Tekst źródłowy strony Stary Rynek w Poznaniu

Nie masz uprawnień do edytowania tej strony z następującego powodu:
Twój adres IP znajduje się w zakresie adresów, który został zablokowany na wszystkich wiki Wikimedia Foundation.
Blokada została nałożona przez ‪EPIC‬. Podany powód to Open proxy/Webhost: See the help page if you are affected.
Początek blokady: 09:48, 2 lip 2024
Zakończenie blokady: 09:48, 2 lip 2025
Twój obecny adres IP to 206.189.44.186. Zablokowany zakres to 206.189.32.0/20.
Prosimy o uwzględnienie wszystkich powyższych informacji we wszelkich zapytaniach. Jeśli uważasz, że zostałeś zablokowany przez pomyłkę, możesz znaleźć dodatkowe informacje i instrukcje w globalnej polityce No open proxies.
Aby zakwestionować lub omówić blokadę, proszę wysłać prośbę o jej weryfikację na Meta-Wiki. Możesz również wysłać e-mail do kolejki VRT stewardów na adres stewards@wikimedia.org, podając wszystkie powyższe szczegóły.
Tekst źródłowy strony można podejrzeć i skopiować.
{{Ulica infobox
|nazwa     = Stary Rynek
|nazwa oryginalna = 
|jednostki = [[Stare Miasto w Poznaniu|Stare Miasto]]
|zabytek   = A-195/72 z 10.11.1972<ref name="zabytek">{{zabytek|wielkopolskie|strony=173|data dostępu=2018-05-06}}</ref>
|zdjęcie   = Stary Rynek Poznań.jpg
|opis zdjęcia     = Wschodnia, najbardziej reprezentacyjna część Starego Rynku. Na pierwszym planie [[Domki budnicze w Poznaniu|Domki budnicze]] oraz [[Ratusz w Poznaniu|Ratusz]], w tle kamienice 95/96–100 pierzei północnej
|państwo          = Polska
|miejscowość      = [[Poznań]]
|długość          = 
|poprzednie nazwy = 
|plan             = Poznań, Stary Rynek, plan 2.png
|przebieg         = 
|kod mapy         = Poznań
|współrzędne      = 52°24′30″N 16°56′4″E
|commons          = Category:Stary Rynek w Poznaniu
}}
[[Plik:Poznan Stary Rynek 2007-11.jpg|thumb|Stary Rynek z lotu ptaka od strony południowej. W części północnej bloku śródrynkowego [[Ratusz w Poznaniu|ratusz]] i [[Waga miejska w Poznaniu|waga]]; w części południowej, od lewej: [[Odwach w Poznaniu|odwach]], budynki [[Galeria Miejska Arsenał w Poznaniu|Galerii Miejskiej Arsenał]] i [[Wielkopolskie Muzeum Wojskowe|Wielkopolskiego Muzeum Wojskowego]] oraz [[Domki budnicze w Poznaniu|domki budnicze]]]]
[[Plik:Poznan Poland.jpg|thumb|Wschodnia, reprezentacyjna część Starego Rynku. Po prawej widoczna [[loggia]] [[Ratusz w Poznaniu|ratusza]] i [[Domki budnicze w Poznaniu|domki budnicze]]; w oddali, na przedłużeniu [[Ulica Świętosławska w Poznaniu|ul. Świętosławskiej]], elewacja [[Bazylika Matki Bożej Nieustającej Pomocy, św. Marii Magdaleny i św. Stanisława Biskupa w Poznaniu|poznańskiej fary]], a po lewej dach [[Pałac Górków w Poznaniu|pałacu Górków]]; w dole [[Fontanna Prozerpiny w Poznaniu|Fontanna Prozerpiny]]]]
'''Stary Rynek''' (początkowo ''Rynek'', od XIX wieku ''Alter Markt''{{u|starość}}, obecna nazwa od 16 czerwca 1919)<ref name=nazgeo /> – główny plac miejski w [[Poznań|Poznaniu]] wytyczony ok. 1253 roku jako centralne miejsce [[Lokacja (historia)|miasta lokacyjnego]]. Jest kwadratem o boku długości 141 metrów, a z każdej ze ścian wychodzą trzy ulice, z czego dwie skrajne z narożników. Znajduje się na [[Stare Miasto w Poznaniu|Starym Mieście]], w ramach osiedla administracyjnego [[Osiedle Stare Miasto (Poznań)|Stare Miasto]]. Jest trzecim co do wielkości [[Rynek (urbanistyka)|rynkiem]] w [[Polska|Polsce]] (po [[Rynek Główny w Krakowie|krakowskim]] i [[Rynek we Wrocławiu|wrocławskim]]<ref name=smpi />) i jednym z większych w [[Europa|Europie]].

== Historia ==
=== XIII–XV wiek ===
W 1253 roku poznańska siedziba książęca została przeniesiona z [[Ostrów Tumski w Poznaniu|prawego]] na lewy brzeg. Na wzgórzu wybudowano [[Zamek Królewski w Poznaniu|zamek]], a pomiędzy nim a [[Warta|rzeką]], miasto otoczone [[Mury miejskie w Poznaniu|murem]]<ref name=nazgeo />, stanowiące 21 ha regularnej siatki ulic i bloków zabudowy<ref name=badar />. Niezupełnie pośrodku gruszkowatego obszaru miasta umiejscowiono<ref name=smpi />, lekko wznoszący się ku zachodowi<ref name=badar />, rynek o kształcie nieznacznie odbiegającym od kąta prostego i tworzącym romb o dłuższej przekątnej ok. 200 metrów. Stanowił on centrum miasta średniowiecznego pełniąc funkcje handlowo–usługowe, administracyjne i komunikacyjne aż do zniszczenia w 1945 roku<ref name=smpi />. To tutaj zbiegały się wszystkie interesy lokalnej społeczności, podejmowano najważniejsze decyzje, wydawano wyroki sądowe, karano winnych i gromadzono się przy ważnych dla społeczeństwa wydarzeniach<ref name=badar />. Od czasów lokacji na rynku krzyżowały się drogi międzynarodowe oraz skupiały szlaki lokalne<ref name=nazgeo />. To właśnie one zadecydowały o strukturze zabudowy miasta, które rozplanowano nastawiając się na handel, a nie produkcję. Z tego też powodu, pierwszą zabudową bloku śródrynkowego były kramy sukienne i bogate, przeznaczone na handel regionalny i zagraniczny, a dopiero w drugiej kolejności powstały jatki wykorzystywane na potrzeby mieszkańców miasta<ref name=patii />.

Od linii murów miejskich na rynek prowadziło dwanaście ulic, po trzy z każdej pierzei, dzielących każdą z nich na dwa bloki. Cztery z dwunastu [[Arteria komunikacyjna|arterii]] prowadziło na zewnątrz miasta: dwie z nich ([[Ulica Wielka w Poznaniu|Wielka]] przez [[Brama Wielka w Poznaniu|Bramę Wielką/Tumską]] oraz [[Ulica Wodna w Poznaniu|Wodna]] [[Brama Wodna w Poznaniu|Bramą Wodną]]) w kierunku przepraw na Warcie, a pozostałe dwie ([[Ulica Wroniecka w Poznaniu|Wroniecka]] przez [[Brama Wroniecka w Poznaniu|Bramę Wroniecką]] oraz [[Ulica Wrocławska w Poznaniu|Wrocławska]] [[Brama Wrocławska w Poznaniu|Bramą Wrocławską]]) kolejno na północ i południe. Ze względu na umiejscowienie dróg głównych oraz fasady [[Ratusz w Poznaniu|ratusza]] wschodnia część rynku otrzymała rolę dominującą<ref name=smpi />.

Każdy z ośmiu bloków pierzei rynkowych o szerokości 59–62 m i głębokości 42–46 m<ref name=kor /> został pierwotnie podzielony na 8 działek budowlanych o szerokości 7–8 m i głębokości wynoszącej 35–43 m, tworząc w sumie 64 parcele budowlane wokół rynku<ref name=smpi />. Zabudowano je drewnianymi domami o konstrukcjach [[Konstrukcja wieńcowa|zrębowych]] lub [[Konstrukcja szkieletowa budynków|szkieletowych]] w znacznym oddaleniu od dzisiejszych fasad. Głównym pomieszczeniem takiego domu była tzw. wielka sień, umiejscowiona na parterze od strony placu. Pełniła ona jednocześnie funkcję miejsca pracy i mieszkania. Na przełomie XIII i XIV wieku, na terenie tylnego traktu obecnej kamienicy nr 48, wzniesiono kamienno-ceglaną [[Wieża mieszkalna|wieżę mieszkalną]]. Jej budulec, w przeciwieństwie do drewna, zapewniał ochronę przed wrogiem czy pożarem, dlatego podejrzewa się, że mogła być ona siedzibą wójta.

Do rozplanowania bloku środkowego o wymiarach 74 × 76 metrów<ref name=nazgeo /> doszło w wyniku przywileju [[Przemysł II|Przemysła II]] z 1280 roku, w którym zapisano konieczność budowy hali targowej, jatek rzeźniczych i chlebowych, bud kramarzy, szewców i [[Kuśnierstwo|kuśnierzy]] oraz prawdopodobnie również winiarni lub składu wina<ref name=mais />. Tym samym podzielono umownie śródzabudowę na administracyjną część północną ([[ratusz]], [[Waga miejska|waga]]) oraz półhektarowy kompleks kramów od strony południowej. Skoncentrowane urządzenia targowe pełniły rolę bazaru oddzielonego od części mieszkalnej rynku. Zostały one podzielone na 6 równoległych i ułożonych południkowo parcel o różnych szerokościach (6–22 m), z których każda skupiała czeladników tej samej profesji<ref name=smpvi />. Takie rozwiązanie spełniało ówczesne standardy europejskie<ref name=patii />. Na skrajnej, wschodniej parceli swoje kramy posiadali [[budnicy]], na zachód od nich [[Szewstwo|szewcy]], następnie krojownicy sukna, kramarze, [[piekarz]]e oraz [[Rzeźnik|rzeźnicy]] wraz z [[Garbowanie|garbarzami]]. Pomiędzy podłużnymi parcelami powstało 5 wewnętrznych ciągów komunikacyjnych<ref name=smpvi /> i jedyna nazwana uliczka poprzeczna ''Crux'' ([[Łacina|łac.]] ''Krzyż'')<ref name=nazgeo />. Każda z parceli została podzielona na małe, jednotraktowe działki o różnych wymiarach. Łącznie było ich ok. 200, z czego 40 dostępnych z zewnątrz, a pozostałe 160 z wewnętrznych uliczek zamkniętych z obu stron łącznie 12 wrotami<ref name=smpvi />.

Istnienie bloku śródrynkowego podzieliło plac na cztery wnętrza. Części z nich nadano nazwy pochodzące od najczęściej sprzedawanych na nich produktów. W ten sposób powstał tzw. ''rynek solny'' w części północnej placu, pomiędzy ratuszem a wagą. Handlowano tam, sprzedawaną prosto z wozów, solą w ilościach hurtowych, ponieważ przywilej sprzedaży detalicznej posiadali wyłącznie [[budnicy]]. To przed ich budami, w części wschodniej placu, mieścił się tzw. ''rynek śledziowy'', sąsiadujący z ''rynkiem rybnym'' w okolicy dzisiejszej fontanny Prozerpiny. Handlowano tam wyłącznie świeżymi rybami, gdyż sprzedażą ryb wędzonych i solonych trudnili się budnicy. Ze względu na specyfikę tej części Starego Rynku, wzdłuż kamieniczek budniczych, utworzono rynsztok, nad którym, między 8 a 9 domkiem, przerzucono mostek u wylotu uliczki ''Crux''. Nazwy części zachodniej oraz północnej placu nie są znane, choć wiadomo, że na pierwszej z nich sprzedawano czapki, [[Lina|powrozy]] i prawdopodobnie znajdowała się tam również tandeta (miejsce handlu rzeczami używanymi). Rynki jednobranżowe powstawały również na terenie bloku śródrynkowego. Wzdłuż południowej ściany ratusza ciągnął się tzw. ''rynek różany'', na którym, aż do 1939 roku sprzedawano kwiaty i wieńce. Funkcja tego terenu została zachowana w obecnej nazwie [[Ulica Różany Targ w Poznaniu|uliczki Różany Targ]]. Na jej przedłużeniu w kierunku zachodnim (dzisiejsza [[Ulica Ratuszowa w Poznaniu|ul. Ratuszowa]]) znajdował się tzw. ''garncarski targ''<ref name=mais />.

Zabudowa rynku początkowo była wyłącznie drewniana. Pierwszym murowanym budynkiem została [[Waga miejska w Poznaniu|waga miejska]] wybudowana w drugiej połowie XIII wieku. Następnie, na przełomie XIII i XIV wieku powstał ceglany gotycki [[Ratusz w Poznaniu|ratusz]] dominujący nad parterową zabudową kramów. Dopiero w 1386 roku Poznań otrzymał przywilej [[Władysław II Jagiełło|Władysława Jagiełły]] umożliwiający budowę kamiennych kramów i sukiennic, co poskutkowało powstaniem pierwszych prywatnych, murowanych kramów<ref name=smpvi /> oraz ogromnego budynku sukiennic na terenie dawnej parceli krojowników sukna<ref name=mais />. Jako że pierwotnie domy obrzeżne powstawały z drewna<ref name=smpi />, a ulice przez długi czas były nim pokryte, pożary zdarzały się dość często<ref name=nazgeo />. Gdy [[Pożar w Poznaniu (1447)|jeden z nich]] w 1447 roku strawił większość zabudowy miasta, odbudowano je już w gotyckich formach ceglanych<ref name=smpi />. Jeszcze w połowie XV wieku połowa domów przyrynkowych była drewniana, a w 1500 roku zostały ich już tylko trzy. Wówczas w sześciu z ośmiu bloków zabudowy otaczających rynek istniało po 8 domów, a w pozostałych dwóch – po 9<ref name=kor />.

Każda z przyrynkowych parceli została wypełniona kolejno: kamienicą frontową o głębokości 18–23<ref name=smpi /> lub 24–28 metrów<ref name=kor />, małym podwórkiem oraz, połączonym z kamienicą drewnianym gankiem na pierwszym piętrze, budynkiem gospodarczym. Wszystkie jednorodzinne domy patrycjuszowskie składały się ze stałych elementów<ref name=smpi />: dwóch, niepodpiwniczonych kondygnacji<ref name=kor />, trzech [[Oś elewacji|osi elewacji]] zwieńczonej [[Szczyt (architektura)|szczytem]] od strony placu oraz dwuspadowego dachu ceramicznego z [[Kalenica (budownictwo)|kalenicą]] prostopadłą do linii zabudowy. Najbardziej reprezentacyjnym pomieszczeniem kamienicy była tzw. wielka sień umiejscowiona na parterze od strony rynku, służąca do przeprowadzania hurtowych wymian handlowych przez właściciela<ref name=smpi />. Jej powierzchnia wynosiła 60–100 m², była wysoka na 4–5 m i zazwyczaj przekryta drewnianym, belkowym [[Strop (budownictwo)|stropem]]<ref name=kor /> lub [[sklepienie]]m<ref name=smpi />, a przy jej tylnej ścianie umieszczano urządzenie ogniowe. Wewnętrzne ściany poprzeczne ozdabiano najczęściej [[ostrołuk]]owymi [[Blenda (architektura)|blendami]] lub [[wnęka]]mi sedillowymi. W 2. połowie XV wieku zaczęto dobudowywać 1–2 dodatkowych kondygnacji przeznaczonych na magazyny. Towary na piętra dostarczano urządzeniem dźwigowym znajdującym się na szczycie tylnej elewacji. W tym samym czasie coraz częściej dobudowywano również tylny [[Trakt (architektura)|trakt]] kamienicy. Znajdowała się w nim izba, z czasem przekształcana w wąski korytarz prowadzący na podwórze<ref name=kor />. W środkowym, tzw. ciemnym trakcie znajdowały się schody prowadzące na wyższe kondygnacje<ref name=smpi />, które dopiero na przełomie XV i XVI wieku nabrały cech mieszkalnych, tym samym odciążając wielką sień. Wtedy, w tylnym trakcie pierwszego piętra powstała tzw. izba wielka, a część pierwszego piętra bliższa rynku, pod nazwą „sala na przodku”, funkcjonowała jako mieszkanie lub magazyn. Drewniane<ref name=kor /> budynki gospodarcze, znajdujące się na tyłach parceli, przy wąskich gospodarczych uliczkach równoległych do rynku, mieściły wówczas magazyny lub warsztaty<ref name=smpi />.

Najliczniejszą grupą mieszkańców rynku do XV wieku byli bogaci kupcy. Dogodność posiadania własnej kamienicy polegała na bliskości mieszczącego się w niej magazynu do jatek lub bud rozmieszczonych na placu. Czasem handlowano również w wielkich sieniach znajdujących się na parterach domów. Posiadanie domu w rynku było powszechnie szanowaną cechą<ref name=kor />, ze względu na ich szczególną wartość. Były one świadectwem prestiżu i gwarantem solidności handlowej. W okresie późnego średniowiecza kamienica przyrynkowa przedstawiała wartość równą dobrze zagospodarowanej wsi<ref name=patii />, jednak tylko niektóre z nich pozostawały przez wieki w kręgu jednego rodu<ref name=pati />. W średniowiecznym Poznaniu istniały trzy metody pozyskania domu przyrynkowego. Pierwszym, i zdecydowanie najmozolniejszym z nich, było wzbogacenie się na tyle, by móc pozwolić sobie na kupno kamienicy i jej utrzymanie. Często jednak decydowano się na rozkochanie kupieckiej panny jedynaczki i zyskanie aprobaty jej rodziców lub ślub z bogatą wdową, przy jednoczesnym wydziedziczeniu jej dzieci<ref name=patii />. W XV wieku jedna trzecia właścicieli kamienic przyrynkowych zasiadała we władzach miasta lub była starszymi cechów. W momencie kulminacyjnym aż połowa członków władz miasta zamieszkiwała na rynku. Pierwsza [[szlachta]] na poznańskim rynku pojawiła się w 1453 roku, jednak wzmożenie jej napływu nastąpiło w 2. połowie XVI wieku. Elitarność tego adresu obowiązywała najprawdopodobniej aż do [[III rozbiór Polski|upadku państwa polskiego]]<ref name=kor />.

Utrzymanie czystości placu należało do obowiązków [[kat]]a i jego czeladzi, a także chłopów posiadających płatny przywilej wywozu błota z rynku, którego używali prawdopodobnie jako nawozu. Wodę na rynek doprowadzano drewnianymi wodociągami do studzienek rozmieszczonych w każdym z naroży rynku. Pod koniec wieku XV nawierzchnia rynku była już brukowana<ref name=mais />.

=== XVI–XVIII wiek ===
Rynek przez długi czas pozostawał miejscem gwarnym i hucznym. Za pomocą [[hejnał]]u podawano godzinę, a ważniejsze ogłoszenia, takie jak rozkazy króla, zarządzenia burmistrza, uchwały rady miasta, przyjazdy królów i ważniejszych posłów zagranicznych, objęcia ważniejszych stanowisk i urzędów oraz pogrzeby i wesela osobistości, obwoływano w czterech rogach rynku. Okresem wzmożonego ruchu kupieckiego<ref name=pati /> były cztery doroczne jarmarki: wielkanocny, [[Jarmark Świętojański (Poznań)|świętojański]], św. Michała i gwiazdkowy. Drugi z nich, organizowany na przełomie czerwca i lipca, stanowiąc najważniejszy element życia miasta, zrzeszał przybyszów z całej Polski i innych krajów<ref name=zab />.

