Kościół św. Katarzyny w Zamościu
 nr rej. kl.V-Oa/18/57 z dnia 20.02.1957 r.oraz A/248 z 20.02.1983 r.[1] | |||||||||||
| kościół filialny | |||||||||||
 Elewacja wschodnia | |||||||||||
| Państwo | |||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Województwo | |||||||||||
| Miejscowość | |||||||||||
| Wyznanie | |||||||||||
| Kościół | |||||||||||
| Parafia |
Zmartwychwstania Pańskiego i św. Tomasza Apostoła w Zamościu | ||||||||||
| Wezwanie | |||||||||||
| |||||||||||
| |||||||||||
Położenie na mapie Zamościa  | |||||||||||
Położenie na mapie Polski  | |||||||||||
Położenie na mapie województwa lubelskiego  | |||||||||||
 50°43′07,6883″N 23°15′08,4323″E/50,718802 23,252342
| |||||||||||
Kościół św. Katarzyny w Zamościu – barokowy kościół na Starym Mieście w Zamościu, wzniesiony w II poł. XVII wieku. Jest to kościół filialny wchodzący w skład parafii katedralnej pw. Zmartwychwstania Pańskiego i św. Tomasza Apostoła.
Bliźniaczą względem zamojskiego kościoła świątynią jest Kościół św. Michała Archanioła w Sandomierzu.
Lokalizacja
[edytuj | edytuj kod]Poreformacki kościół św. Katarzyny znajduje się w północnej części zamojskiej starówki, z głównym wejściem od południa (niewielki placyk J. Jaroszewicza połączony z ul. L. Zamenhofa).
Historia
[edytuj | edytuj kod]Kościół i klasztor reformatów ufundowali IV ordynat zamojski, Marcin Zamoyski oraz Hieronim Żaboklicki[2], ówczesny chorąży bracławski, związany z rodziną Zamoyskich, ojciec Nikodema. Budowa założenia według projektu J. M. Linka miała miejsce w latach 1680–1686. Poświęcenia kościoła dokonał 26 maja 1686 r. biskup chełmski Stanisław Święcicki, nadając mu wezwanie św. Piotra z Alkantary[3].
Okres pod zaborem austriackim
[edytuj | edytuj kod]Po przejęciu miasta przez Austrię dokonano kasaty zakonu reformatów w 1782 r.[3], a w 1806 r. budynki klasztoru i świątynię przeznaczono na magazyn wojsk austriackich. Po 1809 r. opustoszałe zakonne przejęło wojsko stacjonujące w zamojskiej twierdzy[3].
Okres pod zaborem rosyjskim
[edytuj | edytuj kod]Po przejęciu miasta przez kolejnego zaborcę, Rosję, klasztor został rozebrany, a budynek kościoła, tak jak większość pozostałych obiektów w okresie zaborów, pozbawiono wielu elementów architektury i wystroju na styl klasycystyczny, m.in. rozebrano barokowe szczyty oraz sygnatury. Niemniej jednak zachowane zostało barokowe sklepienie krzyżowo-kolebkowe czy też pilastry i płyciny na ścianach od zewnątrz.
Okres po I wojnie światowej
[edytuj | edytuj kod]Po odzyskaniu przez Polskę niepodległości mieścił się tu przez krótki okres teatr, ale ostatecznie, po renowacji w latach 1925–1926, przywrócono budynkowi funkcję kościoła (szkolnego) pw. św. Katarzyny (1927). Podczas II wojny światowej w krypcie pod kościołem ukryto skrzynię z obrazem Hołd pruski Jana Matejki[4].
Okres po II wojnie światowej
[edytuj | edytuj kod]Po II wojnie światowej pojawił się tu marmurowy pomnik z urną wypełnioną prochami profesorów i uczniów zamojskich szkół średnich, jakich pozbawiono życia w czasie tej wojny. Ponadto znajdują się tu relikwie św. Andrzeja Boboli, a od niedawna relikwie św. Pio z Pietrelciny sprowadzone z Włoch. W roku 1939 w podziemiach kościoła przetrzymywano obraz Jana Matejki Hołd Pruski, który był wówczas poszukiwany przez Niemców. Obraz po niecałych trzech miesiącach trafił z powrotem do Krakowa.
Pod koniec lat 90. minionego stulecia przywrócono pierwotny wygląd zewnętrzny kościoła, zwłaszcza dach i szczyty od frontu, pośrodku i przy tylnej ścianie; wzbogacono również elewacje. Później przeprowadzono także prace remontowe wewnątrz świątyni. Po zachodniej stronie, w miejscu dawnego klasztoru, planowana jest budowa „Domu Trzeciego Tysiąclecia im. Kardynała Stefana Wyszyńskiego”[5].
Wyposażenie
[edytuj | edytuj kod]We wnętrzu tego jednonawowego kościoła można zauważyć takie elementy wystroju jak drewniane ołtarze, późnobarokowy obraz św. Katarzyny pod Madonną z Dzieciątkiem (I poł. XVIII wieku), rzeźby aniołów w stylu rokoko oraz obrazy miejscowych malarzy (z XX wieku) przedstawiające m.in. św. Huberta, św. Teresę. Jest tu także chór oparty o 3 arkady z kolumnami.
Otoczenie
[edytuj | edytuj kod]Kościół został także otoczony nowymi murami, a przy wejściu na jego teren od północy stoi pomnik-krzyż poświęcony ofiarom katyńskim z 1940 r.
-
Elewacja południowa z wejściem -
Pomnik-krzyż „Katyń 1940” od północnej strony kościoła
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Rejestr zabytków nieruchomych – województwo lubelskie [online], Narodowy Instytut Dziedzictwa, 30 września 2024 [dostęp 2010-06-11].
- ↑ Przywilej fundacyjny zamojskich Reformatów. 2023-06-04. [dostęp 2024-01-26].
- ↑ a b c Kościół rektoralny pw. Kościół św. Katarzyny - rektorat - Zamość. diecezja.zamojskolubaczowska.pl. [dostęp 2024-01-26].
- ↑ Muzeum Utracone – „Hołd pruski” przedstawia hołd lenny z... | Facebook [online], www.facebook.com [dostęp 2017-12-03] (fr.).
- ↑ Fundacja „Dom Trzeciego Tysiąclecia”.
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Kowalczyk J., Zamość. Przewodnik, Zamość, Zamojski Ośrodek Informacji Turystycznej, 1995.