Tekst źródłowy strony Ustrój polityczny Francji

Nie masz uprawnień do edytowania tej strony z następującego powodu:
Twój adres IP znajduje się w zakresie adresów, który został zablokowany na wszystkich wiki Wikimedia Foundation.
Blokada została nałożona przez ‪EPIC‬. Podany powód to Open proxy/Webhost: See the help page if you are affected.
Początek blokady: 09:48, 2 lip 2024
Zakończenie blokady: 09:48, 2 lip 2025
Twój obecny adres IP to 206.189.44.186. Zablokowany zakres to 206.189.32.0/20.
Prosimy o uwzględnienie wszystkich powyższych informacji we wszelkich zapytaniach. Jeśli uważasz, że zostałeś zablokowany przez pomyłkę, możesz znaleźć dodatkowe informacje i instrukcje w globalnej polityce No open proxies.
Aby zakwestionować lub omówić blokadę, proszę wysłać prośbę o jej weryfikację na Meta-Wiki. Możesz również wysłać e-mail do kolejki VRT stewardów na adres stewards@wikimedia.org, podając wszystkie powyższe szczegóły.
Tekst źródłowy strony można podejrzeć i skopiować.
'''Ustrój polityczny Francji''' opiera się na [[Konstytucja Francji|konstytucji Francji]], która głosi, że [[państwo]] [[Francja|francuskie]] jest niepodzielną, [[Laicyzm|laicką]] ([[język francuski|fr.]] ''laïcité''), [[demokracja|demokratyczną]] oraz społeczną [[republika|republiką]], zgodnie ze zdaniem:
: ''La France est une République indivisible, laïque, démocratique et sociale.'' (fr.)

[[Plik:Politics-france pl.png|mały|upright=2.4|Struktura najwyższych organów państwowych we Francji]]
[[Władza wykonawcza]] we Francji należy do Prezydenta. Prezydent, wybierany bezpośrednio przez wszystkich obywateli na 5-letnią kadencję (zgodnie z konstytucją kadencja prezydenta powinna trwać 7 lat, lecz na mocy referendum konstytucyjnego z roku 2000 została skrócona do lat 5), ma prawo powoływania i odwoływania premiera, którego jednak musi również zatwierdzić [[Zgromadzenie Narodowe (Francja)|Zgromadzenie Narodowe]], niższa izba francuskiego parlamentu. Prezydent odpowiada za politykę międzynarodową, jest formalnym głównym dowódcą wojska i ma prawo wydawać [[dekret]]y oraz [[kontrasygnata|kontrasygnować]] [[ustawa|ustawy]].

[[Władza ustawodawcza]] we Francji należy do dwuizbowego parlamentu, w którym głos decydujący ma Zgromadzenie Narodowe liczące 577 deputowanych, wybieranych bezpośrednio przez obywateli na 5-letnią kadencję. Senat liczy 348 członków, którzy są wybierani na 6-letnią kadencję przez elektorów powoływanych według skomplikowanego klucza przez lokalne władze departamentów Francji i niektóre instytucje centralne. Senat jest ciałem doradczym z bardzo ograniczonymi prerogatywami. Inicjatywa ustawodawcza we Francji należy niemal w całości do rady ministrów i prezydenta, aczkolwiek muszą oni stosować się do złożonej procedury legislacyjnej, obejmującej konieczność akceptacji projektów ustaw przed złożeniem w parlamencie przez [[Rada Stanu (Francja)|Radę Stanu Francji]].

[[Władza sądownicza]] opiera się na prawie stanowionym. Sądy dzielą się na powszechne, wojskowe, administracyjne i rozrachunkowe. Wszystkie cztery piony sądowe są trójinstancyjne. Na szczycie sądów powszechnych i wojskowych znajdują się odpowiednie sądy kasacyjne. Na czele systemu sądów administracyjnych znajduje się wydział kasacyjny Rady Stanu Francji. Naczelny Sąd Rozrachunkowy jest ostatnią instancją sądów rozrachunkowych. Sędziowie wszystkich pionów sądownictwa Francji są państwowymi urzędnikami powoływanymi przez ministra sprawiedliwości. Konstytucja i ustrój sądów zapewnia jednak raz powołanym sędziom wysoki stopień niezależności od władzy wykonawczej. [[Rada Konstytucyjna]] jest organem o cechach [[sąd konstytucyjny|sądu konstytucyjnego]].