Na początku XVI wieku część budników, przed fasadami swoich kramów, wymurowała ganki wsparte na kolumienkach. Rada miejska, kierując się względami estetycznymi i bezpieczeństwa, poparła ten pomysł i wydała w 1534 roku generalne przyzwolenie na budowę ganków, zwanych dziś [[Podcień|podcieniami]], a korzystającym z przywileju zagwarantowała ulgi podatkowe. Rok później, u wylotu różanego targu, wybudowano kamienny [[Pręgierz w Poznaniu|pręgierz]] do wykonywania publicznej kary chłosty. Nie wiadomo jednak, czy wcześniej na tym miejscu znajdował się jego drewniany odpowiednik<ref name=mais />. W XVI wieku na rynku znajdowały się cztery studnie publiczne (po jednej w każdym z narożników) i dwie prywatne. Fundatorem pierwszej z nich, umiejscowionej w 1554 roku u wylotu [[Ulica Woźna w Poznaniu|ulicy Woźnej]], był Jan Grodzicki. Druga powstała w 1570 roku przed fasadą kamienicy nr 83 jako własność Jana Tauta<ref name=font />.

[[Pożar w Poznaniu (1536)|Kolejny pożar]] z 1536 roku strawił większość jatek i bud bloku środkowego oraz poważnie uszkodził wieżę ratuszową<ref name=wara />. Rozległe zniszczenia zaowocowały w późniejszych latach wprowadzeniem wśród zniszczonych budynków [[Architektura renesansu|stylu renesansowego]], najczęściej wg projektów [[Giovanni Battista di Quadro|Jana Baptysty Quadro]]. W latach 1550–1560 dokonano przebudowy [[Ratusz w Poznaniu|Ratusza]], a w 1563 – [[Waga miejska w Poznaniu|Wagi]]<ref name=smpi />.

Pożar doprowadził również do licznych zmian w strukturze zabudowy śródrynkowej, a z czasem jej wyższe kondygnacje zaczęły coraz częściej przejmować funkcje mieszkalne, zatracając tym samym pierwotną, handlową funkcję bloku<ref name=smpvi />. Członkowie cechu budników podpiwniczyli wówczas i wybudowali nad swoimi budami wyższe kondygnacje mieszkalne. Parcela cechu szewców mimo przyzwolenia na budowę kramów pozostawała wówczas pusta. W efekcie władze miasta chciały odebrać ją szewcom w 1539 roku. Ci jednak wnieśli prośbę o utrzymanie własności i w wyniku arbitrażu przyznano im ponownie parcelę wraz ze znajdującym się w jej północnej części domem (obecnie Dom Bractwa Szewskiego, Stary Rynek 27). Teren pomniejszono jednak o, znajdujący się w południowej jego części, Dom Pisarza Miejskiego, wybudowany kilka lat wcześniej oraz piwnice tego domu pod opuszczoną częścią parceli. Innym warunkiem odzyskania tego terenu przez szewców było zobowiązanie się do utrzymania jego ciągów komunikacyjnych. W tym celu utworzono publiczne przejście w kamienicy północnej i zachowano ścieżkę poprzeczną ciągnącą się wskroś całego bloku. Prawdopodobnie w tym samym lub następnym roku przystąpiono do budowy murowanego budynku jatek szewskich. Nie wiadomo czy został on wyposażony w wyższe piętra mieszkalne, a wewnętrzne stoiska ciągnęły się wzdłuż dłuższych ścian budynku i po obu stronach przejścia przeznaczonego dla kupujących. Na poszczególnych jatkach prowadzono sprzedaż obuwia, prawdopodobnie również jego naprawę<ref name=mais />.

Na początku XVI wieku, wybudowane w 1386 roku, [[Sukiennice w Poznaniu|sukiennice]] popadły w stan nieużytkowanej ruiny, w efekcie czego [[Zygmunt I Stary|Zygmunt Stary]] nadał w 1535 Poznaniowi przywilej budowy nowego gmachu, który zrealizowano najprawdopodobniej jeszcze w tym samym roku. W 1563 doszło do przebudowy budynku pod kierownictwem Jana Baptysty Quadro. Nadano wówczas budynkowi cechy renesansowe i prawdopodobnie rozbudowano. Sukiennice stanowiły długą, podpiwniczoną halę ze [[Sklepienie klasztorne|sklepieniem klasztornym]] i podcieniem wspartym na kolumnach wzdłuż dłuższych elewacji. 26 kramów sukiennych umiejscowiono wzdłuż ścian, a wnętrze budynku przecięto przejściem poprzecznym zamkniętym z obu stron bramkami. W 1569 roku, w południowej części budynku powstały schody prowadzące na wyższe kondygnacje mieszczące magazyny sukienników i mieszkania<ref name=mais />.

Istniejące na dawnych parcelach krojowników sukna i piekarzy [[postrzygalnia]] i jatki chlebowe, z czasem zostały przeniesione w pobliże wagi miejskiej. Postrzygalnię usytuowano po jej zachodniej stronie i wysunięto przed linię jatek rzeźniczych. Był to jedyny obiekt przemysłowy w śródzabudowie poznańskiego rynku. W XVI wieku stanowił go mały, murowany budynek wyposażony w mieszkanie postrzygacza i piwnicę. Padł on ofiarą pożaru z 1536 roku i został odbudowany przez Jana Baptystę Quadro w 1563 roku. Natomiast murowany budynek jatek chlebowych umiejscowiono prawdopodobnie pomiędzy wagą, a jatkami rzeźniczymi, na garncarskim targu. Na ich dawnym miejscu powstał budynek [[smatruz]]u. Pełnił on podwójną funkcję: handlowano tam płótnem i magazynowano zboże i owoce, co może świadczyć o istnieniu jego kilku kondygnacji. Doczekał się on również swojej przebudowy w 1563 roku wg projektu Jana Baptysty Quadro. Wojska szwedzkie lub brandenburskie stacjonujące w latach 1655–57 w Poznaniu, potrzebując miejsca na znaczne ilości broni i sprzętu wojennego, doprowadziły do wprowadzenia na rynku nowej instytucji – [[arsenał]]u, który umieszczono w dawnym budynku smatruzu<ref name=mais />.

Jedne z najstarszych budynków na rynku – jatki rzeźnickie, znajdujące się w zachodniej części bloku śródrynkowego, w 1535 otrzymały przywilej Zygmunta Starego na ich wymurowanie ze względów przeciwpożarowych. Mimo to jatki, jeszcze w swej drewnianej postaci, przetrwały pożar miasta z 1536 roku. Rok później rozpoczęto budowę murowanego budynku, podzielonego na dwie hale przekryte oddzielnymi dachami i mieszczącego łącznie 36 jatek<ref name=mais />. Odbudowane jatki rzeźnicze były jedynym parterowym budynkiem śródzabudowy po pożarze w 1536 roku<ref name=smpvi /> i przetrwały one, choć w zmienionej postaci, aż do 1939 roku<ref name=mais />.

Oprócz zwartego bloku zabudowań handlowych na rynku poznańskim do XVIII wieku istniały liczne budy rozrzucone po całym placu. Część z nich była drewniana, część murowana na fundamentach, a ich ilość zmieniała się w zależności od zbliżających się jarmarków. W XVI wieku zaczęto budy jednobranżowe grupować razem. W ten sposób powstały budki maślane lub ratuszne, usytuowane przy północnej ścianie ratusza. Handlowano na nich nabiałem i warzywami. Wyjątkowo zdarzały się również produkty takie jak mydło, nici, a w 1625 roku nawet proch strzelniczy. Budę [[kotlarz]]a i z wyrobami żelaznymi ulokowano przy wejściu do ratusza. W 1583 roku cech [[Czapnictwo|czapników]] wzniósł 17 drewnianych bud naprzeciw kamienicy nr 77, obok jatek rzeźniczych. Cech kuśnierzy zajmował miejsce pomiędzy ulicą [[Ulica Świętosławska w Poznaniu|Świętosławską]] a [[Ulica Wrocławska w Poznaniu|Wrocławską]], a kramy jedwabne ulokowano w części środkowej rynku – między sukiennicami, a smatruzem. Swoich własnych bud nie posiadały, natomiast, kwiaciarki z ''różanego rynku'', garbarze w pobliżu jatek rzeźniczych i rybacy na ''rynku rybnym''. Najprawdopodobniej korzystali oni wyłącznie z prostej infrastruktury targowej, takiej jak stoły czy stragany<ref name=mais />.

Innym, ważnym dla architektury Starego Rynku, wydarzeniem była [[Wojny inflanckie|I wojna polsko-szwedzka]] w latach 1558–68, po której zniszczone budynki odbudowywano w [[Architektura baroku|stylu barokowym]]<ref name=smpi />. Wtedy też pojawił się podział pięter kamienic patrycjuszowskich na trzy trakty. W środkowym, ciemnym trakcie pierwszego piętra umiejscowiono kuchnię, izba wielka zaś, przejęła od wielkiej sieni funkcje reprezentacyjne. Tylny dom wychodzący na uliczkę mieścił na parterze sień przejazdową lub dwa pomieszczenia, z czego jedno prowadziło na podwórze. Pierwotnie budynek gospodarczy, wraz ze wzrostem liczby ludności miasta w [[Nowożytność|czasach nowożytnych]], przekształcił się w mieszkalną oficynę<ref name=kor />.

W 1613 roku, wg projektu Krzysztofa Redella odnowiono studzienki znajdujące się w narożach rynku. Pośrodku ośmiobocznych dębowych [[Cembrowina|cembrowin]], pomalowanych tak, by imitowały kamień, umiejscowiono słupy zwieńczone drewnianymi i polichromowanymi rzeźbami przedstawiającymi [[Mitologia rzymska|rzymskie bóstwa]]. Byli to, idąc od naroża północno-wschodniego zgodnie z ruchem wskazówek zegara: [[Jowisz (mitologia)|Jowisz]], [[Apollo]], [[Neptun (mitologia)|Neptun]] i [[Mars (mitologia)|Mars]]. W XVII wieku rzeźba Jowisza uległa zniszczeniu. Zastąpiono ją wówczas podobizną [[Herkules]]a. Ze względu na zły stan techniczny tej studni, w 1766 roku wybudowano nową wg projektu Augustyna Shöpsa. Cembrowinę przesunięto nieco bliżej fasady ratusza i wykonano rzeźbę „Porwanie Prozerpiny przez Plutona” z polichromowanego piaskowca<ref name=font />.

Gdy w 1655 roku [[Potop szwedzki|Szwedzi zajęli Poznań]] rynek został zawalony gruzami, a przyrynkowe kamienice zamieniono na szwedzkie więzienia. W wyniku [[Zaraza w Poznaniu (1709)|zarazy w 1709 roku]] większość mieszkańców kamienic zmarła, a te stały puste i niszczały<ref name=pati />. Powstałe wówczas zniszczenia oraz te wynikłe z [[Powódź w Poznaniu (1736)|powodzi w 1736 roku]] doprowadziły do konieczności odbudowy części kamienic i wykonania nowych fasad wielu z nich<ref name=kor />, szczególnie że w 1728 roku 13 z 65 przyrynkowych kamienic nadal nie zostało wyremontowanych po zniszczeniach wywołanych przez potop szwedzki. Te zrekonstruowane wcześniej należały przede wszystkim do szlachty i duchowieństwa. Ze spisu ludności przeprowadzonego w 1779 roku wynika, że w ciągu 50 lat nastąpiła prawie całkowita wymiana właścicieli kamienic. Zaledwie trójka z nich zachowała swój dom. Co trzeci dom należał wówczas do szlachty, a większość mieszkańców stanowili kupcy, wypierający sukcesywnie stan mieszczański<ref name=patii />. W 1792 roku żaden z otaczających rynek budynków nie należał już do duchowieństwa, a proporcja właścicieli szlacheckich i mieszczańskich wynosiła 19:44<ref name=bien />. Pod koniec XVIII wieku na rynku pojawili się tzw. ''Wegrzyni'', czyli kupcy greccy handlujący winem. Tym samym zmieniał się również model kamienicy przyrynkowej, która coraz rzadziej funkcjonowała jako dom rodzinny. Taką rolę zachowały jedynie budynki znajdujące się naprzeciw ratusza<ref name=patii />.

Działalność, utworzonych po [[II wojna północna|II wojnie północnej]]<ref name=smpi />, w 1779 roku<ref name=kor />, [[Komisje dobrego porządku|komisji dobrego porządku]] doprowadziła do wprowadzenia w zabudowie rynkowej [[Architektura klasycystyczna|stylu klasycystycznego]]. Jeden z jej przewodniczących – [[Kazimierz Raczyński]] pod koniec XVIII wieku odbudował [[Zamek Królewski w Poznaniu|Zamek Królewski]] oraz nadał<ref name=smpi />, wybudowanemu pół wieku wcześniej w zachodniej części bloku śródrynkowego<ref name=smpvi />, [[Odwach w Poznaniu|odwachowi]] jego obecną formę<ref name=smpi />. W tym czasie, pod numerami 78 i 91, wzniesiono kolejno pałace [[Pałac Działyńskich w Poznaniu|Działyńskich]] i [[Pałac Mielżyńskich w Poznaniu|Mielżyńskich]]<ref name=kor />. W XVIII wieku, za sprawą jej wielofunkcyjności, Wagę Miejską zaczęto nazywać ''Starym Ratuszem''. Pełniła ona wówczas rolę składu towarów, wagi, ratusza oraz mieszkania<ref name=wara />. W XVII i 1. połowie XVIII wieku fasady kamienic wyposażone były w [[Pilaster|pilastry]] i pozbawione dekoracji – tynkowano je na gładko. Elementy ozdobne znajdowały się wyłącznie w ich szczytach<ref name=kor />. Sytuacja ta zaczęła zmieniać się u schyłku XVIII wieku, kiedy to coraz popularniejsze stawały się bogate zdobienia fasad rzeźbą, złoceniami i polichromiami<ref name=smpi />. Wtedy też wprowadzono numerację adresową kamienic, która przetrwała do dziś<ref name=smpiii />. Wcześniej kamienice nazywano od nazwiska właściciela, rzadziej godła<ref name=pati />.

[[Plik:Stary Rynek Poznan, ok. 1929.jpg|thumb|left|Fotografia Starego Rynku z 1929 r. W tle widoczny [[Nowy Ratusz w Poznaniu|Nowy Ratusz]], na pierwszym planie dwie pięciokondygnacyjne kamienice czynszowe u wylotu [[Ulica Jana Baptysty Quadro w Poznaniu|uliczki Jana Baptysty Quadro]]]]
[[Plik:Stary Rynek w Poznaniu 1934.jpg|thumb|left|Fotografia Starego Rynku z 1934 r. przedstawiająca gmach [[Odwach w Poznaniu|Odwachu]] i [[Nowy Ratusz w Poznaniu|Nowy Ratusz]]]]
=== Okres zaborów i dwudziestolecia międzywojennego ===
Zabór pruski odcisnął ogromne piętno na architekturze Starego Rynku. Już na początku XIX wieku rozpoczęto proces germanizacji, mający na celu całkowitą zmianę pierwotnego charakteru i układu zabudowy. Rozpoczęto podwyższanie kamienic do czterech kondygnacji, co w naturalny sposób doprowadziło do zmian elewacji, przykrywanych coraz częściej nieestetycznymi jarmarcznymi reklamami. W 1871 roku wszystkie partery Starego Rynku i pobliskich ulic przekształcono na cele handlowe. Poważniejsze zmiany nastąpiły jednak po 1888 roku, kiedy to dokonywano coraz to liczniejszych [[Komasacja|komasacji]] parcel, budując na nich cztero- bądź pięciokondygnacyjne obiekty z płaskimi dachami, zupełnie nie przystające do reszty otaczających je domów. Kilka z nich pojawiło się również na Starym Rynku. W tym czasie zmodernizowano również sporą liczbę kamienic usuwając dawne elementy dekoracyjne (portale, obramienia okien, płaskorzeźby, polichromie), umieszczając na ich miejscach liczne wykusze i balkony. W trakcie zmian elewacji często usuwano frontowe ściany parterów i pierwszych pięter, zastępując je dużymi, szklanymi witrynami wystawowymi. Proces germanizacji symbolicznie zwieńczono budową [[Nowy Ratusz w Poznaniu|Nowego Ratusza]] wzniesionego w latach 1891–1894 na miejscu rozebranej Wagi<ref name=smpi />.

W XIX wieku studzienki znajdujące się na rynku pełniły funkcję miejsca schadzek, a najpopularniejszą wśród nich była fontanna Apolla. Gwar cichł dopiero o godzinie 21, wraz ze zmianą warty przy odwachu. Studnie zlikwidowano po 1866 roku, kiedy to wprowadzono nowoczesną sieć wodociągową<ref name=zab />. Jedyną ocalałą była ta z rzeźbą Prozerpiny. Przetrwała ona również, w prawie nienaruszonym stanie, II wojnę światową<ref name=font />. W 1815 roku polski orzeł znajdujący się na fasadzie ratusza został wymieniony na jego pruski odpowiednik. Wtedy też rynek zaczął tracić swoje znaczenie na rzecz Placu Wilhelmowskiego (ob. [[Plac Wolności w Poznaniu|Plac wolności]]), uznawanego wówczas za najbardziej reprezentacyjne miejsce miasta. W 1838 roku wyburzono przyrynkową kamienicę nr 69. Otworzyła ona nowe przejście między Placem Wilhelmowskim a Starym Rynkiem, łącząc tym samym bezpośrednio wschodnią i zachodnią część miasta. Z tego powodu nazwano ją ulicą Nową (ob. [[Ulica Ignacego Paderewskiego w Poznaniu|ulica Paderewskiego]]). W 1856 roku<ref name=zab /> na płycie rynkowej i pobliskich uliczkach pojawiło się oświetlenie gazowe<ref name=smpi />. W efekcie zniszczeń wywołanych przez [[Powódź w Poznaniu (1888)|powódź w 1888 roku]] zainstalowany został nowy system kanalizacyjny placu, a w latach 1892–94 dokonano sukcesywnej wymiany jego bruku<ref name=zab />.

W 1. połowie XIX wieku szlachta zaczęła opuszczać rynek, przenosząc się do [[Polski dwór szlachecki|dworów]] położonych za miastem. Ich miejsce w przyrynkowych kamienicach przejęli, dominujący wówczas w środowisku kupieckim, [[Żydzi]], tak że już w połowie XIX wieku stanowili oni połowę mieszkańców rynku<ref name=pati />. Polacy stanowili natomiast mniej niż jedną czwartą. W ciągu 80 lat, od poprzedniego spisu ludności, doszło do całkowitej wymiany właścicieli kamienic. Jedynym wyjątkiem był [[Działyńscy herbu Ogończyk|ród Działyńskich]] – właściciel pałacu pod numerem 78. Połowa XIX wieku to również punkt kulminacyjny przemian charakteru budynków otaczających rynek, które z domów rodzinnych przekształciły się w kamienice lokatorskie, mieszczące od 7 do 9 rodzin. Skutkiem tych działań były prawdopodobnie poważne przebudowy wewnętrznych ciągów komunikacyjnych kamienic, a co za tym idzie – ich wnętrz. W mieszkaniach pojawiły się również pierwsze firmy handlowe nienależące do właścicieli mieszczących je kamienic<ref name=patii />.

