Tekst źródłowy strony Organizm zmodyfikowany genetycznie

Nie masz uprawnień do edytowania tej strony z następującego powodu:
Twój adres IP znajduje się w zakresie adresów, który został zablokowany na wszystkich wiki Wikimedia Foundation.
Blokada została nałożona przez ‪EPIC‬. Podany powód to Open proxy/Webhost: See the help page if you are affected.
Początek blokady: 09:48, 2 lip 2024
Zakończenie blokady: 09:48, 2 lip 2025
Twój obecny adres IP to 206.189.44.186. Zablokowany zakres to 206.189.32.0/20.
Prosimy o uwzględnienie wszystkich powyższych informacji we wszelkich zapytaniach. Jeśli uważasz, że zostałeś zablokowany przez pomyłkę, możesz znaleźć dodatkowe informacje i instrukcje w globalnej polityce No open proxies.
Aby zakwestionować lub omówić blokadę, proszę wysłać prośbę o jej weryfikację na Meta-Wiki. Możesz również wysłać e-mail do kolejki VRT stewardów na adres stewards@wikimedia.org, podając wszystkie powyższe szczegóły.
Tekst źródłowy strony można podejrzeć i skopiować.
'''Organizm zmodyfikowany genetycznie''', '''GMO''' (od {{ang.|genetically modified organism}}) – [[organizm]], którego [[genom]] został zmieniony metodami [[inżynieria genetyczna|inżynierii genetycznej]] w celu uzyskania nowych cech [[Fizjologia|fizjologicznych]] (lub zmiany istniejących)<ref name="genetically modified organism" /><ref name="20 questions on genetically" />. Pierwszy GMO został stworzony w 1973 roku<ref name="Cohen-1973" />, a pierwsze próby polowe miały miejsce w 1986 roku i dotyczyły tytoniu. Pierwsze komercyjne rośliny zmodyfikowane genetycznie zaczęto sprzedawać w Stanach Zjednoczonych w 1994 roku (zaprzestano jednak 3 lata później) – w pomidorach [[FlavrSavr]] zmniejszono aktywność genu odpowiadającego za proces dojrzewania i mięknięcia pomidora.

== Rodzaje modyfikacji genetycznych ==
Modyfikacje, jakim podlegają organizmy, można podzielić na trzy grupy:
* zmieniona zostaje aktywność genów naturalnie występujących w danym organizmie
* do organizmu wprowadzone zostają dodatkowe kopie jego własnych genów
* wprowadzany gen pochodzi z organizmu innego gatunku – organizmy transgeniczne.

Modyfikacje genetyczne wprowadzane metodami hodowlanymi są znane od starożytności – w ten sposób za pomocą selektywnego krzyżowania wytworzono [[poliploidalność|heksaploidalną]] [[pszenica|pszenicę zwyczajną]] oraz szereg [[mieszaniec|mieszańców]], takich jak [[Pierwiosnek (roślina)|pierwiosnek]] czy liczne międzygatunkowe krzyżówki wśród zwierząt (np. [[Muł (ssak)|muł]]). Stosowano również [[szczepienie (ogrodnictwo)|szczepienie]], a także środki chemiczne i promieniotwórcze aby przyspieszyć [[mutageneza|mutagenezę]].

Modyfikacje genetyczne budzące najwięcej kontrowersji to przeważnie wprowadzenie genów pochodzących z innych gatunków, które nadają modyfikowanemu organizmowi pożądaną cechę, niewystępującą u niego naturalnie.

Główne zastosowania modyfikacji:
* zmodyfikowane mikroorganizmy są używane do produkcji pewnych substancji chemicznych, na przykład [[insulina|insuliny]]
* modyfikowanie roślin pozwala dodać/wzmocnić cechy zwiększające opłacalność produkcji.

== Modyfikacje genetyczne w biologii i medycynie ==
Organizmy transgeniczne mają szerokie zastosowania w badaniach współczesnej [[biologia molekularna|biologii]] i [[medycyna molekularna|medycyny molekularnej]], między innymi w badaniach nad [[rak (choroba)|rakiem]], [[Choroby genetyczne|chorobami dziedzicznymi]], [[Choroby zakaźne (specjalizacja lekarska)|chorobami zakaźnymi]] oraz w badaniach nad mechanizmami rozwoju (tzw. [[model transgeniczny|modele transgeniczne]]).

Przykłady organizmów transgenicznych w medycynie:
* mysi model białaczki<ref name="Verbeek-1991" />.

== Modyfikowane organizmy ==
=== Bakterie ===
Genetycznie modyfikowanych bakterii używa się głównie do produkcji pożądanych substancji chemicznych. Pierwszą bakterią GMO została [[Pałeczka okrężnicy|Escherichia coli]] w 1973<ref name="chemheritage" />.

=== Grzyby ===
W jednym z badań dodano kilka genów (jeden z nich pochodził od skorpiona) grzybowi [[Metarhizium anisopliae]] infekującemu komary. Dzięki temu szansa, że zarażą się one malarią zmalała kilkukrotnie<ref name="Diep" />.

=== Zwierzęta ===
[[Plik:GMOwektor.svg|mały|500px|Tworzenie roślin genetycznie zmodyfikowanych]]
Modyfikacje zwierząt mają na celu głównie uzyskanie zwierząt o pożądanych cechach w hodowli – szybszym wzroście (świnie czy ryby), zastosowaniu ich w produkcji białek, enzymów i innych substancji wykorzystanych w przemyśle farmaceutycznym (jako bioreaktory), uodpornieniu na choroby<ref name="AnimalVeterinary" /><ref name="enkivillage" />. Pierwsze zmodyfikowane zwierzę stworzono w 1974 roku (był to mysi embrion)<ref name="PMC388203" />.

Modyfikować genetycznie zwierzęta można, między innymi, w ramach [[terapia genowa|terapii genowej]].

Prognozuje się, że w przyszłości będzie można tak zmodyfikować zwierzęta, iż będą rozwijały się w nich tkanki i narządy przystosowane do [[ksenotransplantacja|ksenotransplantacji]].

=== Rośliny ===
Modyfikacje roślin uprawnych polegają przede wszystkim na wprowadzeniu lub usunięciu z nich określonych genów. Modyfikacje mają przede wszystkim na celu:
* zwiększenie odporności na [[herbicydy]] i szkodniki
* zwiększenie odporności na infekcje [[wirusy|wirusowe]], [[bakterie|bakteryjne]] i [[grzyby|grzybicze]]
* zwiększenie tolerancji na [[stres abiotyczny]] (głównie zmiany klimatyczne)
* przedłużenie trwałości owoców
* poprawę składu [[kwasy tłuszczowe|kwasów tłuszczowych]] oraz [[Aminokwasy|aminokwasów]] białek
* unormowanie stężenia [[fitoestrogeny|fitoestrogenów]]
* zwiększenie zawartości suchej masy
* zmianę zawartości [[węglowodany|węglowodanów]], [[karotenoidy|karotenoidów]] i witamin
* usunięcie składników przeciwżywieniowych – [[toksyny|toksyn]], związków utrudniających przyswajanie składników odżywczych oraz związków, które podczas obróbki kulinarnej ulegają reakcjom chemicznym, wytwarzając toksyny. Modyfikacje te zwiększają np. zawartość [[Nutraceutyki|nutraceutyków]], czyli substancji niezbędnych dla zdrowia.

Na świecie najczęściej modyfikowanymi roślinami są: [[kukurydza zwyczajna|kukurydza]], pomidory, [[Soja warzywna|soja zwyczajna]], ziemniaki, [[Bawełna (roślina)|bawełna]], [[Ogórek melon|melony]], [[Tytoń (roślina)|tytoń]]. W Europie najczęściej modyfikuje się: kukurydzę, [[kapusta rzepak|rzepak]], [[burak cukrowy|buraki cukrowe]].

{{Osobny artykuł|Zielona rewolucja}}

Przykłady organizmów transgenicznych w rolnictwie:
* transgeniczne [[Pomidor zwyczajny|pomidory]] o przedłużonej trwałości (obecnie nie ma dostępnych na rynku)
* transgeniczne rośliny [[Tytoń (roślina)|tytoniu]], odporne na [[herbicydy]]
* [[soja transgeniczna]] odporna na działanie [[glifosat]]u.

=== Wirusy ===
[[Wirusy]] nie są zaliczane do organizmów żywych<ref name="Campbell" />, jednak zawierają materiał genetyczny, który można modyfikować metodami inżynierii genetycznej. Genetyczne zmodyfikowane wirusy służą w wielu terapiach:

* Jako wektor w [[Terapia genowa|terapii genowej]]<ref name="ucm589467" />
* W [[Immunoterapia|immunoterapii]]<ref name="ucm469411" />

