Amadeusz (film)

Amadeusz
Amadeus
	; Logo filmu
Gatunek	biograficzny; dramat; muzyczny
Rok produkcji	1984
Data premiery	6 września 1984; 31 grudnia 1990 (Polska)
Kraj produkcji	Stany Zjednoczone
Język	angielski
Czas trwania	160 min; 180 min wersja reżyserska (2002)
Reżyseria	Miloš Forman
Scenariusz	Peter Shaffer
Główne role	Tom Hulce; F. Murray Abraham; Elizabeth Berridge; Simon Callow; Roy Dotrice
Zdjęcia	Miroslav Ondříček
Scenografia	Karel Cerný
Kostiumy	Theodor Pištěk; Christian Thuri
Montaż	Michael Chandler; Nena Danevic; Michael Magill
Produkcja	Saul Zaentz
Wytwórnia	The Saul Zaentz Company
Dystrybucja	Orion Pictures
Budżet	18 000 000 USD
	Nagrody
	8 Oscarów w roku 1984; 3 nominacje do Oscara
	Cytaty w Wikicytatach

Amadeusz (ang. Amadeus) – amerykański dramat biograficzny z 1984 roku w reżyserii Miloša Formana. Film oparty został na sztuce Petera Shaffera pod tym samym tytułem (który był również współautorem scenariusza). Dzieło przedstawia życie i twórczość Wolfganga Amadeusa Mozarta na dworze cesarza Józefa II z perspektywy Antonia Salieriego, nadwornego kompozytora cesarza.

Fabuła

Tytułowy Wolfgang Amadeus Mozart jest wspominany przez śmiertelnego wroga Antonio Salieriego, nadwornego kompozytora Józefa II. W pełni docenia on i wielbi talent Mozarta, który właśnie przybył na dwór. Podziw do muzyki młodzieńca kontrastuje z niechęcią do obscenicznego trybu życia Mozarta i doprowadza go wkrótce do obsesji na punkcie Wolfganga. Salieri obwinia Boga o obdarowanie talentem wulgarnego małego człowieka o sprośnym chichocie. Misterną intrygą postanawia zniszczyć wybrańca Bożego.

Obsada

F. Murray Abraham – Antonio Salieri
Tom Hulce – Wolfgang Amadeus Mozart
Elizabeth Berridge – Constanze Mozart
Simon Callow – Emanuel Schikaneder
Roy Dotrice – Leopold Mozart
Christine Ebersole – Katerina Cavalieri
Jeffrey Jones – cesarz Józef II

Początkowo rolę Konstancji Mozart otrzymała Meg Tilly, jednak zaraz po przyjeździe na miejsce zdjęć skręciła nogę i lekarze orzekli, że będzie przez kilka tygodni unieruchomiona. W związku z tym szybko zorganizowano kolejny casting, w wyniku którego rolę powierzono Elizabeth Berridge.

Produkcja

Mimo że Wolfgang Amadeus Mozart spędził swoje życie w Wiedniu, Miloš Forman zdecydował się nakręcić film w swojej rodzinnej Pradze. Scenę wprowadzającą nakręcono w budynku Invalidovna^[1].

Fakty i mity

Film ten nie jest oparty na faktach. Prawdą jest, że Antonio Salieri lubił muzykę Mozarta, a na łożu śmierci w demencji starczej przyznał się do zabicia kompozytora. Jednak fakty przeczą temu wyznaniu, bowiem w ciele Mozarta nie odkryto śladu trucizny ani ran. Jego śmierć powszechnie przypisuje się częstym wówczas chorobom, np. gruźlicy, zapaleniu opon mózgowych lub chorobie nerek.

W filmie Salieri wciela się w osobę tajemniczego nieznajomego, który zamawia u Mozarta Requiem. Nie jest to jednak zwyczajna wizyta. Ta wizyta wprawia w przerażenie Mozarta i zmusza do stworzenia jednej z najbardziej znanych mszy żałobnych. W rzeczywistości msza była zamówiona przez hrabiego Franza von Walsegg-Stuppacha, który wysłał w tym celu swojego służącego.

Żona Mozarta, Konstancja jest przedstawiona jako głupiutka towarzyszka życia Mozarta, którą jednak bezsprzecznie kochał. Wolfgang kochał swoją żonę, jednak wcześniej jego serce należało do jej siostry.