Ze względu na jego centralne położenie, przez rynek przebiegła pierwsza w Poznaniu linia [[Tramwaj konny|tramwaju konnego]] uruchomiona 31 lipca 1880 roku. Przystanek zlokalizowano przy [[Figura św. Jana Nepomucena w Poznaniu|figurze św. Jana Nepomucena]]. Służył on również jako miejsce przeprzęgania koni w połowie trasy z [[Poznań Główny|dworca]] na [[Ostrów Tumski w Poznaniu|Ostrów Tumski]]. Czasem, przy większym obciążeniu, do tramwaju jadącego w kierunku dworca stromą ulicą Nową, doprzęgano trzeciego konia. W 1896 i 1897 roku utworzono dwie nowe linie, co wymusiło powstanie drugiego przystanku na rynku. Zlokalizowano go przed wejściem do ratusza. W 1898 roku, gdy przez plac przebiegało już 5 linii tramwajowych, dokonano wymiany infrastruktury na [[Tramwaj|elektryczną]]. Stary Rynek stał się wówczas centralnym punktem komunikacyjnym miasta. 3 listopada 1912 roku doszło do wypadku, w wyniku którego życie straciły dwie osoby. W znajdującym się na skrzyżowaniu ulic [[Ulica 27 Grudnia w Poznaniu|27 Grudnia]] i [[Ulica Franciszka Ratajczaka w Poznaniu|Ratajczaka]] tramwaju, zepsuły się hamulce. Tabor zaczął powoli staczać się w kierunku wschodnim i nabierając prędkości na ul. Paderewskiego, wpadł na rynek zabijając dwie osoby i raniąc kilkanaście innych<ref name=zab />.

W latach 90. XIX wieku w północnej przybudówce odwachu mieściła się remiza strażacka, a do 1905 roku do ściany północnej i południowo-zachodniego narożnika ratusza przylegały parterowe budynki handlowe. W 1893 roku mieściło się w nich 8 sklepów, głównie odzieżowych<ref name=wark />. W 2. połowie XIX wieku rola dorocznych jarmarków organizowanych na rynku malała, w wyniku czego w 1893 roku zlikwidowano trzy z nich, utrzymując jedynie jarmark świąteczny. Odbywał się on do 1914 roku, kiedy to samochody wojskowe zabrały całe miejsce na placu. Z czasem rolę jarmarków przejęły domy handlowe lokalizowane na rynku i w jego okolicach<ref name=zab />. Często ich budowa wymuszała łączenie wnętrz kilku, sąsiadujących z sobą, kamienic<ref name=wark />. Pierwszy z nich został otworzony w 1901 roku, w kamienicy nr 100, przez Rudolfa Petersdorfa, a w latach 1905–1911 otwarto kolejne 9 z nich<ref name=zab />. Z obawy przed zniekształceniem wyglądu pierzei przyrynkowych, w 1903 roku w życie weszła ustawa budowlana zakazująca budowy [[Gzyms|gzymsu wieńczącego]] wyżej niż na poziomie 17,5 m. Jedynym wyjątkiem był, wzniesiony dwa lata wcześniej, dom handlowy Petrsdorfa<ref name=kla />. W 1908 roku, w południowej części bloku sródrynkowego, u wylotu [[Ulica Jana Baptysty Quadro w Poznaniu|uliczki Jana Baptysty Quadro]], wzniesiono dwie pięciokondygnacyjne kamienice czynszowe, a w latach 20. XX wieku uliczki zabudowy wewnętrznej przekryto szklanym zadaszeniem<ref name=smpvi />.

Na początku XX wieku, gdy większość poznańskich Żydów przeniosła się do [[Berlin]]a lub [[Wrocław]]ia, liczba mieszkańców kamienic przyrynkowych nieco zmalała<ref name=patii /> z 1612 osób w 1905 roku do 1347 pięć lat później<ref name=żydzi />. Od lat 90. XIX wieku do wybuchu I wojny światowej mieszkańcy rynku podzieleni byli na dwie grupy. Przedstawiciele profesji o niewielkich dochodach, tacy jak rzemieślnicy, drobni kupcy, rzeźnicy, służące czy praczki zamieszkiwali rejon bloku śródrynkowego, natomiast domy wokół rynku zajmowały bogate rodziny kupieckie, najczęściej z branży tekstylnej, odzieżowej i futrzarskiej. Charakterystyczną dla mieszkańców pierzei wschodniej specjalizacją było meblarstwo<ref name=wark />. Coraz częstsze stało się również osiedlanie się na rynku lekarzy i adwokatów. Odsetek Żydów wzrósł ponownie tuż przed I wojną światową do około 1500 osób. Po odzyskaniu przez Polskę niepodległości w 1918 roku większość Żydów i Niemców zamieszkujących dotychczas rynek, wyprowadziło się z Poznania, ustępując miejsca napływającej z [[Galicja (Europa Środkowa)|Galicji]] inteligencji. Ze spisu ludności z 1923 roku wynika, że liczba lokatorów, w porównaniu ze stanem tuż sprzed I wojny światowej, wzrosła dwukrotnie. Zwiększyła się również liczba wynajmujących samodzielnie przyrynkowe domy kobiet i robotników, którzy wyparli z rynku warsztaty rzemieślnicze i większość handlarzy<ref name=patii />.

Pierwszych planów uporządkowania zabudowy podjął się pod koniec 1936 roku [[Zbigniew Zieliński (architekt)|Zbigniew Zieliński]]. Powstał wówczas projekt uregulowania komunikacji oraz modernizacji zespołu domków budniczych. Projekt przebudowy kamienic zewnętrznych powstał dwa lata później. Planowano również usunięcie wszystkich szpecących reklam i napisów, ograniczenie ruchu kołowego na płycie rynku oraz uprzywilejowanie ruchu pieszego poprzez poszerzenie chodników. Żaden z powyższych projektów nie doczekał się jednak swojej realizacji<ref name=smpiii />, a w tak zniekształconej postaci, w której jedynie Ratusz zachował swą pierwotną formę i funkcję, zabudowa Starego Rynku uległa zniszczeniu w trakcie [[II wojna światowa|II wojny światowej]]<ref name=smpvi />.

=== Powojenne zniszczenia i odbudowa ===
Wkroczenie wojsk niemieckich do Poznania nie odcisnęło większego piętna w zabudowie starorynkowej. Większe zmiany planowano natomiast przeprowadzić w procesie germanizacji. W celu zacierania śladów polskości i nadania miastu niemieckiego charakteru, postanowiono o wyburzeniu całości śródzabudowy rynkowej (z wyłączeniem Ratusza, Nowego Ratusza i Odwachu) oraz dwóch bloków budynków mieszkalnych, stanowiących pierzeję południową rynku, ograniczonych ulicami [[Ulica Świętosławska w Poznaniu|Świętosławską]], [[Ulica Gołębia w Poznaniu|Gołębią]] i [[Ulica Szkolna w Poznaniu|Szkolną]]. Działania te miały na celu zatarcie śladów [[Ulica Wrocławska w Poznaniu|ulicy Wrocławskiej]] oraz zmianę proporcji rynku<ref name=smpiii />. Na miejscu wyburzonych obiektów planowano wzniesienie nowych, dwupiętrowych, zakończonych wysokimi ceramicznymi dachami i niemieckich w swym charakterze budynków<ref name=pob />, których celem miało być zepchnięcie Ratusza na dalszy plan. Żaden z powyższych planów nie doczekał się jednak swojej realizacji<ref name=smpiii />.

Największe zniszczenia tkanki miejskiej nastąpiły dopiero w czasie walk o miasto zimą 1945 roku. Wówczas około 60% zabudowań Starego Rynku uległo zniszczeniu strawione przez pożary lub uszkodzone pociskami i bombami. Ze 100 budynków adresowanych na Stary Rynek przetrwało w prawie nienaruszonym stanie zaledwie 20 z nich: 5 w zabudowie wewnętrznej i 15 – zewnętrznej{{u|uratowane}}. Całkowitemu zniszczeniu uległ natomiast [[Odwach w Poznaniu|odwach]] oraz pałace: [[Pałac Działyńskich w Poznaniu|Działyńskich]] i [[Pałac Mielżyńskich w Poznaniu|Mielżyńskich]], podobnie jak wyższe piętra ratusza wraz z wieżą – ocalały jedynie jego dwie pierwsze kondygnacje<ref name=smpiii />.

Potrzeba odbudowy zniszczonych zabudowań [[Stare Miasto w Poznaniu|Starego Miasta]] po II wojnie światowej stała się okazją dla architektów miejskich do diametralnej zmiany jego funkcji. Zadecydowano wówczas o przeniesieniu<ref name=smpiv />, historycznie podstawowej funkcji Starego Rynku jako<ref name=polw /> centrum handlowo-usługowego na wyższą [[Terasa|terasę]], przywracając mu jego funkcje mieszkalne i uzupełniając je licznymi instytucjami kultury i nauki<ref name=smpiv />, muzeami, galeriami oraz punktami obsługi turystów<ref name=kla />. W ten sposób plac przekształcono w reprezentacyjny salon miasta<ref name=polw />.

Jeden z projektów powojennej odbudowy bloku śródrynkowego, opracowany przez [[Kazimierz Ulatowski|Kazimierza Ulatowskiego]], przedstawiał myśl odbudowy wyłącznie Ratusza i Odwachu oraz stworzenia nowego, prostokątnego, trzykondygnacyjnego gmachu z płaskim dachem i dużym dziedzińcem, który mieściłby wszystkie siedziby agend miejskich. Pomysł ten jednak nie zyskał aprobaty konserwatorów miejskich<ref name=pob />. W 1946 roku powstał plan zabudowania rynku wg projektu Zbigniewa Zielińskiego, a rok później rysunki rekonstrukcji fasad kamienic przyrynkowych. Usunięto w nich większość XIX wiecznych nawarstwień, a więc przede wszystkim balkonów, wykuszy i dużych witryn handlowych<ref name=kla />. W 1948 rozpoczęto odbudowę wieży ratuszowej na wzór jej renesansowej formy z końca XVIII wieku. Wtedy też zatwierdzono projekt odbudowy odwachu, budynku Wagi Miejskiej oraz domków budniczych. Dwa pierwsze z nich (nr 18/19 i 24) zaczęto rekonstruować już rok później. W 1950 roku zaczęto prace nad wnętrzami ratusza, a rok później ukończono budynek odwachu. W 1952 roku inwestorem generalnym odbudowy Starego Miasta została [[Ogólnopolski Zakład Osiedli Robotniczych|Dyrekcja Budowy Osiedli Robotniczych]], a projekty powierzono [[Polskie Pracownie Konserwacji Zabytków|Przedsiębiorstwu Projektowania Budownictwa Miejskiego „Miastoprojekt”]]. Wtedy też prędkość rekonstrukcji kamienic staromiejskich znacznie wzrosła z 5–7 budynków rocznie w latach poprzednich do około 30 w 1953 roku<ref name=smpv />. Zdecydowano również wtedy o symbolicznym zaznaczeniu miejsc istnienia trzech studzienek zlikwidowanych pod koniec XIX wieku<ref name=font /> oraz o całkowitej eliminacji ruchu kołowego i tramwajowego z płyty rynku pod koniec 1954 roku, tworząc tym samym główny ośrodek ruchu turystycznego miasta<ref name=smpiv />. W tym samym roku ukończono również rozbiórkę Nowego Ratusza i zakończono prace w starym, otwierając 22 lipca w jego wnętrzach [[Muzeum Historii Miasta Poznania]]<ref name=smpv />.

Ze względu na brak, lub bardzo ubogie informacje dotyczące polichromii fasad kamienic przyrynkowych pozostawiono inwencję ich odtworzenia artystom malarzom i rzeźbiarzom. Bardzo często odwoływali się oni do tradycji poszczególnych budynków. Postanowiono również o nadaniu funkcji handlowych parterom niektórych kamienic, co nie sprawiło problemów ze względu na ich przedwojenną rolę. Większy problem pojawił się natomiast przy adaptacji mieszkań, ze względu na dawne posiadanie pojedynczych kamienic przez różnych właścicieli. W trakcie ich odbudowy, bardzo często rezygnowano również z trzeciego [[Trakt (architektura)|traktu]], powiększając tym samym tylne podwórza<ref name=smpiv />.

W roku 1956 ukończono rekonstrukcję wszystkich kamienic otaczających rynek<ref name=smpv />, rok później projekt obudowy bloku śródrynkowego<ref name=smpvi />, a dwa lata później rekonstrukcję Wagi. W 1960 zakończono odbudowę domków budniczych, natomiast dwa lata później<ref name=smpv />, ze względu na brak przekazów ikonograficznych przedwojennej zabudowy<ref name=kla />, na miejscu dawnego arsenału i sukiennic powstały dwa nowe pawilony<ref name=smpv />, pierwotnie przeznaczone na cele handlowe, jednak ze względu na ideę odbudowy kompleksu staromiejskiego ostatecznie znalazły w nich swoje siedziby salon wystawowy sztuki współczesnej oraz [[Wielkopolskie Muzeum Wojskowe]]. Ich ciężkie, żelbetowe i nieprzystające do otoczenia konstrukcje od ich powstania budziły kontrowersje<ref name=smpvi />.

Ostatnim etapem odbudowy było wykonanie nowej posadzki, oświetlenia i stałej iluminacji w 1965 roku<ref name=smpv />. Nawierzchnia rynku w momencie wybuchu II wojny światowej była zróżnicowana w swej strukturze. W trakcie odbudowy zadecydowano o jej ujednoliceniu i wykorzystaniu kostki granitowej rzędowej przypominającej bruk, którą stosowano na rynku już pod koniec XIX wieku. Ze względu na dużą różnicę poziomów postanowiono pozostawić chodniki wzdłuż zabudowy zewnętrznej wykańczając je granitowymi płytami, mającymi również swój rodowód w końcówce XIX wieku. Zrezygnowano jednak z pozostawienia chodników wewnątrz i wokół śródzabudowy, którą otoczono kamiennymi słupkami. Teren wokół nich, początkowo przeznaczony na ruch pieszy, tymczasowo wykorzystano jako parkingi dla samochodów osobowych. Zlokalizowano je po północnej, zachodniej i południowej stronie bloku śródrynkowego, część wschodnią pozostawiając pustą ze względu na potrzeby turystów. Wzdłuż zabudowy zewnętrznej oraz wokół śródzabudowy umiejscowiono również ławki, a przedwojenne [[Lampa gazowa|oświetlenie gazowe]] zastąpiono fluorescencyjnym, wymienionym później na rtęciowe. Umiejscowiono je w specjalnie zaprojektowanych latarniach, które poza oświetleniem chodników i nawierzchni rynku zapewniały również iluminację kamienic zewnętrznych. Projekt ten jednak nie uzyskał aprobaty mieszkańców, więc powrócono do form latarni gazowych. W międzyczasie zaprojektowano również iluminację świetlną ważniejszych budynków: ratusza, odwachu, podcieni domków budniczych, pałaców Mielżyńskich i Działyńskich, pręgierza, fontanny Prozerpiny, a także kamienic 50, 51, 52 pierzei wschodniej – jedynych widocznych z [[Plac Wolności w Poznaniu|Placu Wolności]]<ref name=smpiv />.

W trakcie badań architektonicznych przeprowadzonych w latach 80. XX wieku scharakteryzowano sposób powojennej odbudowy Starego Rynku jako „brak szacunku wobec dobrze zachowanych reliktów z poprzednich epok”<ref name=kla />.

=== Badania archeologiczne ===
[[Plik:Wykopaliska archeologiczne na płycie Starego Rynku w Poznaniu - maj 2015.JPG|thumb|Początek prac archeologicznych przed fasadą ratusza (maj 2015)]]
W XVIII i XIX wieku nie dokonano żadnych ważnych odkryć archeologicznych. Pierwsze z nich miało miejsce dopiero w 1892 roku, przy okazji budowy Nowego Ratusza, kiedy to odnaleziono srebrne monety z czasów [[Władysław II Przemyślida|Władysława II]]. Następne ważne odkrycie nastąpiło prawie 40 lat później – w 1930 roku, przy okazji budowy stacji transformatorowej. Wtedy, na głębokości ok. 1,5–2 m, znaleziono sosnowe rury wodociągowe o średnicy 40&nbsp;cm i 8-centymetrowych otworach. Należały one do drewnianej sieci wodociągowej ufundowanej w 1. połowie XIX wieku przez [[Edward Raczyński (1786–1845)|hr. Edwarda Raczyńskiego]], której elementy znajdowano przy każdych następnych pracach archeologicznych na rynku<ref name=badar />.

Poważnym błędem w trakcie powojennej odbudowy w latach 1945–1967 było niewłączenie w prace budowlane archeologów<ref name=badar /> z powodu pośpiechu i braku odpowiednich funduszy<ref name=kla />. Odebrało to możliwość odkrycia pozostałości średniowiecznej zabudowy pod gruzami zniszczonych budynków. Pierwsi z nich pojawili się na rynku dopiero pod koniec lat 50. XX wieku, gdy większość robót była już ukończona. Do pierwszych powojennych odkryć doszło na terenie dawnych jatek rzeźnickich i ław chlebowych w 1960 roku. Odkryto wówczas relikty drewnianej zabudowy i nawierzchni z okresu średniowiecza oraz fundamenty jatek rzeźników. 4 lata później, w wyniku przeprowadzonych, przy okazji wymiany nawierzchni rynku, badań, we wschodniej partii bloku środkowego odnaleziono ślady osadnictwa datowane od połowy XII<ref name=badar /> lub przełomu XII i XIII wieku<ref name=smpryn /> po czasy współczesne. Wśród nich znajdowały się drewniane domostwa, kramy szewskie, podcienia bud śledziowych, nawierzchnia, rurociągi oraz liczne drobne przedmioty m.in. gliniane naczynia<ref name=badar />. W 1974 roku, przy okazji montażu instalacji na imprezę „Światło i dźwięk”<ref name=smpryn />, [[Muzeum Archeologiczne w Poznaniu]] podjęło się prac w wykopie o długości 32,4 m i głębokości 1,2 m, biegnącego w części wschodniej rynku: od fasady ratusza do kamienicy nr 42. Odnaleziono wówczas pozostałości ziemianki z okresu [[Kultura łużycka|kultury łużyckiej]], drewnianego domostwa z 2. połowy XIII wieku, liczne bruki, chodniki<ref name=badar />, drogę moszczoną drewnem<ref name=smpryn /> oraz XVI-wieczny rurociąg prowadzący do Fontanny Prozerpiny. W trakcie remontów przeprowadzanych przez [[Polskie Pracownie Konserwacji Zabytków|KK PKZ]] w 2. połowie lat 70. w kamienicach przyrynkowych, również podejmowano się licznych, interdyscyplinarnych badań<ref name=badar />.

Jednak do największego rozkwitu prac archeologicznych w historii rynku doszło w latach 90. XX wieku za sprawą miejskiego konserwatora zabytków [[Witold Gałka|Witolda Gałki]]<ref name=badar />. W 1992 roku, w ramach przebudowy infrastruktury wodociągowej biegnącej z [[Grobla (Poznań)|Grobli]], [[Ulica Wodna w Poznaniu|ulicą Wodną]], południową częścią Starego Rynku i [[Ulica Ignacego Paderewskiego w Poznaniu|ulicą Paderewskiego]] na [[Plac Wolności w Poznaniu|Plac Wolności]]<ref name=smpryn />, wykonano wykop o szerokości 3 m i głębokości 2,5 m. W jego zachodniej części, u wylotu ulicy Paderewskiego, natrafiono na fragmenty XI-wiecznych naczyń powiązanych z historycznym traktem łączącym osady św. Marcina i św. Gotarda. W trakcie kapitalnego remontu Odwachu w 1999 roku odkryto 6–7 warstw pozostałości jatek rzeźniczych datowanych na okres od 2. połowy XIII do XVI wieku oraz murowane fundamenty arkadowej budowli smatruzu pochodzące z XVII wieku. Wśród nich znaleziono kilkadziesiąt, rzadko spotykanych w skarbcach, ze względu na swój niski nominał, monet oraz ponad 5 tysięcy zwierzęcych kości ze śladami rąbania i porcjowania<ref name=badar />.

