Józef Kowalczyk

Ten artykuł dotyczy biskupa. Zobacz też: inne osoby noszące takie samo imię i nazwisko.

Józef Kowalczyk

Prymas Polski (2010–2014)
Józef Kowalczyk (2014)
Fiat voluntas Tua Bądź wola Twoja
Kraj działania	Polska
Data i miejsce urodzenia	28 sierpnia 1938 Jadowniki Mokre
Arcybiskup metropolita gnieźnieński
Okres sprawowania	2010–2014
Nuncjusz apostolski w Polsce
Okres sprawowania	1989–2010
Wyznanie	katolicyzm
Kościół	rzymskokatolicki
Diakonat	18 marca 1961
Prezbiterat	14 stycznia 1962
Nominacja biskupia	26 sierpnia 1989
Sakra biskupia	20 października 1989
Odznaczenia
Multimedia w Wikimedia Commons
Cytaty w Wikicytatach

Józef Kowalczyk (ur. 28 sierpnia 1938 w Jadownikach Mokrych) – polski duchowny rzymskokatolicki, doktor prawa kanonicznego, nuncjusz apostolski w Polsce w latach 1989–2010, arcybiskup metropolita gnieźnieński i prymas Polski w latach 2010–2014, od 2014 arcybiskup senior archidiecezji gnieźnieńskiej.

Urodził się 28 sierpnia 1938 w Jadownikach Mokrych. Kształcił się w gimnazjum w Radłowie, maturę zdał w 1955 w Liceum Ogólnokształcącym w Radłowie^[1].

W latach 1956–1962 studiował w Wyższym Seminarium Duchownym „Hosianum” w Olsztynie. Święcenia diakonatu otrzymał 18 marca 1961 przez posługę administratora apostolskiego warmińskiego Tomasza Wilczyńskiego, natomiast święceń prezbiteratu udzielił mu 14 stycznia 1962 w kościele św. Jakuba w Olsztynie biskup Józef Drzazga^[1][2].

Podjęcie dalszych studiów za granicą uniemożliwiły mu władze komunistyczne, które odmówiły wydania paszportu^[3], toteż w 1963 rozpoczął studia na Wydziale Prawa Kanonicznego Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego^[1]. W 1965 wyjechał do Rzymu, gdzie kontynuował studia na Wydziale Prawa Kanonicznego Papieskiego Uniwersytetu Gregoriańskiego. Stopień doktora prawa kanonicznego uzyskał w 1968 na podstawie dysertacji De extraordinario confirmationis ministro. Comparatio inter disciplinam Ecclesiae latinae et Ecclesiarum orientalium (Nadzwyczajny szafarz bierzmowania. Studium porównawcze między dyscypliną Kościoła łacińskiego i Kościołów wschodnich)^[1].

W międzyczasie ukończył kurs kanonicznej praktyki administracyjnej przy Kongregacji Soboru. Odbył też studium przy Tajnym Archiwum Watykańskim, uzyskując dyplom archiwisty, a w latach 1968–1971 studium w Rocie Rzymskiej, które ukończył z tytułem adwokata Roty Rzymskiej^[1].

Od lutego 1962 do czerwca 1963 pracował jako wikariusz w parafii Świętej Trójcy w Kwidzynie. Jednocześnie był katechetą najpierw klas siódmych, następnie klas szóstych z Kwidzyna, a także wszystkich klas w Bądkach i Rozpędzinach^[1].

W czasie pobytu w Rzymie współpracował z Sekretariatem Generalnym Synodu Biskupów. Był zatrudniony w Najwyższym Trybunale Apostolskim Roty Rzymskiej na stanowisku obrońcy węzła małżeńskiego^[4]. W grudniu 1969 został pracownikiem Kongregacji ds. Dyscypliny Sakramentów. Brał udział w organizacji Sekretariatu Synodu Biskupów, a także wspierał sekcję rzymską Ogólnopolskiego Komitetu Beatyfikacji Ojca Maksymiliana Kolbe. W latach 1976–1978 towarzyszył arcybiskupowi Luigiemu Poggiemu, nuncjuszowi apostolskiemu do spraw specjalnych, w podróżach do Polski. Został członkiem Zespołu Stolicy Apostolskiej ds. Stałych Kontaktów roboczych z przedstawicielami rządu PRL^[1].