== Wpływ ==
Wielu naukowców zajmujących się GMO uważa, że nie stanowią one większego zagrożenia niż organizmy niemodyfikowane<ref name="www.aaas.org" /><ref name="NAP" /><ref name="Winter" /><ref name="The Editors A Seedy Practice" /><ref name="biosafety" /><ref name="www.agbioworld.org" /><ref name="food-ethics" /><ref name="forbes" /><ref name="pubs-acs-1021-jf400135r" /><ref name="finance.yahoo" /><ref name="goldenrice" />. Stanowisko to popiera przynajmniej 271 organizacji naukowych<ref name="siquierotransgenicos" />, w tym:
{{Układ wielokolumnowy |szerokość=28em <!-- od 11 do 92 --> |liczba=2 |
* [[Światowa Organizacja Zdrowia]] (7000 członków, głównie lekarzy<ref name="governanceWHO" />)<ref name="areas_work" />
* amerykańska [[United States National Academies|National Academies of Sciences, Engineering, and Medicine]] (zrzesza 6000 członków, w tym 300 noblistów<ref name="memareaExpert" />; publikacja analizuje ok. 900 prac naukowych na temat bezpieczeństwa GMO)<ref name="sciencedaily2016" />
* Prezydium [[Polska Akademia Nauk|Polskiej Akademii Nauk]]<ref name="kancelaria.pan-U-50-2012" />
* [[American Association for the Advancement of Science]] (na całym świecie zrzesza 262 towarzystwa naukowe i 127 tys. naukowców<ref name=11SchwarzMcCaul"">{{Cytuj |url = http://www.aaas.org/sites/default/files/migrate/uploads/06-5-11SchwarzMcCaul.pdf |tytuł = AAAS letter to Representatives Schwartz and McCaul thanking them for encouraging innovation and advancing science, math, and engineering education. &#124; American Association... |opublikowany = www.aaas.org |język = en |data dostępu = 2020-07-09}}</ref>)<ref name="www.aaas.org" />
* [[American Phytopathological Society]] (ponad 5000 członków<ref name="apsnet2020" />)<ref name="cons" />
* [[American Society for Cell Biology]] (9000 członków z 62 krajów<ref name="ascb2020" />)<ref name="cons" />
* [[American Society for Microbiology]] (30 tys. członków<ref name="ASM" />)<ref name="cons" />
* [[American Society of Plant Biologists]]<ref name="cons" />
* amerykańska [[Agencja Żywności i Leków]]<ref name="Mayne2018" />
* [[Health Canada]]<ref name="cons" />
* [[Society of Toxicology]] (7700 członków z 61 krajów<ref name="kerafast55th" />)<ref name="cons" />
* [[International Seed Federation]]<ref name="cons" />
* [[Council for Agricultural Science and Technology]]<ref name="cons" />
* [[Society for In Vitro Biology]]<ref name="cons" />
* [[Federation of Animal Science Societies]]<ref name="cons" />
* [[Amerykańskie Towarzystwo Medyczne]] (w 2011 roku zrzeszało ok. 200 tys. członków; liczba ta gwałtownie spada<ref name="Collier" />)<ref name="ama-assn" />
* 14 włoskich towarzystw naukowych<ref name="cons" />
* [[International Society of African Scientists]]<ref name="cons" />
* Working Group 1 of the [[ENTRANSFOOD]] (grupa naukowców Komisji Europejskiej)<ref name="Konig20041047" />
* [[Food Standards Australia New Zeland]]<ref name="geneticliteracyproject" />
* [[Royal Society of Medicine]]<ref name="geneticliteracyproject" />
* [[Royal Society]] (1600 naukowców, w tym 80 noblistów<ref name="royalsociety" />)<ref name="geneticliteracyproject" />
* [[Union der deutschen Akademien der Wissenschaften]]<ref name="geneticliteracyproject" />
* [[Francuska Akademia Nauk]] (490 naukowców<ref name="Membres-a-la-une" />)<ref name="geneticliteracyproject" />
* [[World Academy of Sciences]] (zrzesza ponad 1000 naukowców z 70 krajów)<ref name="geneticliteracyproject" />
* [[Brazylijska Akademia Nauk]]<ref name="geneticliteracyproject" />
* [[Chińska Akademia Nauk]] (56 000 naukowców<ref name="t20150114" />)<ref name="geneticliteracyproject" />
* [[Indyjska Akademia Nauk]]<ref name="geneticliteracyproject" />
* [[Meksykańska Akademia Nauk]]<ref name="geneticliteracyproject" />
* [[Międzynarodowa Rada Nauki]] (pozarządowa organizacja, w skład której wchodzi 31 międzynarodowych unii naukowych i 122 krajowe organizacje naukowe reprezentujące 142 kraje<ref name="icsu2" />)<ref name="icsu" />
* [[Europejski Urząd ds. Bezpieczeństwa Żywności]] (EFSA) (analiza oparta na 130 projektach naukowych przeprowadzonych przez 500 grup badawczych przez ponad 25 lat)<ref name="ec.europa" />
* grupa naukowców pracująca dla rządu Szwajcarii (stanowisko po zrealizowaniu 30 projektów badawczych i opublikowaniu 3 [[metaanaliza|metaanaliz]] ponad 1000 prac naukowych)<ref name="swissinfo-33402092" />
* naukowcy [[Papieska Akademia Nauk|Papieskiej Akademii Nauk]]<ref name="dn19787" />.
}}

[[Union of Concerned Scientists]] (organizacja kilkudziesięciu naukowców, w tym 6 związanych z [[agrotechnika|agrotechniką]]<ref name="Expert Search" />) krytykuje obecne wykorzystanie GMO w rolnictwie. [[European Network of Scientists for Social and Environmental Responsibility]] przekonuje o konieczności dalszego prowadzenia badań nad wpływem GMO, a [[Institute of Science in Society]] uważa je za chorobotwórcze. Sceptyczne wobec GMO są również organizacje ekologiczne. [[Food and Water Watch]] i [[Worldwatch]] stwierdzają, że zmodyfikowane rośliny są nieopłacalne dla rolników i szkodliwe dla środowiska, a [[Center for Food Safety]] dodaje, że także dla zdrowia ludzi<ref name="examiner" />. [[Greenpeace]] uważa GMO za nieopłacalną dla rolników i nieprzebadaną technologię<ref name="greenpeace2015" />.

W 2011 roku na podstawie analizy 94 badań z lat 1996–2009 wykazano, że bycie autorem badań ukazujących GMO jako bezpieczne nie korelowało z jego finansowymi powiązaniami z koncernami biotechnologicznymi, ale korelowało z jego powiązaniami zawodowymi z sektorem GMO. 48% autorów zadeklarowało swoje źródło finansowania, przy czym okazało się, że większość naukowców, którzy tego nie zrobili, było powiązanych z firmami biotechnologicznymi. 38% badań miało źródło finansowania niezależne od przemysłu biotechnologicznego, a 8% – zależne (reszta była niezadeklarowana albo mieszana). W 44% badań przynajmniej jeden autor miał z nim powiązania<ref name="repositorio.ucp" />. Badanie z 2015 roku wykazało, że przypadku 26% prac występował konflikt interesów, a w 16% badań jego istnienie było niewiadomą<ref name="Sanchez" />. W 2011 roku EFSA ulepszyła swoją politykę zapobiegania konfliktom interesów<ref name="jech.bmj-short" />.

Do 2003 roku włącznie opublikowano 32 tys. badania o uprawach i żywności GMO, w tym 2 tys. o ich bezpieczeństwie<ref name="Vain" />. W latach 2002–2012 opublikowano przynajmniej 1783 badania nad bezpieczeństwem GMO, co czyni z niego jeden z lepiej przebadanych tematów w nauce. Według autorów statystyki nie wykazały one szkodliwości żywności modyfikowanej genetycznie<ref name="Nicolia" /><ref name="geneticliteracyproject2" />.

=== Zdrowie ludzi i zwierząt hodowlanych ===
==== Zdrowie ludzi ====
Brak negatywnych skutków zdrowotnych po spożyciu GMO przez ludzi potwierdziło wiele organizacji naukowych. Również metaanalizy i [[przegląd systematyczny|przeglądy systematyczne]] pokazują, że u ludzi nie ma żadnych efektów ubocznych po spożyciu GMO<ref name="NAP" /><ref name="ama-assn" /><ref name="Key-2008" />. Powstały również odmiany GMO, które niosą ze sobą mniejsze (w porównaniu od żywności niemodyfikowanej) ryzyko alergii<ref name="academicsreview-section-3" />. Podnosi się też argument, że GMO jest spożywane od 1995 roku przez miliony osób, jednak dotąd nie zaobserwowano z tego powodu epidemii<ref name="forbes2" />. Recenzowane badania wskazują na to, że dla niemowląt niektóre odmiany GMO są zdrowsze od ich tradycyjnych odpowiedników<ref name="academicsreview" />.

==== Zdrowie zwierząt hodowlanych ====
Brak negatywnych skutków zdrowotnych po spożyciu GMO przez zwierzęta hodowlane potwierdziło wiele organizacji naukowych. Z analizy bazy IPAFEED, która zawiera ponad 3 tys. publikacji<ref name="myth-busting" />, płynie wniosek, iż używanie pasz GMO nie jest niezdrowe, a kilka raportów wskazuje, że uprawy odporne na niektóre szkodniki mają mniejsze stężenie toksyn niż niemodyfikowana żywność<ref name="123914_pl" />. Metaanaliza z 2012 roku 12 długoterminowych badań (90 dni-2 lata) i 12 wielopokoleniowych (2–5 generacji) wykazała, że GMO (w tym NK603) nie stwarza większego zagrożenia dla zwierząt niż żywność niemodyfikowana<ref name="foodpolitics-Snell-2012" />.

==== Glifosat ====
W roku 2012 zespół badawczy pod kierownictwem prof. [[Gilles-Éric Séralini|G.-E. Séraliniego]] z [[Uniwersytet w Caen|Uniwersytetu w Caen]] opublikował w ''[[Food and Chemical Toxicology]]'' badania, z których wynika, że u szczurów linii Sprague-Dawley karmionych przez 2 lata kukurydzą [[NK603]] – modyfikowaną genetycznie, typu ''[[Roundup]] Ready'', obserwowano problemy zdrowotne, w tym częstsze występowanie nowotworów (50–80%; głównie [[rak sutka]]) niż w grupie kontrolnej (20–30%). Ponadto stwierdzono u nich zwiększoną śmiertelność. Podobnie niekorzystne miało być długotrwałe spożywanie przez szczury roztworu [[glifosat]]u o stężeniu uważanym za bezpieczne<ref name="Seralini" />. Badania te spotkały się z ostrą krytyką części środowiska naukowego, zwłaszcza ze względu na brak odpowiedniej analizy statystycznej i małą liczebność badanych grup zwierząt<ref name="Nicole2012" /><ref name="Butler" /> (10 szczurów każdej płci w grupie, podczas gdy według standardów [[Organizacja Współpracy Gospodarczej i Rozwoju|OECD]] powinno to być >65 osobników<ref name="Butler" />). Krytykowano również nierejestrowanie ilości jedzenia, jakie dostały szczury<ref name="newscientist" />. Seralaini nie spełnił swojej obietnicy udostępnienia więcej informacji na temat przeprowadzonych doświadczeń, mimo że EFSA upubliczniła dane dotyczące analizy NK603<ref name="efsa.europa-news-121022" />. M.in. EFSA i niemiecki [[Bundesinstitut für Risikobewertung]] (BfR) uznały, że wnioski grupy Séraliniego nie znajdują oparcia w zaprezentowanych badaniach, a publikacja ma zbyt niską jakość naukową, aby mogła być brana pod uwagę przy ocenie ryzyka<ref name="Butler" /><ref name="bvl.bund" /><ref name="efsa.europa-2910" /><ref name="efsa.europa-news-121128" />. Kilkanaście innych państwowych i międzynarodowych organizacji badających bezpieczeństwo żywności i agencji regulujących jej dostępność podzieliło to zdanie<ref name="pgeconomics" /><ref name="anses-BIOT2012sa0227EN" /><ref name="food.dtu" /><ref name="foodstandards" /><ref name="ansvsa-id-t-id-d-32443" /><ref name="cibiogem.gob" /><ref name="hc-sc.gc-seralini-eng" /><ref name="bsbanet" /><ref name="hautconseildesbiotechnologies" /><ref name="sciencedirect" />. Podobne oświadczenie wydała VIB, organizacja zrzeszająca 1200 naukowców z 60 krajów<ref name="vib-A9ralini-20et-20al" />. 6 francuskich akademii nauk wystosowało wspólne oświadczenie (wydarzenie określone jako „ekstremalnie rzadkie”)<ref name="academie-sciences" /> – potępiające publikację Seraliniego<ref name="phys" />. W czasopiśmie ''Food and Chemical Toxicology'' opublikowano szereg krytycznych listów do redakcji<ref name="Seralini" />. Wyniki Séraliniego zyskały poparcie 131 naukowców<ref name="independentsciencenews" /> i wywołała opinie, że konieczne jest wydłużenie obecnego standardowego 90-dniowego okresu badań żywieniowych na zwierzętach (pierwsze nowotwory w eksperymentach Séraliniego pojawiły się po 4 miesiącach, a większość po 18 miesiącach)<ref name="Nicole2012" />. W 2013 roku ''Food and Chemical Toxicology'' wycofał publikację Séraliniego<ref name="Elsevier Announces Article" />. Praca została ponownie opublikowana w ''[[Environmental Sciences Europe]]'' w 2014 roku wraz z dodatkowymi danymi z intencją ułatwienia jej weryfikacji<ref name="enveurope-content" />.
{{#lsth:Glifosat|Bezpieczeństwo}}