W 1988 roku w okolicach wylotu [[Ulica Rynkowa w Poznaniu|ulicy Rynkowej]] odkryto drewniany, prawdopodobnie XVI-wieczny rurociąg prowadzący do fontanny Marsa, natomiast w trakcie przywracania na rynek Fontanny Apollina w 2002 roku, natrafiono na bardzo dobrze zachowany, XIX-wieczny rurociąg biegnący od dawnej studzienki do wylotu ulicy Wodnej<ref name=badar />. W roku 2014 w powierzchni rynku wykonano 40 pięciometrowych odwiertów, metodą [[Stratyfikacja (archeologia)|stratyfikacji]] uzyskując poziom sprzed lokacji. W 2015 roku, tuż przed remontem nawierzchni rynku, utworzono trzy wykopy: przed fasadą ratusza, pałacu Działyńskich i u wylotu [[Ulica Kurzanoga w Poznaniu|uliczki Kurzanoga]]<ref name=smpryn />.

=== Rynek obecnie ===
[[Plik:Poznań, styczeń 2023, remont Starego Rynku 04.jpg|thumb|Przebudowa płyty Rynku, styczeń 2023]]
[[Plik:Poznań, styczeń 2023, remont Starego Rynku 03.jpg|thumb|Przebudowa płyty Rynku, styczeń 2023 (w głębi Ratusz)]]
Rozkwit życia na Starym Rynku po II wojnie światowej nastąpił dopiero na początku lat 90. Wtedy też na placu pojawiły się pierwsze restauracyjne ogródki<ref name=tow />. Obecnie Stary Rynek jest jedną z głównych atrakcji turystycznych miasta. Ponadto, na płycie organizowane są coroczne imprezy takie jak: [[Jarmark Świętojański (Poznań)|Jarmark Świętojański]], [[Betlejem Poznańskie]], [[Międzynarodowy Festiwal Rzeźby Lodowej w Poznaniu|Międzynarodowy Festiwal Rzeźby Lodowej]] oraz [[Ogólnopolski Festiwal Dobrego Smaku]]<ref name=imprezy />.

Na początku XXI wieku podjęto się odtworzenia, zlikwidowanych w końcu XIX wieku, trzech narożnych studzienek. W 2002 roku powstała, wg projektu Mariana Koniecznego, [[Fontanna Apolla w Poznaniu|fontanna Apolla]] umiejscowiona na przecięciu osi [[Fontanna Prozerpiny w Poznaniu|fontanny Prozerpiny]] i [[Figura św. Jana Nepomucena w Poznaniu|figury św. Jana Nepomucena]]<ref name=font />. Rok później, w południowo-zachodnim narożniku rynku, powstała [[Fontanna Neptuna w Poznaniu|fontanna Neptuna]] wg projektu Adama Piaska i Marcina Sobczaka, a w 2005 roku zakończono prace nad [[Fontanna Marsa w Poznaniu|fontanną Marsa]] wg projektu Rafała Nowaka. Wszystkie odtworzone rzeźby wykonano z brązu, a cembrowiny wykuto w piaskowcu<ref name=smpryn />.

Jesienią 2010 roku w południowo-zachodnim narożniku Rynku umiejscowiono, z myślą o osobach [[Ślepota|niewidomych]], jego trójwymiarową, metalową makietę w skali 1:100<ref name=smpryn />. Zawiera ona opisy poszczególnych budowli [[Alfabet Braille’a|alfabetem Braille’a]]. Makieta o wymiarach 80 × 80&nbsp;cm zamontowana jest na specjalnym stole. Jej autorem jest [[Roman Kosmala]]<ref name=maki />.

W 2017 roku podjęto decyzję o rewitalizacji placu, obejmującej rozbudowę małej architektury i zieleni, modyfikację nawierzchni oraz zadaszenie śródrynkowej uliczki [[Ulica Jana Baptysty Quadro w Poznaniu|Jana Baptysty Quadro]]<ref name=remont />.

== Zabudowa ==
=== Część środkowa ===
* '''[[Ratusz w Poznaniu|Ratusz]]''' mieszczący [[Muzeum Historii Miasta Poznania]] (Stary Rynek 1);
* '''[[Waga miejska w Poznaniu|Waga miejska]]''' w miejscu [[Nowy Ratusz w Poznaniu|Nowego Ratusza]] (Stary Rynek 2);
* '''[[Odwach w Poznaniu|Odwach]]''' mieszczący [[Muzeum Powstania Wielkopolskiego 1918–1919]] (Stary Rynek 3);
* '''[[Galeria Miejska Arsenał w Poznaniu|Galeria Miejska Arsenał]]''' mieszcząca [[Fotoplastykon w Poznaniu|fotoplastykon]], w miejscu dawnego arsenału, a następnie Biura Wystaw Artystycznych (Stary Rynek 6);
* '''[[Wielkopolskie Muzeum Wojskowe]]''' w miejscu dawnych [[Sukiennice w Poznaniu|sukiennic]] (Stary Rynek 9);
* '''Dom „Kurzanoga”''' (Stary Rynek 9/10) – wybudowany w XVI wieku, zniszczony w 1945 w 95%, odbudowany w latach 1959−1960 od poziomu piwnic<ref>[https://zabytek.pl/pl/obiekty/dom-(kamienica)-kurza-no-800870 Dokumentacja konserwatorska, tzw. "zielona karta", 1965 r.]</ref>, w latach 1986–1987 pokryty [[Sgraffito|sgraffitem]], następnie zakonserwowanym w 2005 roku;
* '''Dom Pisarza Miejskiego''' mieszczący [[Towarzystwo Miłośników Miasta Poznania im. Cyryla Ratajskiego|Towarzystwo Miłośników Miasta Poznania]] (Stary Rynek 10) – wybudowany ok. 1539, wypalony w 1945 i zniszczony w 95%, odbudowany w latach 1959−1960<ref>[https://zabytek.pl/pl/obiekty/dom-(kamienica)-pisarza--800918/dokumenty/PL.1.9.ZIPOZ.NID_N_30_EN.145574/1 Dokumentacja Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków, tzw. "zielona karta", 1965 r.]</ref> wraz z wykuszem autorstwa [[Zbigniew Bednarowicz|Zbigniewa Bednarowicza]], który w latach 1986–1987 pokryto [[Sgraffito|sgraffitem]], następnie zakonserwowanym w 2005 roku;
* '''[[Domki budnicze w Poznaniu|Domki budnicze / budy śledziowe]]''' (Stary Rynek 11–26);
* '''Dom Bractwa Szewskiego''' (Stary Rynek 27) – wybudowany w XV bądź XVI wieku, zniszczony w 1945 w 85%, częściowo rozebrany i odbudowany od poziomu parteru w latach 1959−1960<ref>[https://zabytek.pl/pl/obiekty/dom-(kamienica)-bractwa--802404/dokumenty/PL.1.9.ZIPOZ.NID_N_30_EN.147620/1 Dokumentacja Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków, tzw. "zielona karta", 1956 r.]</ref>;
* '''Dom Krojowników Sukna''' (Stary Rynek 28) – wybudowany w XV bądź XVI wieku, zniszczony w 1945 i odbudowany w 1960. W latach 2005–2007 odnowiono jego elewację;
* '''Dom Sukienników''' (Stary Rynek 29) – wybudowany w XV bądź XVI wieku, zniszczony w 1945 i odbudowany w 1960. W latach 2005–2007 piwnice kamienic 25–29 zostały połączone i zaadaptowane na cele gastronomiczne;
* ponadto pomiędzy śródzabudową przebiegają uliczki: [[Ulica Jana Baptysty Quadro w Poznaniu|Jana Baptysty Quadro]], [[Ulica Kurzanoga w Poznaniu|Kurzanoga]], [[Ulica Różany Targ w Poznaniu|Różany Targ]] i [[Ulica Ratuszowa w Poznaniu|Ratuszowa]]<ref name=smpryn />.

Dawniej, pod nieistniejącym już adresem Stary Rynek 4, jako południowa przybudówka [[Odwach w Poznaniu|Odwachu]], istniała księgarnia i wypożyczalnia prowadzona przez Józefa i Pawła Lippmanów. W 1864 roku została przejęta przez żydowskiego księgarza Józefa Jolowicza, który otworzył w niej dodatkowo antykwariat. Rozbudował zakład i w międzyczasie wydał 164 katalogi księgarskie po [[Język polski|polsku]], [[Język francuski|francusku]], [[Język niemiecki|niemiecku]] i [[Łacina|łacińsku]]. Zakład prowadził do swojego wyjazdu do Berlina w 1922 roku<ref name=żydzi />.
<center>
<gallery widths=200 perrow=5>
Plik:Poznan 10-2013 img10 Town hall.jpg|[[Ratusz w Poznaniu|Ratusz]]
Plik:Waga miejska Poznan od N.jpg|[[Waga miejska w Poznaniu|Waga miejska]]
Plik:New Town Hall in Poznan 03.PNG|[[Nowy Ratusz w Poznaniu|Nowy Ratusz]] (nieistniejący)
Plik:Odwach Poznań.jpg|[[Odwach w Poznaniu|Odwach]]
Plik:Arsenal BWA Poznan.jpg|[[Galeria Miejska Arsenał w Poznaniu|Galeria Miejska Arsenał]]
Plik:Gmach Wielkopolskiego Muzeum Wojskowego w Poznaniu.jpg|[[Wielkopolskie Muzeum Wojskowe]]
Plik:Poznań Stary Rynek, domki budnicze (3).jpg|Dom „Kurzanoga” i Kamienica Pisarza Miejskiego (po lewej)
Plik:Stary Rynek - panoramio (8).jpg|[[Domki budnicze w Poznaniu|Domki budnicze]]
Plik:A076, Poznań, kamienica przy Starym Rynku 27 (2). Ysbail.jpg|Dom Bractwa Szewskiego
Plik:A077, Poznań, kamienica przy Starym Rynku 28 (3). Ysbail.jpg|Dom Krojowników Sukna
</gallery>
</center>