Francja jest państwem silnie scentralizowanym. Cały kraj jest podzielony na [[departament (Francja)|departamenty]] (fr. ''département''), odpowiadające polskim [[Powiat (Polska)|powiatom]]. Władze departamentów pochodzą częściowo z wyboru ich mieszkańców, a częściowo są powoływane przez radę ministrów. Jakkolwiek trwa stopniowy proces decentralizacji państwa, lokalna samorządność jest wciąż znacznie mniej rozwinięta niż w większości państw [[Unia Europejska|Unii Europejskiej]].

== Władza wykonawcza ==
W swym założeniu konstytucja utrzymuje dwuczłonową [[Władza wykonawcza|egzekutywę]]. Szef rządu otrzymał inną nazwę niż w IV Republice, zamiast prezesa rady ministrów – [[Premierzy Francji|premier]]. Głową państwa jest [[Prezydenci Francji|prezydent Republiki]]. To on, a nie premier, przewodniczy posiedzeniom rządu. Prezydent, jako arbiter, posiadający pewne uprawnienia osobiste został usytuowany ponad partiami politycznymi. [[Charles de Gaulle]] sam przekonywał, że zapewni to normalne funkcjonowanie władz. Dlatego też ustrój V Republiki zyskał nazwę „semiprezydencki”.

=== Prezydent Republiki ===
{{Zobacz też|Lista prezydentów Francji}}[[Plik:Elysée Palace, Paris 2005.jpg|mały|Brama do [[Pałac Elizejski|Pałacu Elizejskiego]], rezydencji prezydenta Francji]]
Zgodnie z [[Konstytucja Francji|konstytucją]] [[prezydenci Francji|prezydent Republiki]] (fr. ''Président de la République'') miał być wybierany na siedem lat, jednak obecnie jego [[kadencja (politologia)|kadencję]] skrócono do pięciu lat w wyniku [[referendum]] konstytucyjnego z 2000 roku. To prezydent desygnuje kandydata na premiera, przewodzi Radzie Ministrów, jest zwierzchnikiem sił zbrojnych oraz ma prawo parafowania [[Umowa międzynarodowa|traktatów międzynarodowych]]. Prezydent ma prawo poddawania różnych kwestii politycznych pod referendum oraz może rozwiązać [[Zgromadzenie Narodowe (Francja)|Zgromadzenie Narodowe]]. W sytuacjach nadzwyczajnych prezydent może przejąć pełnię władzy w państwie.

Zgodnie z systemem stworzonym przez [[Charles de Gaulle|de Gaulle’a]] prezydent ma dużą władzę. Jeżeli w parlamencie dominuje jego frakcja polityczna, to on decyduje kto będzie premierem oraz określa cele polityczne rządu. Jednak gdy frakcja prezydencka stanowi mniejszość parlamentu, prezydent musi wyznaczyć premiera wywodzącego się z [[opozycja (polityka)|opozycyjnej]] wobec siebie większości. Zjawisko względnej współpracy pomiędzy premierem i prezydentem wywodzącymi się z przeciwnych obozów politycznych nosi miano [[koabitacja|koabitacji]] i po raz pierwszy opisano je właśnie we Francji.

W takiej sytuacji dwukrotnie znalazł się [[Jacques Chirac]] – w latach 1986–1988 jako prawicowy premier przy socjalistycznym prezydencie oraz jako prezydent z socjalistycznym rządem w okresie od maja 1997 do 2002 roku.

=== Rząd ===
Francuski rząd (fr. ''gouvernement''), któremu przewodniczy [[Premierzy Francji|premier Francji]] (fr. ''Premier ministre''), wykonuje swoje uprawnienia konstytucyjne z pomocą [[Służba Cywilna Francji|służby cywilnej]] oraz [[Siły Zbrojne Francji|sił zbrojnych]].

Gabinet jest odpowiedzialny przed parlamentem. Zgromadzenie Narodowe ma prawo przegłosowania [[wotum nieufności]], co powoduje [[dymisja|dymisję]] rządu. Ministrowie muszą udzielać odpowiedzi na pytania zadawane przez członków parlamentu zarówno na piśmie jak ustnie, co określa się po francusku jako ''questions au gouvernement''. Jednocześnie ministrowie mają obowiązek stawiać się na posiedzeniach komisji dotyczących kierowanych przez nich resortów.

Zgodnie z tradycją rada ministrów składa się z następujących urzędników
* [[Minister|ministrów]],
* [[Sekretarz stanu (Polska)|wiceministrów]] (''ministres délégués''),
* [[Sekretarz stanu (Francja)|sekretarzy stanu]] (''secrétaires d’état'').

W historii [[V Republika Francuska|Piątej Republiki]] niektórzy ministrowie mieli też tytuł [[wicepremier]]a (''ministres d’État''), ale miał on znaczenie wyłącznie prestiżowe.

