Czarnca

Czarnca
	wieś
	; Kościół pw. św. Floriana
Państwo	Polska
Województwo	świętokrzyskie
Powiat	włoszczowski
Gmina	Włoszczowa
Liczba ludności (2021)	734
Strefa numeracyjna	41
Kod pocztowy	29-100
Tablice rejestracyjne	TLW
SIMC	0277664
	Położenie na mapie Polski Czarnca
	Położenie na mapie województwa świętokrzyskiego Czarnca
	Położenie na mapie powiatu włoszczowskiego Czarnca
	Położenie na mapie gminy Włoszczowa Czarnca
	50°48′39″N 19°55′22″E/50,810833 19,922778
	Multimedia w Wikimedia Commons

Czarnca – wieś w Polsce, położona w województwie świętokrzyskim, w powiecie włoszczowskim, w gminie Włoszczowa^[5]^[4]

W latach 1954–1972 wieś należała i była siedzibą władz gromady Czarnca. W latach 1975–1998 wieś administracyjnie należała do województwa kieleckiego.

Części wsi

Integralne części wsi Czarnca^[5]^[4]
SIMC	Nazwa	Rodzaj
0277670	Dworskie Pole	część wsi
0277693	Handlarka	przysiółek
0277724	Mościska	przysiółek
0277730	Wymysłów	przysiółek
0277687	Zastaw	część wsi

We wsi znajduje się przystanek kolejowy Czarnca.

Etymologia

Nazwa wsi pochodzi od imienia Czarnek lub Czarnko z sufiksem -ja zamienionym następnie na c pod wpływem mazurzenia lub dysymilacji.
Nazwy miejscowe wsi w dokumentach źródłowych: „Carncza” 1366 (Kodeks Małopolski t.1 s.339), „Czarcza” (!) w roku 1382, „Czarnnecz” 1394, „Czarnecz” 1414 „Czarnyecz” 1424, „Czarncza” 1508, „Czarncza” 1511-23. Z „Czarncy” pisze w roku 1680 Rej, Czarnca w roku 1880 SgKP t.1 s.741^[6]

Historia

Wieś notowana od roku 1366^[6]. Zgodnie z zapisem ówczesny dziedzic wsi Budza sprzedaje prawo patronatu w istniejącym już kościele parafialnym w Czarncy Dobowi z Dobowa (Kodeks Małopolski t.1 s.339). Kolejnymi właścicielami Czarncy byli w 1420 roku Mikołaj de Czarnca herbu Łodzia, w 1508 roku Jakub Czarniecki, a w 1540 roku Hieronim Czarniecki. Ostatnim właścicielem Czarncy z rodu Czarnieckich był Stefan – hetman polny koronny – szósty z kolei syn Krzysztofa i Krystyny Czarnieckich. Czarnca to miejsce urodzenia i pochówku hetmana Stefana Czarnieckiego.

Historia miejscowości związana jest jednak nie tylko z rodem Czarnieckich, ale i z braćmi polskimi. Józef Szymański w pracy „Szlakiem Braci Polskich” wspominał, że dziad hetmana Stefana Czarnieckiego był członkiem wspólnoty braci polskich^[7].

Podczas powstania styczniowego dnia 24 września 1863 roku pod miejscowością miała miejsce nierozstrzygnięta bitwa pod Czarncą stoczona pomiędzy powstańcami mjr. Zygmunta Chmieleńskiego^[8] a siłami Imperium Rosyjskiego.

22 kwietnia 2007 r. odbyła się uroczystość poświęcenia odnowionego sarkofagu – grobowca Hetmana Czarnieckiego, którego dokonał ks. Jan Zalewski, proboszcz kościoła Sct. Marie z miasta Haderslev w Danii. Miasto to było główną kwaterą wojsk polskich, dowodzonych przez przyszłego hetmana polnego koronnego Stefana Czarnieckiego w czasie interwencji Polski na rzecz Danii, w jej wojnie ze Szwedami w 1658 r.

Zabytki

Kościół Najświętszej Maryi Panny i św. Floriana, wczesnobarokowy, ufundowany przez Stefana Czarnieckiego; wzniesiony w latach 1640–1659; w podziemiach świątyni znajduje się krypta grobowa rodu Czarnieckich z grobem hetmana.
Dzwonnica z XVIII wieku, usytuowana obok kościoła.
Arboretum urządzone w 1963 roku na terenie dawnego parku dworskiego.

