Przejdź do zawartości

Nidek: Różnice pomiędzy wersjami

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
[wersja przejrzana][wersja przejrzana]
Usunięta treść Dodana treść
m dr
 
(Nie pokazano 9 pośrednich wersji utworzonych przez tego samego użytkownika)
Linia 1: Linia 1:
{{NPAfrgm|https://zspnidek.pl/szkola-podstawowa/historia-szkoly}}
{{Polska miejscowość infobox
{{Polska miejscowość infobox
|nazwa = Nidek
|nazwa = Nidek
Linia 24: Linia 23:
}}
}}
'''Nidek''' – [[wieś]] w [[Polska|Polsce]] położona w [[województwo małopolskie|województwie małopolskim]], w [[powiat wadowicki|powiecie wadowickim]], w [[Wieprz (gmina)|gminie Wieprz]], przy szosie lokalnej [[Andrychów]] – Osiek (8&nbsp;km od Andrychowa). Znajduje się ona na terenie [[mezoregion]]u [[Podgórze Wilamowickie]] stanowiącego część [[Makroregion (geografia)|makroregionu]] [[Kotlina Oświęcimska|Kotliny Oświęcimskiej]], ma charakter [[Wysoczyzna|wysoczyzny]]<ref>J. Kondracki, ''Geografia regionalna Polski'', PWN, Warszawa 2002.</ref>.
'''Nidek''' – [[wieś]] w [[Polska|Polsce]] położona w [[województwo małopolskie|województwie małopolskim]], w [[powiat wadowicki|powiecie wadowickim]], w [[Wieprz (gmina)|gminie Wieprz]], przy szosie lokalnej [[Andrychów]] – Osiek (8&nbsp;km od Andrychowa). Znajduje się ona na terenie [[mezoregion]]u [[Podgórze Wilamowickie]] stanowiącego część [[Makroregion (geografia)|makroregionu]] [[Kotlina Oświęcimska|Kotliny Oświęcimskiej]], ma charakter [[Wysoczyzna|wysoczyzny]]<ref>J. Kondracki, ''Geografia regionalna Polski'', PWN, Warszawa 2002.</ref>.

== Części wsi ==
{| class="wikitable" width="60%"
|+ Integralne części wsi Nidek{{r|R2013|teryt|KSNG}}
|-
! SIMC !! Nazwa !! Rodzaj
|-
|0075788 || Berno || część wsi
|-
|0075854 || Buk || przysiółek
|-
|0075794 || Dół || część wsi
|-
|0075802 || Folwark || część wsi
|-
|0075819 || Góra || część wsi
|-
|0075825 || Kwiczale || część wsi
|-
|0075831 || Nowy Świat || część wsi
|-
|0075860 || Podlesie || przysiółek
|-
|0075848 || Prebenda || część wsi
|}

== Nazwy ulic ==
{| class="wikitable" width="50%"
|+ Ulice wsi Nidek<ref name="autonazwa1">{{Cytuj |url = http://www.wieprz.pl/newsy,513-ulice-we-frydrychowicach--gieraltowiczkach-i-nidku |tytuł = Urząd Gminy Wieprz – Ulice we Frydrychowicach, Gierałtowiczkach i Nidku |opublikowany = www.wieprz.pl |data dostępu = 2016-02-04 |archiwum = https://web.archive.org/web/20180510184327/http://www.wieprz.pl/newsy,513-ulice-we-frydrychowicach--gieraltowiczkach-i-nidku |zarchiwizowano = 2018-05-10}}</ref>
|-
| ul. Berno || ul. Dolna || ul. Graniczna
|-
| ul. Kasztanowa || ul. Leśna || ul. Lipowa
|-
| ul. Malinowa || ul. Ogrodowa || ul. Podlas
|-
| ul. Pogodna || ul. Różana || ul. Słoneczna
|-
| ul. Sosnowa || ul. Spacerowa || ul. Spokojna
|-
| ul. św. Barbary || ul. św. Floriana || ul. św. Jana Pawła II
|-
| ul. św. Judy Tadeusza || ul. św. Szymona || ul. Widokowa
|-
| ul. Wrzosowa || ul. Wspólna || [http://www.wieprz.pl/!data/pliki/mapy/nidek.jpg MAPA – nazwy ulic]<ref name="autonazwa1" />
|}


== Historia ==
== Historia ==
Linia 76: Linia 29:
W 1555 roku kościół w Nidku przeszedł w ręce protestantów i od tego momentu przez ponad 100 lat pełnił funkcję najpierw [[zbór|zboru]] [[kalwinizm|kalwińskiego]], a potem [[Bracia polscy|braci polskich]].
W 1555 roku kościół w Nidku przeszedł w ręce protestantów i od tego momentu przez ponad 100 lat pełnił funkcję najpierw [[zbór|zboru]] [[kalwinizm|kalwińskiego]], a potem [[Bracia polscy|braci polskich]].