Liczba ministrów oraz podział kompetencji zmieniał się w różnych gabinetach. Jednak pewne najważniejsze funkcje i urzędy pozostawały niezmienne:
* [[Ministerstwo Finansów Francji|Ministerstwo Finansów]] ([[podatek|podatki]] i [[budżet]]),
* [[Ministerstwo Spraw Wewnętrznych Francji|Ministerstwo Spraw Wewnętrznych]] (bezpieczeństwo, [[władza lokalna|władze lokalne]]),
* [[Ministerstwo Sprawiedliwości Francji|Ministerstwo Sprawiedliwości]] (więzienia, obsługa sądów, nadzór nad [[prokuratura|prokuraturą]]),
* [[Ministerstwo Edukacji Francji|Ministerstwo Edukacji]],
* [[Ministerstwo Obrony Francji|Ministerstwo Obrony]],
* [[Ministerstwo Spraw Zagranicznych (Francja)|Ministerstwo Spraw Zagranicznych]].

Rząd ma znaczącą rolę w określaniu prac [[legislacja|legislacyjnych]] realizowanych w parlamencie. Posiada [[Prerogatywa|prerogatywy]] uprawniające go do [[inicjatywa ustawodawcza|inicjatywy ustawodawczej]] oraz składania poprawek podczas posiedzeń parlamentu. Rząd może też powołać się na specjalny tryb pracy ustawodawczej, który skraca cykl tworzenia prawa.

W zwyczaju jest, że gabinet zbiera się raz w tygodniu (rano w środę) w [[Pałac Elizejski|Pałacu Elizejskim]] (fr. ''Palais d’Élysée'') odpowiadając na zaproszenie prezydenta.

Od 31 maja 2005 do 15 maja 2007 funkcję premiera Francji pełnił [[Dominique de Villepin]] wywodzący się z [[Prawica|prawicowej]] [[partia polityczna|partii]] [[Unia na rzecz Ruchu Ludowego|UMP]]. Uprzednio był on ministrem spraw zagranicznych. Villepin objął funkcję po tym, jak jego poprzednik [[Jean-Pierre Raffarin]] podał się do dymisji na skutek klęski w [[Europejskie referendum konstytucyjne we Francji|referendum]] dotyczącym ratyfikacji [[Traktat ustanawiający Konstytucję dla Europy|traktatu konstytucyjnego]]. Rząd cieszył się małym poparciem społeczeństwa, które odrzuca próby przeprowadzenia niezbędnych reform socjalnych. Francuzi obwiniają całą klasę polityczną o przyczynienie się do wzrostu [[bezrobocie|bezrobocia]] powyżej 10%. Od 15 maja 2012 do 31 marca 2014, w dwóch kolejnych rządach, premierem był [[Jean-Marc Ayrault]], a następnie [[Manuel Valls]] i [[Bernard Cazeneuve]].

Od 15 marca 2017 do 3 lipca 2020 funkcję premiera pełnił [[Édouard Philippe]]. Następnie [[Jean Castex]], który podał się do dymisji po wygranych przez [[Emmanuel Macron|Emmanuela Macrona]] wyborach prezydenckich. Obecnym premierem jest [[Gabriel Attal]] z partii urzędującego prezydenta – [[La République en marche]]

=== Procedury legislacyjne władzy wykonawczej ===
Tylko prezydent i premier mają prawo podpisywania [[dekret]]ów (''décrets''):
* prezydent ma uprawnienie do wydawania dekretów zawierających [[Mianowanie|nominacje]] oraz dymisje wysokich urzędników cywilnych oraz dowódców wojskowych. Lista stanowisk obsadzanych w ten sposób jest wyszczególniona w konstytucji oraz ustawach regulujących funkcjonowanie poszczególnych instytucji.
* premier wydaje dekrety stanowiące rozporządzenia, [[kontrasygnata|kontrasygnowane]] przez odpowiedzialnych za poszczególne dziedziny ministrów. W niektórych obszarach rozporządzenia są jedyną regulacją, ale zwykle pełnią rolę aktów wykonawczych do wydanych już ustaw. W niektórych przypadkach przed wydaniem dekretu konieczne jest skonsultowanie go z [[Rada Stanu (Francja)|Radą Stanu]] (fr. ''Conseil d’État''), wtedy nosi on zwyczajową nazwę ''décrets en Conseil d’État''. Dekrety nie poddane temu procesowi określane są jako dekrety uproszczone (''décrets simples'').