=== Pierzeja wschodnia ===
[[Plik:Stary Rynek 50 51 Poznań.JPG|thumb|[[Kamienica (architektura)|Kamienice]] Stary Rynek 50 i 51]]
* '''Stary Rynek 37''' nazywana '''Czerwoną Kamienicą''' – pierwotnie była to kamienica [[Gotyk|gotycka]] z nieistniejącym już, wybudowanym w połowie XVII wieku, wykuszem od strony Starego Rynku<ref name=kor />. W XVI wieku została poszerzona kosztem parceli nr 38. W latach 1652–1654 przebudowana w stylu [[barok]]owym według projektu włoskiego architekta, który zaprojektował również [[Bazylika Matki Bożej Nieustającej Pomocy, św. Marii Magdaleny i św. Stanisława Biskupa w Poznaniu|poznańską farę]], [[Tomasz Poncino|Tomasza Poncino]] na budynek apteki działającej w jej wnętrzach do 1945 roku<ref name=plan />. Przemalowana na kolor czerwony w 1880 przez Zbigniewa Radlauera zyskała przydomek „Czerwonej”, a apteka „Czerwonej Apteki” (niem. ''Rothe Apotheke'')<ref name=wark />. W latach 1887–1906 apteka była prowadzona kolejno przez trzech żydowskich przedsiębiorców: Rudolfa Mottka, Curta Herlitza i Izydora Czarnikaua<ref name=żydzi />. Podczas [[Bitwa o Poznań|walk w 1945]] spłonęła. Odbudowano ją w latach 1950–1954, dodając podcienia od [[Ulica Wielka w Poznaniu|ul. Wielkiej]]<ref name=kla />. Po wojnie mieścił się tam internat szkół artystycznych, a obecnie [[Dom Bretanii w Poznaniu|Dom Bretanii]]<ref name=bret />.
* '''Stary Rynek 38''' nazywana '''Kamienicą Dillowską''' – nazwa pochodzi od Jana Dilla – złotnika, rytownika i kupca<ref name=wlkp />. Między 1887 a 1892 żydowski kupiec Rudolf Chaim połączył sąsiadujące ze sobą kamienice 38 i 39 i otworzył w nich sklep. Został on przejęty w 1907 roku przez Roberta Jaretzky’ego, który otworzył tam dom towarowy<ref name=żydzi />. Kamienica spłonęła w 1945, odbudowano ją w latach 1950–1953, nawiązując do stylu [[Klasycyzm|klasycystycznego]] i rozdzielając wcześniej połączone działki<ref name=kla />. Nawiązanie do dawnego właściciela stanowi płaskorzeźba przedstawiająca złotnika przy pracy autorstwa Juliana Gosławskiego<ref name=wlkp />.
* '''Stary Rynek 39''' – wzmiankowana po raz pierwszy w 1507. W czasach [[Księstwo Warszawskie|Księstwa Warszawskiego]] należała do Wincentego Krzyżanowskiego, a w latach 30. XIX w. przeszła w ręce żydowskiej rodziny kupieckiej Danzigerów. Po połączeniu z kamienicą nr 38, przez Rudolfa Chaima, kamienica należała jeszcze do dwóch właścicieli, a w 1907 roku została kupiona przez Roberta Jaretzkiego, który zlecił Martinowi Sonnabendonowi jej przebudowę na wzór berlińskiego domu handlowego Wertheime<ref name=wark />. Zniszczona w 1945, odbudowana w stylu barokowym na podstawie rycin z XIX wieku w latach 1950–1953<ref name=kla />.
* '''Stary Rynek 40''' – po raz pierwszy wzmiankowana około 1514 roku. W latach 1893–1914 należała do żydowskiej rodziny Marcusów, która prowadziła w niej sklep odzieżowy dla mężczyzn i dzieci<ref name=żydzi />. W 1905 firma została przejęta przez [[Isidore Goldstein]]a. Kamienicę na przestrzeni dziejów zamieszkiwało średnio 10 lokatorów: najczęściej szewców, krawców i handlarzy piwem<ref name=wark />. Do dzisiejszych czasów zachowały się gotyckie ściany zewnętrzne poza fasadą, która uległa zniszczeniu w 1945. Podczas odbudowy odtworzono klasycystyczną elewację sprzed zniszczeń wojennych, którą zdobi sześć postaci mitologicznych wyrzeźbionych przez [[Bazyli Wojtowicz|Bazylego Wojtowicza]] i [[Czesław Woźniak (rzeźbiarz)|Czesława Woźniaka]]<ref name=wlkp />.
* '''Stary Rynek 41''' nazywana '''Apteką pod Białym Orłem''' – przetrwała niemal nieuszkodzona II wojnę światową, dokonano jedynie korekty wysokości elewacji<ref name=kla />. Barokowa fasada pochodzi z XVIII wieku, w piwnicy zachowało się gotyckie [[sklepienie]], na parterze [[renesans]]owe [[sklepienie kolebkowe]] z [[Luneta (architektura)|lunetami]], datowane na drugą połowę XVI wieku, zaś na piętrze w jednej z izb od podwórza modrzewiowy, renesansowy [[Strop (budownictwo)|strop]]. Przez wiele lat, począwszy od 1564 roku, mieściła się tu Apteka pod Białym Orłem, która w latach 90. XX wieku przeniosła się do innej kamienicy<ref name=wlkp />. Jednym z właścicieli kamienicy był [[Stanisław Grodzki (jezuita)|Stanisław Grodzki]] – jezuita, działacz kontrreformacyjny, profesor [[Uniwersytet Wileński|Akademii Wileńskiej]] oraz cenzor [[Biblia Jakuba Wujka|Biblii Wujka]], którą odziedziczył w 1567 roku. W 1850 kamienica została zakupiona przez Józefa Antoniego Jagielskiego, a następnie przekazana jego synowi Bolesławowi – mężowi Anny Zofii Kaulfussównej, córce profesora [[Liceum Ogólnokształcące św. Marii Magdaleny w Poznaniu|Gimnazjum św. Marii Magdaleny]]<ref name=wark />. Po kilku latach wyremontowana kamienica została odsprzedana Józefowi Gierłowskiemu, który aż do swojej śmierci prowadził w niej aptekę. Następnie właścicielem został kolejny mąż jego żony, Leon Szymański, który prowadził biznes do 1928 roku<ref name=wark />.
* '''Stary Rynek 42''' – pierwsza wzmianka pochodzi z 1439 roku<ref name=wnet />. zachowały się w niej gotyckie mury zewnętrzne, w tym elewacja od podwórza ozdobiona trzema ostrołukowymi [[Blenda (architektura)|blendami]], oraz średniowieczny układ pomieszczeń. Na parterze znajduje się [[kaseton]]owy strop z pierwszej połowy XVI wieku<ref name=kor /> i późnobarokowa balustrada schodów. Na piętrze, natomiast, wykonany w XVIII wieku strop i podłoga w ozdobne kwadraty<ref name=plan />. Barokowa fasada, która została uszkodzona podczas II wojny światowej, pokryta jest [[sgraffito]] wykonanym w 1955<ref name=kla />. Widoczny jest również, odkryty podczas renowacji, fragment gotyckiego [[portal]]u. Pierwsza wzmianka o budynku pochodzi z 1439 roku, kiedy to jej właścicielem był kupiec Michał Burchart<ref name=kor />. Jego potomkowie byli właścicielami tejże kamienicy aż do lat 20. XVI wieku, gdy nabył ją lekarz-humanista [[Walenty Reszka]], który osiadł w mieście około 1520 roku. On i jego syn, także Walenty, kilkukrotnie sprawowali urząd [[Prezydenci Poznania|burmistrza]]<ref name=plan />. Jej właścicielem przez cały XIX wiek była polska rodzina kupców i przedsiębiorców o niemieckim nazwisku Freudenreich. W 1835 roku właścicielem był kupiec i posiadacz fabryki [[Ocet|octu]]. Mieszkał z nim jego syn Antoni, znany w mieście lekarz, wierny przyjaciel [[Karol Marcinkowski|Karola Marcinkowskiego]]<ref name=wark />. Najdłużej istniejącymi w kamienicy instytucjami były sklep winiarski i fabryka papierosów<ref name=wark />.
* '''Stary Rynek 43''' – pierwszą budowlą na miejscu kamienicy była drewniana chata z drugiej połowy XIII wieku, a pierwsza murowana kamienica powstała w pierwszej połowie XV wieku<ref name=kor />. Do dziś zachowały się gotyckie mury oraz pierwotny układ pomieszczeń. W sieni widoczny gotycki łuk, zaś na I piętrze w jednej z izb znajduje się późnogotyckie [[sklepienie żebrowe]]<ref name=kor />. Klasycystyczna fasada powstała w XIX wieku, zaś jej renowacja nastąpiła w latach 1955–1956<ref name=kla />. Wówczas również, na podstawie fotografii, odtworzono [[sklepienie kryształowe]] w przyziemiu, które rozebrano w XIX wieku. W jednej z izb znajduje się unikatowy kasetonowy strop zdobiony płaskorzeźbami przedstawiającymi kilka typów popiersi mężczyzn i kobiet ubranych w stroje z pogranicza włosko-austriackiego z XVI wieku, czyli z okresu, gdy właścicielem kamienicy był, podobnie jak sąsiedniej, Walenty Reszka<ref name=kor />. Na tyłach I piętra znajduje się natomiast izba z bogatymi dekoracjami z XVII wieku. Od 1855 roku we frontowych pomieszczeniach, wynajmowanych od właścicieli kamienicy, rodziny Borchertów, działał sklep z bielizną firmy Reinstein&Simon<ref name=żydzi /> i wyrobami rękodzielniczymi<ref name=wark />. W tym czasie w [[oficyna]]ch mieszkali liczni lokatorzy, a wśród nich byli również szewcy i garncarze<ref name=wark />. Od lat 80. XX wieku kamienice 42 i 43 należą do Muzeum Narodowego, które w 1982 planowało stworzyć w nich Muzeum Wnętrz Mieszczańskich, jednak ze względu na problemy finansowe pomysł do dziś jest niezrealizowany<ref name=wnet />.
* '''Stary Rynek 44''' – pierwszą budowlą na miejscu narożnikowej kamienicy była drewniana chata z drugiej połowy XIII wieku, a pierwsza murowana kamienica powstała w pierwszej połowie XV wieku<ref name=kor />. W XV wieku dobudowano do niej piętro magazynowe, później przekształcone w mieszkalne<ref name=kor />. Całkowicie zniszczona w 1945, odbudowana w 1955 w formie z końca XVIII wieku na podstawie zachowanych archiwaliów<ref name=kla />. Spośród jej właścicieli należy wymienić [[Jan Tomicki (zm. 1575)|Jana Tomickiego]], kasztelana gnieźnieńskiego, który odegrał znaczącą rolę podczas pierwszej [[Wolna elekcja|wolnej elekcji]]. Pod koniec XIX wieku jej lokatorami byli rzeźnicy, ślusarze i handlarze. W 1910 roku została przejęta przez Kajetana Ignatowicza – jednego z najprężniejszych poznańskich kupców<ref name=wark />. W niej miał od 1978 roku swą siedzibę [[kabaret Tey]]<ref name=wlkp />.
* '''Stary Rynek 45''' nazywana '''Kamienicą Grodzkich''' – nazwa pochodzi od Mikołaja Grodzkiego, który nabył ją pod koniec XV wieku od kanonika kapituły poznańskiej oraz lekarza Wawrzyńca. Pierwotnie gotycka kamienica została przebudowana w dobie baroku. Na przełomie XIX i XX wieku istniało w niej Towarzystwo Ubezpieczeń Ogniowych<ref name=wark />, a w piwnicach winiarnia i hurtownia win prowadzona przez żydowskiego kupca Leopolda Goldenringa<ref name=żydzi />. Następnie była zamieszkiwana przez bogatą, niemiecką rodzinę Goldenringów, która ufundowała studzienkę przy domku budniczym naprzeciwko kamienicy, mającą służyć mieszkańcom i przekupniom. Na jej szczycie stała figurka młodej kobiety w stroju [[Bambrzy|bamberskim]], do której pozowała pracownica winiarni Jadwiga Gadymska<ref name=wark />. Spłonęła w 1945, odbudowano ją w latach 1948–1953 w jej barokowej formie. Po przeprowadzeniu badań archeologicznych w latach 80. XX wieku, wykazano błędy architektów, którzy w czasie powojennej odbudowy usunęli dwa, znajdujące się w nienaruszonym stanie, od strony [[Ulica Woźna w Poznaniu|ulicy Woźnej]], sprzężone ze sobą wykusze (jeden pochodził z czasów [[Średniowiecze|średniowiecza]], drugi zaś z ok. 1570 roku), budując na ich miejscu jeden nowy<ref name=kla />. Do dzisiejszych czasów dotrwały oryginalne, zewnętrzne mury gotyckie oraz nisze ozdobione ceglaną krawędzią w izbie na pierwszym piętrze. Obecnie mieści się w niej, oraz kamienicach nr 46 i 47, [[Muzeum Instrumentów Muzycznych w Poznaniu|Muzeum Instrumentów Muzycznych]]<ref name=plan />.
* '''Stary Rynek 46''' nazywana '''Kamienicą Czarnkowskich''' – wzmiankowana w 1530. Stosunkowo wcześnie przeszła w ręce [[szlachta|szlachty]], początkowo [[Opalińscy herbu Łodzia|Opalińskich]], później do [[Czarnkowscy herbu Nałęcz III|Czarnkowskich]]<ref name=wlkp />, a następnie w końcu XVIII wieku do [[Jan Jakub Klug|Jana Jakuba Kluga]] – nobilitowanego kupca, bankiera i przemysłowca<ref name=wark />. W latach 1848–1914 należała, wraz z kamienicą nr 47, do żydowskiej rodziny Danzigerów<ref name=żydzi />. Zniszczona w 1945, została w latach 1954–1955 odbudowana w stylu barokowym. Na kamienicy znajduje się tablica poświęcona [[Zdzisław Szulc|Zdzisławowi Szulcowi]], którego kolekcja instrumentów dała początek [[Muzeum Instrumentów Muzycznych w Poznaniu|muzeum]]<ref name=plan />.
* '''Stary Rynek 47''' zwana '''Kamienicą Winklerowską''' – nazwa pochodzi od rodu Winklerów, którzy byli jej właścicielami przez około 150 lat, począwszy od 1492, kiedy to nabył ją pisarz miejski [[Błażej Winkler]]. Jego syn Jan Winkler w drugiej połowie XVI wieku został burmistrzem Poznania<ref name=wlkp />. Dalsza historia kamienicy łączy się z parcelą nr 46 ze względu na ich późniejsze połączenie<ref name=wark />. Wypalona w 1945, została odbudowana w 1955 z fasadą [[Klasycyzm warszawski|pseudoklasycystyczną]] na podstawie fotografii nieistniejącej już elewacji kamienicy przy [[Ulica Wroniecka w Poznaniu|ul. Wronieckiej]] 43<ref name=kla /><ref name=plan />. Wnętrze zajmuje [[Muzeum Instrumentów Muzycznych w Poznaniu|Muzeum Instrumentów Muzycznych]]<ref name=plan />.
* '''Stary Rynek 48''' nazywana '''Kamienicą Goskiego''' – nazwa pochodzi od lekarza, astrologa i burmistrza [[Kasper Goski|Kaspra Goskiego]], który był jej właścicielem w latach 1559–1573<ref name=wlkp />. Do współczesnych czasów dotrwały gotyckie mury oraz fasada od podwórza, pierwotny układ wnętrz, a na parterze renesansowy strop wykonany z profilowanych belek. Na przełomie XIX i XX wieku żydowska rodzina Königsbergerów, spokrewniona z Danzigerami<ref name=wark />, sprzedawała w kamienicy meble firmy Königsberger Gebrüder Möbelfabrik<ref name=żydzi />. Od 1900 roku Władysław Kostrzewski prowadził w niej swoją firmę papierniczą Atlas, znanej z wydawania różnorakich pocztówek, m.in. z widokami miasta<ref name=wark />. Zniszczoną w 1945 fasadę odtworzono w stylu barokowym<ref name=kla />. Na tyłach kamienicy archeolodzy odkryli resztki murowanej budowli wieżowej z przełomu XIII i XIV wieku, przypominającej ówczesne domy kupieckie Europy Zachodniej. Jest to najstarszy znany, murowany budynek lewobrzeżnego miasta po lokacji. W przeciwieństwie do reszty zabudowy (w tych czasach drewnianej) zapewniała skuteczną obronę przed ogniem lub wrogiem. Prawdopodobnie należała ona do zasadźcy i późniejszego wójta [[Tomasz z Gubina|Tomasza z Gubina]]<ref name=kor />.
* '''Stary Rynek 49''' – po raz pierwszy wspomniana w 1514. Jednym z właścicieli tej kamienicy był Jakub Ligęza, do którego należała ona w latach 1648–1687. Dzięki temu, że Ligęza był lekarzem [[Jan II Kazimierz Waza|Jana Kazimierza]], właściciele kamienicy otrzymali szereg przywilejów zwalniających z należności wobec miasta. W latach 1893–1905 zamieszkiwała ją rodzina Loevy – jedna z najbogatszych rodzin żydowskich w Poznaniu zajmująca się m.in. handlem i produkcją mebli<ref name=wark />. W 1945 została zburzona do poziomu piwnic. Odbudowano ją w 1955, zaś jej renesansowa fasada została odtworzona na podstawie ryciny z 1841 autorstwa Ferdinada von Quasta<ref name=kla />.
* '''Stary Rynek 50''' nazywana '''Kamienicą pod Daszkiem''' lub '''Kamienicą doktora Mikana''' – po zniszczeniach z 1945 została odtworzona w stylu późnogotyckim na podstawie ryciny z 1841<ref name=kla />. Pierwotnie fasada była trójosiowa, dopiero w czasach nowożytnych utworzono dodatkową, istniejącą do dziś oś<ref name=kor />. Na ścianie znajduje się tablica ukazująca stan wody podczas [[Powódź w Poznaniu (1736)|powodzi z 1736]]. Była to największa powódź w historii miasta<ref name=plan />. Nazwa „pod Daszkiem” pochodzi od znajdującego się w niej lokalu serwującego wina w butelkach i na kieliszki<ref name=wark /> oraz od anegdoty, według której w 1700 mający tu swą kwaterę [[August II Mocny]], po jednej z uczt pijany wypadł przez okno na piętrze. Na szczęście monarchy pod oknem znajdował się drewniany daszek, który uratował go przed poważniejszymi urazami (inna wersja wiąże ów upadek z osobą [[Karol XII|Karola XII]])<ref name=wlkp />. Druga nazwa odnosi się do [[Stefan Mikan|Stefana Mikana]] – humanisty, lekarza, nobilitowanego burmistrza Poznania. Innym właścicielem kamienicy był [[Jan Wielżyński]] – teść doktora Mikana, szlachcic, który skoligacił się z rodem Reszków. Na kartach historii zaistniał dzięki napisanemu około 1583 roku ''Wypisaniu pana Jana Wyleżyńskiego resztki dziatek, którego roku albo dnia które się urodziło''. Jest to najstarsza zachowana kronika rodzinna w języku polskim<ref name=plan />. Od 1842 roku właścicielami została rodzina Anderschów, prowadząca tu od 1893 sklep win i towarów kolonialnych<ref name=wark />.
* '''Stary Rynek 51''' – również odbudowana według ryciny z 1841 po wojennych zniszczeniach<ref name=kla />. Jednym z jej właścicieli był [[Filip Kallimach|Filippo „Kallimach” Buonaccorsi]], który otrzymał ją od [[Kazimierz IV Jagiellończyk|Kazimierza Jagiellończyka]] po tym, jak w 1487 spłonął jego dom w [[Kraków|Krakowie]]<ref name=wlkp />. Sławnego właściciela upamiętnia jego herb w otoczeniu gmerków poznańskich mieszczan. Sam Kallimach prawdopodobnie nigdy jednak tu nie gościł, gdyż po kilku tygodniach sprzedał ją włoskim kupcom – Pawłowi i Stefanowi de Promontorio<ref name=plan />. Od początku XIX wieku była zamieszkiwana przez żydowską rodzinę Mischów. W 1835 roku jeden z jej członków – Salomon Misch został wybrany do zarządu gminy żydowskiej w Poznaniu. W tym czasie pomieszczenia na parterze zajmowały restauracja i kawiarnia Café Tivoli działająca do 1914 roku<ref name=wark /><ref name=żydzi />. Obecnie mieści Dom Polonii Stowarzyszenia „Wspólnota Polska”<ref name=plan />.
* '''Stary Rynek 52''' zwana '''Kamienicą Ridtowską''' – wspomniana w 1472, przebudowana w 1573, w 1556 przeszła w ręce rodu Ridtów, kupców z [[Poznań|Poznania]] i [[Gdańsk]]a<ref name=wlkp />. Według zapisków w 1779 należała do [[Teofila Działyńska|Teofili Szłordzkiej z Działyńskich]], pani na [[Zamek w Kórniku|zamku kórnickim]]. Po wojennych zniszczeniach odbudowano ją w formie renesansowej, zdobiąc fasadę sgraffito przedstawiającym [[holk]] oraz [[Herb Poznania|herby Poznania]], [[Herb Gdańska|Gdańska]], [[Herb Torunia|Torunia]] i [[Herb Warszawy|Warszawy]]. Z kamienicą wiąże się legenda zapisana w ''Kronice benedyktynek poznańskich''. Otóż Krzysztof Ridt, syn pierwszego z właścicieli z rodu Ridtów – Zachariasza, [[luteranizm|luteranin]] miał powiedzieć swego czasu o śpiewie mniszek z sąsiedniego [[Pałac Górków w Poznaniu|pałacu Górków]], że wolałby „zdechnąć niż słyszeć te wilcze głosy”. Wkrótce Krzysztof Ridt zmarł, a w pierwszą rocznicę śmierci miał się ukazać swej służbie jako wilk, w postaci którego miał pokutować aż do [[sąd ostateczny|Sądu Ostatecznego]]<ref name=wlkp />. W latach 1893–1914 jej właścicielem był, nigdy w niej nie mieszkający, Julian Łukomski. W tym czasie mieszkania wynajmowali bardzo liczni lokatorzy: w 1895 było ich 28, ale z czasem ta liczba malała<ref name=wark />.

Ze wschodniej pierzei rynku wychodzą ulice: [[Ulica Wielka w Poznaniu|Wielka]], [[Ulica Woźna w Poznaniu|Woźna]] i [[Ulica Wodna w Poznaniu|Wodna]].