=== Rolnictwo i pokrewne dziedziny ===
[[PG Economics]] przygotowuje coroczne raporty (które ukazują się w recenzowanych czasopismach naukowych) o skutkach środowiskowych i socjoekonomicznych stosowania GMO. Raport z 2012 roku znalazł szereg korzyści wynikających z uprawy GMO. W 2010 r. plony kukurydzy były o 31 milionów ton wyższe, a soi o 14 milionów ton wyższe niż byłyby bez GMO. Na skutek tego zysk rolników – głównie z krajów rozwijających się – zwiększył się o 14 mld USD. Od 1996 roku zyski te zwiększyły się o 78,4 mld USD. Rośliny GMO szybciej dojrzewają i mają większą jakość. W Indiach pszczelarze tracą mniej pszczół. Innymi efektami są oszczędność paliwa, czasu i maszyn, a także lepsze zdrowie i bezpieczeństwo na farmach (ponieważ potrzeba 435 mln kg mniej [[Pestycydy|pestycydów]]). Używanie mniejszej ilości paliwa (bo farmy są bardziej wydajne) daje w rezultacie mniejsze emisje [[dwutlenek węgla|dwutlenku węgla]]. Ponadto tolerujące środki chwastobójcze rośliny uprawia się na polach niezaoranych albo płytko zaoranych, które spryskuje się herbicydami. Pozwala to, by więcej dwutlenku węgla pozostawało w glebie, ponieważ oranie uwalnia dwutlenek węgla w efekcie tzw. oddychania gleby. Uprawy GMO w 2010 roku miały wpływ na emisję dwutlenku węgla równoważny likwidacji z transportu drogowego 8,6 miliona przeciętnych samochodów<ref name="pgeconomics" />. Raport z 2013 roku stwierdza, że zyski ze stosowania GMO były wyższe o 19,8 mld USD od zysków, które zostałyby osiągnięte tylko przy użyciu konwencjonalnych upraw. Od 1996 roku różnica pomiędzy tymi zyskami wynosi 98 mld USD na korzyść GMO<ref name="landesbioscience-24176" />. Wiele innych raportów potwierdza korzystny wpływ GMO na rolnictwo i środowisko<ref name="surrey.ac-Crops" /><ref name="annualreviews-144203" /><ref name="nature-nbt0410-319" /><ref name="mdpi-2071-1050" />.

Prezydium Polskiej Akademii Nauk stoi na stanowisku, że GMO zwiększa produkcję pasz i żywności o lepszych walorach odżywczych i zdrowotnych, zmniejsza energochłonność i chemizację rolnictwa oraz jest wykorzystywane w produkcji bioleków, bioenergii i biomateriałów<ref name="kancelaria.pan-U-50-2012" />.

W 2009 roku opublikowano metaanalizę, zgodnie z którą w USA istnieją metody, które bardziej zwiększyły plony niż modyfikacja genetyczna soi i kukurydzy<ref name="ucsusa-failure-to-yield" />. Jednakże rok później w ''Nature'' ukazała się metaanaliza 49 recenzowanych publikacji naukowych, według której dzięki GMO plony były wyższe w krajach rozwiniętych o 6%, a w rozwijających się o 29% i to mimo zmniejszenia się pola upraw o 14–76%. 72% rolników stosujących GMO doświadczyło pozytywnych skutków ekonomicznych<ref name="nature-full-nbt0410-319" />. Wnioski te potwierdzają coroczne raporty PG Economics<ref name="pgeconomics" /><ref name="pgeconomics" />.

Stosowanie GMO powoduje, że erozje są mniej częste, gdyż nie wymaga ono głębokiej orki i zmniejsza zużycie wody<ref name="docs.google-edit" />.

Z roślin GMO produkuje się biopaliwa, co zwiększa bezpieczeństwo energetyczne<ref name="biotech-now" />.

Przeciwnicy GMO argumentują, że rolnicy „uzależniają się” od korporacji biotechnologicznych, gdyż są one właścicielami patentów na GMO. Innym argumentem jest przejmowanie rynku przez korporacje i powodowanie bankructw rolników pracujących dla siebie. Tymczasem 90% rolników uprawiających GMO pracuje dla siebie, nie dla firm, co zmniejsza biedę na całym świecie<ref name="radiownet" />. Nasiona większości odmian niemodyfikowanych również są opatentowane<ref name="WiŻ2012" />. Zwolennicy GMO wskazują, że nie ma nic złego w opłatach licencyjnych za korzystanie z danych odmian, bo zawsze je można zmienić, a dzięki tym opłatom firmy biotechnologiczne się rozwijają, co służy całemu społeczeństwu<ref name="gmo.blog.polityka" />.

Organizacja charytatywna [[African Biodiversity Network]] uważa, że w Afryce [[Rolnictwo ekologiczne|rolnictwo organiczne]] jest lepszym rozwiązaniem od GMO{{fakt|data=2016-11}}. Przedstawicielstwo stwierdza również, że wszystko, co oferuje inżynieria genetyczna można osiągnąć w ramach innych metod.

==== Bioróżnorodność ====
W 2007 roku [[Międzynarodowa Unia Ochrony Przyrody|International Union for Conservation of Nature]] stwierdziła, że nie ma argumentów za bezpośrednim zmniejszaniem przez GMO bioróżnorodności<ref name="cmsdata.iucn" />.

W latach 1996–2011 areał upraw zmniejszył się o 109 mln ha, gdyż GMO jest wydajniejsze od konwencjonalnych upraw<ref name="farmer-44775" />. Stosowanie GMO zapobiegło wycince 91 mln ha lasów, gdyż wymaga mniejszych gruntów ornych niż uprawy tradycyjne<ref name="isaaa-Summary-English" />.

W 2012 roku w ''[[Nature]]'' ukazała się praca ogłaszająca, że uprawa [[Bawełna Bt|bawełny Bt]] chroni wiele owadów, a więc i tym samym wiele upraw, także konwencjonalnych<ref name="nature-full-nature11153" />.

Roundup niszczy między innymi [[trojeść]], czyli roślinę, na której żeruje [[Danaus plexippus|monarcha]], co przyczynia się do spadku jego populacji<ref name="theecologist2020" />.

Według pracy z 2014 roku z powodu mniejszej liczby odmian roślin GMO niż nie-GMO stosowanie tych pierwszych może się przyczyniać do zmniejszania bioróżnorodności na polach. Gdy jednak wystarczająco dużo odmian roślin GMO jest dostępnych (np. w przypadku bawełny w Indiach) tak się nie dzieje<ref name="DP186" />.

Na większości upraw GMO w Wielkiej Brytanii liczba nasion chwastów, którymi żywią się ptaki zmalała, co może mieć negatywny wpływ na ich populację. Odwrotny efekt występował jedynie w przypadku upraw kukurydzy GMO<ref name="PMC1634768" />.

[[Roundup]] jest mniej szkodliwy dla środowiska, niż jego zamienniki, które trzeba stosować w przypadku upraw nie-GMO<ref name="docs.google-edit2" />.

==== Pestycydy i szkodniki uodporniające się na nie ====
Na powstawanie [[superchwast|szkodników odpornych na pestycydy]] żywność GMO ma mniejszy wpływ niż inna żywność, gdyż podczas uprawy tej pierwszej zużywa się mniej pestycydów<ref name="pmid25365303" /><ref name="Benbrook" /><ref name="pgeconomics" /><ref name="weedcontrolfreaks" /><ref name="biofortified" />. Same superchwasty pojawiły się zanim rozpowszechniono GMO i częstość ich powstawania nie zmieniła się po 1996 roku, kiedy to GMO zaczęto uprawiać na większą skalę<ref name="weedcontrolfreaks2" />. Z tego powodu żywność traktowana glifosatem zawiera mniej toksyn niż tradycyjna<ref name="academicsreview2" />.

==== Głód ====
ONZ i OECD wskazuje GMO jako środek w walce z głodem<ref name="agrimoney" />. Dyrektor [[Międzynarodowe Centrum Nauk Chemicznych i Biologicznych|Międzynarodowego Centrum Nauk Chemicznych i Biologicznych]] stwierdził, że GMO to najlepszy sposób na zwiększenie produkcji żywności<ref name="brecorder-1254582" />. Fundacja Billa i Melindy Gates również popiera to stanowisko<ref name="marketwatch" />. Raport The Information Technology & Innovation Foundation rekomenduje użycie GMO do wyżywienia ludzkości w ocieplającym się klimacie<ref name="itif" />.

Z raportu przygotowanego na zlecenie ONZ przez [[International Assessment of Agricultural Knowledge, Science and Technology for Development]] wynika, że GMO nie jest efektywnym rozwiązaniem problemu głodu na świecie, jak często przedstawiają to koncerny agrochemiczne. Problem jest o wiele bardziej złożony niż wyprodukowanie nadwyżek żywności, które mogą też być uzyskane dzięki uprawom bez modyfikacji genetycznych. Raport przeciwko GMO popiera Greenpeace<ref name="greenpeace2" />.

== Dostępność ==
W 2015 roku GMO uprawiano na 180 mln hektarów<ref name="isaaa.org" />, czyli 12% ziem nadających się pod uprawę<ref name="faostat3" />. Prawie co roku powierzchnia upraw GMO rośnie, w 2012 roku o 6%<ref name="isaaa-default" />. W 2014 roku 70 krajów uprawiało, importowało lub przeprowadzało testy polowe GMO<ref name="gmoanswers2014" />. W 59 krajach wydano 2500 pozwoleń na uprawę GMO<ref name="pgeconomics" />.

=== Afryka ===
W 2015 roku dziewiątym pod względem wielkości producentem GMO było RPA<ref name="isaaa.org" />. Kenia<ref name="reuters" />, Ghana i Nigeria<ref name="online.liebertpub-9901" /> pozwalają na produkcję i import GMO.

=== Ameryka Południowa ===
W 2015 roku drugim pod względem wielkości producentem GMO była Brazylia (44 mln ha [[soja warzywna|soi]], kukurydzy i bawełny), a trzecim Argentyna (25 mln ha soi, kukurydzy i bawełny)<ref name="isaaa.org" />. W 2012 Peru zakazało na 10 lat uprawy, importu i używania żywności modyfikowanej genetycznie<ref name="peruviantimes-17479" />.

=== Ameryka Północna ===
W 2015 roku największym producentem GMO było USA (71 mln ha kukurydzy, soi, bawełny, rzepaku, buraka cukrowego, [[Lucerna siewna|lucerny siewnej]], [[Melonowiec właściwy|papai]], dyni i ziemniaka)<ref name="isaaa.org" />. W 2015 roku pierwszym genetycznie modyfikowanym zwierzęciem dopuszczonym do sprzedaży został łosoś [[AquAdvantage]], który potrzebuje 25% mniej pożywienia, aby dorosnąć do tych samych rozmiarów, co łosoś niemodyfikowany<ref name="theguardian2015" />. W związku z tym ekolodzy przekonujący o niedostatecznym zbadaniu zmodyfikowanego łososia złożyli pozew sądowy<ref name="nationalobserver2020" />.