27 stycznia 1945 r. w rejonie kościoła w Nidku, cmentarza i Górnego Nidku w kierunku Berna rozgorzały walki pomiędzy broniącymi się Niemcami a [[Armia Czerwona|Armią Radziecką]]. Zginęły w ich wyniku 4 osoby. Granatami zburzony został dom dworski dla służby, tzw. hotel, położony obok cmentarza. Kościół trafiony został 2 granatami. Ołtarz „wielki” w dużej części uległ zniszczeniu. Ucierpiały także figury świętych, Stacje Męki Pańskiej oraz kolumna podtrzymująca chór z organami<ref>{{Cytuj |url = http://www.wieprz.pl/156-zabytki,160-zabytkowy-kosciol-w-nidku |tytuł = Urząd Gminy Wieprz<!-- Tytuł wygenerowany przez bota --> |opublikowany = www.wieprz.pl |język = pl |data dostępu = 2017-11-25 |archiwum = https://web.archive.org/web/20170314213922/http://wieprz.pl/156-zabytki,160-zabytkowy-kosciol-w-nidku |zarchiwizowano = 2017-03-14}}</ref>.
27 stycznia 1945 r. w rejonie kościoła w Nidku, cmentarza i Górnego Nidku w kierunku Berna rozgorzały walki pomiędzy broniącymi się Niemcami a [[Armia Czerwona|Armią Radziecką]] w wyniku osoby. Granatami zburzony został dom dworski dla służby, tzw. hotel, położony obok cmentarza. Kościół trafiony został granatami „wielki” w dużej części uległ zniszczeniu. Ucierpiały także figury świętych, Stacje Męki Pańskiej oraz kolumna podtrzymująca chór z organami<ref>{{Cytuj |url = http://www.wieprz.pl/156-zabytki,160-zabytkowy-kosciol-w-nidku |tytuł = Urząd Gminy Wieprz<!-- Tytuł wygenerowany przez bota --> |opublikowany = www.wieprz.pl |język = pl |data dostępu = 2017-11-25 |archiwum = https://web.archive.org/web/20170314213922/http://wieprz.pl/156-zabytki,160-zabytkowy-kosciol-w-nidku |zarchiwizowano = 2017-03-14}}</ref>.


[[Podział administracyjny Polski (1975–1998)|W latach 1975–1998]] miejscowość administracyjnie należała do [[województwo bielskie|województwa bielskiego]].
[[Podział administracyjny Polski (1975–1998)|W latach 1975–1998]] miejscowość administracyjnie należała do [[województwo bielskie|województwa bielskiego]].
Linia 84: Linia 37:
* Kościół parafialny pw. św. Szymona i św. Judy.<br />Drewniany kościół pochodzi z 1539 roku, ma konstrukcję zrębową, z wieżą na słup, ściany na zewnątrz częściowo obite gontami, dach o jednej kalenicy, gontowy. Od wsch., pn. i płd. kościół otaczają soboty, przy wieży są szalowane. Od drugiej połowy XVI w. do 1669 roku był [[zbór|zborem]] [[kalwinizm|kalwińskim]] oraz [[Bracia polscy|braci polskich]]. Wieżyczka na sygnaturkę kształtu barokowego.
* Kościół parafialny pw. św. Szymona i św. Judy.<br />Drewniany kościół pochodzi z 1539 roku, ma konstrukcję zrębową, z wieżą na słup, ściany na zewnątrz częściowo obite gontami, dach o jednej kalenicy, gontowy. Od wsch., pn. i płd. kościół otaczają soboty, przy wieży są szalowane. Od drugiej połowy XVI w. do 1669 roku był [[zbór|zborem]] [[kalwinizm|kalwińskim]] oraz [[Bracia polscy|braci polskich]]. Wieżyczka na sygnaturkę kształtu barokowego.
* Zespół dworsko-parkowy.<br />Dwór z końca XVIII w., murowany, parterowy, z facjatką, dach czterospadowy. Przed frontową facjatką jest ganek o dwóch kondygnacjach z kolumnami i półkolumnami na parterze i czterema słupami na piętrze.
* Zespół dworsko-parkowy.<br />Dwór z końca XVIII w., murowany, parterowy, z facjatką, dach czterospadowy. Przed frontową facjatką jest ganek o dwóch kondygnacjach z kolumnami i półkolumnami na parterze i czterema słupami na piętrze.

== Ochotnicza straż pożarna ==
[[Ochotnicza straż pożarna w Polsce|Ochotnicza Straż Pożarna]] w Nidku powstała w 1924 roku, jako wynik troski mieszkańców przed zagrożeniami pożarowymi. Założycielami straży byli następujący druhowie: Michał Dębiński, Paweł Walitza – byli właściciele dóbr ziemskich w Nidku, oraz Józef Szemik – pierwszy komendant, Andrzej Kania, Franciszek Mieszczak, Antoni Matusiak. Pierwsi członkowie to: Damian Kasperek, Gerwazy Kuś, Karol Rajda, Władysław Saferna, Jan Miłoń, Michał Niedziela.

W 1928 roku ufundowano [[sztandar]], który ukrywany w czasie okupacji, służy do dnia dzisiejszego. W tym samym czasie za sprawą pana Walitzy nabyto w Czechosłowacji konną [[sikawka|sikawkę]], która w akcjach bojowych i zawodach pożarniczych, za sprawą dobrze wyszkolonych strażaków, służyła długo i bardzo efektywnie. Zachowała się do dziś i mimo sędziwego wieku ponad 80 lat, jest technicznie sprawna, o czym mieszkańcy Nidku mogli się przekonać podczas uroczystości poświęcenia nowego samochodu strażackiego. W latach trzydziestych wybudowano małą [[remiza strażacka|remizę strażacką]], która znajdowała się w dolnej części Nidku, obok sklepu GS Andrychów (obecnie „Wizan”). W czasie okupacji członkowie, którzy nie byli wysiedlani musieli służyć przymusowo w OSP zwanej „Fajermany”.

Trzeba nadmienić, że niektórzy strażacy brali udział w ukryciu dzwonu kościelnego, którego dźwięki możemy podziwiać do dziś.