=== Pierzeja południowa ===
* '''Stary Rynek 53''' – w XVI wieku właścicielem kamienicy została gałąź rodu Ridtów wywodząca się od Mikołaja Ridta<ref name=wlkp />. W XVIII wieku przejęli ją Tepperowie, z których wywodzą się [[Warszawa|warszawscy]] bankierzy [[Piotr Tepper]] i [[Piotr Fergusson Tepper|Piotr Fergusson]]<ref name=wlkp />. Kamienica była wielokrotnie przebudowywana. Jej dzisiejsza forma powstała po [[II wojna światowa|II wojnie światowej]], na wzór tej z XVIII wieku. Obecnie stanowi całość z kamienicą nr 54, jednak konserwatorzy zachowali dawny podział na [[elewacja|elewacji]]. W kamienicy od 1881 roku istniało wielkie przedsiębiorstwo nasienne, od 1891 „skład bławatów, stołowizny i gotowej bielizny”, a w latach 1893–1905 Księgarnia Katolicka<ref name=wark />.
* '''Stary Rynek 54''' nazywana '''Kamienicą Ungrowską''' – w XV wieku jej właścicielami był ród Wildów. Pierwszym znanym z rodu był [[Mikołaj Wilda]], kupiec i burmistrz poznański. Jego syn, Jakub Wilda, był natomiast pierwszym dzierżawcą [[folwark]]u na południe od miasta, wokół którego z czasem powstała dzielnica nazwana od jego nazwiska [[Wilda|Wildą]]<ref name=wlkp />. W 1494 od Jakuba Wildy kamienicę nabył przybyły z [[Kraków|Krakowa]] malarz [[Jan Schilling]], który wżeniając się w poznański patrycjat został kupcem. Od jego nazwiska pochodzi nazwa innej części dzisiejszego Poznania – [[Szeląg (Poznań)|Szeląga]]<ref name=wlkp />. W 1560 roku właścicielem posesji był daleki krewny bohatera spod [[Zbaraż]]a, [[Mikołaj Skrzetuski|Mikołaja Skrzetuskiego]] – złotnik [[Marcin Skrzetuski]], który kupił ją od kupca Jana Rudominy<ref name=biogr />.
* '''Stary Rynek 55''' – zachowały się [[Gotyk|gotyckie]] piwnice, przebudowane na restaurację. Po wojnie zrekonstruowano ostrołukowe, ozdobione glazurowaną cegłą wnęki w sieni. Resztę budynku odbudowano w formie [[barok]]owej<ref name=plan />. W połowie XVII wieku właścicielem tej posesji był Mikołaj Pinocci – kupiec z Krakowa, prowadzący także interesy w Poznaniu. Ponieważ był spokrewniony z Hieronimem Pinocci, sekretarzem [[Jan II Kazimierz Waza|Jana Kazimierza]], udostępnił swój dom dla potrzeb króla, który wraz z dworem spędził w mieście zimę 1657/1658<ref name=wlkp />. Król, o ile nie przebywał na [[Zamek Królewski w Poznaniu|zamku]], korzystał z izby opisanej kilkanaście lat później jako wyłożoną „garncarskiej roboty” [[Podkład podłogowy|jastrychową]] posadzką, z ogrzewaną „modro-białym dzbanuszkowej formy w kwiaty” piecem kaflowym, o ścianach wyłożonych gdańskim suknem z „różnymi figurami”<ref name=kor />. Od 1914 mieszkali w niej kupcy różnych branż: handlarze ubiorem, galanterią i obuwiem<ref name=wark />.
* '''Stary Rynek 56''' nazywana '''Kamienicą Złocistą''' – nazwa pochodzi od koloru elewacji<ref name=kor />. Kamienica po raz pierwszy pojawia się w zapiskach z 1480. W 1461 jej właścicielem został burmistrz [[Jerzy Bok]], trudniący się handlem i bankierstwem (udzielał między innymi pożyczek [[Kazimierz IV Jagiellończyk|Kazimierzowi Jagiellończykowi]]), w 1569 nabył ją [[Stanisław Górka]]<ref name=wlkp />, a w końcu XVIII wieku przeszła na własność [[Jan Jakub Klug|Jana Jakuba Kluga]]<ref name=plan />. Kamienica uległa zniszczeniu podczas wojen w 1706 i 1945<ref name=wlkp />. Po II wojnie światowej odbudowano ją w formie późnorenesansowej. Obecnie pełni funkcję siedziby [[Stowarzyszenie Architektów Polskich|Stowarzyszenia Architektów Polskich]]<ref name=plan />. W latach 1854–1912 istniała w niej fabryka czekolady, konfitur i słodyczy firmy Frenzel&Co, która następnie przeniosła się na [[Wilda|Wildę]]<ref name=wark />.
* '''Stary Rynek 57''' – w latach 1893–1905 właścicielem był Hermann Lubiński sprzedający w niej odzież damską. Po jego śmierci firmę i kamienicę przejął Mieczysław Malinowski, który prowadził sklep aż do [[II wojna światowa|II wojny światowej]]<ref name=wark />.
* '''Stary Rynek 58''' – zbudowana jako gotycka, następnie wielokrotnie przebudowywana. W 1945 spłonęła. Do czasów współczesnych zachowały się średniowieczne piwnice i mury, zaś samą fasadę odbudowano na podstawie rysunków z 1866 w stylu [[rokoko]]wym<ref name=kor />. Jednym z jej właścicieli był filozof, lekarz i wydawca Adam Paulini Biedrzycki. Przez cały XIX wiek jej właścicielami była grecka rodzina Żupańskich, która przeniosła się do Poznania w XVIII wieku<ref name=wark />.
* '''Stary Rynek 59''' – w dokumentach po raz pierwszy pojawia się w XV wieku<ref name=wlkp />. W 1521 jej właścicielem został [[Mikołaj Dąbnicki]] – lekarz i burmistrz miasta, inicjator działań dążących do zaopatrzenia Poznania w świeżą wodę<ref name=plan />. W 1784 przeszła w ręce pochodzącego z Grecji kupieckiego rodu Żupańskich. Tu też w 1806 urodził się [[Jan Konstanty Żupański]], co upamiętnia tablica umieszczona na budynku<ref name=wark />. Po zniszczeniach z 1945 odbudowano ją w formie, jaką miała w drugiej połowie XVIII wieku<ref name=plan />. Obecnie na parterze znajduje się Centrum Informacji Turystycznej<ref name=wlkp />.
* '''Stary Rynek 60''' – w 1781 roku jej właścicielem został grecki handlarz winem Dymitr Kałuba utrzymujący bliskie stosunki z rodziną Żupańskich zamieszkującą kamienice nr 58 i 59<ref name=wark />. W początkach XX wieku przebudowana i połączona z parcelą nr 59<ref name=wark />. Spośród lokatorów należy wymienić lekarzy: [[Antoni Chłapowski|Antoniego Chłapowskiego]], [[Paweł Gantkowski|Pawła Gantkowskiego]] i Bronisława Szulczewskiego<ref name=wark />. Zniszczona podczas II wojny światowej, została odbudowana w formie z drugiej połowy XVIII wieku<ref name=kla />.
* '''Stary Rynek 61''' – jej właścicielem począwszy od 1527 roku był kupiec i radca miejski [[Jan Groff]]<ref name=wlkp />. Należały do niego położone na północ od miasta, za Bramą Wroniecką, ogrody i sad. Nazywano je wówczas „grofoskiemi” lub „grofowymi łąkami”. Nazwa ta przetrwała do dziś w zniekształconej nazwie ulicy [[Grochowe Łąki]]. Sam, narożnikowy budynek, jako jeden z nielicznych, przetrwał II wojnę światową bez większych zniszczeń i zachował swoją formę z ostatniej przebudowy w 1903 roku<ref name=wark />.
* '''Stary Rynek 62''' – pierwsza wzmianka o kamienicy pochodzi z 1442 roku, gdy krojczy sukna Mikołaj Naramowicki odstąpił budynek swojemu bratu Janowi. Ród ten początkowo znany był pod nazwiskiem Żytów, od [[Łużyce|łużyckiego]] miasta [[Żytawa]], skąd się wywodził. Nowe nazwisko wiąże się z nobilitacją i nabyciem będących dziś częścią Poznania [[Naramowice|Naramowic]]<ref name=wlkp />. W 1714 kamienica przeszła w ręce rodu [[Raczyńscy herbu Nałęcz|Raczyńskich]], a jej kolejnymi właścicielami byli [[Leon Raczyński|Leon]] i jego syn [[Filip Nereusz Raczyński|Filip]]<ref name=wark />. Pod koniec XIX wieku została kupiona przez Williama Warschauera, który prowadził w niej sklep odzieżowy Warschauer&Isaac. W 1910 roku przejęła ją firma odzieżowo-tekstylnicza Salinger&Rosenkatz<ref name=żydzi />. Przetrwała II wojnę bez większych zniszczeń<ref name=kla />.
* '''Stary Rynek 63''' – przebudowana w 1868 roku, należała od 1893 do kupca G. Springera, w latach 1895–1914 do Loevych, a w 1898 otwarto w niej filię wrocławskiego [[Spółdzielczy Dom Handlowy „Feniks” we Wrocławiu|domu handlowego braci Barasch]] z dużym sklepem spożywczym istniejącą do 1910 roku<ref name=wark />. Przetrwała w praktycznie nienaruszonym stanie II wojnę światową, po której została nieznacznie zmodyfikowana<ref name=kla />.
* '''Stary Rynek 64''' – wybudowana pod koniec XIV wieku<ref name=kor />. Pierwszym znanym właścicielem był kupiec Jan Brand<ref name=wlkp />. Jego wnuk, również [[Jan Brandt|Jan]] – jezuita, teolog, autor najstarszej znanej polskiej kompozycji wokalno-organowej z partią ''[[basso continuo]]'' – ''Pieśni różne pospolite o pobożnych potrzebach'', kamienicę odsprzedał. W latach 1893–1900 mieściła sklep firmy bracia Praeger H. i N. z konfekcją męską, a od 1905 z konfekcją damską W. Preiss<ref name=wark />. Zniszczony podczas ostatniej wojny budynek odbudowano na podstawie fotografii ukazującej kamienicę z parceli Stary Rynek 72<ref name=wedr />.
* '''Stary Rynek 65''' – w latach 1893–1914 należała do firmy Nova&Hirschbruch jako magazyn wyrobów rękodzielniczych<ref name=wark />.
* '''Stary Rynek 66''' – od 1893 właścicielami była rodzina H. Lesslera – kupca handlującego futrami. Wśród następnych najemców pojawia się nazwisko Kajetana Ignatowicza<ref name=wark />.
* '''Stary Rynek 67''' – w 1910 połączona z parcelą nr 68 w dom towarowy Kajetana Ignatowicza<ref name=wark />. Kompleks sięgnął aż do ulicy Koziej. Na 4500 m² znalazły się, poza sklepami, cukiernia, zakład fotograficzny i gabinet śmiechu. Sam dom zaś wyposażono w takie zdobycze techniki, jak winda, telefon, a oświetlenie piętnastu witryn zapewniała własna elektrownia. Zniszczoną kamienicę po wojnie odbudowano w formie z końca XVIII wieku<ref name=kla />.
* '''Stary Rynek 68''' nazywana '''Pałacem Garczyńskich''' – nazwa pochodzi od jej XVIII-wiecznego właściciela [[Stefan Garczyński (wojewoda poznański)|Stefana Garczyńskiego]]<ref name=wlkp />. Innym właścicielem był Ignacy Łaszczyński, którego herb Wierzbna znajduje się na fasadzie. Wzmiankowana po raz pierwszy w 1467, w XX wieku połączona z parcelą nr 67, po zniszczeniach w 1945 odbudowana w stylu barokowym<ref name=kla />.
* Parcela '''Stary Rynek 69''' – została zlikwidowana, gdy w 1839 ponownie przebito [[Ulica Ignacego Paderewskiego w Poznaniu|ulicę Paderewskiego]] (wówczas Nową) zabudowaną jeszcze w średniowieczu (badania archeologiczne ujawniły drewniane pozostałości budynku z XIV wieku, który spłonął prawdopodobnie w 1447 roku)<ref name=wlkp />. Kamienica wzniesiona w pierwszej połowie XVI wieku znana jest z ryciny powstałej tuż przed rozbiórką. Widać na niej charakterystyczne [[ganek (architektura)|ganki]]<ref name=plan />. Do znanych właścicieli należeli Piotr Gelhor i Jan Galzer żyjący w XVI wieku<ref name=plan />. W latach 1893–1895 rodzina Kantorowiczów prowadziła w niej handel suknem, a następnie I. Griess miał w niej magazyn środków czyszczących<ref name=wark />. Przejęta w 1905 przez Kajetana Ignatowicza, który połączył ją z parcelą nr 68 i otworzył w niej własny dom handlowy<ref name=wark />. Obecnie narys dawnej kamienicy wyznaczają linie z czerwonej kostki na ul. Paderewskiego<ref name=plan />.

Z południowej pierzei rynku wychodzą ulice: [[Ulica Świętosławska w Poznaniu|Świętosławska]], [[Ulica Wrocławska w Poznaniu|Wrocławska]] i [[Ulica Szkolna w Poznaniu|Szkolna]].

=== Pierzeja zachodnia ===
[[Plik:Poznań - Pałac Działyńskich, Stary Rynek 78 - MF-IMG 1522.jpg|mały|[[Pałac Działyńskich w Poznaniu|Pałac Działyńskich]]]]
* '''Stary Rynek 70''' nazywana '''Kamienicą Rotowską''' – nazwa pochodzi od Pawła Rota, który nabył parcelę w 1681 roku od poznańskich franciszkanów. Na początku XVIII wieku właścicielem kamienicy był burmistrz [[Michał Czenpiński]]<ref name=wlkp />. W latach 1893–1901 należała do poznańskiego lekarza [[Klemens Koehler|Kelemnsa Koehlera]]<ref name=wark />. Obecny kształt pochodzi w dużej mierze z 1904 roku, gdy dokonano przebudowy według projektu [[Roger Sławski|Rogera Sławskiego]]<ref name=wark />. Podczas II wojny światowej i powojennej odbudowy dokonano jednak w pierwotnym projekcie licznych zmian, dodając między innymi [[Podcień|podcienie]]<ref name=kla />.
* '''Stary Rynek 71''' – po zniszczeniach wojennych odbudowana w 1953 w stylu [[barok]]owym. Do znanych właścicieli należeli [[Ostrorogowie herbu Nałęcz]], w których posiadaniu kamienica znalazła się w latach 40. XVI wieku, szkocki kupiec Edward Hebron, który nabył ją w 1648 i złotnik [[Piotr Gelhor]]. W 1871 roku Samuel i Susanne Latzowie otworzyli kamienicy sklep z likierami. W 1898 połączyli kamienicę z parcelą nr 72<ref name=żydzi />. Wewnątrz połączonych kamienic później otwarto dom towarowy. Podczas powojennej odbudowy przywrócono podział [[fasada|fasady]]<ref name=kla />. Na budynku znajduje się tablica upamiętniająca lokatora kamienicy nr 72 – [[Jan Chrościejewski|Jana Chrościejewskiego]]<ref name=kam71 />.
* '''Stary Rynek 72''' – pomiędzy 1603 a 1607 nabył ją autor pierwszej pracy z dziedziny pediatrii ''De morbis puerorum...'', [[Jan Chrościejewski|Jan Hieronim Chrościejewski]], kilkukrotny burmistrz Poznania, który wsławił się wydaniem statutu o bezpłatnym leczeniu ubogich. Był on synem innego lekarza – [[Stanisław Chrościejewski|Stanisława Chrościejewskiego]], zwanego „Nigrem”. Od 1898 połączona z kamienicą nr 71<ref name=wark />. W czasie powojennej odbudowy przywrócono pierwotny podział<ref name=kla />.
* '''Stary Rynek 73''' – po zniszczeniach wojennych została odbudowana w 1954. Wówczas przywrócono jej formę zbliżoną do tej z przełomu XVII i XVIII wieku. Dekoracja przypomina o tym, że w latach 1690–1752 należała do cechu krawców<ref name=plan />. Wcześniejszymi właścicielami były między innymi rody Ridtów i Wildów<ref name=wlkp />. W 1908 połączona z sąsiednią parcelą nr 74<ref name=wark />. Od 2004 roku w jej wnętrzach znajduje się hotel i browar restauracyjny [[Browary restauracyjne w Polsce#Brovaria - Poznań|Brovaria]]<ref name=brov />.
* '''Stary Rynek 74''' – w 1908 wraz z kamienicą nr 73 wyburzona<ref name=plan />. Na ich miejscu wzniesiono siedzibę Banku Przemysłowców Rogera Sławskiego, który od 1886 roku jako jedna z polskich instytucji życia gospodarczego brał udział w wojnie gospodarczej z zaborcą<ref name=wark />. Fasada została zniszczona w 1945, jednak we wnętrzach nadal są widoczne ślady [[renesans]]u oraz francuskiego [[klasycyzm]]u – ślad po przebudowie projektu [[Roger Sławski|Rogera Sławskiego]]. Pozostała także mniej zdobna elewacja od [[Ulica Sieroca w Poznaniu|ul. Sierocej]]. Podczas odbudowy przywrócono pierwotny podział fasad<ref name=plan />. Na budynku umieszczona jest tablica poświęcona Kołom Śpiewackim Polskim – patriotycznej organizacji z okresu zaborów<ref name=plan />. Od 2004 roku w jej wnętrzach znajduje się hotel i browar restauracyjny [[Browary restauracyjne w Polsce#Brovaria - Poznań|Brovaria]]<ref name=brov />.
* '''Stary Rynek 75''' nazywana '''Apteką pod Złotym Lwem''' – jedna z nielicznych kamienic, która nieuszkodzona przetrwała II wojnę światową<ref name=kla />. Obecna eklektyczna fasada została zaprojektowana przez Teubnera w początkach XX wieku. Miała wielu znanych lokatorów. W 1793 rotmistrz Ignacy Kołaczkowski odsprzedał ją czeskiemu budowniczemu, który w 1773 został obywatelem [[Wolsztyn]]a, a w 1793 Poznania – [[Antoni Höhne|Antoniemu Höhne]], ojcu [[Józef Maria Hoene-Wroński|Józefa Höhne-Wrońskiego]]<ref name=wlkp />. W 1805 jej właścicielem został aptekarz August Kolski, twórca ''Apteki pod Złotym Lwem'', przyjaciel [[Karol Marcinkowski|Karola Marcinkowskiego]]. Apteka Kolskiego dała nazwę budynkowi<ref name=wark />. Budynek i aptekę w 1838 roku, po śmierci Kolskiego, przejął aptekarz Reinemann, a po pięciu latach syn poprzedniego właściciela – Apolinary Augustyn Kolski. Następnie zmiana właściciela następowała kilkakrotnie, jeden z nich w latach 1905–1906 przeprowadził gruntowny remont, a aptekę ostatecznie zamknięto w 1918 roku<ref name=wark />.
* '''Stary Rynek 76''' – w latach 1844–1900 należała do rodziny Wollenbergów, która nie mieszkała w Poznaniu. Z tego powodu została odsprzedana kupcowi M. Davidowi, który wynajmował w niej pomieszczenia mieszczące firmę, restaurację i wytwórnię wyrobów galanteryjnych<ref name=wark />. Przetrwała praktycznie nienaruszona II wojnę światową<ref name=kla />.
* '''Stary Rynek 77''' – narożnikowa kamienica wzmiankowana w XV wieku, została przebudowana w początku XX wieku. Po zniszczeniach w 1945 została odbudowana w 1953 na siedzibę Wojewódzkiego Ośrodka Informacji Turystycznej według wzorów z XVIII wieku<ref name=kla />, prawdopodobnie autorstwa [[Antoni Höhne|Antoniego Höhne]]. W 1608 jej właścicielem był lekarz Jakub Grodzki, zaś w połowie XIX wieku należała do matki [[Ryszard Berwiński|Ryszarda Berwińskiego]], poety i uczestnika [[Wiosna Ludów|Wiosny Ludów]], który mieszkał w tymże budynku<ref name=wark />. W 1904 roku kamienicę zakupił Teodor Jaretzky z zamysłem utworzenia w niej domu handlowego. Do realizacji pomysłu nie doszło, a po 10 latach otwarto w niej specjalistyczny sklep z suknem<ref name=wark />.
* '''Stary Rynek 78''' – nazywana '''[[Pałac Działyńskich w Poznaniu|Pałacem Działyńskich]]'''.
* '''Stary Rynek 79''' – zbudowana przed 1505. W latach 1881–1914 mieściła sklep z artykułami żelaznymi założony przez Dionizego Oberfelda i Stanisława Kaniewicza<ref name=wark />. Po zniszczeniach z 1945 odbudowano ją w latach 1950–1955. Do czasów współczesnych dotrwały [[Gotyk|gotyckie]] partie zewnętrznych murów. Elewację zdobi [[sgraffito]] zawierające symbole nauki, oraz portrety [[Mikołaj Kopernik|Mikołaja Kopernika]], [[Maria Skłodowska-Curie|Marii Skłodowskiej-Curie]], [[Stanisław Staszic|Stanisława Staszica]] oraz [[Jan Śniadecki|Jana]] i [[Jędrzej Śniadecki|Jędrzeja Śniadeckich]]<ref name=kam79 />.
* '''Stary Rynek 80, 81, 82''' – powstały jako murowane kamienice w końcu XIV wieku<ref name=kor />. W XIX i XX wieku, leżące na terenach trzech średniowiecznych parceli, kamienice należały do żydowskiej rodziny Aschów. Syn seniora rodu prowadził tam sklep z futrami i rafinerię wódek<ref name=wark />. Przebudowane w latach 1907–1908 na trzypiętrowy budynek mieszkalny, zostały sprzedane rodzinie [[Józef Kościelski|Józefa Kościelskiego]]<ref name=żydzi />, która wynajmowała lokale 11 przedsiębiorcom<ref name=wark />. Budynek spłonął w 1945, a na podstawie starych rycin odtworzono pierwotną, rozdzieloną zabudowę<ref name=kla />.
* '''Stary Rynek 83''' – na przełomie XIX i XX wieku kamienica należała do kilku żydowskich właścicieli, m.in. Isidora Goldberga, Hermanna Hirscha i Siegmunda Reinischa. Ostatni z nich w 1914 przebudował parter i pierwsze piętro, poszerzył okna i zaczął prowadzić handel damską konfekcją<ref name=wark />. Wielokrotnie przebudowywana, ocalała jednak od zniszczenia w 1945. Do dziś można podziwiać jej gotyckie mury, renesansowy strop wykonany z profilowanych belek znajdujący się w przyziemiu, który został odkryty podczas remontu w 1957. Fasada barokowa. W 1957 wnętrzom starano się przywrócić wygląd z końca XIX wieku<ref name=wlkp />.
* '''Stary Rynek 84''' – pierwotnie gotycka kamienica została w latach 1554–1558 przebudowana na zlecenie Jana Rgilowskiego przez [[Giovanni Battista di Quadro|Jana Baptystę Quadro]], który sam około 1555 wszedł na ponad 25 lat w jej posiadanie<ref name=plan /><ref name=wlkp />. Następnie była kilkakrotnie przebudowywana. Od 1855 roku właścicielem kamienicy został Isidor Kantorowicz, a od 1893 żydowski kupiec Elias Rosenthal<ref name=żydzi />, właściciel firmy z galanterią. Od 1910 należała do Abrahama Raszewskiego prowadzącego fabrykę bielizny<ref name=wark />. Uwagę zwraca barokowa fasada zrekonstruowana na wzór tej z połowy XVIII wieku<ref name=plan />. W 1959 elewację pokryło nowe sgraffito, przedstawiające J.B. Quadro na koniu. W narożniku umieszczono również figurę architekta dłuta [[Władysław Marcinkowski|Władysława Marcinkowskiego]] ufundowaną przez innego mieszkańca kamienicy – [[Cyryl Ratajski|Cyryla Ratajskiego]]<ref name=wlkp />. Obecnie budynek zajmuje oddział [[Biblioteka Raczyńskich w Poznaniu|Biblioteki Raczyńskich]] – [[Muzeum Literackie Henryka Sienkiewicza w Poznaniu|Muzeum Literackie Henryka Sienkiewicza]], którego fundatorem w 1978 roku był kupiec [[Ignacy Moś]]<ref name=lit />.

Z zachodniej pierzei rynku wychodzą ulice: [[Ulica Ignacego Paderewskiego w Poznaniu|Paderewskiego]], [[Ulica Franciszkańska w Poznaniu|Franciszkańska]] i [[Ulica Zamkowa w Poznaniu|Zamkowa]].