=== Australia i Oceania ===
Malezja, Nowa Zelandia i Australia wymagają znakowania jedzenia GMO<ref name="scholarlycommons.law.northwestern" />. Uprawiane są genetycznie modyfikowane bawełna, rzepak i goździki<ref name="ogtr-FILE-gmstockfeed" />.

=== Azja ===
W 2015 roku największymi azjatyckimi producentami GMO były Indie (12 mln ha bawełny), Chiny (4 mln ha bawełny, papai i topoli) i Pakistan (3 mln ha bawełny)<ref name="isaaa.org" />. W 2012 roku po opublikowaniu badań Seralinigo dotyczących rakotwórczego wpływu NK603 Rosja zawiesiła import kukurydzy od [[Monsanto]]<ref name="dailymail" />, jednak wznowiła go po 4 miesiącach<ref name="pgeconomics" />. Jedynym krajem, który uprawia zmodyfikowane bakłażany, jest Bangladesz<ref name="isaaa.org" />.

=== Europa ===
Komisja Europejska (KE) zaaprobowała ponad 70 odmian GMO<ref name="ec.europa-index-en" />, a w 2013 roku oszacowała, że gospodarka UE straciła 9,6 mld euro przez zbyt wolną autoryzację GMO<ref name="farmer-44775" />. Mimo to 9 krajów wprowadziło zakaz (określany przez niektórych naukowców<ref name="Cooper Alice Political Indigestion" /><ref name="ec.europa-qanda-d1-en" /> i rolników<ref name="farmer-44191" /> jako nieuzasadniony, a według EFSA i prawników – nielegalny na gruncie praw krajowych<ref name="gospodarz" />) uprawy GMO, głównie [[MON 810]]<ref name="gmo-zs-intern-1870" />. W 2006 roku [[Światowa Organizacja Handlu]] (WTO) orzekła, że moratorium na GMO obowiązujące w latach 1998–2004 było pogwałceniem zasad międzynarodowego handlu<ref name="euractiv-article-155197" />. W 2013 roku panel arbitrażowy WTO potwierdził, że moratorium to było złamaniem umów międzynarodowych<ref name="agbioforum" />. Francuski [[Sąd Kasacyjny (Francja)|Sąd Kasacyjny (odpowiednik polskiego Sądu Najwyższego)]] w latach 2011, 2013 oraz 2016, a także [[Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej]] w 2011 roku orzekały, że zakaz upraw GMO we Francji jest nielegalny, jako że nie ma argumentów za jego szkodliwością<ref name="EuropaBio" /><ref name="EuropaBio" />.

Od końca lat 90 do uprawy jest dopuszczona, przez [[Europejski Urząd ds. Bezpieczeństwa Żywności]] (EFSA), odmiana kukurydzy zmodyfikowanej MON 810<ref name="rp" />, a od 2010 roku zmodyfikowany ziemniak [[Amflora]]<ref name="WiŻ2012" /><ref name="euqa" />. W 2015 roku największe uprawy GMO w Europie miała Hiszpania (0,1 mln ha)<ref name="isaaa.org" />. Ziemniaka Amflora w 2010 roku uprawiano na 265 hektarach w trzech państwach członkowskich, przede wszystkich w pobliżu zakładów przetwórczych<ref name="euqa" />, jednak w 2012 roku zaprzestano z powodu oporu społeczeństwa<ref name="nytimes17iht" />. W 2013 roku [[Sąd (Unia Europejska)|Sąd (organ Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej)]] orzekł, że KE złamała prawo, legalizując ziemniaka Amflora<ref name="reuterspotato" />.

W 2012 roku wzrosło poparcie dla GMO wśród mieszkańców Europy<ref name="farmer-43837" />. Metaanaliza 214 badań (opublikowana w 2013 roku) wykazała, że Europejczycy są tak samo pozytywnie nastawieni do GMO jak reszta świata<ref name="ageconsearch.umn-151148" />.

== Prawo dotyczące GMO ==
Protokół do [[Konwencja o różnorodności biologicznej|Konwencji o różnorodności biologicznej]] podpisany 29 stycznia 2000 w [[Montreal]]u
zobowiązuje strony do zapewnienia, ''że tworzenie, przekazywanie, transport, wykorzystanie, przemieszczanie i uwalnianie jakichkolwiek żywych zmodyfikowanych organizmów jest prowadzone w sposób zapobiegający lub zmniejszający zagrożenie dla różnorodności biologicznej, z uwzględnieniem także zagrożeń dla ludzkiego zdrowia'' (art. 2).

W Polsce obowiązuje ustawa z 22 czerwca 2001 o mikroorganizmach i organizmach genetycznie zmodyfikowanych<ref name="DU546" />.

