Antoni Madeyski

Antoni Madeyski
Data i miejsce urodzenia	16 października 1862 ; Fośnia Wielka
Data i miejsce śmierci	2 lutego 1939 ; Rzym
Narodowość	polska
Alma Mater	Akademia Sztuk Pięknych w Krakowie
Dziedzina sztuki	rzeźba
	Ważne dzieła
	Nagrobek królowej Jadwigi; Nagrobek Władysława III;
	Odznaczenia
	Multimedia w Wikimedia Commons

Antoni Franciszek Mieczysław Madeyski herbu Poraj (ur. 16 października 1862 w Fośni Wielkiej w powiecie owruckim na Wołyniu, zm. 2 lutego 1939 w Rzymie) – polski rzeźbiarz i medalier.

Życiorys

Antoni Madeyski w latach 1882–1886 studiował w krakowskiej Szkole Sztuk Pięknych u Izydora Jabłońskiego, Władysława Łuszczkiewicza i Walerego Gadomskiego. W latach 1886–1890 kontynuował studia w akademii wiedeńskiej w pracowniach Hermanna Helmera, Carla Kundmanna i Caspara Clemensa Zumbuscha(inne języki). Lata 1893–1898 spędził w Petersburgu, studiując rzeźbę w tamtejszej akademii. Uczestniczył, odnosząc sukcesy, w dorocznych wystawach akademickich i uchodził za jednego z najbardziej płodnych rzeźbiarzy działających w tym czasie nad Newą. Pobyt Madeyskiego w Petersburgu przerywany był licznymi podróżami po ziemiach polskich, do Francji, Niemiec, Włoch.

W 1898 roku Madeyski przeniósł się na stałe do Rzymu, gdzie z przerwami mieszkał do końca życia. W Rzymie rozwinął ożywioną działalność, włączając się aktywnie w życie tamtejszej Polonii artystycznej. Jego pracownia przy via Flaminia 36 uchodziła za rodzaj salonu artystycznego oraz – ze względu na pomoc, jakiej udzielał Polakom – za „ambasadę polską” w Rzymie. W 1899 roku artysta zorganizował czytelnię polską w Antico Caffè Greco przy via Condotti. Roztoczył opiekę nad Aleksandrem Gierymskim. W 1902 współorganizował pośmiertną wystawę jego obrazów w Towarzystwie Zachęty Sztuk Pięknych (TZSP), a następnie wykonał (częściowo sam ponosząc koszty) grób z popiersiem Gierymskiego na cmentarzu Campo Verano w Rzymie.

W pierwszych latach pobytu w Rzymie Madeyski zdawał się ulegać pewnym wpływom nowych prądów, co przejawiało się we wzmożonej ekspresji kompozycji, falistości linii i miękkości modelunku jego rzeźb. Od trendów tych jednak szybko się uwolnił, pozostając pod wpływem antyku, a zwłaszcza renesansu włoskiego. Rzeźbił kompozycje statyczne, syntetyczne, nieraz wręcz chłodne w swojej hieratyczności, aczkolwiek wykonane z wielką biegłością warsztatową. Do tego typu dzieł należy monumentalne popiersie Jana Matejki ustawione w niszy na fasadzie gmachu TPSP w Krakowie (1901) oraz dwa nagrobki w katedrze wawelskiej: królowej Jadwigi (fundacji Karola Lanckorońskiego, 1902) i Władysława Warneńczyka (fundacji kardynała J. Puzyny, 1906). Monumentalne dzieła wawelskie przysporzyły Madeyskiemu sławy i spowodowały napływ zamówień z Polski, głównie od rodzin Sanguszków, Tarnowskich i Czartoryskich. Od 1903 artysta parokrotnie i przez dłuższe okresy gościł w Gumniskach w rezydencji Sanguszków. W 1914 Madeyski przeniósł się Francji (Biarritz, Pau). Od 1918 mieszkał w Paryżu, pracując w Urzędzie Polskim ds. cywilnych przy Komitecie Narodowym Polskim oraz w działającym przy nim biurze werbunkowym. Jakiś czas po rozwiązaniu komitetu powrócił do Rzymu^[1].

W międzywojniu Madeyski wykonał m.in.: epitafium Władysława Czartoryskiego (w katedrze wawelskiej), relief z wizerunkiem Stefana Batorego (dla zamku wawelskiego, 1903), pomnik Maurycego Drużbackiego (w kościele Piotra i Pawła, odlany w Rzymie w 1912).