Poszczególni ministrowie mają uprawnienia do wydawania decyzji administracyjnych (''arrêtés'') w ramach zarządzanych przez nich instytucji, ale mają one niższą rangę legislacyjną niż ustawy i dekrety.

== Władza ustawodawcza ==
[[Plik:Paris Assemblee Nationale DSC00074.jpg|mały|Pałac burboński, siedziba Zgromadzenia Narodowego]]

Parlament francuski jest dwuizbowy. Składa się ze [[Zgromadzenie Narodowe (Francja)|Zgromadzenia Narodowego]] i [[Senat (Francja)|Senatu]]. Obie izby zbierają się na jedną sesję w roku trwającą od pierwszego roboczego dnia października do ostatniego roboczego dnia czerwca, ale w trakcie sesji nie może zebrać się na więcej niż na 120 posiedzeń. Odbywać się mogą także sesje nadzwyczajne zwoływane przez prezydenta na wniosek premiera lub większości członków Zgromadzenia Narodowego. Na czele każdej z izb stoi przewodniczący, kierujący jej obradami. Jednym z ważniejszych organów jest także biuro (prezydium), w którego skład wchodzą: przewodniczący, jego zastępcy, sekretarze, kwestorzy. W skład izb wchodzą komisje stałe (po sześć w każdej z izb) oraz komisje specjalne. Obie izby działają na podstawie wewnętrznie obowiązujących regulaminów

Mimo że uprawnienia parlamentu są mniejsze niż w [[IV Republika Francuska|Czwartej Republice]], może on jednak doprowadzić do upadku rządu, jeżeli Zgromadzenie Narodowe przegłosuje absolutną większością wotum nieufności.

Gabinet ma silny wpływ na prace parlamentu. Istnieje tryb legislacyjny, w którym rząd składa projekt ustawy do parlamentu i jeżeli nie pojawi się wniosek o wotum nieufności dla gabinetu, to nowy akt prawny zostaje uchwalony bez głosowania. W przypadku, gdy parlamentarzyści będą chcieli zablokować ustawę, cała procedura może trwać maksymalnie 72 godziny (24 na złożenie wniosku o wotum nieufności i 48 na jego przegłosowanie).

=== Stosunek ustaw parlamentu do rozporządzeń rządu ===
We francuskim systemie prawnym istnieje różnica pomiędzy ustawami (''loi'') i związanymi z nimi aktami wykonawczymi, czyli rozporządzeniami (''règlement'') stanowionymi dekretami (''décrets'') wydanymi przez premiera.

Zgodnie z [[Konstytucja Francji|konstytucją Francji]], jedynie poprzez ustawy mogą być regulowane następujące dziedziny życia:
* [[prawa obywatelskie]] oraz inne najważniejsze uprawnienia przyznawane obywatelom, obowiązki obywateli związane z obroną kraju,
* przyznawanie [[obywatelstwo|obywatelstwa]], [[Migracja ludności|emigrację]], [[prawo rodzinne]], [[dziedziczenie (prawo)|dziedziczenie]], [[Umowa darowizny|darowizny]],
* ściganie i karanie za najcięższe przestępstwa, [[postępowanie karne|procedury karne]], [[amnestia|amnestie]], powoływanie sądów oraz uprawnienia sędziów, prokuratorów i [[adwokat]]ów,
* podstawa opodatkowania, jego wysokość i sposób ściągania [[podatek|podatków]], jak również [[polityka pieniężna|politykę monetarną]],
* [[ordynacja wyborcza|ordynacje wyborcze]] do ciał obieranych w wyborach powszechnych,
* uprawnienia urzędników służby cywilnej, oraz służb mundurowych,
* [[nacjonalizacja]] oraz [[prywatyzacja]] [[mienie|mienia]].
* ogólne zasady organizacji systemu obrony narodowej,
* uprawnienia i podział terytorialny samorządów oraz źródła ich finansowania,
* [[edukacja|system szkolnictwa]],
* stosunki pracy, tworzenie [[związek zawodowy|związków zawodowych]], ubezpieczeń społecznych.

Parlament uchwala trzy rodzaje ustaw: konstytucyjne, organiczne i zwykłe. W drodze ustaw konstytucyjnych regulowany jest ustrój państwa. Ustawy organiczne są uchwalane w wyniku realizacji zapowiedzi konstytucyjnych. Stoją one wyżej w hierarchii niż ustawy zwykłe. Parlamentarzyści uczestniczą w głosowaniach osobiście. Jednak możliwe jest w wypadku nieobecności delegowanie głosu, zarówno na posiedzeniu plenarnym, jak i w komisjach.