== Przypisy ==
<references>
<ref name="123914_pl">{{cytuj |url = http://cordis.europa.eu/news/rcn/123914_pl.html |tytuł = Baza danych upraw GMO dla zapewnienia bezpieczeństwa dostaw pasz w UE &#124; News &#124; CORDIS &#124; European Commission |opublikowany = cordis.europa.eu |język = pl |data dostępu = 2020-07-09}}</ref>
<ref name="20 questions on genetically">{{cytuj stronę |url = http://www.who.int/foodsafety/publications/biotech/20questions/en/ |tytuł = 20 questions on genetically modified foods |opublikowany = World Health Organization |język = en |data dostępu = 2012-07-09}}</ref>
<ref name="academicsreview">{{cytuj |tytuł = Genetic Roulette Claim: Children are more sensitive so dangers of eating GM foods will be magnified in children |opublikowany = Academics Review |url = https://web.archive.org/web/20120209181718/http://academicsreview.org/reviewed-content/genetic-roulette/section-8/8-2-gm-foods-are-safe-for-children/ |język = en}}</ref>
<ref name="academicsreview2">{{cytuj |tytuł = Genetic Roulette Claim: GM crops may accumulate environmental toxins or concentrate toxins in milk and meat of GM-fed animals |opublikowany = Academics Review |url = https://web.archive.org/web/20130122090802/http://academicsreview.org/reviewed-content/genetic-roulette/section-6/6-4-gm-crops-are-safe-for-animals/ |język = en}}</ref>
<ref name="academicsreview-section-3">{{cytuj |tytuł = Allergy Assessment Works As Planned |opublikowany = Academics Review |url = https://web.archive.org/web/20130122090743/http://academicsreview.org/reviewed-content/genetic-roulette/section-3/ |język = en}}</ref>
<ref name="academie-sciences">{{cytuj |tytuł = Avis des Académies nationales d’Agriculture, de Médecine, de Pharmacie, des Sciences, des Technologies, et Vétérinaire sur la publication récente de G.E. Séralini et al. sur la toxicité d’un OGM |url = https://web.archive.org/web/20150417084359/http://www.academie-sciences.fr/presse/communique/avis_1012.pdf |data = 2012-10-19 |język = fr}}</ref>
<ref name="agbioforum">{{cytuj |url = http://www.agbioforum.org/v16n2/v16n2a07-burachik.htm |tytuł = AgBioForum 16(2): The Trade Dispute About Genetically Engineered Products: Argentina Against the European Communities |opublikowany = www.agbioforum.org |data dostępu = 2020-07-09}}</ref>
<ref name="ageconsearch.umn-151148">{{cytuj |url = http://ageconsearch.umn.edu/handle/151148 |tytuł = Consumers’ Evaluation of Biotechnology in Food Products: New Evidence from a Meta-Survey – AgEcon Search |opublikowany = ageconsearch.umn.edu |język = en |data dostępu = 2020-07-09}}</ref>
<ref name="agrimoney">{{cytuj |tytuł = UN, OECD back GM crops, to counter yield slowdown |data = 2017-07-31 |opublikowany = Agrimoney.com |url = https://web.archive.org/web/20170731115238/http://www.agrimoney.com/news/un-oecd-back-gm-crops-to-counter-yield-slowdown--4741.html |język = en}}</ref>
<ref name="ama-assn">{{cytuj |tytuł = Report 2 of The Council on Science and Public Health (A-12). Labeling of Bioengineered Foods (Resolutions 508 and 509-A-11) |url = https://web.archive.org/web/20120907023039/http://www.ama-assn.org/resources/doc/csaph/a12-csaph2-bioengineeredfoods.pdf |data = 2012 |język = en}}</ref>
<ref name="AnimalVeterinary">{{cytuj |tytuł = Genetically Engineered Animals. Consumer Q&A |opublikowany = FDA |url = https://web.archive.org/web/20170111175125/http://www.fda.gov/AnimalVeterinary/DevelopmentApprovalProcess/GeneticEngineering/GeneticallyEngineeredAnimals/ucm113672.htm |język = en}}</ref>
<ref name="annualreviews-144203">{{cytuj |url = http://www.annualreviews.org/eprint/Ec5XmuiH3JwHVFxg742s/full/10.1146/annurev.resource.050708.144203 |tytuł = The Economics of Genetically Modified Crops &#124; Annual Review of Resource Economics |opublikowany = www.annualreviews.org |język = en |data dostępu = 2020-07-09}}</ref>
<ref name="anses-BIOT2012sa0227EN">{{cytuj |tytuł = OPINION of the French Agency for Food, Environmental and Occupational Health & Safety concerning an analysis of the study by Séralini et al. (2012) “Long term toxicity of a ROUNDUP herbicide and a ROUNDUP-tolerant genetically modified maize” |url = https://www.anses.fr/en/system/files/BIOT2012sa0227EN.pdf |opublikowany = [[Agence nationale de sécurité sanitaire de l'alimentation, de l'environnement et du travail]] |data = 2012-10-19 |język = en}}</ref>
<ref name="ansvsa-id-t-id-d-32443">{{cytuj |tytuł = Opinia Autoritatii Europene pentru Siguranta Alimentelor asupra studiul francez referitor la porumbul modificat genetic NK 603 si la glifosat |data = 2012-10-10 |opublikowany = Autoritatea Națională Sanitară Veterinară și pentru Siguranța Alimentelor |url = https://web.archive.org/web/20140719002211/http://www.ansvsa.ro/?pag=47&id_t=96&id_d=32443 |język = ro}}</ref>
<ref name="apsnet2020">{{cytuj |url = http://www.apsnet.org/about/newsroom/releases/Pages/RecordHighMembership.aspx |tytuł = The American Phytopathological Society Membership Reaches Record High |opublikowany = www.apsnet.org |język = en |data dostępu = 2020-07-09}}</ref>
<ref name="areas_work">{{cytuj |tytuł = Questions and answers. Food, genetically modified |data dostępu = 2022-07-08 |opublikowany = WHO |url = https://www.who.int/news-room/questions-and-answers/item/food-genetically-modified |język = en}}</ref>
<ref name="Benbrook">{{cytuj |autor = Charles M. Benbrook |tytuł = Impacts of genetically engineered crops on pesticide use in the U.S. The first sixteen years |czasopismo = Environmental Sciences Europe |data = 2012-12 |data dostępu = 2022-07-08 |wolumin = 24 |numer = 1 |s = 24 |doi = 10.1186/2190-4715-24-24 |język = en |dostęp = o}}</ref>
<ref name="ascb2020">{{cytuj |url = http://www.ascb.org/membership/ |tytuł = Membership in professional society |opublikowany = www.ascb.org |język = en |data dostępu = 2020-07-09}}</ref>
<ref name="ASM">{{cytuj |tytuł = About ASM |data dostępu = 2022-07-07 |opublikowany = [[American Society for Microbiology]] |url = https://asm.org/About-ASM |język = en}}</ref>
<ref name="biofortified">{{cytuj |url = http://www.biofortified.org/2009/11/does-using-gmos-really-increase-pesticide-use/ |tytuł = Does using GMOs really increase pesticide use? – Biology Fortified Inc |opublikowany = www.biofortified.org |język = en |data dostępu = 2020-07-09}}</ref>
<ref name="biosafety">{{cytuj |tytuł = Report of the task force for the safety of novel foods and feeds |url = https://web.archive.org/web/20160311114405/http://www.biosafety.be/ARGMO/Documents/report_taskforce.pdf |opublikowany = [[Organisation for Economic Co-operation and Development]] |data = 2000-05-17 |język = en}}</ref>
<ref name="biotech-now">{{cytuj |tytuł = It’s Earth Day 2013 Modern Farming Raises the Bar |data = 2013-04-22 |opublikowany = BIOtechNow |url = https://web.archive.org/web/20130524145824/http://www.biotech-now.org/events/2013/04/its-earth-day-2013-modern-farming-raises-the-bar |język = en}}</ref>
<ref name="brecorder-1254582">{{cytuj |tytuł = Book ‘Do Tok Baten’ launched |data = 2014-12-21 |data dostępu = 2022-07-07 |opublikowany = Business Recorder |url = http://web.archive.org/web/20151012025328/http://www.brecorder.com/general-news/172/1254582/ |język = en}}</ref>
<ref name="bsbanet">{{cytuj |url = http://www.bsbanet.org/en/news/files/RF_cancels_ban_on_nk603_en.php#unique-entry-id-47 |tytuł = Banet Welding |opublikowany = www.bsbanet.org |język = en |data dostępu = 2020-07-09}}</ref>
<ref name="Butler">{{cytuj |autor = Declan Butler |tytuł = Hyped GM maize study faces growing scrutiny |czasopismo = Nature |data = 2012-10 |data dostępu = 2022-07-07 |wolumin = 490 |numer = 7419 |s = 158–158 |doi = 10.1038/490158a |język = en |dostęp = o}}</ref>
<ref name="bvl.bund">{{cytuj |tytuł = BVL – Fachmeldungen – BVL prüft Rattenfütterungsstudie mit gentechnisch verändertem Mais und glyphosathaltigen Pflanzenschutzmitteln (Seralini et al. 2012) |data = 2012-10-25 |opublikowany = Bundesamt für Verbraucherschutz und Lebensmittelsicherheit |url = https://web.archive.org/web/20121025182103/http://www.bvl.bund.de/DE/06_Gentechnik/04_Fachmeldungen/2012/Rattenstudie_Seralini.html |język = de}}</ref>
<ref name="Campbell">{{cytuj |autor = Neil A. Campbell, Jane B. Reece, Michael Lee Cain, Steven Alexander Wasserman, Peter V. Minorsky, Rob Jackson |tytuł = Campbell biologia |data = 2016 |isbn = 978-83-7818-716-5 |wydanie = 2 |miejsce = Poznań |wydawca = Dom Wydawniczy Biologia Campbella |oclc = 946317178 |s = 392}}</ref>
<ref name="chemheritage">{{cytuj |url = http://www.chemheritage.org/discover/online-resources/chemistry-in-history/themes/pharmaceuticals/preserving-health-with-biotechnology/berg-boyer-cohen.aspx |tytuł = Herbert W. Boyer and Stanley N. Cohen &#124; Science History Institute |opublikowany = www.chemheritage.org |język = en |data dostępu = 2020-07-09}}</ref>
<ref name="cibiogem.gob">{{cytuj |tytuł = Considered opinion |url = https://web.archive.org/web/20130928203911/http://www.cibiogem.gob.mx/Sala-prensa/Documents/CTNBIO-Brasil-Seralini1725.pdf |miejsce = Brazylia |opublikowany = Ministry of Science Technology and Innovation. National Biosafety Technical Commission |język = en}}</ref>
<ref name="cmsdata.iucn">{{cytuj |tytuł = Current knowledge of the impacts of genetically modified organisms on biodiversity and human health |url = https://web.archive.org/web/20161123071907/http://cmsdata.iucn.org/downloads/ip_gmo_09_2007_1_.pdf |opublikowany = [[Międzynarodowa Unia Ochrony Przyrody]] |data = 2007-08 |język = en}}</ref>
<ref name="Cohen-1973">{{cytuj |autor = Stanley N. Cohen, Annie C. Y. Chang, Herbert W. Boyer, Robert B. Helling |tytuł = Construction of Biologically Functional Bacterial Plasmids In Vitro |czasopismo = Proceedings of the National Academy of Sciences |data = 1973-11 |data dostępu = 2022-07-07 |wolumin = 70 |numer = 11 |s = 3240–3244 |doi = 10.1073/pnas.70.11.3240 |pmid = 4594039 |pmc = PMC427208 |język = en}}</ref>
<ref name="Collier">{{cytuj |autor = R. Collier |tytuł = American Medical Association membership woes continue |czasopismo = Canadian Medical Association Journal |data = 2011-08-09 |data dostępu = 2022-07-07 |wolumin = 183 |numer = 11 |s = E713–E714 |doi = 10.1503/cmaj.109-3943 |pmid = 21746826 |pmc = PMC3153537 |język = en}}</ref>
<ref name="cons">{{cytuj |tytuł = The Scientific Consensus and GMOs |data dostępu = 2022-07-07 |opublikowany = GMO Answers |url = https://gmoanswers.com/scientific-consensus-and-gmos |język = en}}</ref>
