Linia kolejowa nr 25

Linia nr 25

Łódź Kaliska – Dębica
Dane podstawowe
Zarządca	PKP Polskie Linie Kolejowe
Numer linii	25
Tabela SRJP	114 (Łódź Kaliska – Skarżysko-Kam.) 115 (Skarżysko-Kam. – Dębica)
Długość	323,528[1] km
Rozstaw szyn	1435 mm
Sieć trakcyjna	3000 V DC (odcinki: Łódź Kaliska – Tomaszów Mazowiecki i Skarżysko-Kamienna – Chmielów koło Tarnobrzega)
Prędkość maksymalna	120 km/h
Tory kolejowe w Brodach w ciągu linii kolejowej nr 25 nad rzeką Ruśną, widok z torowiska. (51°01′11,4″N 21°11′14,6″E/51,019833 21,187389)
Przebieg Legenda eksploatowana / istniejąca   zlikwidowana / rozebrana lub planowana kolej metro lub kolej lekka stacja kolejowa/stacja metra przystanek stacja bez ruchu pasażerskiego ładownia, posterunek ruchu itp przystanek częściowo używany koniec linii odcinek odcinek w tunelu odcinek na estakadzie wiadukt most tunel pod wodą zmiana kilometrażu granica państwowa / inna mijanka przejazd kolejowo-drogowy przeprawa promowa     odcinek zelektryfikowany   15 ↑ Bednary -0,311 Łódź Kaliska 14 ← Forst (Lausitz) Łódź ul. gen. Walerego Wróblewskiego 539 ← Retkinia (podg.) 1,229 Łódź Kaliska Towarowa → bocznica Elektrociepłownia EC2 3,794 Łódź Pabianicka Łódź ul. Pabianicka 14 Łódź al. Władysława Bartoszewskiego (Trasa Górna) 91 6,926 Łódź Chojny 540 → Łódź Widzew 10,475 Łódź Olechów ŁOA 11,502 Łódź Olechów Wiadukt 13,565 Łódź Olechów Zachód 14,783 Łódź Olechów Wschód 14,905 Łódź Olechów 16,477 Łódź Olechów ŁOC A1 541 ↗ Łódź Widzew 17 → Łódź Fabryczna 18,059 Bedoń 21,001 Justynów 24,207 Gałkówek 17 → Koluszki 28,453 Żakowice Południowe 1 ← Katowice → Warszawa 543 → Koluszki 33,998 Mikołajów 44 → Regny 39,959 Wykno 43,726 Zaosie 47,698 Skrzynki 55,700 Tomaszów Mazowiecki 53 → Spała 22 → Radom Tomaszów Mazowiecki Ludwików (plan.) 61,398 Jeleń 67,405 Bratków Kamień Opoczyński (plan.) 72,895 Szadkowice 76,074 Słomianka 4 ← Zawiercie → Grodzisk Mazowiecki 81,901 Opoczno 87,424 Sitowa 92,967 Petrykozy „Z” ↑ ↓ 96,879 Ruda Białaczowska 99,571 Nałęcz 102,339 Kornica Końskie ul. Warszawska 728 Końskie ul. 1 Maja 749 105,654 Końskie Końskie ul. Partyzantów 42 112,158 Wąsosz Konecki 115,140 Czarniecka Góra Stąporków ul. Górnicza 42 119,163 Stąporków 123,417 Wólka Plebańska 128,270 Sołtyków „Z” 131,729 Gilów 133,831 Bliżyn 42 137,601 Brzask 42 7 141,149 Skarżysko Milica 8 ← Kraków Główny 143,513 Skarżysko-Kamienna 8 → Warszawa Zachodnia 146,203 Skarżysko Kościelne 149,631 Grzybowa Góra 152,425 Marcinków 155,335 Wąchock 159,898 Starachowice Starachowice ul. Radomska 744 161,698 Starachowice Wschodnie 165,748 Starachowice Michałów 168,996 Styków Iłżecki 172,744 Brody Iłżeckie 9 176,700 Staw Kunowski 181,990 Kunów 184,958 Boksycka 9 Kamienna 189,122 Ostrowiec Świętokrzyski 9 193,560 Bodzechów → Ostrowiec Świętokrzyski Huta 197,695 Brzustowa Opatowska 201,091 Ćmielów 204,812 Drygulec 755 207,104 Ożarów Cementownia → Cementownia Ożarów 209,257 Jasice 74 214,721 Jakubowice 79 222,829 Stary Garbów 777 Opatówka 230,167 Dwikozy 234,800 Metan Wisła 235,248 podg Zalesie Gorzyckie 240,957 Sandomierz Sandomierz ul. Trześniowska 77 ↑ ↓ 244,834 Wielowieś 248,502 Sobów 74 → Stalowa Wola 252,905 Tarnobrzeg 257,532 Ocice 71 → Rzeszów 933 ← Machów 260,209 Chmielów 70 ← Włoszczowice 9 264,199 Dąbrowica Małopolska 267,782 Skopanie 269,113 Baranów Sandomierski 65 ← Sławków Południowy → Hrubieszów 275,025 Padew 279,345 Jaślany 282,620 Tuszów Narodowy 286,110 Chorzelów 287,500 Chorzelów Południowy → Mielec Fabryka 291,933 Mielec 295,704 Wojsław 297,500 Mielec Południowy 299,914 Rzochów 302,480 Rzemień 305,890 Tuszyma 307,626 Dąbie koło Dębicy 310,741 Pustków 314,568 Kochanówka Pustków A4E40 320,030 Pustynia Dębica ul. Sandomierska 985 321,451 Dębica Towarowa 610 → Dębica Wschodnia Dębica ul. Świętosława 91 → Medyka Dębica ul. Kościuszki 323,217 Dębica 91 ↓ Kraków Główny
Wiadomości w Wikinews
Multimedia w Wikimedia Commons

