Wiśniewski
oficer administracyjno-materiałowy por. Piotr Wiktor Godziszewski
oficer gospodarczy kpt. int. Zygmunt Jan Głodowski
dowódca kompanii gospodarczej kpt. Teofil Kwieciński
dowódca plutonu przewozowego OK IX chor. Jan Wiśniewski
dowódca plutonu łączności kpt. Wojciech Wojsław Dymecki
dowódca kompanii szkolnej kpt. Grzegorz Rodziewicz
instruktor por. Leopold Marcin Bartosińskl Marian
instruktor por. Stanisław Ezman
instruktor por. Jan Pyziel
dowódca kompanii pancernej kpt. Władysław Iwanowski
instruktor ppor. Władysław Limberger
dowódca kompanii czołgów TK kpt. Stanisław Kraiński
instruktor por. Stanisław Aleksander Bentkowski
instruktor por. Bronisław Waśkowski
dowódca szwadronu pancernego por. Roman Kałuża
instruktor por. Leszek Franciszek Romański
instruktor por. Jan Szuder
dowódca kompanii motorowej por. kontr. Kiazim Bek Safar-Ogły
dowódca kolumny samochodowej kpt. Tadeusz Zakrzewski
komendant parku kpt. Władysław Marian Więckowski
kierownik warsztatów rtm. kontr. Mikołaj Jefirnow
na kursie por. piech. Tadeusz Marcin Gołąb
na kursie por. piech. Ryszard Włodzimierz Rudnicki
na kursie por. kaw. Jan Emanuel Wejtko

Żołnierze 4 batalionu pancernego – ofiary zbrodni katyńskiej

[edytuj | edytuj kod]

Biogramy zamordowanych znajdują się na stronie internetowej Muzeum Katyńskiego[14]

Nazwisko i imię stopień zawód miejsce pracy przed mobilizacją zamordowany
Głodowski Zygmunt kapitan żołnierz zawodowy ULK
Gołąb Tadeusz[15] porucznik żołnierz zawodowy Katyń
Kraiński Stanisław[16] kapitan żołnierz zawodowy Katyń
Liliental Antoni[17] podporucznik rezerwy chemik Instytut Metalurgii PW Katyń
Martini Bogdan podporucznik rezerwy chemik, mgr Katyń
Rosa Ludwik podporucznik rezerwy lekarz Szpital Dzieciątka Jezus Warszawa Charków

Symbole batalionu

[edytuj | edytuj kod]
Sztandar
 Osobny artykuł: Polskie sztandary wojskowe.

Zarządzeniem Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z 25 marca 1938 nadano batalionowi sztandar. Jak wszystkie sztandary broni pancernych, posiadał on ujednolicony prawą stronę płatu. Zamiast numeru oddziału, na białych tarczach między ramionami krzyża kawaleryjskiego występował Znak Pancerny[18]. Znak ten występował również na przedniej ściance podstawy orła.

Na lewej stronie płatu sztandaru umieszczono[19]:

  • w prawym górnym rogu — wizerunek Matki Boskiej Kodeńskiej
  • w lewym górnym rogu — wizerunek św. Michała
  • w prawym dolnym rogu — godło godła Polesia i Brześcia n/Bugiem
  • w lewym dolnym rogu — odznaka honorowa 4 batalionu pancernego

Uroczyste wręczenie sztandaru odbyło się 26 maja 1938 na Polu Mokotowskim w Warszawie. Sztandar wręczył reprezentujący Prezydenta RP i Naczelnego Wodza — minister Spraw Wojskowych gen. dyw. Tadeusz Kasprzycki.

Na wstędze sztandaru napis: „Jedyna siła spoczywa w naszym ręku i pomocy Bożej. Kircholm 27.IX.1605 r.”.

17 września 1939, w okolicach Nadwórnej[20], kpt. dypl. Ireneusz Mikulski spalił sztandar[21].

Odznaka pamiątkowa

Wzór odznaki zatwierdzony został Dz.Rozk.MSWoj. nr 6 poz. 68 z 30 czerwca 1936. Był to pozłacany krzyż w kształcie krzyża Orderu Virtuti Militari, ramiona pokryte oksydowaną blachą pancerną. Pośrodku złoty szyszak, na dolnym ramieniu krzyża złota cyfra pułku „4 Panc”[22].