Szczególną ustawą jest budżet państwa, który określa źródła finansowania oraz zobowiązania państwa.

Pozostałe obszary ładu prawnego są regulowane przez rozporządzenia rządu.

=== Procedury legislacyjne parlamentu ===
Inicjatywa ustawodawcza należy do rządu, a właściwie rady ministrów, jak również do odpowiednio licznej grupy parlamentarzystów. Projekt nowego prawa zgłoszony przez rząd określa się jako ''projet de loi'', a ten złożony przez członków [[Władza ustawodawcza|legislatywy]] jest nazywany ''proposition de loi''. Każdy projekt ustawy rządowej jest opiniowany przez [[Rada Stanu (Francja)|Radę Stanu]] (''Conseil d’État''), przed rozpoczęciem procesu ustawodawczego. Projekty ustaw proponowane przez grupę parlamentarzystów nie mogą zwiększać obciążenia budżetu bez podania źródła finansowania nowych wydatków.

Ustawy rządowe rozpoczynają swój proces legislacyjny w Zgromadzeniu Narodowym, a te zgłoszone przez członków którejś z izb legislatywy są rozpatrywane najpierw w tej izbie. Jeżeli przepisy proponowane przez obie izby różnią się między sobą, to powoływana jest specjalna komisja harmonizacyjna. Składa się ona po połowie z członków Senatu i Zgromadzenia Narodowego. Jeżeli jej prace zakończą się fiaskiem, to o ostatecznym tekście decyduje niższa izba parlamentu.

Nowe prawo musi być podpisane przez prezydenta. Na tym etapie głowa państwa, przewodniczący obu izb (fr. ''président''), grupa 60 senatorów lub 60 posłów może zaskarżyć projekt przed Radę Konstytucyjną. Prezydent ma też prawo [[Weto|weta]], które zmusza parlament do ponownego głosowania projektu ustawy. Jeżeli nowe prawo zostanie przegłosowane, to prezydent musi je podpisać. Po kontrasygnacie przez odpowiedniego ministra ustawa jest publikowana w [[Dziennik Ustaw Republiki Francuskiej|dzienniku ustaw]] (fr. ''Journal Officiel de la République Française'').

=== Zgromadzenie Narodowe ===
[[Zgromadzenie Narodowe (Francja)|Zgromadzenie Narodowe]] (fr. ''Assemblée Nationale'') jest niższą izbą parlamentu francuskiego. Składa się z 577 deputowanych (posłów) wybieranych na 5-letnią kadencję w systemie większości bezwzględnej. Podczas każdych wyborów głosowanie obejmuje cały skład Zgromadzenia Narodowego.

Po ukonstytuowaniu się nowo wybranego parlamentu, o tym kto zostanie premierem decyduje zwykle partia mająca najwięcej miejsc w parlamencie.

=== Senat ===
[[Senat (Francja)|Senat]] składa się z 348 senatorów (rok 2008). Jego skład jest obierany przez około 145 tys. elektorów. Od 1 lipca 2004 r. kadencja senatora trwa 6 lat, a co 3 lata połowa składu izby jest wymieniana. Do 30 czerwca 2004 kadencja senatora trwała 9 lat, a co 3 lata odnawiano 1/3 składu izby.

Elektorzy to zwykle przedstawiciele władzy lokalnej. 322 senatorów reprezentuje swoje [[Departament (Francja)|departamenty]] (fr. ''départements''), 9 – terytoria zależne, zaś 12 – Francuzów mieszkających na emigracji.

Prerogatywy Senatu są bardzo ograniczone i zwykle rozstrzygający głos ma Zgromadzenie Narodowe. W historii Piątej Republiki izba wyższa zwykle była kierowana przez prawicową większość. Wynikało to z ordynacji wyborczej. Dziś wielu Francuzów uważa sposób obierania Senatu za zupełny [[anachronizm]].

=== Rada Społeczno-Ekonomiczno-Środowiskowa ===
Rada Społeczno-Ekonomiczno-Środowiskowa (fr. ''Conseil économique, social et environnemental''), składająca się z 233 członków, jest ciałem doradczym. Nie bierze udziału w procesie legislacyjnym, ale konsultuje tworzone prawo, szczególnie w kwestiach związanych z gospodarką i sprawami społecznymi. Rada publikuje raporty, które są przesyłane do rządu i parlamentu oraz publikowane w dzienniku ustaw.

== Władza sądownicza ==
=== System prawny ===
{{osobny artykuł|System prawny Francji}}
Francuski system prawny opiera się na prawie stanowionym, jednak wyroki sądów mają znaczenie w interpretacji niektórych przepisów. Sądownictwo jest podzielone na powszechne oraz administracyjne.