Linia kolejowa nr 25 Łódź Kaliska – Dębica – częściowo zelektryfikowana, jedno- i dwutorowa linia kolejowa o długości 323,528 km przebiegająca przez województwa łódzkie, świętokrzyskie i podkarpackie.

Linia nie jest zelektryfikowana na odcinkach^[2]:

• Tomaszów Mazowiecki – Skarżysko-Kamienna (planowana jest elektryfikacja odcinka Tomaszów Mazowiecki – Opoczno^[3]),
• Chmielów – Dębica Towarowa.

• Kategoria linii: pierwszorzędna
• Liczba torów:
  • jednotorowa na odcinku –0,311 – 0,446
  • dwutorowa na odcinku 0,446 – 56,613
  • jednotorowa na odcinku 56,613 – 144,205
  • dwutorowa na odcinku 144,205 – 235,356
  • jednotorowa na odcinku 235,356 – 323,217
• Sposób wykorzystania: czynna
• Elektryfikacja:
  • zelektryfikowana na odcinku –0,311 – 58,482
  • niezelektryfikowana na odcinku 58,482 – 144,205
  • zelektryfikowana na odcinku 144,205 – 260,903
  • niezelektryfikowana na odcinku 260,903 – 321,266
  • zelektryfikowana na odcinku 321,266 – 323,217
• Przeznaczenie linii: pasażersko-towarowa