Zaraz po wyzwoleniu w maju 1945 roku byli członkowie zarządu wciągnęli w szeregi straży pożarnej młodzież męską i żeńską. Utworzono zespół teatralny, który wspólnie z organizacją młodzieżową [[Związek Młodzieży Wiejskiej RP „Wici”|RP Wici]] wystawił wiele sztuk teatralnych i urządzał festyny, a z uzyskanych dochodów w 1958 roku zakupiono pierwszą motopompę marki Leopolia. Przymierzano się też do budowy świetlicy OSP. Projekt upadł z powodu rywalizacji Nidku Górnego i Dolnego. Brak było zgody na lokalizację budynku. W międzyczasie przebudowano stajnię z posiadłości dworskiej na świetlicę i Klub Rolnika. W latach sześćdziesiątych Straż zakupiła od OSP Kozy zdezelowany samochód czeski marki [[Tatra (przedsiębiorstwo)|„Tatra”]], który pochłonął wiele oszczędności.

Z końcem lat sześćdziesiątych miejsce „Tatry” zajął DODGE z demobilu wojskowego. Dzięki usilnym staraniom członków OSP i aktywu wiejskiego pod koniec lat sześćdziesiątych powrócono ponownie do tematu budowy remizy. Wszystkie siły i środki OSP skierowane zostały na plac budowy. Dużej pomocy udzielała Rada Powiatowa z Wadowic, wspólnie z Powiatową Komendą Straży Pożarnych. Budynek oddano do użytku w 1973 r. Został on następnie przejęty przez Urząd Gminy w Wieprzu i przyjął nazwę Wiejskiego [[Dom kultury|Domu Kultury]]. W tym czasie OSP gnieździła się w pomieszczeniach garażowych. W 1975 r. dzięki staraniom Zarządu otrzymano z WSW Andrychów typowy lekki samochód pożarniczy „GLM ŻUK”.

W 1976 r. ze składek społeczeństwa zakupiono drugi sztandar. W 1987 r. z własnych środków wykonano ogrodzenie wokół remizy.

W 1991 r. dzięki usilnym staraniom Zarządu i znaczącemu poparciu komendanta Zakładowej Zawodowej Straży Pożarnej przy AZPB Andropol kapitana Jana Pochopienia otrzymano nieodpłatnie średni samochód gaśniczy marki [[Škoda Auto|„Skoda”]]. W roku 1997 OSP Nidek została włączona do [[Krajowy system ratowniczo-gaśniczy|Krajowego Systemu Ratowniczo-Gaśniczego]]. Ten fakt zobowiązał do doposażenia jednostki w drugi samochód. Ponieważ wóz bojowy marki „Skoda” stał się bardzo przestarzały, w 1999 roku zakupiono lekki samochód gaśniczy marki „Lublin”.

Przy wsparciu Wójta Małgorzaty Chrapek i Rady Gminy Wieprz w roku 2009 wiele wysiłku włożono w proces zakupu nowego samochodu bojowego. Za szczególne zaangażowanie w tych staraniach należy wyróżnić prezesa OSP dh Stanisława Wróbla, dh Leszka Bogunię, dh Adama Matusiaka, dh Andrzeja Rusina. W celu dopilnowania solidnego wykonania karoserii samochodu pożarniczego kilka razy udawano się do Kamienicy Polskiej, gdzie firma BONEX pana Mirosława Nowowiejskiego dokonała karosacji samochodu pożarniczego na nadwoziu samochodu MAN-M41.
Dobre wyposażenie jednostki oraz ofiarność druhów pozwala jej brać udział w akcjach ratowniczo-gaśniczych nie tylko na terenie gminy, ale i województwa (pożar lasów w [[Kuźnia Raciborska|Kuźni Raciborskiej]], akcja powodziowa [[Tuchów]]). W czasie swego istnienia jednostka brała czynny udział we wszystkich zawodach sportowo-pożarniczych, osiągając bardzo dobre wyniki. Największe osiągnięcia to: udział jednostki w wojewódzkich zawodach w Krakowie w 1962 r., w Kozach w 1981 r., w Skoczowie w 1983 r., w Kętach w 1996 r. oraz udział – jako reprezentant województwa bielskiego – w Zawodach Strefowych w Częstochowie. Po powstaniu powiatu wadowickiego OSP w Nidku w zawodach sportowo-pożarniczych na szczeblu gminnym i powiatowym zajmuje czołowe miejsca.

Strażacy współpracują ze szkołą w Nidku, której uczniowie startują w Ogólnopolskim Turnieju Wiedzy Pożarniczej kwalifikując się do szczebla wojewódzkiego. Dowodem sukcesów są liczne dyplomy i puchary przechowywane w świetlicy OSP. Strażacy współpracują z Kołem Gospodyń Wiejskich, Wiejskim i Gminnym Ośrodkiem Kultury w organizowaniu imprez kulturalnych i rozrywkowych. Nie brakuje ich także podczas uroczystości kościelnych. Uczestniczyli w zabezpieczeniu wizyty [[Jan Paweł II|Ojca Świętego Jana Pawła II]] w Wadowicach i Kalwarii.

Jednostka liczy obecnie 60 członków czynnych i 4 honorowych, a także 27 wspierających. Pierwszym komendantem był Szemik Józef – w okresie międzywojennym, a w okresie powojennym funkcję komendantów pełnili: Michalak Józef, Pilch Ignacy, Zacny Stanisław, Hojny Marian, Rajda Adam, Wandor Ryszard, a obecnie funkcję tę pełni Andrzej Wróbel.

Pierwszym prezesem straży był Franciszek Zacny, następnie przez bardzo długi okres Jan Wandor, a po nim Stanisław Zacny i Stanisław Wróbel. Obecnie funkcję tę pełni Ryszard Wandor.

