Nidek
wieś | |
Zabytkowy kościół w Nidku | |
Państwo | |
---|---|
Województwo | |
Powiat | |
Gmina | |
Wysokość |
265–350 m n.p.m. |
Liczba ludności (2022) |
1411[2] |
Strefa numeracyjna |
33 |
Kod pocztowy |
34-122[3] |
Tablice rejestracyjne |
KWA |
SIMC |
0075771 |
Położenie na mapie gminy Wieprz | |
Położenie na mapie Polski | |
Położenie na mapie województwa małopolskiego | |
Położenie na mapie powiatu wadowickiego | |
49°54′14″N 19°19′08″E/49,903889 19,318889[1] | |
Strona internetowa |
Nidek – wieś w Polsce położona w województwie małopolskim, w powiecie wadowickim, w gminie Wieprz, przy szosie lokalnej Andrychów – Osiek (8 km od Andrychowa). Znajduje się ona na terenie mezoregionu Podgórze Wilamowickie stanowiącego część makroregionu Kotliny Oświęcimskiej, ma charakter wysoczyzny[4].
Historia
[edytuj | edytuj kod]Nidek był założony w XIII w., parafia znajdująca się w nim została erygowana w 1313 roku. W dokumencie sprzedaży księstwa oświęcimskiego Koronie Polskiej przez Jana IV oświęcimskiego wystawionym 21 lutego 1457 miejscowość wymieniona została jako Nydek[5].
W 1555 roku kościół w Nidku przeszedł w ręce protestantów i od tego momentu przez ponad 100 lat pełnił funkcję najpierw zboru kalwińskiego, a potem braci polskich.
27 stycznia 1945 r. w rejonie kościoła w Nidku, cmentarza i Górnego Nidku w kierunku Berna rozgorzały walki pomiędzy broniącymi się Niemcami a Armią Radziecką, w wyniku których zginęły cztery osoby. Granatami zburzony został dom dworski dla służby, tzw. hotel, położony obok cmentarza. Kościół trafiony został dwoma granatami, ołtarz „wielki” w dużej części uległ zniszczeniu. Ucierpiały także figury świętych, Stacje Męki Pańskiej oraz kolumna podtrzymująca chór z organami[6].
W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa bielskiego.
Zabytki
[edytuj | edytuj kod]Obiekty wpisane do rejestru zabytków nieruchomych województwa małopolskiego[7].
- Kościół parafialny pw. św. Szymona i św. Judy.
Drewniany kościół pochodzi z 1539 roku, ma konstrukcję zrębową, z wieżą na słup, ściany na zewnątrz częściowo obite gontami, dach o jednej kalenicy, gontowy. Od wsch., pn. i płd. kościół otaczają soboty, przy wieży są szalowane. Od drugiej połowy XVI w. do 1669 roku był zborem kalwińskim oraz braci polskich. Wieżyczka na sygnaturkę kształtu barokowego. - Zespół dworsko-parkowy.
Dwór z końca XVIII w., murowany, parterowy, z facjatką, dach czterospadowy. Przed frontową facjatką jest ganek o dwóch kondygnacjach z kolumnami i półkolumnami na parterze i czterema słupami na piętrze.
Religia
[edytuj | edytuj kod]Na terenie wsi działalność duszpasterską prowadzi Kościół rzymskokatolicki (parafia Świętych Apostołów Szymona i Judy Tadeusza).
Gleby
[edytuj | edytuj kod]Większość gruntów rolnych znajduje się na kompleksach: pszennym dobrym oraz zbożowo-pastewnym mocnym, które należą do IIIa, IIIb oraz IV klasy bonitacyjnej są one glebami bielicowymi oraz pseudobielicowymi. Użytki zielone należą do kompleksów średnich oraz słabych i bardzo słabych należących do III–VI klasy bonitacyjnej, słabe i bardzo słabe są glebami glejowo-deluwialnymi natomiast średnie brunatno-deluwialnymi. Lasy również znajdują się na glebach brunatno-deluwialnych. Frakcja granulometryczna gleb to less zwykły w całej miąższości profilu za wyjątkami terenów w pobliżu cieków, gdzie w niższych warstwach znajduje się również less ilasty[8].
