Derażnia

Derażnia
Деражня
	; Dworzec kolejowy
	Herb
Państwo	Ukraina
Obwód	chmielnicki
Rejon	chmielnicki
Burmistrz	Andrij Kowpak
Powierzchnia	17,55 km²
Populacja (2016); • liczba ludności	; 10 352
Nr kierunkowy	+380-3856
Kod pocztowy	32200-32205
	Położenie na mapie obwodu chmielnickiego Derażnia
	Położenie na mapie Ukrainy Derażnia
	49°16′N 27°26′E/49,266667 27,433333
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Hasło w Wikisłowniku

Derażnia (ukr. Деражня) – miasto na Ukrainie, w obwodzie chmielnickim, w rejonie chmielnickim, nad rzeką Wowk, siedziba hromady^[1]. W 2016 roku liczyło ok. 10,4 tys. mieszkańców^[2].

Historia

Derażnia została założona w 1431 roku. Od 1434 leżała w granicach nowo utworzonego województwa podolskiego Korony Królestwa Polskiego. W 1567 Derażnię najechali Tatarzy, a w 1648 Kozacy. Za panowania Wazów otrzymała magdeburskie prawa miejskie. W 1672 utracona na rzecz Imperium Osmańskiego, zdobyta po 10 latach przez króla Jana III Sobieskiego.

W 1779 roku do dóbr derażniańskich należały: Huta Nowa, Huta Stara^[3], Kalna Derażnia, Karyczyńce Wołoskie, Karyczyńce Pilipowskie, Kryniczne, Majdan Hatniański, Majdan Nowy, Majdan Stary, Niżne(inne języki)Nyżnie (obwód chmielnicki)^[4], Słobódka-Kalniańska, Szarki^[5]^[6]. Właścicielem został wówczas warszawski bankier Piotr Tepper.

W 1793 zajęta przez Imperium Rosyjskie w II rozbiorze Polski. Pod zaborami siedziba gminy Derażnia w powiecie latyczowskim guberni podolskiej. Na przełomie XVIII i XIX w. często zmieniała właścicieli. W latach 1820–1844 była posiadłością Moszyńskich, a następnie Raciborowskich, którzy wznieśli nowy pałac. W 1897 Derażnię zamieszkiwało 6118 osób.

W 1919 i 1920 administrowana przez Polskę jako część okręgu podolskiego Zarządu Cywilnego Ziem Wołynia i Frontu Podolskiego, jednakże ostatecznie pozostała za wschodnią granicą Polski, a od 1922 należała do ZSRR. W latach 1941–1944 była okupowana przez Niemcy.

W 1937 roku, w okresie nasilenia się antypolskich represji, doszczętnie zniszczony został kościół parafialny^[7], wzniesiony jeszcze w 1840. Odbudowany w 2000 roku, jednak w innym stylu architektonicznym oraz w innej lokalizacji^[8].

Podczas okupacji hitlerowskiej, w lipcu 1941 roku Niemcy utworzyli getto dla żydowskich mieszkańców. Przebywało w nim około 2000 osób. 20 września 1942 roku Niemcy zlikwidowali getto, a Żydów zamordowali w okolicy miasta^[9].

Zabytki

zamek, nieistniejący, tradycyjnie wybudowany na planie kwadratu, w ówczesnym stylu przy użyciu gliny; prawdopodobnie w północno-zachodnim narożniku znajdował się bastion, jak baszta w południowo-zachodnim. Wejście do zamku było w południowym wale, choć w południowo-zachodnim narożniku byłoby bardziej praktyczne^[10]
Pałac Raciborowskich – pałac wybudowany w 1780 roku przez Piotra Teppera^[11], przebudowany przez Raciborowskich
gmach ziemstwa z 1901 r.
kilka domów z przełomu XIX i XX w.
Kościół rzymskokatolicki pw. św. Anny, wybudowany w 1840 roku przez rodzinę Raciborowskich. Zniszczony w latach 30. przez władze radzieckie. Odbudowany w 2000 roku.

Pałac Raciborowskich
Kamienica z 1912 r.
Gmach ziemstwa
Kościół św. Anny w Derażni

Przypisy

↑ ShieldSquare Captcha [online], www.kmu.gov.ua [dostęp 2022-06-14] (ang.).
↑ http://ukrstat.gov.ua/druk/publicat/kat_u/2016/zb/06/zb_chnnu2016pdf.zip
↑ Huta (12) Stara, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. III: Haag – Kępy, Warszawa 1882, s. 234 .
↑ Niżne nad Wołkiem (...), [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. VII: Netrebka – Perepiat, Warszawa 1886, s. 169 .
↑ Szarki (1), [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XI: Sochaczew – Szlubowska Wola, Warszawa 1890, s. 796 .
↑ Derażnia, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. I: Aa – Dereneczna, Warszawa 1880, s. 958 .
↑ MariaM. Kalas MariaM., Ks. Józef Kuczyński, proboszcz barski, [w:] Wołanie z Wołynia, Kościół Rzymskokatolicki na Ukrainie, 2018 (4 (143)), s. 23 (pol.).
↑ Костел Св. Анны, Деражня [online], UA.IGotoWorld.com [dostęp 2024-01-05] .
↑ Geoffrey P.G.P. Megargee Geoffrey P.G.P. (red.), Encyclopedia of camps and ghettos, 1933-1945, t. II, part B, s. 1347 .
↑ Деражня: замок и городские укрепления
↑ RomanR. Aftanazy RomanR., Dzieje rezydencji na dawnych kresach Rzeczypospolitej, wyd. drugie przejrzane i uzupełnione, t. 9: Województwo podolskie, Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1996, s. 72-74, ISBN 83-04-04268-1, ISBN 83-04-03701-7 (całość) .

[1] ShieldSquare Captcha [online], www.kmu.gov.ua [dostęp 2022-06-14] (ang.).

[2] ttp://ukrstat.gov.ua/druk/publicat/kat_u/2016/zb/06/zb_chnnu2016pdf.zip

[3] Huta (12) Stara, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. III: Haag – Kępy, Warszawa 1882, s. 234 .

[4] Niżne nad Wołkiem (...), [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. VII: Netrebka – Perepiat, Warszawa 1886, s. 169 .

[5] Szarki (1), [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XI: Sochaczew – Szlubowska Wola, Warszawa 1890, s. 796 .

[6] Derażnia, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. I: Aa – Dereneczna, Warszawa 1880, s. 958 .

[7] MariaM. Kalas MariaM., Ks. Józef Kuczyński, proboszcz barski, [w:] Wołanie z Wołynia, Kościół Rzymskokatolicki na Ukrainie, 2018 (4 (143)), s. 23 (pol.).

[8] Костел Св. Анны, Деражня [online], UA.IGotoWorld.com [dostęp 2024-01-05] .

[9] Geoffrey P.G.P. Megargee Geoffrey P.G.P. (red.), Encyclopedia of camps and ghettos, 1933-1945, t. II, part B, s. 1347 .

[10] Деражня: замок и городские укрепления

[Aftanazy-11] RomanR. Aftanazy RomanR., Dzieje rezydencji na dawnych kresach Rzeczypospolitej, wyd. drugie przejrzane i uzupełnione, t. 9: Województwo podolskie, Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1996, s. 72-74, ISBN 83-04-04268-1, ISBN 83-04-03701-7 (całość) .

[1]