Obecny (2015–2020) skład Zarządu OSP Nidek: Ryszard Wandor – prezes, Stanisław Wróbel – wiceprezes, Andrzej Wróbel – naczelnik, Mirosław Bogunia – z-ca naczelnika, Miłosz Piwowarczyk – skarbnik, Andrzej Rusin – sekretarz, Artur Gąsienica – Staszeczek i Marcin Kocemba – gospodarz, Leszek Bogunia – członek, Ireneusz Grzywa – członek<ref>{{Cytuj |url = http://www.nidek.wieprz.pl/viewpage.php?page_id=3 |tytuł = NIDEK – Nasza wioska – Historia – OSP Nidek<!-- Tytuł wygenerowany przez bota --> |opublikowany = www.nidek.wieprz.pl |data dostępu = 2017-11-25}}</ref>.

== Orkiestra Dęta ==
Historia działania Młodzieżowej [[Orkiestra dęta|Orkiestry Dętej]] z Nidku rozpoczęła się w 1924 roku. Założycielem był Franciszek Pawlica, pierwszym [[kapelmistrz]]em organista Wojciech Pawlica. Choć zespół składał się zaledwie z 15 osób, to wspaniale uświetniał wszystkie uroczystości państwowe, strażackie i kościelne. Niestety działalność orkiestry przerwała [[II wojna światowa]].

Obecna orkiestra swoje początki zaczerpnęła w Zakładowej Orkiestrze Dętej w Andrychowie w 1987 roku. Po ukończeniu szkółki absolwenci utworzyli Młodzieżową Orkiestrę Dętą przy OSP w Nidku pod kierownictwem Stanisława Niedzieli i Stanisława Zacnego.

Aktualnie orkiestra liczy około 40 członków. Co 3 lata prowadzona jest szkółka młodzieży i po 2–3 latach następuje włączenie szkółki do starszej grupy. Orkiestra cieszy się uznaniem mieszkańców całej gminy oraz wszystkich, którzy kiedykolwiek mieli okazje i przyjemność wysłuchać umiejętności jej członków. Dowodem na to jest wiele cennych nagród zdobytych na prestiżowych imprezach.

Można do nich zaliczyć:
* wyróżnienie na Festiwalu Orkiestr Dętych „Echo Trombity” – 2002 rok,
* III miejsce na Festiwalu Orkiestr Dętych „Echo Trombity” – 2003 rok,
* II miejsce w Przeglądzie Powiatowym – 2004 rok,
* III miejsce na Wojewódzkim XXVII Festiwalu Orkiestr Dętych „Echo Trombity” – 2004 rok,
* Złota Buława – ufundowana przez kapitana Stefana Żuka (byłego kapelmistrza straży granicznej) za najlepsza prezentację i grę w marszu.

Dużym wyróżnieniem dla jej członków był udział w uroczystym koncercie na Placu Świętego Piotra w Rzymie z okazji 25 rocznicy pontyfikatu Ojca Świętego Jana Pawła II<ref>{{Cytuj |url = http://www.nidek.wieprz.pl/viewpage.php?page_id=9 |tytuł = NIDEK – Nasza wioska – Historia – Orkiestra Dęta OSP<!-- Tytuł wygenerowany przez bota --> |opublikowany = www.nidek.wieprz.pl |data dostępu = 2017-11-25}}</ref>.

== Górnicy ==
Historia [[górnictwo|górnictwa]] we wsi Nidek sięga lat 50. Przez wszystkie lata msze św. [[Barbórka|,,Barbórkowe”]] odprawiane były bez Górniczego Sztandaru. W 1983 roku powstała inicjatywa ufundowania Sztandaru Górniczego wsi Nidek. Pomysłodawcami byli: Pytel Edward, Michalak Aleksander, Michalak Kazimierz, Jan Stróżak. W 1984 roku została zorganizowana zbiórka pieniężna wśród pracujących i emerytowanych górników wsi Nidek. Sztandar został wykonany w tym samym roku, a poświęcony w dniu 4 grudnia 1984 r. w kościele parafialnym na mszy „Barbórkowej”. Od tej pory Poczet Sztandarowy wraz ze Sztandarem Górniczym uczestniczy we wszystkich ważnych uroczystościach państwowych i kościelnych. Obecnie Sztandar przechowywany jest w gablocie w Domu Strażaka w Nidku.

W 2008 roku z inicjatywy Zbigniewa Wandora i Leszka Kuś, powstał pomysł ufundowania obrazu św. Barbary przez górników. Wykonawcą obrazu jest artysta plastyk-górnik Wiesław Twardowski z Piotrowic. Obraz został poświęcony na mszy „Barbórkowej” w tym samym roku i znajduje się w kościele parafialnym w Nidku.

Podczas marcowego spotkania Komitetu Parafialnego, powstała myśl ufundowania przez parafię lub grupę osób [[witraż]]a w kościele parafialnym, upamiętniającego kanonizację Ojca Świętego – Jana Pawła II. W krótkim czasie po przedstawieniu parafianom propozycji, z inicjatywy Leszka Kuś zdecydowano o sfinansowaniu tego pomysłu przez górników. W ten sposób chciano zaznaczyć udział górników w religijnym życiu parafii. Witraż św. Jana Pawła II został poświęcony w dniu 9 listopada 2014 r. przez [[Roman Pindel|ks. bpa Romana Pindla]] – Ordynariusza diecezji bielsko-żywieckiej, podczas kanonicznej wizytacji parafii<ref>{{Cytuj |url = http://www.nidek.wieprz.pl/viewpage.php?page_id=10 |tytuł = NIDEK – Nasza wioska – Historia – Górnicy z Nidku<!-- Tytuł wygenerowany przez bota --> |opublikowany = www.nidek.wieprz.pl |data dostępu = 2017-11-25}}</ref>.