Hydrologia
[edytuj | edytuj kod]Rzeźba terenu jest porozcinana przez cieki wodne, takie jak Swornica czy Grodzieczki[9]. Nidek znajduje się prawie w całości w zlewni Wieprzówki z wyjątkiem zachodniej części, która znajduje się w zlewni Soły[10]. Pod powierzchnią znajdują się dwie Jednolite Części Wód Podziemnych nr 158 i 159. Charakteryzują się one dobrym stanem wód oraz kilkoma piętrami wodonośnymi z okresu: czwartorzędu, paleogeńsko-kredowego oraz karbońskiego. Posiadają charakterystykę wodonośną porową i porowo-szczelinową[11].
Geologia
[edytuj | edytuj kod]Wierzchnia warstwa utworów czwartorzędowych stworzona jest prawie w całości z utworów lessowych, wyjątek stanowi niewielki fragment rzecznych utworów holoceńskich znajdujących się w dolince Włosienia będącego dopływem Wieprzówki. Na głębokości ścięcia poziomego 500 m p.p.m. występują żwiry z okresu środkowego miocenu (dolny baden). Na głębokości 1000 m p.p.m. znajdują się zarówno żwiry dolnego badenu, jak również łupki górnego karbonu (namuru). Poniżej, na głębokości 2000 m p.p.m. położone są warstwy z okresu dolnego karbonu oraz środkowego i górnego dewonu, jak również przypuszczalny uskok odwrócony. Na głębokości 3000 m p.p.m. oraz niżej znajdują się granitoidy oraz skały metamorficzne pochodzące z okresu neoproterozoiku. Miąższość całego profilu charakteryzuje się obecnością północnej granicy fliszu nasuniętego na powierzchni[12].
Galeria
[edytuj | edytuj kod]-
Osiemnastowieczny dworek w Nidku
-
Zabytkowa plebania w Nidku
-
Zabytkowy kościół w Nidku
-
Stary cmentarz w Nidku
-
Kościół parafialny w Nidku
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 86307
- ↑ NSP 2021: Ludność w miejscowościach statystycznych [online], Bank Danych Lokalnych GUS, 19 września 2022 [dostęp 2022-10-04] .
- ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 809 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22] .
- ↑ J. Kondracki, Geografia regionalna Polski, PWN, Warszawa 2002.
- ↑ Krzysztof Rafał Prokop: Księstwa oświęcimskie i zatorskie wobec Korony Polskiej w latach 1438–1513. Dzieje polityczne. Kraków: PAU, 2002, s. 151. ISBN 978-8388857-31-7.
- ↑ Urząd Gminy Wieprz [online], www.wieprz.pl [dostęp 2017-11-25] [zarchiwizowane z adresu 2017-03-14] (pol.).
- ↑ Wykaz obiektów wpisanych do Rejestru Zabytków Nieruchomych Województwa Małopolskiego z uwzględnieniem podziału na powiaty i gminy [online], wuoz.malopolska.pl [dostęp 2024-01-01] .
- ↑ Portal Mapowy – Małopolska Infrastruktura Informacji Przestrzennej [online], miip.geomalopolska.pl [dostęp 2019-05-12] .
- ↑ Geoportal.gov.pl [online], geoportal.gov.pl [dostęp 2019-05-12] (pol.).
- ↑ Strategia Rozwoju Gminy Wieprz na lata 2015–2022.
- ↑ JCWPd [online], Państwowy Instytut Geologiczny – PIB [dostęp 2019-05-12] (pol.).
- ↑ Państwowy Instytut Geologiczny , Mapy Geologiczne [online] .