W październiku 1978 papież Jan Paweł II przeniósł go do Sekretariatu Stanu z poleceniem utworzenia Sekcji Polskiej. Jako jej kierownik brał udział w podróżach apostolskich Jana Pawła II. W 1978 został mianowany przewodniczącym Komisji ds. Publikacji pism Karola Wojtyły z okresu przed wyborem na papieża, którą to funkcję pełnił do 2000^[1]. Był również redaktorem naczelnym polskojęzycznego wydania czternastu tomów nauczania Jana Pawła II^[3]. W 1981 współpracował przy ustanowieniu i opracowaniu statutu Fundacji Jana Pawła II, w której objął funkcję członka Rady Administracyjnej^[1].

W 1977 otrzymał godność kapelana Jego Świątobliwości, a w 1987 prałata honorowego Jego Świątobliwości. Również w 1987 został mianowany kanonikiem rzeczywistym Warmińskiej Kapituły Katedralnej w Olsztynie^[1].

Po przywróceniu stosunków dyplomatycznych między Stolicą Apostolską i Polską Rzeczpospolitą Ludową, 26 sierpnia 1989 papież Jan Paweł II mianował go nuncjuszem apostolskim w Polsce, jednocześnie wynosząc do godności arcybiskupa tytularnego Heraklei. Święcenia biskupie otrzymał 20 października 1989 w bazylice św. Piotra^[1]. Udzielił mu ich Jan Paweł II z towarzyszeniem arcybiskupa Edwarda Cassidy'ego, substytuta ds. Ogólnych Sekretariatu Stanu, i arcybiskupa Francesca Colasuonna, nuncjusza apostolskiego ds. poruczeń i przewodniczącego delegacji Stolicy Apostolskiej do stałych kontaktów roboczych z rządem PRL^[2][5]. Jako dewizę biskupią wybrał słowa: „Fiat voluntas Tua” (Bądź wola Twoja)^[5]. 26 listopada 1989, mszą św. w archikatedrze św. Jana Chrzciciela w Warszawie, zainaugurował misję wobec Kościoła katolickiego w Polsce, natomiast 6 grudnia 1989, złożeniem listów uwierzytelniających na ręce prezydenta PRL Wojciecha Jaruzelskiego w Belwederze, misję wobec państwa i jako dziekana Korpusu Dyplomatycznego w Polsce^[1].

Pełniąc funkcję nuncjusza apostolskiego w Polsce, doprowadził do odtworzenia w 1991 Ordynariatu Polowego Wojska Polskiego. Przygotował reorganizację struktur Kościoła katolickiego w Polsce, wprowadzoną w 1992 bullą Totus Tuus Poloniae populus. Brał udział w negocjacjach konkordat między Stolicą Apostolską i Rzecząpospolitą Polską, który podpisał w 1993. Uczestniczył w przygotowaniach i towarzyszył w podróżach apostolskich do Polski Jana Pawła II w latach 1991, 1995, 1997, 1999, 2002 oraz Benedykta XVI w 2006. Przyczynił się do powołania wydziałów teologicznych na uniwersytetach państwowych w Opolu (1994), Olsztynie (1999), Katowicach (2000), Toruniu (2001) i Szczecinie (2004), a także do przekształcenia Akademii Teologii Katolickiej w Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego (1999). Zainicjował budowę Ośrodka Opiekuńczo-Rehabilitacyjnego w Jadownikach Mokrych, przeznaczonego dla dzieci i młodzieży niepełnosprawnej, oraz znajdującej się przy nim Izby Pamięci Pontyfikatu Ojca Świętego Jana Pawła II^[1].