<ref name="Cooper Alice Political Indigestion">{{cytuj |autor = Alice Cooper |tytuł = Political Indigestion: Germany Confronts Genetically Modified Foods |czasopismo = German Politics |data = 2009-12 |data dostępu = 2022-07-07 |wolumin = 18 |numer = 4 |s = 536–558 |doi = 10.1080/09644000903349382 |język = en |dostęp = z}}</ref>
<ref name="dailymail">{{cytuj |tytuł = Russia suspends import and use of American GM corn after study revealed cancer risk |data = 2012-09-26 |opublikowany = Daily Mail Online |url = https://web.archive.org/web/20121213163845/http://www.dailymail.co.uk/news/article-2208452/Russia-suspends-import-use-American-GM-corn-study-revealed-cancer-risk.html}}</ref>
<ref name="Diep">{{cytuj |autor = Francie Diep |tytuł = Genetically altered fungus designed to attack malaria in mosquitoes |data = 2011-02-28 |data dostępu = 2022-07-07 |czasopismo = Scientific American |url = https://www.scientificamerican.com/gallery/genetically-altered-fungus-designed-to-attack-malaria-in-mosquitoes/ |język = en |dostęp = o}}</ref>
<ref name="dn19787">{{cytuj |url = https://www.newscientist.com/article/dn19787-vatican-scientists-urge-support-for-engineered-crops/ |tytuł = Vatican scientists urge support for engineered crops &#124; New Scientist |opublikowany = www.newscientist.com |język = en |data dostępu = 2020-07-09}}</ref>
<ref name="docs.google-edit">{{Cytuj |autor = R.M. Norton, R.T. Roush |tytuł = Canola and Australian Farming Systems 2003-2007 |url = https://docs.google.com/file/d/0B7hhP5QasNtsVWVtNmFPVjhCMWM/edit?pli=1.%2011NortonRoushCanola2007.pdf |opublikowany = The University of Sydney |data dostępu = 2022-07-08 |język = en}}</ref>
<ref name="docs.google-edit2">{{cytuj |autor = Angus Crossan, Ivan Kennedy |tytuł = Are there Environmental Benefits from the Rapid Adoption of Roundup Ready cotton in Australia? |url = https://docs.google.com/file/d/0B7hhP5QasNtsbEEzaGd2VzdsbGc/ |opublikowany = The University of Sydney |język = en}}</ref>
<ref name="DP186">{{Cytuj |autor = Vijesh Krishna, Matin Qaim, David Zilberman |tytuł = Transgenic Crops, Production Risk, and Agrobiodiversity |url = http://ageconsearch.umn.edu/bitstream/164678/2/DP186.pdf |opublikowany = Center for Development Research, University of Bonn |data = 2014-02 |data dostępu = 2022-07-08 |opis = ZEF-Discussion Papers on Development Policy No. 186 |język = en}}</ref>
<ref name="DU546">Ustawa z dnia 22 czerwca 2001 r. o mikroorganizmach i organizmach genetycznie zmodyfikowanych z późn. zm. ({{Dziennik Ustaw|2001|76|811}}). Tekst jednolity: Obwieszczenie Marszałka Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 28 stycznia 2022 r. w sprawie ogłoszenia jednolitego tekstu ustawy o mikroorganizmach i organizmach genetycznie zmodyfikowanych ({{Dziennik Ustaw|2022|546}}).</ref>
<ref name="ec.europa">{{cytuj |wydawca = European Commission Directorate-General for Research |tytuł = A decade of EU-funded GMO research (2001-2010) |data = 2010 |doi = 10.2777/97784 |isbn = 978-92-79-16344-9 |język = en |dostęp = o}}</ref>
<ref name="ec.europa-index-en">{{cytuj |url = http://ec.europa.eu/food/dyna/gm_register/index_en.cfm |tytuł = Genetically Modified Organisms |opublikowany = ec.europa.eu |język = en |data dostępu = 2020-07-09}}</ref>
<ref name="ec.europa-qanda-d1-en">{{cytuj |tytuł = GMOs in a nutshell |opublikowany = European Commission |url = https://web.archive.org/web/20121103165529/http://ec.europa.eu/food/food/biotechnology/qanda/d1_en.htm |język = en}}</ref>
<ref name="efsa.europa-2910">{{cytuj |autor = European Food Safety Authority |tytuł = Review of the Séralini et al. (2012) publication on a 2-year rodent feeding study with glyphosate formulations and GM maize NK603 as published online on 19 September 2012 in Food and Chemical Toxicology |czasopismo = EFSA Journal |data = 2012-10 |data dostępu = 2022-07-07 |wolumin = 10 |numer = 10 |doi = 10.2903/j.efsa.2012.2910 |język = en |dostęp = o}}</ref>
<ref name="efsa.europa-news-121022">{{cytuj |tytuł = EFSA provides Séralini et al with data on GM maize NK603 |data dostępu = 2022-07-07 |opublikowany = www.efsa.europa.eu |url = https://www.efsa.europa.eu/en/press/news/121022 |język = en |data = 2012-10-22}}</ref>
<ref name="efsa.europa-news-121128">{{cytuj |tytuł = Séralini et al. study conclusions not supported by data, says EU risk assessment community |data dostępu = 2022-07-07 |data = 2012-11-28 |opublikowany = www.efsa.europa.eu |url = https://www.efsa.europa.eu/en/press/news/121128 |język = en}}</ref>
<ref name="Elsevier Announces Article">{{cytuj stronę |url = http://www.elsevier.com/about/press-releases/research-and-journals/elsevier-announces-article-retraction-from-journal-food-and-chemical-toxicology |tytuł = Elsevier Announces Article Retraction from Journal Food and Chemical Toxicology |opublikowany = Elsevier |data = 2013-11-28 |data dostępu = 2013-12-05}}</ref>
<ref name="enkivillage">{{cytuj |autor = Lucas |tytuł = 10 Animals that Are Genetically Modified |data = 2017-06-20 |data dostępu = 2022-07-08 |opublikowany = Enki-Village |url = https://www.enkivillage.org/genetically-modified-animals.html |język = en}}</ref>
<ref name="enveurope-content">{{cytuj |autor = Gilles-Eric Séralini, Emilie Clair, Robin Mesnage, Steeve Gress, Nicolas Defarge, Manuela Malatesta, Didier Hennequin, Joël Spiroux de Vendômois |tytuł = Republished study: long-term toxicity of a Roundup herbicide and a Roundup-tolerantgenetically modified maize |czasopismo = Environmental Sciences Europe |data = 2014-12 |data dostępu = 2022-07-08 |wolumin = 26 |numer = 1 |s = 14 |doi = 10.1186/s12302-014-0014-5 |pmid = 27752412 |pmc = PMC5044955 |język = en}}</ref>
<ref name="euqa">{{cytuj stronę |url = http://europa.eu/rapid/pressReleasesAction.do?reference=MEMO/11/742&format=HTML&aged=0&language=EN&guiLanguage=en |tytuł = Questions and answers on the evaluation of the European Union’s GMO legislation |opublikowany = EU |język = en |data dostępu = 2012-07-10}}</ref>
<ref name="euractiv-article-155197">{{cytuj |url = http://www.euractiv.com/trade/eu-gmo-ban-illegal-wto-rules/article-155197 |tytuł = EU GMO ban was illegal, WTO rules – EURACTIV.com |opublikowany = www.euractiv.com |język = en |data dostępu = 2020-07-09}}</ref>
<ref name="EuropaBio">{{cytuj |tytuł = French GMO cultivation ban declared illegal yet again |data = 2016-04-25 |opublikowany = EuropaBio |url = https://web.archive.org/web/20160425155921/http://www.europabio.org/news/french-gmo-cultivation-ban-declared-illegal-yet-again |język = en}}</ref>
<ref name="examiner">{{cytuj |tytuł = 10 World organizations that have taken a stand against GMOs |data = 2016-07-01 |opublikowany = www.examiner.com |url = https://web.archive.org/web/20160701144053/http://www.examiner.com/article/10-world-organizations-that-have-taken-a-stand-against-gmos |język = en}}</ref>
<ref name="Expert Search">{{cytuj |tytuł = Expert Search |url = https://web.archive.org/web/20160624141540/http://www.ucsusa.org/about/expert-search?f |opublikowany = [[Union of Concerned Scientists]] |język = en}}</ref>
<ref name="faostat3">[http://faostat3.fao.org/download/E/EL/E. Faostat]{{martwy link}}</ref>
<ref name="farmer-43837">[http://www.farmer.pl/fakty/unia-europejska/przemysl-temat-gmo,43837.html. Przemyśl temat GMO – Unia Europejska].</ref>
<ref name="farmer-44191">[http://www.farmer.pl/fakty/polska/aktualnosci/rolnicy-skarza-do-ke-bezprawny-zakaz-uprawy-gmo,44191,0.html. Rolnicy skarżą do KE bezprawny zakaz uprawy GMO – Polska].</ref>
<ref name="farmer-44775">[http://www.farmer.pl/fakty/swiat/aktualnosci/dziesiec-statystyk-dotyczacych-gmo,44775.html. Dziesięć statystyk dotyczących GMO – Świat].</ref>
<ref name="finance.yahoo">{{cytuj |url = http://finance.yahoo.com/news/california-voters-rebuff-labels-gmo-151811204.html |tytuł = California voters rebuff labels on GMO foods |opublikowany = finance.yahoo.com |język = en |data dostępu = 2020-07-09}}</ref>
<ref name="food.dtu">{{cytuj |tytuł = DTU Fødevareinstituttets vurdering af nyt langtidsstudie med gensplejset majs NK603 og med sprøjtemidlet Roundup |url = https://web.archive.org/web/20121028042554/http://www.food.dtu.dk/upload/institutter/food/publikationer/2012/vurdering_gmostudieseralini_okt12.pdf |opublikowany = DTU Fødevareinstituttets |język = da}}</ref>
<ref name="food-ethics">{{cytuj |url = http://food-ethics.com/2010/08/16/label-genetically-modified-foods/ |tytuł = Should Companies Label Genetically Modified Foods? &#124; The Food Ethics Blog |opublikowany = food-ethics.com |język = en |data dostępu = 2020-07-09}}</ref>
<ref name="foodpolitics-Snell-2012">{{Cytuj | url=http://www.foodpolitics.com/wp-content/uploads/Snell_2012.pdf | tytuł=Assessment of the health impact of GM plant diets in long-term and multigenerational animal feeding trials: A literature review<!-- Tytuł wygenerowany przez bota --> | opublikowany=foodpolitics.com | data dostępu=2024-04-24}}</ref>
<ref name="foodstandards">{{cytuj |tytuł = Response to Séralini paper on the long term toxicity of a Roundup herbicide and a Roundup-tolerant genetically modified maize |url = https://web.archive.org/web/20121020112955/http://www.foodstandards.gov.au/consumerinformation/gmfoods/gmfactsheets/responsetosralinipap5676.cfm |opublikowany = Food Standards Australia New Zealand |data = 2012-10 |język = en}}</ref>
<ref name="forbes">{{cytuj |url = https://www.forbes.com/sites/jonentine/2012/09/20/scientists-savage-study-purportedly-showing-health-dangers-of-monsantos-genetically-modified-corn/ |tytuł = Scientists Savage Study Purportedly Showing Health Dangers of Monsanto’s Genetically Modified Corn |opublikowany = www.forbes.com |język = en |data dostępu = 2020-07-09}}</ref>
<ref name="forbes2">{{cytuj |url = https://www.forbes.com/sites/jonentine/2012/10/12/scientists-journalists-challenge-claim-that-gm-crops-harm-the-environment/ |tytuł = Scientists, Journalists Challenge Claim That GM Crops Harm The Environment |opublikowany = www.forbes.com |język = en |data dostępu = 2020-07-09}}</ref>
<ref name="genetically modified organism">{{Encyklopedia Britannica |id = science/genetically-modified-organism |tytuł = genetically modified organism |data dostępu = 2012-07-09}}</ref>
<ref name="geneticliteracyproject">[http://www.geneticliteracyproject.org/2013/08/27/glp-infographic-international-science-organizations-on-crop-biotechnology-safety/#.UpthNNLuJmF. GLP Infographic: International science organizations on crop biotech safety | Genetic Literacy Project].</ref>
<ref name="geneticliteracyproject2">{{cytuj |autor = JoAnna Wendel, Jon Entine |tytuł = With 2000+ global studies affirming safety, GM foods among most analyzed subjects in science |url = http://web.archive.org/web/20160503084322/https://www.geneticliteracyproject.org/2013/10/08/with-2000-global-studies-confirming-safety-gm-foods-among-most-analyzed-subject-in-science/ |opublikowany = Genetic Literacy Project |data = 2013-10-08 |język = en}}</ref>