Odcinek Dębica – Mielec – Tarnobrzeg został wybudowany w 1887 roku^[4][5]. Wybudowało go Towarzystwo Kolei Galicyjskiej im. Karola Ludwika na podstawie koncesji z 29 grudnia 1886 roku^[6]. Prace budowlane trwały do października 1887 roku, a linia kolejowa została oddana do użytku 30 października 1887 roku^[6]. W momencie budowy linia kolejowa miała pełnić głównie cel militarny i miała pozwolić monarchii Austro-Węgier na szybki transport wojska w przypadku wojny z Rosją^[7]. Jednocześnie linia kolejowa pełniła ważną rolę gospodarczą i cywilizacyjną dla Mielca i okolic, ponieważ ówczesne drogi dla pojazdów konnych były wtedy w fatalnym stanie technicznym i po roztopach lub większych opadach atmosferycznych były w ogóle nieprzejezdne^[7]. 23 grudnia 1937 roku podjęto decyzję o budowie bocznicy kolejowej prowadzącej do powstających wtedy zakładów lotniczych w Mielcu, która została wybudowana w sierpniu 1938 roku^[5]. Do 1939 roku linia kolejowa Dębica – Mielec – Tarnobrzeg pełniła bardzo ważną rolę w budowie Centralnego Okręgu Przemysłowego (COP) oraz rozwoju miast dawnej Galicji znajdujących się w zasięgu jej oddziaływania^[8]. Ostatnie prace remontowe prowadzone na całej linii kolejowej Dębica – Mielec – Ocice koło Tarnobrzega w okresie PRL-u miały miejsce w 1980 roku^[9]. W roku 1992 przeprowadzono prace remontowe na odcinku Chmielów koło Tarnobrzega – Padew Narodowa^[8]. W roku 1997 przeprowadzono remont linii kolejowej na odcinkach Mielec – Malinie, Tuszów Narodowy – Jaślany i Jaślany – Padew Narodowa^[9][8]. Dalsza modernizacja linii kolejowej rozpoczęta w 1997 roku została wstrzymana decyzją Dyrekcji Generalnej PKP z 29 lipca 1998 roku^[10]. W latach 90. XX wieku liczba pasażerów na linii kolejowej Dębica – Mielec – Tarnobrzeg zaczęła systematycznie maleć^[5]. W 1992 roku zlikwidowano na tej linii kolejowej istniejący od 1918 roku pociąg relacji Lublin – Kraków, a w 1993 roku pociąg relacji Zagórz – Warszawa, następnie w 2000 roku znacznie zredukowano liczbę pociągów osobowych (m.in. zlikwidowano wtedy pociąg relacji Hrubieszów/Bełżec – Zamość – Wrocław)^[8]. 15 marca 2000 roku w wyniku wejścia rozporządzenia Rady Ministrów z 8 lutego 2000 roku linia na tym odcinku straciła status linii kolejowej o znaczeniu państwowym^[8][11].

Linia na odcinku od Mielca do Dębicy była przed rozpoczęciem tam prac remontowych w marcu 2019 roku w szczególnie złym stanie. Na odcinku o długości ok. 10 km ze względów bezpieczeństwa wprowadzono wtedy ograniczenie prędkości do 20 km/h. Do wyremontowania na szlaku Mielec – Ocice koło Tarnobrzega pozostał odcinek Padew Narodowa – Ocice, a przed rozpoczęciem prac remontowych na odcinku Mielec - Padew Narodowa w marcu 2022 roku pozostawały również także odcinki Malinie – Tuszów Narodowy oraz tory na stacji Jaślany, gdzie też obowiązują podobne ograniczenia prędkości jak do marca 2019 roku obowiązywały na odcinku Mielec – Dębica^{[9][12][10][13][14][15]}. Na linii w latach 2009-2021 (do 2022 na odcinku Mielec–Padew, a obecnie odbywa się tylko na szlaku Padew - Ocice koło Tarnobrzega) odbywał się jedynie ruch towarowy, prowadzony głównie przez PKP Cargo jak i innych przewoźników kolejowych, natomiast ruch pasażerski został zlikwidowany w 2009 roku^[16][17]. Ruch pociągów pasażerskich miał zostać wznowiony z dniem 1 marca 2011, ale w wyniku zmiany decyzji w PKP Intercity to nie nastąpiło^[18]. Z powodu pogarszającego się stanu torów i całej infrastruktury linia kolejowa na odcinku Dębica – Tarnobrzeg znajdowała się od grudnia 2012 roku do kwietnia 2013 roku na wykazie linii kolejowych do likwidacji^[19][20][21]. Decyzja z 15 marca 2000 roku o utracie przez linię kolejową na tym odcinku statusu linii kolejowej o znaczeniu państwowym została podtrzymana w kolejnych rozporządzeniach Rady Ministrów z 7 grudnia 2004 roku^[22], 20 marca 2007 roku^[23], 20 sierpnia 2010 roku^[24] i z 17 kwietnia 2013 roku oraz późniejszych jego nowelizacjach^[25].