=== Pierzeja północna ===
[[Plik:Pałac Mielżyńskich Poznań.jpg|thumb|[[Pałac Mielżyńskich w Poznaniu|Pałac Mielżyńskich]]]]
* '''Stary Rynek 85''' – w 1779 jej właścicielem został starosta [[Konin|koniński]] [[Jan Mycielski (starosta)|Jan Mycielski]], a następnie przeszła na własność jego syna Stanisława<ref name=wark />. Właśnie na zlecenie tej rodziny ziemiańskiej dokonano przebudowy kamienicy według projektu Antoniego Höhne. Na parterze od 1780 roku działała trakiernia z [[bilard]]em założona przez Jana Zygmunta Keyzera. W 1817 zastąpiła ją księgarnia żydowskiego księgarza Juliusza Adolfa Munka zamieniona w 1820 na księgarnię nakładową, w której wydano łącznie 17 książek. Munk był również inicjatorem powstania pierwszego poznańskiego czasopisma literackiego „Mrówka Poznańska” (ukazało się łącznie 6 tomów). Księgarnia działała do przejęcia kamienicy przez Juliusa Joachima Heinego w 1831 roku. W 1902 kamienicę przejął i przebudował na dom towarowy jeden z najbogatszych żydowskich mieszkańców Poznania, Samuel Samter<ref name=żydzi />. W latach 1925–1939 wieścił się w niej [[Dom Towarowy Woźniaka]]<ref name=KMP>{{Cytuj|tytuł= Szanowny kupiec bławatny Franciszek Woźniak. O sklepie Franciszka Woźniaka z jego córkami: Elżbietą Woźniak-Juszczak, Krystyną Bajońska, a także z profesorem Stefanem Stuligroszem rozmawia Małgorzata Wyszyńska |url= https://www.wbc.poznan.pl/dlibra/publication/150115/edition/158694 |data dostępu=2022-08-10 |czasopismo= Kronika Miasta Poznania |wolumin=62  |numer=1/2 |data=1994  |s=61–71|dostęp=o}}</ref>. Po zniszczeniach z 1945 roku powrócono do jej późnobarokowej formy<ref name=kla />.
* '''Stary Rynek 86''' – w latach 1893–1895 należała do A. Morala i mieściła destylatornię trunków J. Goetza, który przejął budynek w 1900 roku i do 1914 prowadził w nim wytwórnię likierów. W międzyczasie istniał tu również sklep z konfekcją dziecięcą<ref name=wark />.
* '''Stary Rynek 87''' – znany jest opis kamienicy z 1772 roku mówiący o zdobieniach izby pierwszego piętra: „murkach z astryszkami malowanymi na kształt [[Olędrzy|olęderski]], z listwami w nich drewnianymi” oraz suficie ze „sztukatorską robotą i malowanym”. Od 1905 stała się własnością żydowskiego kupca Hermanna Loevy’ego, właściciela firmy David Scharek-Wittwe. Połączył ją z parcelą nr 88, tworząc pierwszy wielobranżowy dom towarowy w pełnym tego słowa znaczeniu<ref name=wark />. Wnętrze zawierało reprezentacyjny hol, schody wachlarzowe oraz windy. Górne piętra również posłużyły za miejsca handlu kosztem mogących znajdować się tam mieszkań. Po zniszczeniach z 1945 roku odbudowana na podstawie litografii z XIX wieku<ref name=kla />. [[Zegar słoneczny]], zdobiący szczyt, zaprojektował [[Zbigniew Bednarowicz]]<ref name=kam87 />.
* '''Stary Rynek 88''' – w 1905 połączona z parcelą nr 87. Odbudowana po zniszczeniach w 1945<ref name=kla />. Na [[fryz]]ie znajdującym się pod oknami drugiego piętra [[Julian Boss-Gosławski]] umieścił wizerunki Izabelli Wisłockiej, która zaprojektowała odbudowę większości kamienic tej pierzei rynku, oraz jej męża [[Stanisław Wisłocki|Stanisława Wisłockiego]], ówczesnego dyrektora [[Filharmonia Poznańska im. Tadeusza Szeligowskiego|Filharmonii Poznańskiej]]<ref name=fyrt />.
* '''Stary Rynek 89''' – zbudowana w stylu [[Gotyk|gotyckim]]. Zniszczył ją pożar w 1536, po którym została odbudowana w stylu [[renesans]]owym. W końcu XIX wieku jej właścicielem był Isaak Kantorowicz. W latach 1893–1914 należała do żydowskiej rodziny Becków, która prowadziła w niej wytwórnię oraz sklep rękodzielniczy<ref name=żydzi />, fabrykę bielizny i artykułów ślubnych<ref name=wark />. Spłonęła ponownie w 1945, a odbudowana została w latach 1950–1954 w oparciu o obraz Juliusza Knorra ''Rynek poznański w 1838 roku''. Oryginalny [[portal]] z 1536 znajduje się w [[Ratusz w Poznaniu|ratuszu]], zaś w kamienicy można oglądać jego wierną kopię. Znajdujące się na nim inicjały „I. W.” oznaczają prawdopodobnie ówczesnego właściciela Jana Wierzbę lub Jana Wyleżyńskiego „Resztkę”<ref name=fyrt />. Na elewacji kamienicy znajduje się tablica upamiętniająca krajoznawcę [[Franciszek Jaśkowiak|Franciszka Jaśkowiaka]]<ref name=fyrt />.
* '''Stary Rynek 90''' – zbudowana pierwotnie w stylu gotyckim. Dawniej na jej dziedzińcu znajdowała się fontanna<ref name=wlkp />. Pomiędzy 1714 a 1735 przebudowana przez ówczesnego właściciela generała [[Stanisław Wincenty Jabłonowski|Stanisława Jabłonowskiego]]<ref name=wlkp /> w stylu [[barok]]owym, w którym została odbudowana po zniszczeniach z 1945 na podstawie ryciny z 1848. W latach 1863–1902 należała do Rodziny Berwin, a następnie do kupca N. Loewenberga prowadzącego w niej fabrykę bielizny<ref name=wark />. Budynek zajmuje poznański oddział [[Polskie Towarzystwo Turystyczno-Krajoznawcze|PTTK]], o czym świadczy między innymi inicjał na [[Szczyt (architektura)|szczycie]] kamienicy<ref name=fyrt />.
* '''Stary Rynek 91''' nazywana '''[[Pałac Mielżyńskich w Poznaniu|Pałacem Mielżyńskich]]'''.
* '''Stary Rynek 92''' – fasada wzorowana na francuskim stylu [[Ludwik XVI|Ludwika XVI]]. W 1725 roku podczas burzy piorun uderzył w wieżę ratusza, która oderwała się i spadła, miażdżąc doszczętnie kamienice nr 92 i 93<ref name=wlkp />. Podobnie jak układ wnętrz (poza parterem, który pochodzi z początku XX wieku), powstała w wyniku przebudowy w latach 70. XVIII wieku<ref name=plan />. Jej właścicielem był wówczas kupiec, bankier i filantrop Jan Zygmunt Goebel<ref name=plan />. W latach 1893–1914 należała do Albertyny Niedzielewskiej, która później przeniosła się do zachodniej części miasta. W narożnym sklepie istniały kolejno: punkt sprzedaży wyrobów tytoniowych, sklep spożywczy, sklep z porcelaną i szkłem oraz zakład szewski<ref name=wark />. W dobrym stanie przetrwała II wojnę światową, nieznacznie przebudowana w 1955 roku<ref name=kla />.
* '''Stary Rynek 93''' – w 1725 roku podczas burzy piorun uderzył w wieżę ratusza, która oderwała się i spadła miażdżąc doszczętnie kamienice nr 92 i 93<ref name=wlkp />. Przed [[I wojna światowa|I wojną światową]] należała do żydowskiego kupca Joachima Bendixa handlującego towarami krótkimi. Budynek mieścił wiele sklepów i mieszkań. W 1914 zamieszkiwał go H. Elias, urzędnik pobliskiej synagogi<ref name=wark />. Przetrwała praktycznie nienaruszona II wojnę światową<ref name=kla />.
* '''Stary Rynek 94''' – jej właścicielem w 1473 został burmistrz [[Jerzy Bok]], który przekazał ją swojemu wnukowi, Adamowi Bokowi. Posesja była własnością rodziny do lat 80. XVI wieku. W 1618 kolejnym właścicielem został aptekarz i burmistrz [[Sebastian Janeczek]]. Jako właściciel podpoznańskiego folwarku [[Szeląg (Poznań)|Szeląg]] zasłynął powiedzeniem: „ja w [[Poznań|Poznaniu]] wolę mieć [[szeląg (moneta)|szeląg]] niż w [[Kraków|Krakowie]] tysiąc [[złoty polski|złotych]]”. W latach 1893–1905 należała do kupca J. Wischa handlującego płótnem<ref name=wark />. Przetrwała praktycznie nienaruszona II wojnę światową<ref name=kla />.
* '''Stary Rynek 95/96''', nazywana '''Kamienicą Ungrowską Drugą''' – przed połączeniem kamienica pod nr 95, zwana z nieznanych powodów '''kamienicą pod Murzyny'''<ref name=wlkp />, wzmiankowana była w 1503 roku jako własność Anny Krostowskiej, natomiast kamienica nr 96 została w 1483 własnością Piotra Ungera<ref name=kor />. Połączenia dokonano w końcu XVIII wieku na zlecenie Henryka Augusta Keyzera, królewskiego pocztmajstra<ref name=wark />. Przebudowy w stylu [[Klasycyzm|klasycystycznym]] dokonał [[Antoni Höhne]], dostosowując połączone budynki do roli poczty i zajazdu<ref name=plan />. Przed I wojną światową kamienica należała do żydowskiej rodziny Hamburgerów<ref name=żydzi />: rentierki Emilii i kupca Sally<ref name=wark />. Do czasów dzisiejszych przetrwały zarówno gotyckie piwnice, jak i klasycystyczna elewacja<ref name=plan />. O funkcji poczty przypomina tablica na ścianie kamienicy umieszczona z okazji obchodów czterystulecia [[Poczta Polska|Poczty Polskiej]]<ref name=plan />.
* '''Stary Rynek 97''' – wybudowana w końcu XIV wieku<ref name=kor />, wzmiankowana w XVI wieku jako własność rodu Ungrów, zwanych też Węgrzynami<ref name=wlkp />. W 1543 przeszła w ręce [[Józef Struś|Józefa Strusia]]<ref name=wlkp />, który ożenił się z Polikseną Ungrówną. W latach 1875–1900 należała do rentiera Bistrzyckiego, od którego została zakupiona przez właścicieli parceli nr 96, żydowskiej rodziny Hamburgerów, przebudowywana w 1905, a ostatecznie połączona w jeden budynek z kamienicami pod numerami 98, 99 i 100<ref name=wark />. Spalona w 1945 i odbudowana jako osobny budynek na podstawie litografii W. Baeselera z połowy XIX wieku<ref name=kla />. Tyły kamienicy zostały przebudowane na przełomie XX i XXI wieku według projektu Pawła Handschuha i Piotra Chlebowskiego, którzy dostosowali kamienice nr 97 i 98 będące funkcjonalną całością na siedzibę [[Powszechny Bank Kredytowy|Powszechnego Banku Kredytowego]]<ref name=fyrt />. Na fasadzie znajduje się tablica poświęcona [[Józef Struś|Józefowi Strusiowi]]<ref name=fyrt />.
* '''Stary Rynek 98''', nazywana '''Kamienicą Leszczyńskich''' – wzmiankowana w XV/XVI wieku. Od 1895 roku należała do handlarza suknem Michaelisa Oelsner. Około 1910 nabyta przez żydowską rodzinę Hamburgerów i połączona z parcelą nr 97, a później również 99 i 100<ref name=wark />. Spalona w 1945 i odbudowana jako osobny budynek na podstawie litografii W. Baeselera z połowy XIX wieku<ref name=kla />. Tyły kamienicy zostały przebudowane na przełomie XX i XXI wieku według projektu Pawła Handschuha i Pawła Chlebowskiego, którzy dostosowali kamienice nr 97 i 98 będące funkcjonalną całością na siedzibę [[Powszechny Bank Kredytowy|Powszechnego Banku Kredytowego]]. Do sławnych właścicieli należeli starostowie generalni Wielkopolski – [[Bogusław Leszczyński (podkanclerzy koronny)|Bogusław]] i [[Rafał Leszczyński (podskarbi wielki koronny)|Rafał Leszczyńscy]]<ref name=plan />.
* '''Stary Rynek 99''' – wzmiankowana w XV/XVI wieku. W latach 1881–1901 należała do kupca handlującego wyrobami żelaznymi J. Kirchnera<ref name=wark />. Kamienica była przebudowywana w 1903 i połączona w jeden budynek z kamienicą pod numerem 100, a dwa lata później również z kamienicami nr 97 i 98<ref name=żydzi />. Spalona w 1945 i odbudowana jako osobny budynek na podstawie litografii W. Baeselera z połowy XIX wieku<ref name=kla />.
* '''Stary Rynek 100''' – wzmiankowana w XV wieku jako własność Jana Grodzickiego<ref name=wlkp />. W 1772 jej właścicielem został pisarz miejski Michał Rorer, teść [[E.T.A. Hoffmann]]a<ref name=plan />. We wrześniu 1901 Rodolf Petersdorff otworzył w czteropiętrowej kamienicy pierwszy w Poznaniu dom handlowy z wyrobami galanteryjnymi<ref name=wark />. W 1903 roku dokupił, a rok później dołączył kamienicę nr 99. W 1905 roku dokupił kolejne dwie kamienice (nr 97 i 98) i rozszerzył dom handlowy o ich partery i I piętra<ref name=żydzi />. Spalona w 1945 i odbudowana jako osobny budynek na podstawie litografii W. Baeselera z połowy XIX wieku<ref name=kla />. Natomiast na przełomie XX i XXI wieku dodano w narożu replikę znajdującej się tam od XV wieku figury Madonny z Dzieciątkiem, oryginał znajduje się na pobliskim [[Kościół Najświętszej Krwi Pana Jezusa w Poznaniu|kościele Najświętszej Krwi Pana Jezusa]]<ref name=plan />.

Z północnej pierzei rynku wychodzą ulice: [[Ulica Rynkowa w Poznaniu|Rynkowa]], [[Ulica Wroniecka w Poznaniu|Wroniecka]] i [[Ulica Żydowska w Poznaniu|Żydowska]].

=== Mała architektura ===
* [[Pręgierz w Poznaniu|Pręgierz]],
* [[Fontanna Prozerpiny w Poznaniu|Fontanna Prozerpiny]],
* [[Fontanna Apolla w Poznaniu|Fontanna Apolla]],
* [[Fontanna Neptuna w Poznaniu|Fontanna Neptuna]],
* [[Fontanna Marsa w Poznaniu|Fontanna Marsa]],
* [[Figura św. Jana Nepomucena w Poznaniu|Figura św. Jana Nepomucena]],
* [[Studzienka Bamberki w Poznaniu|Studzienka Bamberki]],
* metalowa makieta w skali 1:100.
<center>
<gallery mode=packed perrow=4>
Plik:Pranger Poznan.jpg|[[Pręgierz w Poznaniu|Pręgierz]]
Plik:Stary Rynek (49).JPG|[[Fontanna Prozerpiny w Poznaniu|Fontanna Prozerpiny]]
Plik:Stary Rynek (71).JPG|[[Fontanna Apolla w Poznaniu|Fontanna Apolla]]
Plik:Poznań, Stary Rynek (101).jpg|[[Fontanna Neptuna w Poznaniu|Fontanna Neptuna]]
Plik:Stary Rynek w Poznaniu, Fontanna Marsa.jpg|[[Fontanna Marsa w Poznaniu|Fontanna Marsa]]
Plik:Figura Św. Jana Nepomucena.JPG|[[Figura św. Jana Nepomucena w Poznaniu|Figura św. Jana Nepomucena]]
Plik:Stary Rynek (27).JPG|[[Studzienka Bamberki w Poznaniu|Studzienka Bamberki]]
Plik:Stary Rynek Poznan model.JPG|Makieta rynku
</gallery>
</center>
{{Stary Rynek w Poznaniu}}

{{Duża grafika|Stary Rynek w Poznaniu widok4.JPG|800px|Widok z południowo-wschodniego narożnika}}
{{Duża grafika|Poznan stary rynek panorama.jpg|800px|Widok na fasadę [[Ratusz w Poznaniu|ratusza]] oraz [[Domki budnicze w Poznaniu|domki budnicze]]}}

== Uwagi ==
{{Uwagi|
<ref group="uwaga" name="starość">Po wyburzeniu [[Kolegiata św. Marii Magdaleny w Poznaniu|Kolegiaty św. Marii Magdaleny]] w 1803 roku, do nazwy rynku dodano człon ''Alter'' (''Stary''), w celu odróżnienia go od nowo powstałego ''Neuer Markt'' (''Nowy Rynek'', ob. [[Plac Kolegiacki w Poznaniu|pl. Kolegiacki]]).</ref>
<ref group="uwaga" name="uratowane">Były to kolejno: kamieniczki budników nr 16/17, 23/24, 25/26, kamienica cechu szewskiego 27 i część dawnych sukiennic pod nrem 29 na terenie śródzabudowy oraz kamienice nr 41, 42, 43, 48, 61, 62, 63, 70, 75, 76, 83, 84, 92, 93 i 94 zabudowy zewnętrznej.</ref>
}}

== Przypisy ==
{{Przypisy|
<ref name=nazgeo>{{Cytuj książkę|autor= [[Zygmunt Zagórski]] |tytuł= Nazewnictwo geograficzne Poznania |wydawca= [[Wydawnictwo Naukowe UAM]] |miejsce= Poznań |rok=2008 |strony=432–433 |isbn= 978-83-232188-1-4}}</ref>
<ref name=badar>{{Cytuj książkę|imię=Piotr |nazwisko= Wawrzyniak |tytuł= Najdawniejsze dzieje Starego Rynku. Próba podsumowania badań archeologicznych ''[w:]'' [[Kronika Miasta Poznania]], nr 2/2003 [https://www.wbc.poznan.pl/dlibra/publication/169877/edition/168305 W cieniu wieży ratuszowej] |wydawca= [[Wydawnictwo Miejskie Posnania]] |miejsce= Poznań |rok=2003 |strony=7–23 |issn= 0137-3552}}</ref>
<ref name=patii>{{Cytuj książkę|autor= [[Maria Wicherkiewicz|Marja z Sławskich Wicherkiewiczowa]] |tytuł= Rynek poznański i jego patrycjat |wydawca= [[Wydawnictwo Miejskie Posnania]] |miejsce= Poznań |rok=1998 |strony=143–178 |isbn= 83-908336-5-4}}</ref>
<ref name=kor>{{Cytuj książkę|imię=Piotr |nazwisko= Korduba |tytuł= O kamienicach przyrynkowych ''[w:]'' [[Kronika Miasta Poznania]], nr 2/2003 [https://www.wbc.poznan.pl/dlibra/publication/169877/edition/168305 W cieniu wieży ratuszowej] |wydawca= [[Wydawnictwo Miejskie Posnania]] |miejsce= Poznań |rok=2003 |strony=87–117 |issn= 0137-3552}}</ref>
<ref name=mais>{{Cytuj książkę|imię=Witold |nazwisko= Maisel |autor link=Witold Maisel|tytuł= Zabudowa wewnętrzna rynku poznańskiego w wieku XVI ''[w:]'' [[Kronika Miasta Poznania]], nr 2/2003 [https://www.wbc.poznan.pl/dlibra/publication/169877/edition/168305 W cieniu wieży ratuszowej] |wydawca= [[Wydawnictwo Miejskie Posnania]] |miejsce= Poznań |rok=2003 |strony=24–60 |issn= 0137-3552}}</ref>
<ref name=pati>{{Cytuj książkę|autor= [[Maria Wicherkiewicz|Marja z Sławskich Wicherkiewiczowa]] |tytuł= Rynek poznański i jego patrycjat |wydawca= [[Wydawnictwo Miejskie Posnania]] |miejsce= Poznań |rok=1998 |strony=17–57 |isbn= 83-908336-5-4}}</ref>
<ref name=zab>{{Cytuj książkę|imię=Przemysław |nazwisko= Matusik |tytuł= Ku „poznańskiemu city”. Stary Rynek w XIX wieku ''[w:]'' [[Kronika Miasta Poznania]], nr 2/2003 [https://www.wbc.poznan.pl/dlibra/publication/169877/edition/168305 W cieniu wieży ratuszowej] |wydawca= [[Wydawnictwo Miejskie Posnania]] |miejsce= Poznań |rok=2003 |strony=320–339 |issn= 0137-3552}}</ref>
<ref name=font>{{Cytuj książkę|imię=Iwona |nazwisko= Błaszczyk |tytuł= Studzienki na Starym Rynku ''[w:]'' [[Kronika Miasta Poznania]], nr 2/2003 [https://www.wbc.poznan.pl/dlibra/publication/169877/edition/168305 W cieniu wieży ratuszowej] |wydawca= [[Wydawnictwo Miejskie Posnania]] |miejsce= Poznań |rok=2003 |strony=172–191 |issn= 0137-3552}}</ref>
<ref name=wara>{{Cytuj książkę|imię=Ewa |nazwisko= Leszczyńska |tytuł= Waga miejska czy ratusz? ''[w:]'' [[Kronika Miasta Poznania]], nr 2/2003 [https://www.wbc.poznan.pl/dlibra/publication/169877/edition/168305 W cieniu wieży ratuszowej] |wydawca= [[Wydawnictwo Miejskie Posnania]] |miejsce= Poznań |rok=2003 |strony=61–86 |issn= 0137-3552}}</ref>
<ref name=bien>{{Cytuj książkę|imię=Adam |nazwisko= Bieniaszewski |tytuł= Właściciele posesji i mieszkańcy Starego Rynku w 1972 roku ''[w:]'' [[Kronika Miasta Poznania]], nr 2/2003 [https://www.wbc.poznan.pl/dlibra/publication/169877/edition/168305 W cieniu wieży ratuszowej] |wydawca= [[Wydawnictwo Miejskie Posnania]] |miejsce= Poznań |rok=2003 |strony=294–300 |issn= 0137-3552}}</ref>
<ref name=wark>{{Cytuj książkę|imię=Magdalena |nazwisko= Warkoczewska |tytuł= Właściciele i mieszkańcy kamienic rynkowych w czasie wielkich przemian na przełomie XIX i XX wieku ''[w:]'' [[Kronika Miasta Poznania]], nr 2/2003 [https://www.wbc.poznan.pl/dlibra/publication/169877/edition/168305 W cieniu wieży ratuszowej] |wydawca= [[Wydawnictwo Miejskie Posnania]] |miejsce= Poznań |rok=2003 |strony=340–371 |issn= 0137-3552}}</ref>

