Kamienica Pieniążków w Krakowie
 nr rej. A-369 z dnia 20.06.1967
| |
| |
| Państwo | |
|---|---|
| Miejscowość | |
| Adres |
ul. Bracka 10 |
Położenie na mapie Starego Miasta w Krakowie  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa małopolskiego  | |
Położenie na mapie Krakowa  | |
 50°03′35,86″N 19°56′11,01″E/50,059961 19,936392
| |
Kamienica Pieniążków (znana także jako Kamienica Szafrańców) – zabytkowa kamienica, zlokalizowana przy ulicy Brackiej na krakowskim Starym Mieście.
Historia
W I połowie XIV wieku w miejscu obecnej kamienicy wybudowano kamienny, jednotraktowy dom, zajmujący przyuliczną część pierwotnej działki lokacyjnej. W II połowie XIV wieku został on podzielony na dwie kamienice. Kamienica północna zwana była Kamienicą Szafrańców lub Kamienicą Żywieckiego. W XV wieku otrzymała ona murowaną oficynę tylną. W latach 1542–1545 została wyremontowana i przebudowana według projektu M. Castigllionego dla starosty chęcińskiego H. Szafrańca. Kamienica południowa zwana była Kamienicą Kłosowiczowską. Była ona własnością rodzin patrycjuszowskich. W XV wieku otrzymała oficynę tylną. Po 1551 domy zostały tymczasowo scalone przez M. Ligęzę i otrzymały wspólną renesansową fasadę, wzniesiono też drugie piętro. Po ponownym podziale, w XVII wieku, kamienica północna należała do Żywieckich, a południowa do Kłosowiczów. W tym czasie dokonano zmian we wnętrzach oraz nadbudowano oficyny tylne o drugie piętra.[1].
W I połowie XVIII wieku domy zostały ostatecznie scalone w jedną kamienicę, która otrzymała późnobarokową fasadę. Inwestorką tych prac była wojewodzina inflancka H. Morsztynowa. W czwartej ćwierci XVIII budynek należał do Grabowskich, a w drugiej ćwierci XIX wieku do kupca Karola Treutlera. Kamienica spłonęła podczas wielkiego pożaru Krakowa w 1850. Odbudowana została w 1853. W trzeciej ćwierci XIX wieku była własnością rodziny Pieniążków. W 1871 wzniesiono oficyny boczne z parterowymi loggiami. W 1945, podczas wyzwalania Krakowa przez Armię Czerwoną, doszło do znacznego uszkodzenia przez bombę portalu północnego, który odtworzono w 1958. W latach 1974–1982 kamienica przeszła generalny remont konserwatorski, podczas którego zrekonstruowano renesansowe okna oraz barokowy portal południowy, odsłonięto detale we wnętrzach oraz zburzono oficyny, przenosząc kolumny loggi do pergoli. W latach 90. XX wieku zaadaptowano pomieszczenia parteru na bank[1]. Obecnie budynek jest własnością Urzędu Miasta Krakowa. Mieści on m.in. Miejskie Centrum Dialogu[2].
20 kwietnia 1982 kamienica została wpisana do rejestru zabytków[3].
Architektura
Kamienica ma trzy kondygnacje. Fasada, o sześciu osiach, obłożona jest kamiennymi płytami. W pierwszej i szóstej osi parteru znajdują się półkoliście zwieńczone portale. Portal północny posiada opaskę z herbem Odrowąż w kluczu, ujęty jest dwoma prostokątnymi półkolumnami i zwieńczony trójkątnym, niedomkniętym frontonem, w którego tympanonie znajduje się puste, prostokątne obramienie uszate, z którego dolnych rogów wychodzą dwie woluty. Portal południowy ujęty jest dwoma, ukośnie ustawionymi półkolumnami i zwieńczony gzymsem. Okna pierwszego piętra posiadają zrekonstruowaną dekorację renesansową. Budynek wieńczy szeroki gzyms koronujący[1].
We wnętrzach kamienicy zachowało się kilka gotyckich portali i renesansowy wystrój tzw. izby „na zadzi” z kolumną międzyokienną o unikatowej dekoracji i zdobionym stropem[1].