11 stycznia 2011 PKP Polskie Linie Kolejowe ogłosiły przetarg na wykonanie studium wykonalności pn. „Rewitalizacja linii kolejowej nr 25 Łódź Kaliska – Dębica, odcinek Tarnobrzeg (Ocice) – Mielec – Dębica”^[26]. Współfinansowany w 70% przez lokalne samorządy^[27] przetarg wygrało przedsiębiorstwo SUDOP Polska i w wyniku prac zakończonych jesienią 2011 roku^[28] ustaliło zakres potrzebnych prac, których koszt oszacowano na 400 mln zł^[29]. Remont linii kolejowej będzie realizowany z nowego budżetu Unii Europejskiej na lata 2014–2020^[30][31]. 23 grudnia 2014 roku PKP Polskie Linie Kolejowe S.A. ogłosiły przetarg na opracowanie dokumentacji przedprojektowej dla projektu „Prace na liniach kolejowych nr 25, 74, 78 na odcinku Stalowa Wola – Tarnobrzeg/Sandomierz – Ocice/Padew” obejmującego odcinek Tarnobrzeg – Padew Narodowa^[32], a 15 lipca 2015 roku ogłosiło przetarg na opracowanie dokumentacji przedprojektowej dla projektu „Rewitalizacja linii kolejowej nr 25 na odcinku Padew Narodowa – Mielec – Dębica”^[33]. Linia kolejowa na odcinku Dębica – Mielec – Padew Narodowa będzie realizowana w ramach Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Podkarpackiego w latach 2017–2020^[34], a odcinek Padew Narodowa – Ocice wraz z linią kolejową Stalowa Wola – Tarnobrzeg/Sandomierz będzie realizowany w ramach Programu Operacyjnego Polska Wschodnia^[34]. Początkowo procedura przetargowa była przewidziana na 2017 rok^[35], a realne prace miały rozpocząć się w 2017^[36] lub 2018 roku^[35]. Ostatecznie jednak, z powodu dużego zakresu prac jaki został zarysowany w studium wykonalności, które stale było korygowane i uzupełniane, przetarg na odcinek Mielec – Dębica został ogłoszony 20 września 2017 roku^[37], natomiast odcinek Mielec – Padew miał być wtedy realizowany z budżetu Polskich Linii Kolejowych lub rezerwowych funduszy Regionalnego Programu Operacyjnego^[38] (ostatecznie w lipcu 2020 roku zdecydowano o realizacji tego odcinka z rezerwowych funduszy Regionalnego Programu Operacyjnego na lata 2014–2020^[39][40]).

29 sierpnia 2017 roku spółka PKP Polskie Linie Kolejowa ogłosiła przetarg na opracowanie dokumentacji projektowej wraz z pełnieniem nadzoru autorskiego dla linii kolejowych nr 25, 74 i 78, który zakresem działania obejmuje odcinek Tarnobrzeg – Padew Narodowa^[41]. 20 września 2017 roku spółka PKP Polskie Linie Kolejowe ogłosiła przetarg na zaprojektowanie i wykonanie robót budowlanych na linii kolejowej na odcinku Mielec – Dębica w ramach projektu pod nazwą „Rewitalizacja linii kolejowej nr 25 na odcinku Padew – Mielec – Dębica”^[37]. Według harmonogramu zamknięć torowych w rozkładzie jazdy 2017/2018 prace na linii kolejowej na odcinku Mielec – Dębica miałby zostać wykonane między wrześniem 2018 a czerwcem 2020^[42]. W trakcie procedury przetargowej zakres prac został rozszerzony o zaprojektowanie prac budowlanych na odcinku Mielec – Padew Narodowa^[37]. 24 kwietnia 2018 roku spółka PKP Polskie Linie Kolejowe podpisała ze spółką Voessing Polska umowę na prace projektowe dla zadania pn. „Prace na liniach kolejowych nr 25, 74, 78 na odcinku Stalowa Wola – Tarnobrzeg/Sandomierz – Ocice/Padew”^[41]. 13 lipca 2018 roku spółka PKP Polskie Linie Kolejowe ogłosiła, że przetarg na zaprojektowanie prac budowanych na odcinku Mielec – Padew Narodowa oraz zaprojektowanie i wykonanie robót budowlanych na linii kolejowej na odcinku Mielec – Dębica w ramach projektu pod nazwą „Rewitalizacja linii kolejowej nr 25 na odcinku Padew – Mielec – Dębica” wygrało konsorcjum firm Swietelsky Rail Polska i Swietelsky Baugesellschaft^[37]. 26 lipca 2018 nastąpiło jednak unieważnienie wyboru najkorzystniejszej oferty z powodu wniesienia odwołania do Krajowej Izby Odwoławczej przez uczestniczące w przetargu Przedsiębiorstwo Napraw i Utrzymania Infrastruktury Kolejowej w Krakowie^[37], które zostało rozpatrzone przez Krajową Izbę Odwoławczą 2 sierpnia 2018 roku^[43]. 12 września 2018 roku spółka PKP Polskie Linie Kolejowe ogłosiła, że przetarg na zaprojektowanie prac budowlanych na odcinku Mielec – Padew Narodowa oraz zaprojektowanie i wykonanie robót budowlanych na linii kolejowej na odcinku Mielec – Dębica w ramach projektu pod nazwą „Rewitalizacja linii kolejowej nr 25 na odcinku Padew – Mielec – Dębica” wygrało Przedsiębiorstwo Napraw i Utrzymania Infrastruktury Kolejowej w Krakowie^[37], z którym 17 października 2018 roku spółka podpisała umowę na realizację^[44]. Umowa obejmowała wtedy m.in. wymianę 32 km torów, remont 40 przejazdów kolejowo-drogowych, 6 mostów, 31 przepustów oraz wybudowanie nowych peronów na stacjach Mielec, Rzochów, Wojsław, Pustków, Rzemień, Przecław, Dąbie i Kochanówka. Prace remontowe rozpoczęto 1 marca 2019 roku^[45]. W kwietniu 2019 roku zarząd województwa podkarpackiego podjął decyzję o przeznaczeniu dodatkowych ponad 13 mln zł m.in. na budowę drugiego przejścia podziemnego w miejscu przejścia przez tory łączącego ulicę Drzewieckiego i Jagiellończyka oraz przeniesie na stację kolejową w Rzochowie obsługi przeładunkowej ze stacji kolejowej w Mielcu co związane było z likwidacją rampy przeładunkowej i toru nr 9 na stacji^[46][47]. Linia kolejowa na odcinku Mielec – Padew była remontowana z funduszy Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Podkarpackiego na lata 2014–2020^[39][40].