== Edukacja ==
W Nidku funkcjonuje Zespół Szkolno-Przedszkolny im. Mikołaja Kopernika.

=== Historia ===
Pierwszym [[nauczyciel]]em mianowanym przez austriackie władze szkolne był Michał Baścik w roku szkolnym 1896/97. Kolejnymi byli: Józef Serwin w 1897/98, Wacław Orlef w 1898/99, Probulska w 1899/1900, Gandek w 1901/04, Kazimierz Józef w 1904/06, Kanarkówna w 1906/08. Od 1908/09 uczyły dwie nauczycielki: Konarkówna, nauczycielka kierująca i Antonina Świątkowa. W roku 1912 kierownikiem dwuklasowej szkoły w Nidku został Kazimierz Łasiński, a dotychczasowa nauczycielka z powodu zamążpójścia opuściła Nidek.

Od kwietnia 1941 do maja 1943 nastąpiła przerwa w nauczaniu dzieci polskich z powodu częściowego wysiedlenia miejscowej ludności. W budynku szkoły otwarto naukę dla osiedleńców. Władze okupacyjne zezwoliły na otwarcie nauki dla dzieci tutejszej gromady, ale tylko w jednej klasie i w budynku wynajętym.

Do klasy pierwszej zgłosiło się 39 dzieci, do drugiej 21, do trzeciej 23, do czwartej 13. Klasyfikacja z końcem roku wykazała, że do klasy drugiej promowano 34, do trzeciej 21. Z ogólnej liczby uczęszczających do klasy trzeciej 12 pozostało jako drugoroczne, zaś 11 promowano do czwartej. 13 dzieci z powodu przekroczenia wieku szkolnego opuściło szkołę<ref name=zspnidek.pl>{{Cytuj |url = https://zspnidek.pl/szkola-podstawowa/historia-szkoly |tytuł = » Historia szkoły Zespół Szkolno-Przedszkolny w Nidku<!-- Tytuł wygenerowany przez bota --> |opublikowany = zspnidek.pl |język = pl |data dostępu = 2021-11-05}}</ref>.

=== Obecna działalność ===
W szkole działa [[świetlica]] dla uczniów, stołówka, biblioteka szkolna i spółdzielnia uczniowska. Ponadto koło [[Polski Czerwony Krzyż|PCK]], Samorząd Uczniowski oraz aktywnie pracujący Komitet Rodzicielski organizujący różnego typu imprezy dla uczniów i rodziców.

Zespół Szkół Samorządowych w Nidku jest spadkobiercą 8-klasowej Szkoły Podstawowej im. Mikołaja Kopernika w Nidku, powstałą w oparciu o jej bazę oraz kadrę. Placówka ma ugruntowaną dobrą opinię w środowisku oraz u władz oświatowych<ref name=zspnidek.pl />.


== Religia ==
== Religia ==
Linia 153: Linia 42:


== Gleby ==
== Gleby ==
Większość [[Grunty rolne|gruntów rolnych]] znajduje się na [[Kompleksy przydatności rolniczej gleb|kompleksach]]: [[Kompleks pszenny dobry|pszennym dobrym]] oraz [[Kompleks zbożowo-pastewny mocny|zbożowo-pastewnym mocnym]], które należą do IIIa, IIIb oraz IV [[Klasa bonitacyjna|klasy bonitacyjnej]] są one [[gleba]]mi [[Gleby bielicowe|bielicowymi]] oraz [[Gleby pseudobielicowe|pseudobielicowymi]]. [[Użytki zielone]] należą do kompleksów [[Kompleks użytków zielonych średnich|średnich]] oraz [[Kompleks użytków zielonych bardzo słabych i słabych|słabych i bardzo słabych]] należących do III–VI klasy bonitacyjnej, słabe i bardzo słabe są glebami [[Gleby glejowe|glejowo]]-[[Gleby deluwialne|deluwialnymi]] natomiast średnie [[Gleby brunatne|brunatno-deluwialnymi]]. Lasy również znajdują się na glebach brunatno-deluwialnych. [[Frakcja granulometryczna (gleboznawstwo)|Frakcja granulometryczna]] gleb to [[less]] zwykły w całej [[Miąższość|miąższości]] [[Profil glebowy|profilu]] za wyjątkami terenów w pobliżu cieków gdzie w niższych warstwach znajduje się również less [[Ił (skała)|ilasty]]<ref>{{Cytuj |tytuł = Portal Mapowy – Małopolska Infrastruktura Informacji Przestrzennej |data dostępu = 2019-05-12 |opublikowany = miip.geomalopolska.pl |url = http://miip.geomalopolska.pl/}}</ref>.
Większość [[Grunty rolne|gruntów rolnych]] znajduje się na [[Kompleksy przydatności rolniczej gleb|kompleksach]]: [[Kompleks pszenny dobry|pszennym dobrym]] oraz [[Kompleks zbożowo-pastewny mocny|zbożowo-pastewnym mocnym]], które należą do IIIa, IIIb oraz IV [[Klasa bonitacyjna|klasy bonitacyjnej]] są one [[gleba]]mi [[Gleby bielicowe|bielicowymi]] oraz [[Gleby pseudobielicowe|pseudobielicowymi]]. [[Użytki zielone]] należą do kompleksów [[Kompleks użytków zielonych średnich|średnich]] oraz [[Kompleks użytków zielonych bardzo słabych i słabych|słabych i bardzo słabych]] należących do III–VI klasy bonitacyjnej, słabe i bardzo słabe są glebami [[Gleby glejowe|glejowo]]-[[Gleby deluwialne|deluwialnymi]] natomiast średnie [[Gleby brunatne|brunatno-deluwialnymi]]. Lasy również znajdują się na glebach brunatno-deluwialnych. [[Frakcja granulometryczna (gleboznawstwo)|Frakcja granulometryczna]] gleb to [[less]] zwykły w całej [[Miąższość|miąższości]] [[Profil glebowy|profilu]] za wyjątkami terenów w pobliżu cieków gdzie w niższych warstwach znajduje się również less [[Ił (skała)|ilasty]]<ref>{{Cytuj |tytuł = Portal Mapowy – Małopolska Infrastruktura Informacji Przestrzennej |data dostępu = 2019-05-12 |opublikowany = miip.geomalopolska.pl |url = http://miip.geomalopolska.pl/}}</ref>.