=== Sądy powszechne ===
Sądy powszechne zajmują się rozstrzyganiem spraw [[prawo cywilne|cywilnych]] oraz [[prawo karne|karnych]]. System sądowniczy składa się z sądów trzech instancji – rejonowych, [[apelacja (prawo)|apelacyjnych]] oraz [[Sąd Kasacyjny (Francja)|Sądu Kasacyjnego]] (''Cour de cassation'').

Sędziowie są urzędnikami państwowymi, jednak posiadają szereg praw, które chronią ich niezależność. Sędziów nie można przenosić ani awansować bez ich zgody. Na straży niezależności sędziów i prokuratury stoi Najwyższa rada korpusu urzędników sądowych (fr. ''Conseil supérieur de la magistrature''). Członkami rady są prezydent, minister sprawiedliwości, przewodniczący sądów administracyjnych i kasacyjnych oraz sędziowie i prokuratorzy reprezentujący samorząd zawodowy. Rada decyduje o nominacjach sędziowskich i prokuratorskich, ma prawo do prowadzenia postępowań dyscyplinarnych przeciwko sędziom.

[[ławnik (sądownictwo)|Ławnicy]] biorą udział tylko w sprawach dotyczących najcięższych zbrodni. Zgodnie ze standardem współczesnych państw demokratycznych, we Francji oskarżony jest niewinny, dopóki ponad wszelką wątpliwość nie udowodni mu się winy.

=== Sądownictwo administracyjne ===
Sądy administracyjne zajmują się rozstrzyganiem spraw spornych pomiędzy obywatelami a instytucjami państwa oraz między różnymi urzędami. Każda decyzja urzędnika może zostać zaskarżona. Sądownictwo administracyjne podobnie jak powszechne zapewnia możliwość apelacji. Wyroki rejonowych trybunałów administracyjnych, mogą podlegać apelacji do administracyjnych sądów apelacyjnych, a najwyższą instancją, do której można się odwołać jest [[Rada Stanu (Francja)|Rada Stanu]] (fr. ''Conseil d’État'') a dokładnie jej wydział zajmujący się pozwami.

Rada Stanu jest organem rządowym, pełniącym dwie funkcje: doradczą (doradza rządowi w sprawie projektów ustaw i ordonansów) oraz sądowniczą (jest najwyższą instancją sądownictwa administracyjnego). Formalnie na czele Rady Stanu stoi Premier, lecz faktyczne kierownictwo sprawowane jest przez wiceprezesa, nominowanego dekretem Rady Ministrów. Bliskie powiązanie Rady Stanu z administracją rządową bywa przedmiotem kontrowersji co do jej niezależności przy rozpatrywaniu skarg na działania organów administracji publicznej. Zgodnie z francuską doktryną prawa administracyjnego, sędzia administracyjny sam jest administratorem.

Rada Stanu rozpatruje również skargi dotyczące decyzji rządu. Jeżeli rozporządzenia wykonawcze lub inne decyzje władzy wykonawczej są sprzeczne z ustawami lub ogólnymi zasadami [[państwo prawa|państwa prawa]], mogą zostać unieważnione na mocy wyroku tego ciała.

=== Rada Konstytucyjna ===
[[Rada Konstytucyjna]] (fr. ''Conseil Constitutionnel'') rozpatruje akty prawne i ocenia, czy są one zgodne z [[konstytucja|konstytucją]] oraz [[umowa międzynarodowa|traktatami międzynarodowymi]]. Wniosek o wszczęcie postępowania przed Radą Konstytucyjną mogą składać prezydent, przewodniczący Senatu (fr. ''président du Sénat''), przewodniczący Zgromadzenia Narodowego (fr. ''président de l’Assemblée nationale''), premier, 60 senatorów lub 60 posłów. Jednocześnie za niekonstytucyjne trybunał może uznać przepisy sprzeczne z [[Deklaracja praw człowieka i obywatela|Deklaracją Praw Człowieka i Obywatela]] (fr. ''Déclaration des Droits de l’Homme et du Citoyen'') oraz [[Europejska konwencja praw człowieka|Europejską Konwencją Praw Człowieka]].

Rada Konstytucyjna składa się z 9 członków, z czego 3 jest mianowanych przez prezydenta, 3 przez przewodniczącego Senatu i 3 przez przewodniczącego Zgromadzenia Narodowego. Ponadto do zasiadania w radzie mają prawo byli prezydenci Francji. Charakterystyczne jest to, że członkowie rady nie muszą mieć wykształcenia prawniczego, jednak utrwalił się zwyczaj konstytucyjny, aby takie wykształcenie posiadali.