Ruch pociągów towarowych na odcinku Mielec – Kochanówka Pustków uruchomiono 3 września 2020 roku^[48]. 4 czerwca 2021 roku spółka PKP Polskie Linie Kolejowe S.A. poinformowała o wznowieniu ruchu kolejowego towarowego od 13 czerwca 2021 roku na odcinku Kochanówka-Pustków – Dębica^[49] oraz ogłosiła przetarg na wykonanie robót budowlanych na linii kolejowej na odcinku Mielec – Padew^[50] i przetarg na budowę drugiego przejścia podziemnego w Mielcu^[51]. 1 września 2021 roku został wznowiony ruch pociągów pasażerskich do stacji kolejowej w Mielcu na linii kolejowej na odcinku Mielec – Dębica^[52][53][54]. Rozpoczęcie robót budowlanych na odcinku Mielec – Padew nastąpiło w marcu 2022 roku^[13]. Zakończenie prac budowlanych i uruchomienie ruchu pociągów towarowych nastąpiło 28 września 2022 roku^[14], a pociągów pasażerskich 6 listopada 2022 roku^[15]. Budowa drugiego przejścia podziemnego w Mielcu w ciągu ulic Drzewieckiego i Piotra Skargi, które zastąpiło znajdujące się w tym miejscu poprzednie przejście przez tory kategorii E^[55], została zakończona 2 lipca 2023 roku^[56]. 3 września 2023 roku oddano do użytku nowe przystanki kolejowe: Chorzelów Południowy w okolicy rzymskokatolickiego kościoła parafialnego w Chorzelowie i Mielec Południowy przy mieleckiej ulicy Inwestorów w Mieleckim Parku Przemysłowym^[57][58][59]. We wrześniu 2024 roku spółka PKP Intercity S.A. poinformowała o powrocie kolejowych pasażerskich połączeń dalekobieżnych na linię kolejową nr 25 na odcinku Dębica – Mielec – Tarnobrzeg z dniem 15 grudnia 2024 roku w postaci pociągu Intercity „Hetman” relacji Kraków Główny – Hrubieszów Miasto^[60][61].