Wygląd Mozarta pokazany w filmie jest niemal doskonały. Był on niedużym mężczyzną o „nalanej twarzy” (cyt. zeznanie świadka), na pierwszy rzut oka bardzo niepozornym. Niezapomniany śmiech Mozarta ukazany w filmie był podobno jedną z charakterystycznych cech prawdziwego Wolfganga.

Utwory Mozarta wykorzystane w filmie

Symfonia nr 25 g-moll KV 183
- Allegro con brio
Symfonia nr 29 A-dur KV 201
- Allegro moderato
Koncert na dwa fortepiany nr 10 Es-dur KV 365
- Rondo: Tempo di Menuetto
Uprowadzenie z seraju (KV 384)
- Martern aller Arten
- Finał turecki
Symfonia koncertująca Es-dur KV 364
- Allegro maestoso
Koncert fortepianowy nr 20 d-moll KV 466
- Romanze
- Allegro
Koncert fortepianowy nr 22 Es-dur KV 482
- Allegro
Wesele Figara (KV 492)
- Ecco la Marcia
- Ah Tutti Contenti
- Cinque... dieci... venti... trenta...
Kontredans (KV 33b)
Don Giovanni (KV 527)
- Uwertura
- La ci darem la mano
- Scena z Komandorem
Zaide (KV 344)
- Ruhe Sanft
Czarodziejski flet (KV 620)
- Uwertura
- Der Hölle Rache kocht in meinem Herzen
- Ein Mädchen oder Weibchen
- Pa-pa-pa-Papagena! Pa-pa-pa-Papageno!
Serenada nr 13 G-dur (Eine kleine Nachtmusik (KV 525))
Gran Partita (KV 361)
- Menuetto – Trio I – Trio II
Koncert na flet, harfę i orkiestrę (KV 299)
Kontredans „Non piu andrai” (wariacja na temat marsza Salierego) KV 609
Requiem d-moll (KV 626)
- Introitus
- Dies Irae
- Rex Tremendae Majestatis
- Confutatis
- Lacrimosa
Wielka Msza c-moll (KV 427)
- Kyrie

Nagrody

1984: Oscar dla Najlepszego filmu
1985: Złoty Glob dla Najlepszego filmu dramatycznego

Zobacz też

Lista stu najlepszych amerykańskich filmów według AFI

Przypisy

↑ The Best Films Shot in Prague You Should See Before Visiting. pragueurbanadventures.com, 2020-01-27. [dostęp 2021-01-18]. [zarchiwizowane z tego adresu (2021-01-27)]. (ang.).

Linki zewnętrzne

Amadeusz w bazie IMDb (ang.)
Amadeusz w bazie Filmweb
Opis jakie utwory i w której scenie pojawiają się w filmie (ang.)
Strona główna filmu w Warner Bros. movies.warnerbros.com. [zarchiwizowane z tego adresu (2007-04-29)]. (ang.).
Amadeusz Milosa Formana
„Amadeusz” Milosza Formana. Część I, Część II

[1] The Best Films Shot in Prague You Should See Before Visiting. pragueurbanadventures.com, 2020-01-27. [dostęp 2021-01-18]. [zarchiwizowane z tego adresu (2021-01-27)]. (ang.).

[1]

1960–69	Czarny Piotruś (1963) Miłość blondynki (1965) Pali się, moja panno (1967)
1970–79	Odlot (1971) Lot nad kukułczym gniazdem (1975) Hair (1979)
1980–89	Ragtime (1981) Amadeusz (1984) Valmont (1989)
1990–99	Skandalista Larry Flynt (1996) Człowiek z księżyca (1999)
2000–09	Duchy Goi (2006)