== Hydrologia ==
== Hydrologia ==
[[Rzeźba terenu]] jest porozcinana przez [[Ciek wodny|cieki wodne]] takie jak Swornica czy Grodzieczki<ref>{{Cytuj |tytuł = Geoportal.gov.pl |data dostępu = 2019-05-12 |opublikowany = geoportal.gov.pl |url = http://geoportal.gov.pl/ |język = pl}}</ref>. Nidek znajduje się prawie w całości w [[Zlewnia|zlewni]] [[Wieprzówka|Wieprzówki]] z wyjątkiem zachodniej części, która znajduje się w zlewni [[Soła|Soły]]<ref>Strategia Rozwoju Gminy Wieprz na lata 2015–2022.</ref>. Pod powierzchnią znajdują się dwie [https://www.pgi.gov.pl/psh/zadania-psh/8913-zadania-psh-jcwpd.html Jednolite Części Wód Podziemnych] nr 158 i 159. Charakteryzują się one dobrym stanem wód oraz kilkoma [[Piętro wodonośne|piętrami wodonośnymi]] z okresu: [[czwartorzęd]]u, [[Paleogen|paleogeńsko]]-[[Kreda (okres)|kredowego]] oraz [[Karbon|karbońskiego]]. Ich charakterystykę wodonośną możemy określić jak porową i porowo-szczelinową<ref>{{Cytuj |tytuł = JCWPd |data dostępu = 2019-05-12 |opublikowany = Państwowy Instytut Geologiczny – PIB |url = https://www.pgi.gov.pl/dokumenty-pig-pib-all/psh/zadania-psh/jcwpd |język = pl}}</ref>.
[[Rzeźba terenu]] jest porozcinana przez [[Ciek wodny|cieki wodne]] takie jak Swornica czy Grodzieczki<ref>{{Cytuj |tytuł = Geoportal.gov.pl |data dostępu = 2019-05-12 |opublikowany = geoportal.gov.pl |url = http://geoportal.gov.pl/ |język = pl}}</ref>. Nidek znajduje się prawie w całości w [[Zlewnia|zlewni]] [[Wieprzówka|Wieprzówki]] z wyjątkiem zachodniej części, która znajduje się w zlewni [[Soła|Soły]]<ref>Strategia Rozwoju Gminy Wieprz na lata 2015–2022.</ref>. Pod powierzchnią znajdują się dwie Jednolite Części Wód Podziemnych nr 158 i 159. Charakteryzują się one dobrym stanem wód oraz kilkoma [[Piętro wodonośne|piętrami wodonośnymi]] z okresu: [[czwartorzęd]]u, [[Paleogen|paleogeńsko]]-[[Kreda (okres)|kredowego]] oraz [[Karbon|karbońskiego]]. charakterystykę wodonośną porową i porowo-szczelinową<ref>{{Cytuj |tytuł = JCWPd |data dostępu = 2019-05-12 |opublikowany = Państwowy Instytut Geologiczny – PIB |url = https://www.pgi.gov.pl/dokumenty-pig-pib-all/psh/zadania-psh/jcwpd |język = pl}}</ref>.


== Geologia ==
== Geologia ==
Wierzchnia warstwa utworów czwartorzędowych stworzona jest prawie w całości z utworów lessowych, wyjątek stanowi niewielki fragment rzecznych utworów [[Holocen|holoceńskich]] znajdujących się w [[Dolina|dolince]] Włosienia będącego [[dopływ]]em Wieprzówki. Na głębokości ścięcia poziomego 500 m p.p.m. występują [[żwir]]y z okresu środkowego [[miocen]]u (dolny baden). Na głębokości 1000 m p.p.m. znajdują się zarówno żwiry dolnego badenu, jak również [[Łupek|łupki]] górnego karbonu ([[Namur (geologia)|namuru]]). Poniżej na głębokości 2000 m p.p.m. położone są warstwy z okresu dolnego karbonu oraz środkowego i górnego [[dewon]]u, jak również przypuszczalny [[uskok]] odwrócony. 3000 m p.p.m. oraz niżej znajdują się [[granitoidy]] oraz [[Skała|skały]] [[Skały metamorficzne|metamorficzne]] pochodzące z okresu [[neoproterozoik]]u. Miąższość całego profilu charakteryzuje się obecnością północnej granicy [[Flisz (geologia)|fliszu]] nasuniętego na powierzchni<ref>{{Cytuj |autor = Państwowy Instytut Geologiczny |tytuł = Mapy Geologiczne |data = |url = http://geoportal.pgi.gov.pl/uslugi_gis}}</ref>.
Wierzchnia warstwa utworów czwartorzędowych stworzona jest prawie w całości z utworów lessowych, wyjątek stanowi niewielki fragment rzecznych utworów [[Holocen|holoceńskich]] znajdujących się w [[Dolina|dolince]] Włosienia będącego [[dopływ]]em Wieprzówki. Na głębokości ścięcia poziomego 500 m p.p.m. występują [[żwir]]y z okresu środkowego [[miocen]]u (dolny baden). Na głębokości 1000 m p.p.m. znajdują się zarówno żwiry dolnego badenu, jak również [[Łupek|łupki]] górnego karbonu ([[Namur (geologia)|namuru]]). Poniżej na głębokości 2000 m p.p.m. położone są warstwy z okresu dolnego karbonu oraz środkowego i górnego [[dewon]]u, jak również przypuszczalny [[uskok]] odwrócony. 3000 m p.p.m. oraz niżej znajdują się [[granitoidy]] oraz [[Skała|skały]] [[Skały metamorficzne|metamorficzne]] pochodzące z okresu [[neoproterozoik]]u. Miąższość całego profilu charakteryzuje się obecnością północnej granicy [[Flisz (geologia)|fliszu]] nasuniętego na powierzchni<ref>{{Cytuj |autor = Państwowy Instytut Geologiczny |tytuł = Mapy Geologiczne |data = |url = http://geoportal.pgi.gov.pl/uslugi_gis}}</ref>.