=== Sądy rozrachunkowe ===
Sądownictwo rozrachunkowe zajmuje się [[audyt]]em finansów państwa oraz innych instytucji publicznych. Jego struktura opiera się na lokalnych sądach rozrachunkowych, a instytucją odwoławczą jest tutaj Naczelny Sąd Rozrachunkowy (fr. ''Cour des Comptes''). Ciało to publikuje coroczny raport, który czasami staje się wstępnym materiałem dla działań prokuratury.

== Władze samorządowe ==
Francja jest państwem silnie scentralizowanym. Cały kraj jest podzielony na [[departament (Francja)|departamenty]] (fr. ''département''), odpowiadające polskim [[Powiat (Polska)|powiatom]]. W każdym z nich władzę za ramienia rządu sprawuje [[prefekt (administracja)|prefekt]]. Jednak w roku 1982 Francja rozpoczęła proces [[decentralizacja|decentralizacji]]. Część uprawnień administracyjnych oraz nadzór nad pewnym wycinkiem spraw podatkowych przekazano politykom lokalnym. W marcu 1986 roku pierwszy raz odbyły się bezpośrednie wybory do lokalnych rad regionalnych. Proces decentralizacji trwa do dnia dzisiejszego, jednak urzędy centralne zachowały jak dotąd sporą władzę.

Podział administracyjny opiera się na:
* około 36000 [[gmina (Francja)|gmin]] (fr. ''commune'') zarządzanych przez rady oraz [[Mer (urzędnik)|merów]],
* 96 [[departament (Francja)|departamentów]] (fr. ''département'') posiadających rady (fr. ''conseil général'') (obecnie [[Francja metropolitalna]] podzielona jest na 96 departamentów. Ponadto istnieje 5 [[Departament zamorski|departamentów zamorskich]])
* 26 [[region (Francja)|regionów]] (fr. ''région''), z tego 22 we Francji metropolitalnej i 4 regiony zamorskie, kierowanych przez rady regionalne (fr. ''conseil régional'').

Władze różnych szczebli prowadzą działalność publiczną na różnych poziomach. Przykładem może być tutaj [[edukacja]], gdzie gminy zarządzają [[szkoła podstawowa|szkołami podstawowymi]], departamenty [[szkoła średnia|średnimi]], a regiony [[Uczelnia|wyższymi]]. Jednak władze lokalne we Francji zajmują się tylko utrzymaniem budynków, natomiast programy nauczania i nadzór nad nauczycielami jest w gestii [[Ministerstwo Oświaty Francji|Ministerstwa Oświaty]].

{{Zobacz też|Podział administracyjny Francji}}

== Organizacje polityczne ==
=== Partie polityczne ===
{{osobny artykuł|Partie polityczne Francji}}

=== Inne organizacje polityczne ===
Związki zawodowe:

* ''[[Powszechna Konfederacja Pracy|Confédération Générale du Travail]]'' lub ''CGT'', około 2,4 miliona członków związana z Komunistyczną Partią Francji,
* ''[[Force Ouvrière]]'' (''FO''), około 1 miliona członków,
* ''[[Confédération Générale des Cadres]]'' (kadra menadżerska), 340,000 członków,
* ''[[Confédération Française Démocratique du Travail]]'' lub ''CFDT'', około 800 tysięcy członków, związana z Francuską Partią Socjalistyczną
* ''[[Chrześcijańska Konfederacja Francuskich Pracowników|Confédération Française des Travailleurs Chrétiens]]''
* ''[[Solidaires Unitaires Démocratiques]]'' lub „Grupa 10", zrzeszająca radykalne związki zawodowe.

Związki pracodawców:

* Ruch Przedsiębiorstw Francji (''{{link-interwiki |Mouvement des Entreprises de France |Q=Q3082595}}'' lub ''MEDEF'', znana też jako ''CNPF''), a czasami nazywana ''patronat''.