W uznaniu zasług dla Krakowa w 1908 roku uhonorowano go Krzyżem Kawalerskim Orderu Franciszka Józefa. W 1925 roku Madeyski otrzymał II nagrodę w konkursie rozpisanym przez Państwową Mennicę w Warszawie na polskie złote monety. Nagrodzony projekt z symbolicznym wizerunkiem Polonii zrealizowany został na rewersie srebrnych monet dwu-, pięcio- i dziesięciozłotowych, będących w obiegu od 1932 roku. Z okazji 50-lecia działalności twórczej Madeyskiego, TZSP zorganizowało w 1935 roku wystawę jubileuszową jego prac. Oprócz rzeźb eksponowano wówczas obrazy olejne, akwarele, rysunki oraz fotografie. Wystawa jubileuszowa spowodowała zainteresowanie krytyki twórczością Madeyskiego, która podsumowywała dotychczasowy dorobek artysty. Wyrażano wielkie uznanie dla erudycji historycznej Madeyskiego i solidnego warsztatu akademickiego oraz wielkiej dbałości o poprawność zewnętrznego ujęcia i umiar wewnętrznej ekspresji (Wacław Husarski, 1939). W 1936 znalazł się we władzach Koła Artystów Polskich „Kapitol”^[2].

Zmarł w Rzymie na atak serca^[3]. Został pochowany tamże na cmentarzu Campo Verano.

Ordery i odznaczenia

Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski (2 maja 1923)^[4]
Złoty Krzyż Zasługi (11 listopada 1936)^[5]
Krzyż Kawalerski Orderu Franciszka Józefa (1908)

Wybrane dzieła

Ból^[6], Muzeum Rzeźby im. Xawerego Dunikowskiego, Warszawa, ok. 1898
Stefan Batory (plakieta reliefowa z napisem z rezydencji Nowina Chrzanowskich w Opaczy), kolekcja prywatna, 1899
Popiersie Stanisława Kierbedzia^[7], Muzeum Rzeźby im. Xawerego Dunikowskiego, Warszawa, 1900
Śpiący pies^[8], Galeria Sztuki Polskiej XIX wieku w Sukiennicach, Kraków, 1901
Nagrobek królowej Jadwigi, katedra wawelska, 1902
Nagrobek Aleksandra Gierymskiego^[9]^[10], cmentarz Campo Verano, Rzym, 1903–1904
Nagrobek króla Władysława III, katedra wawelska, 1903–1906
Pomnik nagrobny księcia Władysława Sanguszki, Stary Cmentarz w Tarnowie, 1905
Popiersie Jana III Sobieskiego^[11], bazylika pw. św. Antoniego w Padwie, 1906
Portret mężczyzny (płaskorzeźba), Łazienki Królewskie w Warszawie, 1907
Aleksander Barzeński (Wiolonczelista)^[12], Muzeum Rzeźby im. Xawerego Dunikowskiego, Warszawa, 1908
Pomnik nagrobny księcia Eustachego Sanguszki, katedra tarnowska, 1909–1910
Epitafium księcia Zdzisława Czartoryskiego^[13], kościół pw. św. Elżbiety, Jutrosin, 1912
Fryderyk Chopin (płaskorzeźba), Łazienki Królewskie w Warszawie, 1912
Pomnik Maurycego Drużbackiego, kościół pw. św. Apostołów Piotra i Pawła, Kraków, 1912
Popiersie Romana Damiana Sanguszki, ratusz w Tarnowie, 1913–1914
Maria Grąbczewska (medalion)^[14], kolekcja prywatna, 1922
Pomnik nagrobny księcia Romana Sanguszki^[15], Stary Cmentarz w Tarnowie, 1924
Władysław Umiastowski (płaskorzeźba), Łazienki Królewskie w Warszawie, 1931
Epitafium Stefana Przezdzieckiego^[16], kościół pw. św. Stanisława Biskupa, Rzym, 1936
Epitafium Kazimierza Skirmunta^[17], kościół pw. św. Stanisława Biskupa, Rzym, 1936
Epitafium Jana Albina Goetza II^[18], kościół pw. Trójcy Świętej, Okocim