Osoby związane z Czarncą

Stefan Czarniecki (ok. 1599–1665) – hetman polny koronny

Przypisy

↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 18995
↑ Wieś Czarnca w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2022-11-08] , liczba ludności na podstawie danych GUS.
↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 171 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22] .
↑ ^a ^b ^c TERYT (Krajowy Rejestr Urzędowego Podziału Terytorialnego Kraju). Główny Urząd Statystyczny. [dostęp 2015-11-18].
↑ ^a ^b Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 13 grudnia 2012 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200)
↑ ^a ^b Kazimierz Rymut: Nazwy miejscowe Polski: historia, pochodzenie, zmiany - praca zbiorowa pod redakcją Kazimierza Rymuta [T. 1-6 i 9]. Kraków: Wydawnictwo Instytutu Języka Polskiego PAN. ISBN 83-85579-29-X.
↑ Józef Szymański, Szlakiem Braci Polskich.Przewodnik turystyczny po Kielecczyźnie, Kielce 1962, s. 144.
↑ Kronika powstań polskich 1794–1944, Marian BM.B. Michalik (red.), EugeniuszE. Duraczyński (oprac.), Warszawa: Wydawnictwo Kronika, 1994, s. 248, ISBN 83-86079-02-9, OCLC 834009097 .

Linki zewnętrzne

Czarnca, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. I: Aa – Dereneczna, Warszawa 1880, s. 741 .
Czarnca, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XV, cz. 1: Abablewo – Januszowo, Warszawa 1900, s. 350 .
Kościół w Czarncy – Fotogaleria

[prng-1] Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 18995

[pwl-2] Wieś Czarnca w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2022-11-08] , liczba ludności na podstawie danych GUS.

[poczta-3] Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 171 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22] .

[teryt-4] TERYT (Krajowy Rejestr Urzędowego Podziału Terytorialnego Kraju). Główny Urząd Statystyczny. [dostęp 2015-11-18].

[Dz.U._29/2013-5] Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 13 grudnia 2012 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200)

[Rymut-6] Kazimierz Rymut: Nazwy miejscowe Polski: historia, pochodzenie, zmiany - praca zbiorowa pod redakcją Kazimierza Rymuta [T. 1-6 i 9]. Kraków: Wydawnictwo Instytutu Języka Polskiego PAN. ISBN 83-85579-29-X.

[Szymański-7] Józef Szymański, Szlakiem Braci Polskich.Przewodnik turystyczny po Kielecczyźnie, Kielce 1962, s. 144.

[8] Kronika powstań polskich 1794–1944, Marian BM.B. Michalik (red.), EugeniuszE. Duraczyński (oprac.), Warszawa: Wydawnictwo Kronika, 1994, s. 248, ISBN 83-86079-02-9, OCLC 834009097 .

[2]

Miasto	Włoszczowa
Części miasta	Biadaszek Chruściel Ewina Górajek Góral Górki Łachowskie Góry Miasto Pasieki Piaski Podzamcze Stara Cegielnia Tarkowa Droga Tarliska Tartak Podlipie Włoszczówka Zielonka Zwierzyniec
Osada	Nadolnik
Osady leśne	Kaleń Klekot Martynnik Wyrąb
Wsie	Bebelno-Kolonia Bebelno-Wieś Boczkowice Czarnca Danków Duży Danków Mały Dąbie Ewina Gościencin Jeżowice Knapówka Kąty Konieczno Kurzelów Kuzki Ludwinów Łachów Międzylesie Motyczno Nieznanowice Ogarka Przygradów Rogienice Rząbiec Silpia Duża Silpia Mała Wola Wiśniowa Wymysłów Wymysłów Kurzelowski
Części wsi	Bieganiec Błonie (Bebelno-Wieś) Błonie (Przygradów) Boczkowice-Kolonia Bór Czechy Danków-Kolonia Dąbrowa Dworskie Pole Dziadówki (Bebelno-Wieś) Dziadówki (Danków Mały) Dziekarnia (Jeżowice) Dziekarnia (Kurzelów) Gościniec Górna Wieś Kobyla Wieś Kolejowa Kolonia Konieczno-Dąbrowa Ku Koniecznu Ługi Małe Huby Młyn Modrzewie Murowaniec Niwa Nowa Wieś Ogrodzanki Okupniki Parasol Pawłów Pękowiec Piaski (Danków Duży) Piaski (Kurzelów) Piaski (Rząbiec) Piątkowisko Piekło Pod Dziadówkami Pod Hubami Pod Lasem Pod Ogarką Pod Rogienicami Pod Szkołą Podłazie Podlesie Pozastodole Półanki Rynek Sobierajka Stara Wieś (Konieczno) Stara Wieś (Przygradów) Wólka Wrzosy Wygoda Wymysłów (Czarnca) Za Górą (Danków Mały) Za Górą (Jeżowice) Za Górą (Kurzelów) Za Przeczkami Zakościele Zapłocie Zaprzeczki Zastaw Zastawie Zielonka
Przysiółki wsi	Michałów Barycz Biadaszek Czeluśnia Dołowatka Dopijów Dronowe Niwy Folwark (Kąty) Folwark (Przygradów) Grobelka Handlarka Jamskie Janów Kamienice Kazubiec Kotowie Lasek Laski Łachowska Piła Mchowie Młynek Mościska Na Polu Niedźwiadek Piły Podlas Podlipie Prządzów Przeczki Sachalin Studzianki Wygwizdów Wymysłów (Czarnca) Wysyce Zwlecza