<ref name=kla>{{Cytuj książkę|imię=Gabriela |nazwisko= Klause |tytuł= Próba nowego spojrzenia na problem odbudowy Starego Rynku ''[w:]'' [[Kronika Miasta Poznania]], nr 2/2003 [https://www.wbc.poznan.pl/dlibra/publication/169877/edition/168305 W cieniu wieży ratuszowej] |wydawca= [[Wydawnictwo Miejskie Posnania]] |miejsce= Poznań |rok=2003 |strony=447–460 |issn= 0137-3552}}</ref>
<ref name=żydzi>{{Cytuj książkę|imię=Rafał |nazwisko= Witkowski |tytuł= Żydzi w Poznaniu. Krótki przewodnik po historii i zabytkach |wydawca= [[Wydawnictwo Miejskie Posnania]] |miejsce= Poznań |rok=2012 |strony=122–129 |isbn= 978-83-7768-046-9}}</ref>
<ref name=pob>{{Cytuj książkę|autor= Henryk Kondziela |autor link=Henryk Kondziela |tytuł= Problemy odbudowy bloku śródrynkowego ''[w:]'' [[Kronika Miasta Poznania]], nr 2/2005 Piękno odzyskane |wydawca= [[Wydawnictwo Miejskie Posnania]] |miejsce= Poznań |rok=2005 |strony=33–47 |issn= 0137-3552}}</ref>
<ref name=polw>{{Cytuj książkę|imię=Teresa |nazwisko= Jakimowicz |tytuł= Pół wieku później ''[w:]'' [[Kronika Miasta Poznania]], nr 2/2003 [https://www.wbc.poznan.pl/dlibra/publication/169877/edition/168305 W cieniu wieży ratuszowej] |wydawca= [[Wydawnictwo Miejskie Posnania]] |miejsce= Poznań |rok=2003 |strony=461–467 |issn= 0137-3552}}</ref>
<ref name=smpi>{{Cytuj książkę|nazwisko= ''opracowanie zbiorowe'' |tytuł= Stare Miasto w Poznaniu. Zniszczenia – odbudowa – konserwacja 1945–2016 |wydawca= [[Wydawnictwo Miejskie Posnania]] |miejsce= Poznań |rok=2017 |strony=19–32 |isbn= 978-83-7768-176-3}}</ref>
<ref name=smpryn>{{Cytuj książkę|nazwisko= ''opracowanie zbiorowe'' |tytuł= Stare Miasto w Poznaniu. Zniszczenia – odbudowa – konserwacja 1945–2016 |wydawca= [[Wydawnictwo Miejskie Posnania]] |miejsce= Poznań |rok=2017 |strony=161–229 |isbn= 978-83-7768-176-3}}</ref>
<ref name=smpiii>{{Cytuj książkę|nazwisko= ''opracowanie zbiorowe'' |tytuł= Stare Miasto w Poznaniu. Zniszczenia – odbudowa – konserwacja 1945–2016 |wydawca= [[Wydawnictwo Miejskie Posnania]] |miejsce= Poznań |rok=2017 |strony=33–54 |isbn= 978-83-7768-176-3}}</ref>

<ref name=tow>{{Cytuj książkę|imię=Monika |nazwisko= Piotrowska |tytuł= Rynek towarzyski i kulturalny ''[w:]'' [[Kronika Miasta Poznania]], nr 2/2003 [https://www.wbc.poznan.pl/dlibra/publication/169877/edition/168305 W cieniu wieży ratuszowej] |wydawca= [[Wydawnictwo Miejskie Posnania]] |miejsce= Poznań |rok=2003 |strony=389–405 |issn= 0137-3552}}</ref>
<ref name=smpvi>{{Cytuj książkę|nazwisko= ''opracowanie zbiorowe'' |tytuł= Stare Miasto w Poznaniu. Zniszczenia – odbudowa – konserwacja 1945–2016 |wydawca= [[Wydawnictwo Miejskie Posnania]] |miejsce= Poznań |rok=2017 |strony=97–114 |isbn= 978-83-7768-176-3}}</ref>
<ref name=imprezy>{{Cytuj stronę|url=http://poznan.naszemiasto.pl/artykul/tradycja-i-nowoczesnosc-niedoceniany-poznan,2925382,artgal,t,id,tm.html|tytuł=Tradycja i nowoczesność: niedoceniany Poznań|opublikowany=poznan.naszemiasto.pl|data dostępu=2018-07-19}}</ref>
<ref name=smpiv>{{Cytuj książkę|nazwisko= ''opracowanie zbiorowe'' |tytuł= Stare Miasto w Poznaniu. Zniszczenia – odbudowa – konserwacja 1945–2016 |wydawca= [[Wydawnictwo Miejskie Posnania]] |miejsce= Poznań |rok=2017 |strony=55–66 |isbn= 978-83-7768-176-3}}</ref>
<ref name=maki>{{Cytuj książkę|imię=Ewa |nazwisko= Obrębowska-Piasecka |tytuł= Dotknąć Starego Rynku – makieta dla niewidomych ''[w:]'' IKS nr lipiec–sierpień 2010 |wydawca= [[Wydawnictwo Miejskie Posnania]] |miejsce= Poznań |rok=2010 |strony=28–29 |issn= 1231-9139}}</ref>
<ref name=smpv>{{Cytuj książkę|nazwisko= ''opracowanie zbiorowe'' |tytuł= Stare Miasto w Poznaniu. Zniszczenia – odbudowa – konserwacja 1945–2016 |wydawca= [[Wydawnictwo Miejskie Posnania]] |miejsce= Poznań |rok=2017 |strony=67–96 |isbn= 978-83-7768-176-3}}</ref>
<ref name=remont>{{Cytuj stronę|url=http://budynkowo.pl/2017/12/11/stary-rynek-w-poznaniu-nowe-oblicze/|tytuł=Stary rynek w Poznaniu – „Już nie będę się potykać na tych kostkach”|data dostępu=2017-12-13|archiwum=https://web.archive.org/web/20171214073104/http://budynkowo.pl/2017/12/11/stary-rynek-w-poznaniu-nowe-oblicze/|zarchiwizowano=2017-12-14}}</ref>
<ref name=plan>{{Cytuj stronę|url=http://www.poznan.pl/mim/staryrynek/staryrynek.html?co=plan|tytuł=Przewodnik po Starym Rynku|opublikowany=poznan.pl|data dostępu=2017-09-16}}</ref>
<ref name=bret>{{Cytuj stronę|url=http://dombretanii.org.pl|tytuł=Oficjalna strona Domu Bretanii|data dostępu=2017-09-16}}</ref>
<ref name=wlkp>{{cytuj stronę|url=http://www.gloswielkopolski.pl/wiadomosci/poznan/a/stary-rynek-wszystkie-tajemnice-poznanskich-kamieniczek-zdjecia,10430930/|tytuł=Stary Rynek. Wszystkie tajemnice poznańskich kamieniczek|opublikowany=gloswielkopolski.pl|data dostępu=2017-08-27}}</ref>
<ref name=wnet>{{Cytuj stronę|url=http://poznan.wyborcza.pl/poznan/1,36001,15962649,Poznanski_wstyd__Niszczeja_zabytkowe_kamienice_naprzeciw.html?disableRedirects=true|tytuł=Poznański wstyd. Niszczeją zabytkowe kamienice naprzeciw Ratusza|opublikowany=poznan.wyborcza.pl|data dostępu=2017-09-16}}</ref>
<ref name=biogr>{{Cytuj książkę|autor=Antoni Gąsiorowski|autor link=Antoni Gąsiorowski (ur. 1932) |autor2=Jerzy Topolski|autor link2=Jerzy Topolski |tytuł= Wielkopolski Słownik Biograficzny |wydawca= [[Wydawnictwo Naukowe PWN]] |miejsce= Warszawa, Poznań |rok=1981 |strony=674 (hasło ''Marcin Skrzetuski'') |isbn= 83-01-02722-3}}</ref>
<ref name=wedr>{{Cytuj stronę|url=https://odbudowarekonstrukcjapogania.wordpress.com/tag/stary-rynek-w-poznaniu/|tytuł=Wędrujące fasady kamienic – o odbudowie Starego Rynku w Poznaniu|data dostępu=2017-09-16}}</ref>

<ref name=kam71>{{Cytuj stronę|url=http://www.polskaniezwykla.pl/web/place/33560,poznan-kamienica---stary-rynek-71.html|tytuł=Kamienica – Stary Rynek 71|opublikowany=polskaniezwykla.pl|data dostępu=2017-09-16}}</ref>
<ref name=brov>{{Cytuj stronę|url=http://brovaria.pl|tytuł=Oficjalna strona Brovarii|data dostępu=2017-09-16}}</ref>
<ref name=kam79>{{Cytuj stronę|url=http://www.polskaniezwykla.pl/web/place/25432,poznan-kamienica-przy-starym-rynku-79.html|tytuł=Kamienica przy Starym Rynku 79|opublikowany=polskaniezwykla.pl|data dostępu=2017-09-16}}</ref>
<ref name=lit>{{cytuj stronę|url=http://www.bracz.edu.pl/index.php?option=com_content&task=view&id=268&Itemid=45|tytuł=Muzeum Literackie Henryka Sienkiewicza|opublikowany=bracz.edu.pl|data dostępu=2017-08-27}}</ref>
<ref name=kam87>{{Cytuj stronę|url=http://www.polskaniezwykla.pl/web/place/25433,poznan-kamienica---stary-rynek-87.html|tytuł=Kamienica – Stary Rynek 87|opublikowany=polskaniezwykla.pl|data dostępu=2017-09-16}}</ref>
<ref name=fyrt>{{Cytuj stronę|url=http://poznanskiefyrtle.pl/po-fyrtlach-poznania-poznan-stary-rynek-40/|tytuł=Po fyrtlach Poznania 40 – Stare Miasto – Stary Rynek|opublikowany=pozannskiefyrtle.pl|data dostępu=2017-09-16}}</ref>
}}

== Bibliografia ==
* {{Cytuj książkę|nazwisko= ''opracowanie zbiorowe'' |tytuł= Stare Miasto w Poznaniu. Zniszczenia – odbudowa – konserwacja 1945–2016 |wydawca= [[Wydawnictwo Miejskie Posnania]] |miejsce= Poznań |rok=2017 |strony=|isbn= 978-83-7768-176-3}}
* {{Cytuj książkę|nazwisko= ''opracowanie zbiorowe'' |tytuł= [[Kronika Miasta Poznania]], nr 2003/2 „W cieniu wieży ratuszowej” |wydawca= [[Wydawnictwo Miejskie Posnania]] |miejsce= Poznań |rok=2003 |issn= 0137-3552}}
* {{Cytuj książkę|autor= Henryk Kondziela |autor link=Henryk Kondziela |tytuł= Stare Miasto w Poznaniu. Przewodnik |wydawca= [[Wydawnictwo Poznańskie]] |miejsce= Poznań |rok=1975}}
* {{Cytuj książkę|nazwisko= ''opracowanie zbiorowe'' |tytuł= Poznań, przewodnik po zabytkach i historii |wydawca= [[Wydawnictwo Miejskie Posnania]] |miejsce= Poznań |rok=2010 |isbn= 978-83-7503-115-7}}

== Linki zewnętrzne ==
* [https://polona.pl/sets?searchCategory=&page=0&size=24&sort=OLDEST&keywords=Stary%20Rynek%20w%20Poznaniu Archiwalne widoki Rynku] w bibliotece [[Polona]]
* Audycja {{YouTube|id=5uiLAff63Ac|title=„Mój Poznań, moja Wielkopolska - Stary Rynek i jego kamieniczki”}}, [[Ratajska Telewizja Kablowa]]
* Audycja {{YouTube|id=XPIOiQVvteY|title=„Mój Poznań, moja Wielkopolska - Poznański gotyk na dotyk”}}, Ratajska Telewizja Kablowa
* Audycja {{YouTube|id=hU88jJMYiiE|title=„Mój Poznań, moja Wielkopolska - Stary Rynek na nowo”}}, Ratajska Telewizja Kablowa

{{Poznań - Osiedle Stare Miasto}}
{{Ulice i place Starego Miasta w Poznaniu}}
{{Kontrola autorytatywna}}

[[Kategoria:Stary Rynek w Poznaniu| ]]
Szablony użyte w tym artykule:
Szablon:Cytuj (tekst źródłowy) (zabezpieczony na poziomie wysokim)
Szablon:Cytuj książkę (tekst źródłowy) (zabezpieczony na poziomie wysokim)
Szablon:Cytuj stronę (tekst źródłowy) (zabezpieczony na poziomie wysokim)
Szablon:Duża grafika (edytuj)
Szablon:Duża grafika/styles.css (edytuj)
Szablon:ISSN (edytuj)
Szablon:Ikona-zabytek (edytuj)
Szablon:Infobox grafika (tekst źródłowy) (zabezpieczony na poziomie wysokim)
Szablon:Infobox mapa lokalizacyjna (tekst źródłowy) (zabezpieczony na poziomie wysokim)
Szablon:Infobox nagłówek (tekst źródłowy) (zabezpieczony na poziomie wysokim)
Szablon:Infobox nagłówek dodaj (tekst źródłowy) (zabezpieczony na poziomie wysokim)
Szablon:Infobox państwo (tekst źródłowy) (zabezpieczony na poziomie wysokim)
Szablon:Infobox państwo/core (tekst źródłowy) (zabezpieczony na poziomie wysokim)
Szablon:Infobox projekt (tekst źródłowy) (zabezpieczony na poziomie wysokim)
Szablon:Infobox projekt/projekt (tekst źródłowy) (zabezpieczony na poziomie wysokim)
Szablon:Infobox tabela dodaj (tekst źródłowy) (zabezpieczony na poziomie wysokim)
Szablon:Infobox tytuł (tekst źródłowy) (zabezpieczony na poziomie wysokim)
Szablon:Infobox tytuł/styles.css (tekst źródłowy) (zabezpieczony na poziomie wysokim)
Szablon:Infobox wiersz (tekst źródłowy) (zabezpieczony na poziomie wysokim)
Szablon:Infobox wiersz dodaj (tekst źródłowy) (zabezpieczony na poziomie wysokim)
Szablon:Kontrola autorytatywna (tekst źródłowy) (zabezpieczony na poziomie wysokim)
Szablon:Kontrola autorytatywna/style.css (tekst źródłowy) (zabezpieczony na poziomie wysokim)
Szablon:Navbox/styles.css (tekst źródłowy) (zabezpieczony na poziomie wysokim)
Szablon:Państwo dane Polska (tekst źródłowy) (zabezpieczony na poziomie wysokim)
Szablon:Poznań - Osiedle Stare Miasto (edytuj)
Szablon:Przypisy (tekst źródłowy) (zabezpieczony na poziomie wysokim)
Szablon:Stary Rynek w Poznaniu (edytuj)
Szablon:Szablon nawigacyjny (tekst źródłowy) (zabezpieczony na poziomie wysokim)
Szablon:Terytorium zależne (tekst źródłowy) (zabezpieczony na poziomie wysokim)
Szablon:Terytorium zależne/core (tekst źródłowy) (zabezpieczony na poziomie wysokim)
Szablon:U (edytuj)
Szablon:Ulica infobox (edytuj)
Szablon:Ulica infobox/styles.css (edytuj)
Szablon:Ulice i place Starego Miasta w Poznaniu (edytuj)
Szablon:Uwagi (tekst źródłowy) (zabezpieczone na poziomie redaktorów)
Szablon:YouTube (edytuj)
Szablon:Zabytek (edytuj)
Moduł:Arguments (edytuj)
Moduł:Color contrast (edytuj)
Moduł:Color contrast/colors (edytuj)
Moduł:Cytuj (edytuj)
Moduł:Cytuj/czasopisma (edytuj)
Moduł:Cytuj/dane (edytuj)
Moduł:Cytuj/dostęp (edytuj)
Moduł:Cytuj/firewall (edytuj)
Moduł:ISBN (edytuj)
Moduł:Infoboksy (edytuj)
Moduł:Kontrola autorytatywna (tekst źródłowy) (zabezpieczone na poziomie redaktorów)
Moduł:Mapa (tekst źródłowy) (zabezpieczony na poziomie wysokim)
Moduł:Mapa/alt (edytuj)
Moduł:Mapa/dane/Polska (tekst źródłowy) (zabezpieczone na poziomie redaktorów)
Moduł:Mapa/dane/Poznań (edytuj)
Moduł:Mapa/dane/wielkopolskie (edytuj)
Moduł:Navbox (edytuj)
Moduł:Navbox/printer/default (edytuj)
Moduł:Navbox/res (edytuj)
Moduł:Przypisy (tekst źródłowy) (zabezpieczone na poziomie redaktorów)
Moduł:Sprawdź (edytuj)
Moduł:String (edytuj)
Moduł:String/UNIQ (edytuj)
Moduł:Współrzędne (edytuj)
Wróć do Stary Rynek w Poznaniu.
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/wiki/Stary_Rynek_w_Poznaniu”