8 maja 2010 papież Benedykt XVI mianował go arcybiskupem metropolitą gnieźnieńskim i prymasem Polski^[6][7]. 24 czerwca 2010 zakończył misję nuncjusza apostolskiego w Polsce i dziekana Korpusu Dyplomatycznego^[8], a 26 czerwca 2010 odbył ingres do archikatedry gnieźnieńskiej, w trakcie którego kanonicznie objął archidiecezję^[9]. Paliusz metropolitalny odebrał od Benedykta XVI 29 czerwca 2010^[10]. W Konferencji Episkopatu Polski z urzędu, jako prymas Polski, został członkiem Rady Stałej^[11]. 17 maja 2014 papież Franciszek przyjął jego rezygnację z obowiązków arcybiskupa metropolity gnieźnieńskiego^[12][13]. Jednocześnie do czasu kanonicznego objęcia urzędu przez jego następcę, tj. do 7 czerwca 2014, zlecił mu pełnienie funkcji administratora apostolskiego archidiecezji^[14].

Konsekrował 12 biskupów i był współkonsekratorem podczas sakr 10 biskupów^[2].

Postanowieniem marszałka Sejmu Bronisława Komorowskiego wykonującego obowiązki prezydenta RP z 8 czerwca 2010 „za wybitne osiągnięcia w pracy duszpasterskiej oraz działalność na rzecz rozwoju współpracy między Rzecząpospolitą Polską i Stolicą Apostolską” został odznaczony Krzyżem Wielkim Orderu Odrodzenia Polski^[15]. W 2006 otrzymał Wielki Krzyż Zasługi Orderu Zasługi Republiki Federalnej Niemiec^[16], a w 2008 Krzyż Wielki Orderu Zasługi Republiki Portugalskiej^[17]. W 2002 został uhonorowany Krzyżem Pro Piis Meritis zakonu maltańskiego^[1], w zakonie bożogrobców otrzymał rangę Komandora z Gwiazdą^[18].

W 2009 został wyróżniony Odznaką Honorową „Bene Merito”^[19].

Otrzymał tytuł honorowego obywatela: Sandomierza (1992), Kwidzyna (1993), Chojnic (1994), gminy Wietrzychowice (2001), powiatu tarnowskiego (2009)^[1] i Radłowa (2014)^[20].

Tytuł doktora honoris causa przyznały mu: Akademia Rolnicza w Krakowie (1999), Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie (2000)^[1], Katolicki Uniwersytet Lubelski (2001)^[21], Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie (2004) oraz Papieski Wydział Teologiczny we Wrocławiu (2011). Ponadto w 1994 otrzymał Medal Uniwersytetu Opolskiego, a w 2010 tytuł honorowy Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego Jana Pawła II Deo et Patriae deditus (Bogu i Ojczyźnie oddany)^[1].

Został uhonorowany nagrodą „Orli Laur” przez kapitułę konsulów honorowych w Polsce (2005)^[1], statuetką Złotego Hipolita wraz z godnością Wybitnej Osobistości Pracy Organicznej przez Towarzystwo im. Hipolita Cegielskiego (2006)^[22], a także Wielkim Orderem św. Zygmunta diecezji płockiej (1999) i medalem Milito pro Christo Ordynariatu Polowego Wojska Polskiego (2009)^[1].

W 2010 został przyjęty w poczet członków konfraterni zakonu paulinów na Jasnej Górze^[1].

• Nota biograficzna Józefa Kowalczyka w serwisie Prymasa Polski. [dostęp 2021-04-06].
• Nota biograficzna Józefa Kowalczyka na stronie archidiecezji gnieźnieńskiej. [dostęp 2021-04-06].
• Józef Kowalczyk na stronie Konferencji Episkopatu Polski [dostęp 2016-12-27].
• Józef Kowalczyk [online], catholic-hierarchy.org [dostęp 2010-12-06]  (ang.).