Tekst źródłowy strony Teoria samorództwa

Nie masz uprawnień do edytowania tej strony z następującego powodu:

Twój adres IP znajduje się w zakresie adresów, który został zablokowany na wszystkich wiki Wikimedia Foundation.

Blokada została nałożona przez ‪EPIC‬. Podany powód to Open proxy/Webhost: See the help page if you are affected.

Początek blokady: 09:48, 2 lip 2024
Zakończenie blokady: 09:48, 2 lip 2025

Twój obecny adres IP to 206.189.44.186. Zablokowany zakres to 206.189.32.0/20.

Prosimy o uwzględnienie wszystkich powyższych informacji we wszelkich zapytaniach. Jeśli uważasz, że zostałeś zablokowany przez pomyłkę, możesz znaleźć dodatkowe informacje i instrukcje w globalnej polityce No open proxies.

Aby zakwestionować lub omówić blokadę, proszę wysłać prośbę o jej weryfikację na Meta-Wiki. Możesz również wysłać e-mail do kolejki VRT stewardów na adres stewards@wikimedia.org, podając wszystkie powyższe szczegóły.

Tekst źródłowy strony można podejrzeć i skopiować.

'''Abiogeneza, samorództwo''' ([[łacina|łac.]] ''generatio spontea'', dosł.: samorzutne powstawanie – nazwa nadana przez [[Arystoteles]]a) – teoria, według której [[życie|żywe organizmy]] powstały z [[materia nieożywiona|materii nieożywionej]].

Współcześnie termin „abiogeneza” używany jest zamiennie z „[[pochodzenie życia|biogenezą]]” głównie w kontekście powstania pierwszych żywych [[organizm]]ów na [[Ziemia|Ziemi]]. Wcześniejsze znaczenie tego terminu (tzw. „abiogeneza arystotelesowska”) określało powstawanie w pełni uformowanych organizmów (także organizmów wyższych jak np. [[myszowate|myszy]] i [[szczur]]y) z rozkładających się lub gnijących materiałów organicznych i jako takie zostało wykluczone eksperymentalnie.

== Historia badań ==
[[Arystoteles]] twierdził, że abiogeneza jest obserwowalnym faktem (np. [[Myszowate|myszy]] powstające z brudnego siana, [[szczur]]y ze szmatek, [[mszyce]] z [[rosa|rosy]] opadającej na [[rośliny]], [[pchły]] z gnijącej materii, muchy z [[mięso|mięsa]] itd.)<ref name="przepisNaCzlowieka">{{Cytuj książkę | autor = Dawid Myśliwiec| tytuł = Przepis na człowieka| wydawca = [[Altenberg (wydawnictwo)|Altenberg]]| miejsce = Warszawa| rok = 2020| strony = 1-19| isbn = 978-83-952354-9-8}}</ref>.

Pierwszym krokiem obalającym teorie arystotelowskiej abiogenezy było wykazanie przez [[Włosi|Włocha]] [[Francesco Redi]]ego w 1668, że robaki obserwowane w [[rozpad gnilny|gnijącym]] mięsie nie powstają samoistnie. Redi zamknął kawałki mięsa w klatkach z gęstej drucianej siatki uniemożliwiając muchom złożenie jaj<ref name="przepisNaCzlowieka"/>.

Począwszy od XVII wieku stopniowo wykazywano, że przynajmniej jeśli chodzi o organizmy wyższe czy też organizmy widoczne dla oka, abiogeneza nie zachodzi. Zamiast niej zaczęto przyjmować teorię [[omne vivum ex ovo]], [[łacina|łac.]] „wszystko, co żywe (''wywodzi się'') z jaja”, lecz jeszcze w połowie XIX wieku pokutowało przekonanie o samorództwie ropuch i węgorzy. Dopiero [[Louis Pasteur]] stwierdził, że samorództwo nie istnieje nawet w przypadku bakterii.

Kluczowe zdarzenia w obaleniu arystotelesowskiej abiogenezy i tym samym uargumentowaniu jej nowszej wersji:
* 1675 – badania pionierki entomologii [[Maria Sibylla Merian|Marii Sybilli Merian]] przyczyniły się do wyjaśnienia cyklu rozwojowego owadów, ukazując rozwój motyli od gąsienicy przez [[przeobrażenie]] do [[Poczwarka|poczwarki]] oraz dokumentując dietę gąsienic,
*1683 – odkrycie [[bakterie|bakterii]] przez [[Antoni van Leeuwenhoek|Antoniego van Leeuwenhoeka]],
* 1768 – wykazanie przez [[Lazzaro Spallanzani]]ego, że bakterie przenoszone są przez powietrze<ref name="przepisNaCzlowieka"/>,
* 1822-1895 – eksperymenty [[Louis Pasteur|Pasteura]] obalają abiogenezę arystotelesowską<ref name="przepisNaCzlowieka"/>,
* 1953 – [[Eksperyment Stanleya Millera|eksperyment]] [[Stanley Miller|Millera]]-[[Harold Clayton Urey|Ureya]], w którym z mieszaniny [[woda|wody]], [[metan]]u, [[amoniak]]u oraz [[wodór|wodoru]] zostają wytworzone [[aminokwasy]].