== Galeria ==
== Galeria ==
Linia 172: Linia 61:
== Przypisy ==
== Przypisy ==
<references>
<references>
<ref name="R2013">''Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 13 grudnia 2012 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części'' ({{Dziennik Ustaw|2013|200}}).</ref>
<ref name="teryt">[http://www.stat.gov.pl/broker/access/performSearch.jspa?searchString=&level=miejsc&wojewodztwo=&powiat=&gmina=&miejscowosc=&advanced=true GUS. Rejestr TERYT].</ref>
<ref name="poczta">{{Poczta Polska|2013|s=809|data dostępu=2020-12-23}}</ref>
<ref name="poczta">{{Poczta Polska|2013|s=809|data dostępu=2020-12-23}}</ref>
<ref name="KSNG">{{cytuj stronę |url = http://ksng.gugik.gov.pl/pliki/urzedowy_wykaz_nazw_miejscowosci_2015.xlsx |tytuł = Wykaz urzędowych nazw miejscowości i ich części |autor = [[Komisja Standaryzacji Nazw Geograficznych poza Granicami Rzeczypospolitej Polskiej|KSNG]] |opublikowany = opublikowany, [w:] {{Dziennik Ustaw|2013|200}} ze zmianami w {{Dziennik Ustaw|2015|1636}} |język = pl |data dostępu = 2018-01-06}}</ref>
<ref name=":rejestr">{{Cytuj |url = https://www.wuoz.malopolska.pl/wp-content/uploads/2023/07/Rejestr-zabytk%C3%B3w-powiaty-lipiec-2023.pdf |tytuł = Wykaz obiektów wpisanych do Rejestru Zabytków Nieruchomych Województwa Małopolskiego z uwzględnieniem podziału na powiaty i gminy |opublikowany = wuoz.malopolska.pl |data dostępu = 2024-01-01}}</ref>
<ref name=":rejestr">{{Cytuj |url = https://www.wuoz.malopolska.pl/wp-content/uploads/2023/07/Rejestr-zabytk%C3%B3w-powiaty-lipiec-2023.pdf |tytuł = Wykaz obiektów wpisanych do Rejestru Zabytków Nieruchomych Województwa Małopolskiego z uwzględnieniem podziału na powiaty i gminy |opublikowany = wuoz.malopolska.pl |data dostępu = 2024-01-01}}</ref>
</references>
</references>

Aktualna wersja na dzień 19:20, 17 gru 2024

Nidek
wieś
Ilustracja
Zabytkowy kościół w Nidku
Państwo

 Polska

Województwo

 małopolskie

Powiat

wadowicki

Gmina

Wieprz

Wysokość

265–350 m n.p.m.

Liczba ludności (2022)

1411[2]

Strefa numeracyjna

33

Kod pocztowy

34-122[3]

Tablice rejestracyjne

KWA

SIMC

0075771

Położenie na mapie gminy Wieprz
Mapa konturowa gminy Wieprz, po lewej znajduje się punkt z opisem „Nidek”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, na dole znajduje się punkt z opisem „Nidek”
Położenie na mapie województwa małopolskiego
Mapa konturowa województwa małopolskiego, po lewej znajduje się punkt z opisem „Nidek”
Położenie na mapie powiatu wadowickiego
Mapa konturowa powiatu wadowickiego, po lewej znajduje się punkt z opisem „Nidek”
Ziemia49°54′14″N 19°19′08″E/49,903889 19,318889[1]
Strona internetowa

Nidekwieś w Polsce położona w województwie małopolskim, w powiecie wadowickim, w gminie Wieprz, przy szosie lokalnej Andrychów – Osiek (8 km od Andrychowa). Znajduje się ona na terenie mezoregionu Podgórze Wilamowickie stanowiącego część makroregionu Kotliny Oświęcimskiej, ma charakter wysoczyzny[4].

Historia

[edytuj | edytuj kod]

Nidek był założony w XIII w., parafia znajdująca się w nim została erygowana w 1313 roku. W dokumencie sprzedaży księstwa oświęcimskiego Koronie Polskiej przez Jana IV oświęcimskiego wystawionym 21 lutego 1457 miejscowość wymieniona została jako Nydek[5].

W 1555 roku kościół w Nidku przeszedł w ręce protestantów i od tego momentu przez ponad 100 lat pełnił funkcję najpierw zboru kalwińskiego, a potem braci polskich.