1920–1939	Skrzydła / Wschód słońca (1928) Melodia Broadwayu (1929) Na Zachodzie bez zmian (1930) Cimarron (1931) Ludzie w hotelu (1932) Kawalkada (1933) Ich noce (1934) Bunt na Bounty (1935) Wielki Ziegfeld (1936) Życie Emila Zoli (1937) Cieszmy się życiem (1938) Przeminęło z wiatrem (1939)
1940–1959	Rebeka (1940) Zielona dolina (1941) Pani Miniver (1942) Casablanca (1943) Idąc moją drogą (1944) Stracony weekend (1945) Najlepsze lata naszego życia (1946) Dżentelmeńska umowa (1947) Hamlet (1948) Gubernator (1949) Wszystko o Ewie (1950) Amerykanin w Paryżu (1951) Największe widowisko świata (1952) Stąd do wieczności (1953) Na nabrzeżach (1954) Marty (1955) W 80 dni dookoła świata (1956) Most na rzece Kwai (1957) Gigi (1958) Ben-Hur (1959)
1960–1979	Garsoniera (1960) West Side Story (1961) Lawrence z Arabii (1962) Przygody Toma Jonesa (1963) My Fair Lady (1964) Dźwięki muzyki (1965) Oto jest głowa zdrajcy (1966) W upalną noc (1967) Oliver! (1968) Nocny kowboj (1969) Patton (1970) Francuski łącznik (1971) Ojciec chrzestny (1972) Żądło (1973) Ojciec chrzestny II (1974) Lot nad kukułczym gniazdem (1975) Rocky (1976) Annie Hall (1977) Łowca jeleni (1978) Sprawa Kramerów (1979)
1980–1999	Zwyczajni ludzie (1980) Rydwany ognia (1981) Gandhi (1982) Czułe słówka (1983) Amadeusz (1984) Pożegnanie z Afryką (1985) Pluton (1986) Ostatni cesarz (1987) Rain Man (1988) Wożąc panią Daisy (1989) Tańczący z wilkami (1990) Milczenie owiec (1991) Bez przebaczenia (1992) Lista Schindlera (1993) Forrest Gump (1994) Braveheart. Waleczne serce (1995) Angielski pacjent (1996) Titanic (1997) Zakochany Szekspir (1998) American Beauty (1999)
2000–2019	Gladiator (2000) Piękny umysł (2001) Chicago (2002) Władca Pierścieni: Powrót króla (2003) Za wszelką cenę (2004) Miasto gniewu (2005) Infiltracja (2006) To nie jest kraj dla starych ludzi (2007) Slumdog. Milioner z ulicy (2008) The Hurt Locker. W pułapce wojny (2009) Jak zostać królem (2010) Artysta (2011) Operacja Argo (2012) Zniewolony (2013) Birdman (2014) Spotlight (2015) Moonlight (2016) Kształt wody (2017) Green Book (2018) Parasite (2019)
2020–2039	Nomadland (2020) CODA (2021) Wszystko wszędzie naraz (2022) Oppenheimer (2023)

1950-1969	Miejsce pod słońcem (1951) Największe widowisko świata (1952) Na nabrzeżach (1954) Na wschód od Edenu (1955) W 80 dni dookoła świata (1956) Most na rzece Kwai (1957) Ucieczka w kajdanach (1958) Ben Hur (1959) Spartakus (1960) Działa Navarony (1961) Lawrence z Arabii (1962) Kardynał (1963) Becket (1964) Doktor Żywago (1965) Oto jest głowa zdrajcy (1966) W upalną noc (1967) Lew w zimie (1968) Anna tysiąca dni (1969)
1970–1989	Love Story (1970) Francuski łącznik (1971) Ojciec chrzestny (1972) Egzorcysta (1973) Chinatown (1974) Lot nad kukułczym gniazdem (1975) Rocky (1976) Punkt zwrotny (1977) Midnight Express (1978) Sprawa Kramerów (1979) Zwyczajni ludzie (1980) Nad złotym stawem (1981) E.T. (1982) Czułe słówka (1983) Amadeusz (1984) Pożegnanie z Afryką (1985) Pluton (1986) Ostatni cesarz (1987) Rain Man (1988) Urodzony 4 lipca (1989)
1990-2009	Tańczący z wilkami (1990) Bugsy (1991) Zapach kobiety (1992) Lista Schindlera (1993) Forrest Gump (1994) Rozważna i romantyczna (1995) Angielski pacjent (1996) Titanic (1997) Szeregowiec Ryan (1998) American Beauty (1999) Gladiator (2000) Piękny umysł (2001) Godziny (2002) Władca Pierścieni: Powrót króla (2003) Aviator (2004) Tajemnica Brokeback Mountain (2005) Babel (2006) Pokuta (2007) Slumdog. Milioner z ulicy (2008) Avatar (2009)
2010-2029	The Social Network (2010) Spadkobiercy (2011) Operacja Argo (2012) Zniewolony (2013) Boyhood (2014) Zjawa (2015) Moonlight (2016) Trzy billboardy za Ebbing, Missouri (2017) Bohemian Rhapsody (2018) 1917 (2019) Nomadland (2020) Psie pazury (2021) Fabelmanowie (2022) Oppenheimer (2023)