Autorem projektu odznaki był M.W. Żebrowski. Odznaki wykonywane były w wersjach: oficerskiej – emaliowanej, podoficerskiej – malowanej czarną farbą.

  1. Nieoficjalny szef honorowy batalionu << Za: Marian Żebrowski: Zarys historii polskiej broni pancernej 1918 – 1947 s. 153
  2. Rocznica ukazania się pierwszego rozkazu dziennego 1 Dywizjonu Samochodów Pancernych
  3. 1 – czołg dowódcy kompanii; 2 – czołg dowódcy 1 plutonu; 3 – czołg dowódcy 2 plutonu; 4 – czołg dowódcy 3 plutonu; 5 – czołgi z 1 plutonu; 6 – czołgi z 2 plutonu; 7 – czołgi z 3 plutonu
  4. 1 – wóz dowódcy szwadronu; 2 – wóz dowódcy 1 plutonu; 3 – wóz dowódcy 2 plutonu; 4 – wóz z 1 plutonu; 5 – wóz z 2 plutonu.
  5. W nawiasach podane zostały nazwiska dowódców pododdziałów mobilizowanych przez 4 bpanc.
  6. Mjr br. panc. Albert Rogiński (ur. 11 kwietnia 1894) był odznaczony Krzyżem Walecznych, Medalem Niepodległości i Srebrnym Krzyżem Zasługi[11].
  7. Wykaz zawiera obsadę jednostki według stanu bezpośrednio przed rozpoczęciem mobilizacji pierwszych oddziałów Wojska Polskiego w dniu 23 marca 1939, ale już po przeprowadzeniu ostatnich awansów ogłoszonych z datą 19 marca 1939[13].

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]

Bibliografia

[edytuj | edytuj kod]
  • Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych. [dostęp 2018-03-22].
  • Krzysztof M. Gaj: Polska broń pancerna w 1939 roku – organizacja wojenna i pokojowa jednostek. Oświęcim: NapoleonV, 2014. ISBN 978-83-7889-122-2.
  • Adam Jońca: Wrzesień 1939: pojazdy Wojska Polskiego: barwa i broń. Warszawa: Wydawnictwa Komunikacji i Łączności, 1990.
  • Ryszard Rybka, Kamil Stepan: Rocznik oficerski 1939. Stan na dzień 23 marca 1939. T. 29. Kraków: Fundacja Centrum Dokumentacji Czynu Niepodległościowego. Biblioteka Jagiellońska, 2006. ISBN 83-7188-899-6.
  • Kazimierz Satora: Opowieści wrześniowych sztandarów. Warszawa: Instytut Wydawniczy Pax, 1990. ISBN 83-211-1104-1.
  • Zdzisław Sawicki, Adam Wielechowski: Odznaki Wojska Polskiego 1918-1945: Katalog Zbioru Falerystycznego: Wojsko Polskie 1918-1939: Polskie Siły Zbrojne Na Zachodzie. Warszawa: Pantera Books, 2007. ISBN 83-204-3299-5.
  • Rajmund Szubański: Polska broń pancerna 1939. Warszawa: Bellona, 2011. ISBN 978-83-11-12106-5.
  • Rajmund Szubański: 4 Batalion Pancerny. Pruszków: Oficyna Wydawnicza „Ajaks”, 1996, seria: Zarys historii wojennej pułków polskich w kampanii wrześniowej, zeszyt nr 73. ISBN 83-87103-04-7.
  • Jan Tarczyński, Krzysztof Barbarski, Adam Jońca: Pojazdy w Wojsku Polskim = Polish Army vehicles: 1918-1939. Pruszków: Oficyna Wydawnicza „Ajaks”; Londyn: Komisja Historyczna byłego Sztabu Głównego PSZ, 1995. ISBN 83-85621-57-1.
  • Marian Żebrowski: Zarys historii polskiej broni pancernej 1918 – 1947. Londyn: Zarząd Zrzeszenia Kół Oddziałowych Broni Pancernych, 1971.