27 stycznia 1945 r. w rejonie kościoła w Nidku, cmentarza i Górnego Nidku w kierunku Berna rozgorzały walki pomiędzy broniącymi się Niemcami a Armią Radziecką, w wyniku których zginęły cztery osoby. Granatami zburzony został dom dworski dla służby, tzw. hotel, położony obok cmentarza. Kościół trafiony został dwoma granatami, ołtarz „wielki” w dużej części uległ zniszczeniu. Ucierpiały także figury świętych, Stacje Męki Pańskiej oraz kolumna podtrzymująca chór z organami[6].

W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa bielskiego.

Zabytki

[edytuj | edytuj kod]

Obiekty wpisane do rejestru zabytków nieruchomych województwa małopolskiego[7].

  • Kościół parafialny pw. św. Szymona i św. Judy.
    Drewniany kościół pochodzi z 1539 roku, ma konstrukcję zrębową, z wieżą na słup, ściany na zewnątrz częściowo obite gontami, dach o jednej kalenicy, gontowy. Od wsch., pn. i płd. kościół otaczają soboty, przy wieży są szalowane. Od drugiej połowy XVI w. do 1669 roku był zborem kalwińskim oraz braci polskich. Wieżyczka na sygnaturkę kształtu barokowego.
  • Zespół dworsko-parkowy.
    Dwór z końca XVIII w., murowany, parterowy, z facjatką, dach czterospadowy. Przed frontową facjatką jest ganek o dwóch kondygnacjach z kolumnami i półkolumnami na parterze i czterema słupami na piętrze.

Religia

[edytuj | edytuj kod]

Na terenie wsi działalność duszpasterską prowadzi Kościół rzymskokatolicki (parafia Świętych Apostołów Szymona i Judy Tadeusza).

Większość gruntów rolnych znajduje się na kompleksach: pszennym dobrym oraz zbożowo-pastewnym mocnym, które należą do IIIa, IIIb oraz IV klasy bonitacyjnej są one glebami bielicowymi oraz pseudobielicowymi. Użytki zielone należą do kompleksów średnich oraz słabych i bardzo słabych należących do III–VI klasy bonitacyjnej, słabe i bardzo słabe są glebami glejowo-deluwialnymi natomiast średnie brunatno-deluwialnymi. Lasy również znajdują się na glebach brunatno-deluwialnych. Frakcja granulometryczna gleb to less zwykły w całej miąższości profilu za wyjątkami terenów w pobliżu cieków, gdzie w niższych warstwach znajduje się również less ilasty[8].

Hydrologia

[edytuj | edytuj kod]

Rzeźba terenu jest porozcinana przez cieki wodne, takie jak Swornica czy Grodzieczki[9]. Nidek znajduje się prawie w całości w zlewni Wieprzówki z wyjątkiem zachodniej części, która znajduje się w zlewni Soły[10]. Pod powierzchnią znajdują się dwie Jednolite Części Wód Podziemnych nr 158 i 159. Charakteryzują się one dobrym stanem wód oraz kilkoma piętrami wodonośnymi z okresu: czwartorzędu, paleogeńsko-kredowego oraz karbońskiego. Posiadają charakterystykę wodonośną porową i porowo-szczelinową[11].

Geologia

[edytuj | edytuj kod]

Wierzchnia warstwa utworów czwartorzędowych stworzona jest prawie w całości z utworów lessowych, wyjątek stanowi niewielki fragment rzecznych utworów holoceńskich znajdujących się w dolince Włosienia będącego dopływem Wieprzówki. Na głębokości ścięcia poziomego 500 m p.p.m. występują żwiry z okresu środkowego miocenu (dolny baden). Na głębokości 1000 m p.p.m. znajdują się zarówno żwiry dolnego badenu, jak również łupki górnego karbonu (namuru). Poniżej, na głębokości 2000 m p.p.m. położone są warstwy z okresu dolnego karbonu oraz środkowego i górnego dewonu, jak również przypuszczalny uskok odwrócony. Na głębokości 3000 m p.p.m. oraz niżej znajdują się granitoidy oraz skały metamorficzne pochodzące z okresu neoproterozoiku. Miąższość całego profilu charakteryzuje się obecnością północnej granicy fliszu nasuniętego na powierzchni[12].

Galeria

[edytuj | edytuj kod]

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 86307
  2. NSP 2021: Ludność w miejscowościach statystycznych [online], Bank Danych Lokalnych GUS, 19 września 2022 [dostęp 2022-10-04].
  3. Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 809 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22].
  4. J. Kondracki, Geografia regionalna Polski, PWN, Warszawa 2002.
  5. Krzysztof Rafał Prokop: Księstwa oświęcimskie i zatorskie wobec Korony Polskiej w latach 1438–1513. Dzieje polityczne. Kraków: PAU, 2002, s. 151. ISBN 978-8388857-31-7.
  6. Urząd Gminy Wieprz [online], www.wieprz.pl [dostęp 2017-11-25] [zarchiwizowane z adresu 2017-03-14] (pol.).
  7. Wykaz obiektów wpisanych do Rejestru Zabytków Nieruchomych Województwa Małopolskiego z uwzględnieniem podziału na powiaty i gminy [online], wuoz.malopolska.pl [dostęp 2024-01-01].
  8. Portal Mapowy – Małopolska Infrastruktura Informacji Przestrzennej [online], miip.geomalopolska.pl [dostęp 2019-05-12].
  9. Geoportal.gov.pl [online], geoportal.gov.pl [dostęp 2019-05-12] (pol.).
  10. Strategia Rozwoju Gminy Wieprz na lata 2015–2022.
  11. JCWPd [online], Państwowy Instytut Geologiczny – PIB [dostęp 2019-05-12] (pol.).
  12. Państwowy Instytut Geologiczny, Mapy Geologiczne [online].

Linki zewnętrzne

[edytuj | edytuj kod]