<ref name="gmo.blog.polityka">{{cytuj |url = http://gmo.blog.polityka.pl/2012/02/26/piractwo-na-roli/ |tytuł = Piractwo na roli &#124; GMObiektywnie |opublikowany = gmo.blog.polityka.pl |język = pl |data dostępu = 2020-07-09}}</ref>
<ref name="gmoanswers2014">{{cytuj |url = http://web.archive.org/web/20150616063648/https://gmoanswers.com/global-adoption-gm-crops |tytuł = Global Adoption of GM Crops |opublikowany = GMO Answers |język = en}}</ref>
<ref name="gmo-zs-intern-1870">[http://gmo.zs-intern.de/?id=1870. Bans].</ref>
<ref name="goldenrice">{{cytuj |autor = Henry I. Miller |tytuł = A golden opportunity, squandered |czasopismo = Trends in Biotechnology |data = 2009-03 |data dostępu = 2022-07-07 |wolumin = 27 |numer = 3 |s = 129–130 |doi = 10.1016/j.tibtech.2008.11.004 |język = en |dostęp = z}}</ref>
<ref name="gospodarz">{{cytuj |url = http://www.gospodarz.pl/aktualnosci/produkcja-roslinna/ke-wzywa-do-porozumienia-w-sprawie-zakazow-uprawy-gmo.html |tytuł = KE wzywa do porozumienia ws. zakazów uprawy GMO – Produkcja roślinna |opublikowany = www.gospodarz.pl |język = pl |data dostępu = 2020-07-09}}</ref>
<ref name="governanceWHO">[http://www.who.int/governance/en/. WHO | WHO’s Governing Bodies].</ref>
<ref name="greenpeace2">{{cytuj |tytuł = Prawdziwe koszty upraw GMO – nowy raport Greenpeace |data = 14 czerwca, 2010 |opublikowany = [[Greenpeace]] |url = https://web.archive.org/web/20170818022613/http://www.greenpeace.org/poland/pl/wydarzenia/polska/koszt-upraw-gmo-raport/}}</ref>
<ref name="greenpeace2015">http://www.greenpeace.org/international/Global/international/publications/agriculture/2015/Twenty%20Years%20of%20Failure.pdf</ref>
<ref name="hautconseildesbiotechnologies">{{cytuj |tytuł = The High Council for Biotechnology delivers its opinion on the study published by Professor Séralini |url = http://web.archive.org/web/20130514131019if_/http://www.hautconseildesbiotechnologies.fr/IMG/pdf/Seralini_Press_release_122022.pdf |opublikowany = [[Haut Conseil des biotechnologies]] |data = 2012-10-22 |język = en}}</ref>
<ref name="hc-sc.gc-seralini-eng">{{cytuj |url = http://www.hc-sc.gc.ca/fn-an/gmf-agm/seralini-eng.php |tytuł = Health Canada and Canadian Food Inspection Agency statement on the Séralini et al. (2012) publication on a 2-year rodent feeding study with glyphosate formulations and GM maiz... |opublikowany = www.hc-sc.gc.ca |język = en |data dostępu = 2020-07-09}}</ref>
<ref name="icsu">{{cytuj |autor = G. J. Persley |tytuł = New Genetics, Food and Agriculture: Scientific Discoveries – Societal Dilemmas |url = https://web.archive.org/web/20131211025729/http://www.icsu.org/publications/reports-and-reviews/new-genetics-food-and-agriculture-scientific-discoveries-societal-dilemas-2003/ICSU_GMO_report_May_2003.pdf |wydawca = [[International Council for Science]] |data = 2003 |isbn = 0-930357-57-4 |język = en}}</ref>
<ref name="icsu2">{{cytuj |tytuł = About us |url = https://web.archive.org/web/20170102105109/http://www.icsu.org/about-icsu/about-us |opublikowany = International Council for Science |język = en}}</ref>
<ref name="independentsciencenews">{{cytuj |url = http://independentsciencenews.org/health/seralini-and-science-nk603-rat-study-roundup/ |tytuł = Seralini and Science: an Open Letter – Independent Science News &#124; Food, Health and Agriculture Bioscience News |opublikowany = independentsciencenews.org |język = en |data dostępu = 2020-07-09}}</ref>
<ref name="isaaa.org">{{cytuj |url = http://www.isaaa.org/resources/publications/briefs/51/executivesummary/default.asp |tytuł = Executive Summary: Global Status of Commercialized Biotech/GM Crops: 2015 – ISAAA Brief 51-2015 &#124; ISAAA.org |opublikowany = www.isaaa.org |data dostępu = 2020-07-09}}</ref>
<ref name="isaaa-default">{{cytuj |url = http://www.isaaa.org/resources/publications/briefs/44/executivesummary/default.asp |tytuł = Executive Summary: Global Status of Commercialized Biotech/GM Crops: 2012 – ISAAA Brief 44-2012 &#124; ISAAA.org |opublikowany = www.isaaa.org |data dostępu = 2020-07-09}}</ref>
<ref name="isaaa-Summary-English">http://www.isaaa.org/resources/publications/briefs/xx/executivesummary/pdf/Brief%2043%20-%20Executive%20Summary%20-%20English.pdf</ref>
<ref name="itif">[http://www.itif.org/publications/feeding-planet-warming-world. Publications | ITIF].</ref>
<ref name="jech.bmj-short">[http://jech.bmj.com/content/early/2013/03/07/jech-2012-202185.short Conflicts of interest at the European Food Safety Authority erode public confidence].</ref>
<ref name="kancelaria.pan-U-50-2012">{{cytuj |tytuł = Uchwała nr 50/2012 Prezydium Polskiej Akademii Nauk 2013-01-15 W sprawie poparcia stanowiska Wydziału Nauk Biologicznych i Rolniczych Polskiej Akademii Nauk w sprawie organizmów zmodyfikowanych genetycznie (GMO) w rolnictwie |url = https://ptber.org.pl/default/wp-content/uploads/2013/01/uchwal%C2%82a-prezydium-pan-nr-50-2012.pdf |opublikowany = Prezydium PAN |data = 2012-09-18 |data dostępu = 2022-07-07}}</ref>
<ref name="kerafast55th">[http://www.kerafast.com/p-2814-reporting-from-the-poster-pits-of-the-55th-annual-society-of-toxicology-meeting.aspx. Reporting from the Poster Pits of the 55th Annual Society of Toxicology Meeting – Kerafast].</ref>
<ref name="Key-2008">{{cytuj |autor = Suzie Key, Julian K-C Ma, Pascal MW Drake |tytuł = Genetically modified plants and human health |czasopismo = Journal of the Royal Society of Medicine |data = 2008-06-01 |data dostępu = 2022-07-07 |wolumin = 101 |numer = 6 |s = 290–298 |doi = 10.1258/jrsm.2008.070372 |pmid = 18515776 |pmc = PMC2408621 |język = en}}</ref>
<ref name="Konig20041047">{{cytuj |autor = A. König, A. Cockburn, R.W.R. Crevel, E. Debruyne, R. Grafstroem, U. Hammerling, I. Kimber, I. Knudsen, H.A. Kuiper, A.A.C.M. Peijnenburg, A.H. Penninks, M. Poulsen, M. Schauzu, J.M. Wal |tytuł = Assessment of the safety of foods derived from genetically modified (GM) crops |czasopismo = Food and Chemical Toxicology |data = 2004-07 |data dostępu = 2022-07-07 |wolumin = 42 |numer = 7 |s = 1047–1088 |doi = 10.1016/j.fct.2004.02.019 |język = en |dostęp = z}}</ref>
<ref name="landesbioscience-24176">[http://www.landesbioscience.com/journals/36/article/24176/. Explore Taylor & Francis Online].</ref>
<ref name="marketwatch">{{cytuj |url = http://www.marketwatch.com/story/genetic-modification-can-help-solve-food-crisis-2012-11-16 |tytuł = Genetic modification can help solve food crisis – MarketWatch |opublikowany = www.marketwatch.com |język = en |data dostępu = 2020-07-09}}</ref>
<ref name="Mayne2018">{{cytuj |tytuł = FDA’s Regulatory Program for Foods Derived from Genetically Engineered Sources |autor = Susan Mayne |data = 2018-01-25 |data dostępu = 2022-07-07 |opublikowany = FDA |url = http://web.archive.org/web/20180125124135/https://www.fda.gov/NewsEvents/Testimony/ucm468833.htm |język = en}}</ref>
<ref name="mdpi-2071-1050">{{cytuj |url = http://www.mdpi.com/2071-1050/3/5/743 |tytuł = Sustainability &#124; Free Full-Text &#124; A Meta Analysis on Farm-Level Costs and Benefits of GM Crops |opublikowany = www.mdpi.com |język = en |data dostępu = 2020-07-09}}</ref>
<ref name="memareaExpert">[http://www.nationalacademies.org/memarea/index.html. Members | National-Academies.org | Where the Nation Turns for Independent, Expert Advice].</ref>
<ref name="Membres-a-la-une">[http://www.academie-sciences.fr/fr/Table/Membres/Membres-a-la-une/. Membres à la une | Membres | Table].</ref>
<ref name="myth-busting">{{cytuj |url = http://web.archive.org/web/20151126073812/http://www.geneticliteracyproject.org:80/2015/09/23/myth-busting-anti-gmo-activist-claims-no-long-term-safety-studies-demolished/ |tytuł = Myth busting: Evaluating anti-GMO activist claims of no long term safety studies |opublikowany = Genetic Literacy Project |autor = Jon Entine |data = 2015-09-23 |język = en}}</ref>
<ref name="NAP">{{cytuj książkę |tytuł = Safety of Genetically Engineered Foods: Approaches to Assessing Unintended Health Effects |url = http://www.nap.edu/catalog.php?record_id=10977 |wydawca = National Academies Press |data = 2004 |isbn = 0-309-09209-4 |data dostępu = 2012-11-22}}</ref>
<ref name="nationalobserver2020">{{cytuj |url = http://www.nationalobserver.com/2015/11/17/news/court-battle-begins-over-aquadvantage-salmon-worlds-first-genetically-modified-food |tytuł = Court battle begins over AquAdvantage salmon, world’s first genetically modified food animal &#124; National Observer |opublikowany = www.nationalobserver.com |język = en |data dostępu = 2020-07-09}}</ref>
<ref name="nature-full-nature11153">{{cytuj |autor = Yanhui Lu, Kongming Wu, Yuying Jiang, Yuyuan Guo, Nicolas Desneux |tytuł = Widespread adoption of Bt cotton and insecticide decrease promotes biocontrol services |czasopismo = Nature |data = 2012-07-19 |data dostępu = 2022-07-07 |wolumin = 487 |numer = 7407 |s = 362–365 |doi = 10.1038/nature11153 |język = en |dostęp = z}}</ref>
<ref name="nature-full-nbt0410-319">{{cytuj |autor = Janet E. Carpenter |tytuł = Peer-reviewed surveys indicate positive impact of commercialized GM crops |czasopismo = Nature Biotechnology |data = 2010-04 |data dostępu = 2022-07-07 |wolumin = 28 |numer = 4 |s = 319–321 |doi = 10.1038/nbt0410-319 |język = en |dostęp = z}}</ref>
<ref name="nature-nbt0410-319">{{cytuj |autor = Janet E. Carpenter |tytuł = Peer-reviewed surveys indicate positive impact of commercialized GM crops |czasopismo = Nature Biotechnology |data = 2010-04 |data dostępu = 2022-07-07 |wolumin = 28 |numer = 4 |s = 319–321 |doi = 10.1038/nbt0410-319 |język = en |dostęp = z}}</ref>
<ref name="newscientist">{{cytuj |autor = Debora Mackenzie |tytuł = Study linking GM crops and cancer questioned |data = 2012-09-19 |data dostępu = 2022-07-07 |czasopismo = New Scientist |url = https://www.newscientist.com/article/dn22287-study-linking-gm-crops-and-cancer-questioned/ |język = en}}</ref>
<ref name="Nicole2012">{{cytuj |autor = Wendee Nicole |tytuł = A Closer Look at GE Corn Findings |czasopismo = Environmental Health Perspectives |data = 2012-11 |data dostępu = 2022-07-07 |wolumin = 120 |numer = 11 |doi = 10.1289/ehp.120-a421 |pmid = 23117056 |pmc = PMC3556617 |język = en}}</ref>
<ref name="Nicolia">{{cytuj |autor = Alessandro Nicolia, Alberto Manzo, Fabio Veronesi, Daniele Rosellini |tytuł = An overview of the last 10 years of genetically engineered crop safety research |czasopismo = Critical Reviews in Biotechnology |data = 2014-03 |data dostępu = 2022-07-07 |wolumin = 34 |numer = 1 |s = 77–88 |doi = 10.3109/07388551.2013.823595 |język = en |dostęp = z}}</ref>