Zobacz też

Przypisy

↑ Dzieła Antoniego Madeyskiego. okocim.net, 1994. [dostęp 2018-01-04]. (pol.).
↑ "Ilustrowany Kurier Codzienny", 26 marca 1936.
↑ Antoni Madeyski. „Światowid”. Nr 7, s. 7, 1939.
↑ Order Odrodzenia Polski. Trzechlecie pierwszej kapituły 1921–1924. Warszawa: Prezydium Rady Ministrów, 1926, s. 26.
↑ M.P. z 1936 r. nr 263, poz. 469 „za zasługi na polu rozwoju sztuki”.
↑ Ból. cyfrowe.mnw.art.pl. [dostęp 2018-01-04]. (pol.).
↑ Popiersie Stanisława Kierbedzia. cyfrowe.mnw.art.pl. [dostęp 2018-01-04]. (pol.).
↑ Agata Małodobry: Antoni Madeyski (1862–1939), Śpiący pies. www.imnk.pl. [dostęp 2018-01-04]. (pol.).
↑ Rzym, Nagrobek A. Gierymskiego. polonika.gov.pl. [dostęp 2018-01-04]. (pol.).
↑ Zakończona renowacja Grobu Polskich Artystów. rzym.msz.gov.pl, 2013-10-17. [dostęp 2018-01-04]. (pol.).
↑ Popiersie Jana III. wilanow-palac.pl. [dostęp 2018-01-04]. (pol.).
↑ Aleksander Barzeński, wiolonczelista. cyfrowe.mnw.art.pl. [dostęp 2018-01-04]. (pol.).
↑ Młodopolska światynia. polskaniezwykla.pl. [dostęp 2018-01-04]. (pol.).
↑ Maria Irena Kwiatkowska. Medalion Marii Grąbczewskiej. „Spotkania z Zabytkami”, s. 17, 2009. Warszawa: Wydawnictwo Fundacji Hereditas. ISSN 0137-222X. [zarchiwizowane z adresu 2018-01-05].
↑ Marek Sztorc: Antoni Madeyski. tarnowskiekoscioly.net, 2016-09-25. [dostęp 2018-01-04]. (pol.).
↑ Epitafium Stefana Przezdzieckiego. polonika.gov.pl. [dostęp 2018-01-04]. (pol.).
↑ Epitafium Kazimierza Skirmunta. polonika.gov.pl. [dostęp 2018-01-04]. (pol.).
↑ Marek Sztorc: Okocim, kościół Trójcy Świętej. tarnowskiekoscioly.net, 2016-09-28. [dostęp 2018-01-04]. (pol.).

Bibliografia

P. Szubert, Słownik artystów plastyków, t. V, Warszawa 1993.

Linki zewnętrzne

Antoni Franciszek Mieczysław Madeyski, [w:] Twórcy [online], Culture.pl [dostęp 2024-03-23] .
Antoni Madeyski, Internetowy Polski Słownik Biograficzny [dostęp 2022-01-13].

[1] Dzieła Antoniego Madeyskiego. okocim.net, 1994. [dostęp 2018-01-04]. (pol.).

[2] "Ilustrowany Kurier Codzienny", 26 marca 1936.

[3] Antoni Madeyski. „Światowid”. Nr 7, s. 7, 1939.

[4] Order Odrodzenia Polski. Trzechlecie pierwszej kapituły 1921–1924. Warszawa: Prezydium Rady Ministrów, 1926, s. 26.

[5] M.P. z 1936 r. nr 263, poz. 469 „za zasługi na polu rozwoju sztuki”.

[6] Ból. cyfrowe.mnw.art.pl. [dostęp 2018-01-04]. (pol.).

[7] Popiersie Stanisława Kierbedzia. cyfrowe.mnw.art.pl. [dostęp 2018-01-04]. (pol.).

[8] Agata Małodobry: Antoni Madeyski (1862–1939), Śpiący pies. www.imnk.pl. [dostęp 2018-01-04]. (pol.).

[9] Rzym, Nagrobek A. Gierymskiego. polonika.gov.pl. [dostęp 2018-01-04]. (pol.).

[10] Zakończona renowacja Grobu Polskich Artystów. rzym.msz.gov.pl, 2013-10-17. [dostęp 2018-01-04]. (pol.).

[11] Popiersie Jana III. wilanow-palac.pl. [dostęp 2018-01-04]. (pol.).

[12] Aleksander Barzeński, wiolonczelista. cyfrowe.mnw.art.pl. [dostęp 2018-01-04]. (pol.).

[13] Młodopolska światynia. polskaniezwykla.pl. [dostęp 2018-01-04]. (pol.).

[14] Maria Irena Kwiatkowska. Medalion Marii Grąbczewskiej. „Spotkania z Zabytkami”, s. 17, 2009. Warszawa: Wydawnictwo Fundacji Hereditas. ISSN 0137-222X. [zarchiwizowane z adresu 2018-01-05].

[15] Marek Sztorc: Antoni Madeyski. tarnowskiekoscioly.net, 2016-09-25. [dostęp 2018-01-04]. (pol.).

[16] Epitafium Stefana Przezdzieckiego. polonika.gov.pl. [dostęp 2018-01-04]. (pol.).

[17] Epitafium Kazimierza Skirmunta. polonika.gov.pl. [dostęp 2018-01-04]. (pol.).

[18] Marek Sztorc: Okocim, kościół Trójcy Świętej. tarnowskiekoscioly.net, 2016-09-28. [dostęp 2018-01-04]. (pol.).

[1]