Najstarsze ślady (w postaci biogennego węgla) życia na Ziemi mogą mieć nawet 4,1 mld lat<ref>{{Cytuj | url=http://www.pnas.org/content/early/2015/10/14/1517557112 | tytuł=Potentially biogenic carbon preserved in a 4.1 billion-year-old zircon<!-- Tytuł wygenerowany przez bota --> | opublikowany=www.pnas.org | język=en | data dostępu=2017-11-27}}</ref>.

== Przeciwnicy ==
{{Osobny artykuł|Inteligentny projekt}}
Przeciwnicy abiotycznej syntezy różnych związków organicznych na Ziemi wywodzą się z różnych, nierzadko całkowicie odmiennych środowisk. Do grupy tej należą nie tylko zwolennicy [[inteligentny projekt|koncepcji inteligentnego projektu]] (np. [[Henry F. Schaefer, III]]), ale także agnostycy i ateiści: np. [[Francis Crick]] i [[Fred Hoyle]]. Obaj byli za [[panspermia|panspermią]], gdyż według nich,  zbyt mało prawdopodobne jest przypadkowe łączenie się [[aminokwasy|aminokwasów]] w [[białka]]: według Francisa Cricka – prawdopodobieństwo takie wynosi 1 na 10<sup>260</sup>, według Freda Hoyla – 1 na 10<sup>40000</sup><ref>Francis Crick, ''Life Itself: Its Origin and Nature''. (New York: Simon & Schuster, 1981), s. 51-52; Fred Hoyle, Chandra Wickramasinghe, ''Evolution from Space''. (New York: Simon & Schuster, 1984), s. 148; zob. też Robert Shapiro, ''Origins, A Sceptics Guide to the Creation of Life on Earth''. (New York: Summit Books, 1986), s. 127.</ref><ref>{{Cytuj |autor = Robert Shapiro |tytuł = Origins: A Skeptic's Guide to the Creation of Life on Earth |data = 1987 |data dostępu = 2021-01-12 |isbn = 978-0-553-34355-7 |wydawca = Bantam Books |url = https://books.google.pl/books/about/Origins.html?id=Gl8tAQAAIAAJ&source=kp_book_description&redir_esc=y |język = en}}</ref>. 

== Zobacz też ==
{{wikisłownik|abiogeneza}}
* [[pochodzenie życia|biogeneza]]
* [[panspermia]]
* [[partenogeneza]]

== Przypisy ==
{{Przypisy}}

{{Kontrola autorytatywna}}

[[Kategoria:Teorie biologiczne]]
[[Kategoria:Przestarzałe koncepcje biologiczne]]
[[Kategoria:Powstanie życia]]

Szablony użyte w tym artykule:

Szablon:Cytuj (tekst źródłowy) (zabezpieczony na poziomie wysokim)
Szablon:Cytuj książkę (tekst źródłowy) (zabezpieczony na poziomie wysokim)
Szablon:Dmbox (tekst źródłowy) (zabezpieczony na poziomie wysokim)
Szablon:Ikona (tekst źródłowy) (zabezpieczony na poziomie wysokim)
Szablon:Kontrola autorytatywna (tekst źródłowy) (zabezpieczony na poziomie wysokim)
Szablon:Kontrola autorytatywna/style.css (tekst źródłowy) (zabezpieczony na poziomie wysokim)
Szablon:Osobny artykuł (tekst źródłowy) (zabezpieczony na poziomie niskim)
Szablon:Projekt siostrzany (tekst źródłowy) (zabezpieczony na poziomie wysokim)
Szablon:Przypisy (tekst źródłowy) (zabezpieczony na poziomie wysokim)
Szablon:Wikisłownik (tekst źródłowy) (zabezpieczony na poziomie niskim)
Moduł:Cytuj (edytuj)
Moduł:Cytuj/dane (edytuj)
Moduł:Cytuj/dostęp (edytuj)
Moduł:Cytuj/firewall (edytuj)
Moduł:ISBN (edytuj)
Moduł:Ikona (edytuj)
Moduł:Ikona/dane (edytuj)
Moduł:Kontrola autorytatywna (tekst źródłowy) (zabezpieczone na poziomie redaktorów)
Moduł:Lang (edytuj)
Moduł:Lang/data (edytuj)
Moduł:Sprawdź (edytuj)
Moduł:String (edytuj)
Moduł:Wikidane/data (edytuj)
Moduł:Wikidane/format/string (edytuj)

Wróć do Teoria samorództwa.

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/wiki/Teoria_samorództwa”