Linia kolejowa na odcinku Skarżysko-Kamienna – Tarnobrzeg została wybudowana w latach 1885–1887 i 1914–1915. Od roku 2010 trwała modernizacja odcinku Skarżysko-Kamienna – Ostrowiec Świętokrzyski – Sandomierz – Tarnobrzeg^[62]. Do 2014 roku zostały wyremontowane odcinki Skarżysko-Kamienna – Ostrowiec Świętokrzyski i Tarnobrzeg – Sobów – Sandomierz – Zalesie Gorzyckie^[63][64]. Modernizacja linii została zakończona w 2015 roku^[34]. Prace związane były z planowanym uruchomieniem ekspresu relacji Warszawa – Rzeszów po 2013 roku^[62]. 29 grudnia 2016 spółka PKP Polskie Linia Kolejowe ogłosiła przetarg na Opracowanie dokumentacji projektowej oraz realizacja robót budowlanych w formule „projektuj i buduj” w ramach projektu prace na linii kolejowej nr 25 na odcinku Skarżysko-Kamienna – Sandomierz”^[65], natomiast 29 sierpnia 2017 roku został ogłoszony przetarg na opracowanie dokumentacji projektowej wraz z pełnieniem nadzoru autorskiego dla linii kolejowych nr 25, 74 i 78, który zakresem działania obejmuje odcinek Stalowa Wola – Tarnobrzeg – Sandomierz^[41]. 25 października 2017 PKP PLK podpisały z Grupą ZUE umowę na modernizację linii na odcinku Skarżysko-Kamienna – Sandomierz^[66]. Prace modernizacyjne zostały zaplanowane na lata 2018-2021^[66].

W grudniu 2017 samorząd województwa łódzkiego podpisał umowę na projekt elektryfikacji linii między Tomaszowem Mazowieckim a Opocznem, podniesienia parametrów technicznych odcinka do 100 km/h, budowy dwóch nowych przystanków (Tomaszów Ludwików i Kamień Opoczyński) oraz modernizacji odcinka Bratków – Opoczno i stacji Jeleń, Bratków i Opoczno. Nowe perony mają pojawić się też w Bratkowie i Słomiance^[67]. Przerwany obecnie ciąg komunikacyjny Łódź – Tomaszów Mazowiecki – Opoczno – Końskie – Skarżysko-Kamienna – Kielce, łączący Łódzkie ze Świętokrzyskim, jest najkrótszą drogą kolejową pomiędzy tymi sąsiadującymi ze sobą na terenach Małopolski północnej regionami. Modernizacja odcinka Opoczno – Skarżysko-Kamienna jest analizowana w ramach przyszłej perspektywy finansowej 2021 – 2027^[68].

Ostatnie pociągi pasażerskie przejechały przez stację Końskie latem 2009 r. W marcu 2020 roku Prezydent Andrzej Duda podpisał uroczyście na opuszczonym peronie stacji kolejowej w Końskich ustawę Kolej Plus^[69].

29 czerwca 2021 roku ogłoszono przetarg na "Zaprojektowanie i wykonanie robót dla zadania pn. „Rewitalizacja peronów na linii kolejowej nr 25 Łódź Kaliska – Dębica odc. Tomaszów Mazowiecki – Skarżysko Kamienna", który rozstrzygnięto 12 lipca 2021 roku^[70]. Prace obejmujące punktową wymianę nawierzchni torowej, rozjazdów, budowę nowych peronów na stacjach, modernizację urządzeń sterowania ruchem, modernizację przejazdów wykona konsorcjum Przedsiębiorstwo Napraw i Utrzymania Infrastruktury Kolejowej w Krakowie. Wartość umowy to 24,6 milionów złotych, finansowane ze środków krajowych^[71][72].

Pierwsze plany połączenia linią kolejową Dębicy i Jasła pojawiły się w XIX wieku^[73]. Wówczas rząd austriacki wydał zgodę na budowę linii kolejowej z Jasła do Dębicy oraz rozpoczęto wytyczanie szlaku, ale do budowy linii kolejowej na tym odcinku ostatecznie wtedy nie doszło^[73].

W Sieciowym Rozkładzie Jazdy Pociągów linia ta na odcinku do Skarżyska-Kamiennej przedstawiana jest w tabeli nr 114, zaś od Skarżyska-Kamiennej w kierunku wschodnim w tabeli nr 115.

• ''Początki kolejnictwa na terenie gminy Nowa Dęba'' [online], infonowadeba.pl, 13 marca 2014 [dostęp 2014-03-30] [zarchiwizowane z adresu 2014-03-30]  (pol.).