Związki producentów rolnych:

* ''{{link-interwiki |Fédération Nationale des Syndicats d'Exploitants Agricoles |Q=Q2868208}}''
* ''[[Centre National des Jeunes Agriculteurs]]''
* ''{{link-interwiki |Confédération Paysanne |Q=Q1125642}}''

== Bibliografia ==
* ''Konstytucja Republiki Francuskiej'', tłumaczenie i wstęp W. Skrzydło, Warszawa 2005.
* P. Sarnecki, ''Ustroje konstytucyjne państw współczesnych'', Kraków 2005 (wydanie II)
* E. Gdulewicz, ''Parlament a rząd w V Republice Francuskiej'', Lublin 1990
* E. Gdulewicz, ''System konstytucyjny Francji''', Warszawa 2000

== Linki zewnętrzne ==
Strony w języku francuskim:
* [http://www.legifrance.gouv.fr Internetowa baza prawna]
* [http://www.service-public.fr Portal służby publicznej]
* [http://www.france-politique.net ''France Politique'' – francuski portal zajmujący się polityką]
* akty prawne
** [http://www.legifrance.gouv.fr/WAspad/UnCode?commun=&code=CCIVILL0.rcv Kodeks Cywilny]
** [http://www.legifrance.gouv.fr/WAspad/UnCode?commun=&code=CPROCIV0.rcv Kodeks Cywilny – procedury]
** [http://www.legifrance.gouv.fr/WAspad/UnCode?commun=&code=CPENALLL.rcv Kodeks Karny]
** [http://www.legifrance.gouv.fr/WAspad/UnCode?commun=&code=CPROCPEL.rcv Kodeks Karny – procedury]
** [http://www.legifrance.gouv.fr/WAspad/UnCode?commun=&code=CJUSADML.rcv Kodeks Administracyjny]
* instytucje
** [http://www.assemblee-nationale.fr Strona Zgromadzenia Narodowego]
** [http://www.senat.fr Strona Senatu]
** [http://www.conseil-economique-et-social.fr Strona Rady Społeczno-Ekonomicznej]
** [http://www.courdecassation.fr Strona Naczelnego Sądu Kasacyjnego]
** [http://www.conseil-etat.fr Strona Rady Stanu]
** [http://www.conseil-constitutionnel.fr Strona Rady Konstytucyjnej]
** [http://www.ccomptes.fr Strona Naczelnego Sądu Rozrachunkowego]
** [http://www.conseil-superieur-magistrature.fr Strona Naczelnej Rady Niezawisłości Sądownictwa]

Strony w języku polskim:
* {{Cytuj stronę |url = http://www.staff.amu.edu.pl/~wroblew/html/pk_fr.htm |tytuł = Prawo konstytucyjne Francji: konstytucje, bibliografia, linki |opublikowany = staff.amu.edu.pl |archiwum = https://web.archive.org/web/20120123230537/http://www.staff.amu.edu.pl/~wroblew/html/pk_fr.htm |zarchiwizowano = 2012-01-23}}

{{Ustroje polityczne państw Europy}}
{{Polityka Francji}}

{{Kontrola autorytatywna}}

[[Kategoria:Polityka Francji| ]]
[[Kategoria:Ustroje polityczne państw|Francja]]
[[Kategoria:Byłe Artykuły na Medal]]
Szablony użyte w tym artykule:
Szablon:Cytuj stronę (tekst źródłowy) (zabezpieczony na poziomie wysokim)
Szablon:Dmbox (tekst źródłowy) (zabezpieczony na poziomie wysokim)
Szablon:Ikona (tekst źródłowy) (zabezpieczony na poziomie wysokim)
Szablon:Kontrola autorytatywna (tekst źródłowy) (zabezpieczony na poziomie wysokim)
Szablon:Kontrola autorytatywna/style.css (tekst źródłowy) (zabezpieczony na poziomie wysokim)
Szablon:Link-interwiki (edytuj)
Szablon:Navbox/styles.css (tekst źródłowy) (zabezpieczony na poziomie wysokim)
Szablon:Osobny artykuł (tekst źródłowy) (zabezpieczony na poziomie niskim)
Szablon:Polityka Francji (edytuj)
Szablon:Szablon nawigacyjny (tekst źródłowy) (zabezpieczony na poziomie wysokim)
Szablon:Trim (edytuj)
Szablon:Ustroje polityczne państw Europy (edytuj)
Szablon:Zobacz też (edytuj)
Moduł:Cytuj/dane (edytuj)
Moduł:Ikona (edytuj)
Moduł:Ikona/dane (edytuj)
Moduł:Kontrola autorytatywna (tekst źródłowy) (zabezpieczone na poziomie redaktorów)
Moduł:Navbox (edytuj)
Moduł:Navbox/printer/default (edytuj)
Moduł:Navbox/res (edytuj)
Moduł:Sprawdź (edytuj)
Moduł:String (edytuj)
Moduł:Wikidane (edytuj)
Moduł:Wikidane/data (edytuj)
Moduł:Wikidane/format/string (edytuj)
Wróć do Ustrój polityczny Francji.
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/wiki/Ustrój_polityczny_Francji”