<ref name="nytimes17iht">[https://www.nytimes.com/2012/01/17/business/global/17iht-gmo17.html BASF to Stop Selling Genetically Modified Products in Europe – The New York Times].</ref>
<ref name="ogtr-FILE-gmstockfeed">https://web.archive.org/web/20120414054557/http://www.ogtr.gov.au/internet/ogtr/publishing.nsf/Content/gmofactsheets-3/$FILE/gmstockfeed.pdf</ref>
<ref name="online.liebertpub-9901">{{cytuj |tytuł = Ghana to Allow Genetically Modified Crops |czasopismo = Biotechnology Law Report |data = 2012-04 |data dostępu = 2022-07-07 |wolumin = 31 |numer = 2 |s = 153–154 |doi = 10.1089/blr.2012.9901 |język = en |dostęp = z}}</ref>
<ref name="peruviantimes-17479">{{cytuj |url = http://www.peruviantimes.com/17/ten-year-ban-on-genetically-modified-seeds-and-foods-takes-force-thursday/17479/ |tytuł = Ten Year Ban on Genetically Modified Seeds and Foods Takes Force Thursday |opublikowany = www.peruviantimes.com |język = en |data dostępu = 2020-07-09}}</ref>
<ref name="pgeconomics">{{cytuj |autor = Graham Brookes, Peter Barfoot |tytuł = GM crops: global socio-economic and environmental impacts 1996- 2010 |url = http://www.pgeconomics.co.uk/pdf/2012globalimpactstudyfinal.pdf |data = 2012-05 |data dostępu = 2022-07-07 |język = en}}</ref>
<ref name="phys">{{cytuj |url = http://phys.org/news/2012-10-linking-gm-corn-cancer-non-event.html |tytuł = Six French academies dismiss study linking GM corn to cancer (Update 2) |opublikowany = phys.org |język = en |data dostępu = 2020-07-09}}</ref>
<ref name="PMC1634768">{{cytuj |autor = David W. Gibbons, David A. Bohan, Peter Rothery, Rick C. Stuart, Alison J. Haughton, Rod J. Scott, Jeremy D. Wilson, Joe N. Perry, Suzanne J. Clark, Robert J.G. Dawson, Les G. Firbank |tytuł = Weed seed resources for birds in fields with contrasting conventional and genetically modified herbicide-tolerant crops |czasopismo = Proceedings of the Royal Society B: Biological Sciences |data = 2006-08-07 |data dostępu = 2022-07-07 |wolumin = 273 |numer = 1596 |s = 1921–1928 |doi = 10.1098/rspb.2006.3522 |pmid = 16822753 |pmc = PMC1634768 |język = en}}</ref>
<ref name="PMC388203">[https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC388203/. Simian Virus 40 DNA Sequences in DNA of Healthy Adult Mice Derived from Preimplantation Blastocysts Injected with Viral DNA].</ref>
<ref name="pmid25365303">{{cytuj |autor = Wilhelm Klümper, Matin Qaim |tytuł = A Meta-Analysis of the Impacts of Genetically Modified Crops |czasopismo = PLoS ONE |data = 2014-11-03 |data dostępu = 2022-07-07 |wolumin = 9 |numer = 11 |s = e111629 |doi = 10.1371/journal.pone.0111629 |pmid = 25365303 |pmc = PMC4218791 |język = en}}</ref>
<ref name="pubs-acs-1021-jf400135r">{{cytuj |autor = Rod A. Herman, William D. Price |tytuł = Unintended Compositional Changes in Genetically Modified (GM) Crops: 20 Years of Research |czasopismo = Journal of Agricultural and Food Chemistry |data = 2013-12-04 |data dostępu = 2022-07-07 |wolumin = 61 |numer = 48 |s = 11695–11701 |doi = 10.1021/jf400135r |język = en |dostęp = o}}</ref>
<ref name="radiownet">{{cytuj |tytuł = Statystyki upraw GMO na świecie za rok 2011 |data = 2012-02-08 |data dostępu = 2022-07-07 |opublikowany = Radio WNET |url = https://archive.is/2013.05.04-041253/http://www.radiownet.pl/publikacje/statystyki-upraw-gmo-na-swiecie-za-rok-2011 |autor = Gene Peace}}</ref>
<ref name="repositorio.ucp">http://repositorio.ucp.pt/bitstream/10400.14/7585/3/gmo_conflict.pdf.</ref>
<ref name="reuters">{{cytuj |url = https://www.reuters.com/article/idAFLDE7630C720110704 |tytuł = Kenya approves law to allow GM crops – Reuters |opublikowany = www.reuters.com |język = en |data dostępu = 2020-07-09}}</ref>
<ref name="reuterspotato">{{cytuj |url = http://www.reuters.com/article/eu-gmo-potato-idUSL6N0JS1TH20131213 |tytuł = EU court annuls approval of BASF’s Amflora GMO potato – Reuters |opublikowany = www.reuters.com |język = en |data dostępu = 2020-07-09}}</ref>
<ref name="royalsociety">[https://royalsociety.org/fellows/. Fellows | Royal Society].</ref>
<ref name="rp">[http://www.rp.pl/artykul/327502.html „Zielone światło dla genów”, rp.pl, 20 sierpnia 2009].</ref>
<ref name="Sanchez">{{cytuj |autor = Miguel A. Sanchez |tytuł = Conflict of interests and evidence base for GM crops food/feed safety research |czasopismo = Nature Biotechnology |data = 2015-02 |data dostępu = 2022-07-07 |wolumin = 33 |numer = 2 |s = 135–137 |doi = 10.1038/nbt.3133 |język = en |dostęp = z}}</ref>
<ref name="scholarlycommons.law.northwestern">[http://scholarlycommons.law.northwestern.edu/njtip/vol5/iss1/. Northwestern Journal of Technology and Intellectual Property | Vol 5 | Iss 1].</ref>
<ref name="sciencedaily2016">https://www.sciencedaily.com/releases/2016/05/160517131632.htm.</ref>
<ref name="sciencedirect">{{cytuj |url = http://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S0278691512007867. |tytuł = Letter to the editor |opublikowany = www.sciencedirect.com |data dostępu = 2017-11-14}}</ref>
<ref name="Seralini">{{cytuj |autor = Gilles-Eric Séralini, Emilie Clair, Robin Mesnage, Steeve Gress, Nicolas Defarge, Manuela Malatesta, Didier Hennequin, Joël Spiroux de Vendômois |tytuł = RETRACTED: Long term toxicity of a Roundup herbicide and a Roundup-tolerant genetically modified maize |czasopismo = Food and Chemical Toxicology |data = 2012-11 |data dostępu = 2022-07-07 |wolumin = 50 |numer = 11 |s = 4221–4231 |doi = 10.1016/j.fct.2012.08.005 |język = en |dostęp = o}}</ref>
<ref name="siquierotransgenicos">{{cytuj |url = http://www.siquierotransgenicos.cl/2015/06/13/more-than-240-organizations-and-scientific-institutions-support-the-safety-of-gm-crops/ |tytuł = More than 280 scientific and technical institutions support the safety of GM crops » Sí Quiero Transgénicos |opublikowany = www.siquierotransgenicos.cl |język = en |data dostępu = 2020-07-09}}</ref>
<ref name="surrey.ac-Crops">{{cytuj |autor = A.M. Mannion, Stephen Morse |tytuł = GM crops 1996-2012: A review of agronomic, environmental and socio-economic impacts |url = https://web.archive.org/web/20131101105400/http://www.surrey.ac.uk/ces/files/pdf/04-13%20Morse_Mannion_GM%20Crops.pdf |opublikowany = University of Surrey |język = en}}</ref>
<ref name="swissinfo-33402092">[http://www.swissinfo.ch/eng/science_technology/GM_plants_represent_low_risk,_say_scientists.html?cid=33402092. GM plants represent low risk, say scientists – SWI swissinfo.ch].</ref>
<ref name="t20150114">{{cytuj |url = http://english.cas.cn/about_us/introduction/201501/t20150114_135284.shtml |tytuł = Introduction-Chinese Academy of Sciences |opublikowany = english.cas.cn |data dostępu = 2020-07-09}}</ref>
<ref name="theecologist2020">{{cytuj |url = http://www.theecologist.org/News/news_analysis/2430378/heavy_herbicide_use_on_gmo_crops_raises_monarch_butterfly_extinction_fear.html |tytuł = Heavy herbicide use on GMO crops raises Monarch butterfly extinction fear |opublikowany = www.theecologist.org |język = en |data dostępu = 2020-07-09}}</ref>
<ref name="The Editors A Seedy Practice">{{cytuj |tytuł = A Seedy Practice |url = https://www.scientificamerican.com/magazine/sa/2009/08-01/ |czasopismo = Scientific American |wolumin = 301 |numer = 2 |data = 2009-08-22 |język = en |jstor = 26001491 |dostęp = z}}</ref>
<ref name="theguardian2015">{{cytuj |url = https://www.theguardian.com/environment/2015/nov/19/fda-approves-genetically-modified-salmon |tytuł = FDA approves genetically modified salmon in agency first &#124; Environment &#124; The Guardian |opublikowany = www.theguardian.com |język = en |data dostępu = 2020-07-09}}</ref>
<ref name="ucm469411">{{cytuj |autor = Center for Biologics Evaluation and Research |tytuł = Approved Products – IMLYGIC (talimogene laherparepvec) |data dostępu = 2018-04-15 |opublikowany = www.fda.gov |url = https://www.fda.gov/BiologicsBloodVaccines/CellularGeneTherapyProducts/ApprovedProducts/ucm469411.htm |język = en}}</ref>
<ref name="ucm589467">{{cytuj |autor = Office of the Commissioner |tytuł = Press Announcements – FDA approves novel gene therapy to treat patients with a rare form of inherited vision loss |data dostępu = 2018-04-15 |opublikowany = www.fda.gov |url = https://www.fda.gov/NewsEvents/Newsroom/PressAnnouncements/ucm589467.htm |język = en}}</ref>
<ref name="ucsusa-failure-to-yield">{{cytuj |autor = Doug Gurian-Sherman |tytuł = Failure to yield. Evaluating the Performance of Genetically Engineered Crops |url = https://web.archive.org/web/20110804035933/http://www.ucsusa.org/assets/documents/food_and_agriculture/failure-to-yield.pdf |opublikowany = Union of Concerned Scientists |data = 2009-04 |język = en}}</ref>
<ref name="Vain">{{cytuj |autor = Philippe Vain |tytuł = Trends in GM crop, food and feed safety literature |czasopismo = Nature Biotechnology |data = 2007-06 |data dostępu = 2022-07-07 |wolumin = 25 |numer = 6 |s = 624–626 |doi = 10.1038/nbt0607-624b |język = en |dostęp = z}}</ref>
<ref name="Verbeek-1991">{{cytuj |autor = S. Verbeek, M. van Lohuizen, M. van der Valk, J. Domen, G. Kraal, A. Berns |tytuł = Mice bearing the E mu-myc and E mu-pim-1 transgenes develop pre-B-cell leukemia prenatally |czasopismo = Molecular and Cellular Biology |data = 1991-02 |data dostępu = 2022-07-07 |wolumin = 11 |numer = 2 |s = 1176–1179 |doi = 10.1128/mcb.11.2.1176-1179.1991 |pmid = 1990273 |pmc = PMC359805 |język = en}}</ref>
<ref name="vib-A9ralini-20et-20al">{{cytuj |tytuł = A scientific analysis of the rat study conducted by Gilles-Eric Séralini et al. |url = https://web.archive.org/web/20130119112014/http://www.vib.be/en/news/Documents/20121008_EN_Analyse%20rattenstudie%20S%C3%A9ralini%20et%20al.pdf |opublikowany = VIB |język = en}}</ref>
<ref name="weedcontrolfreaks">[http://weedcontrolfreaks.com/2012/10/do-genetically-engineered-crops-really-increase-herbicide-use/#more-432. Do genetically engineered crops really increase herbicide use? – Control Freaks].</ref>
<ref name="weedcontrolfreaks2">{{cytuj |url = http://weedcontrolfreaks.com/2013/05/superweed/ |tytuł = weedcontrolfreaks.com – Ce site web est à vendre ! – Ressources et information concernant weedcontrolfreaks Resources and Information |opublikowany = weedcontrolfreaks.com |język = en |data dostępu = 2020-07-09}}</ref>
<ref name="Winter">{{cytuj |autor = Carl K. Winter |tytuł = Safety of Genetically Engineered Food |url = https://web.archive.org/web/20070624184617if_/http://anrcatalog.ucdavis.edu/pdf/8180.pdf |czasopismo = Agriculture Biotechnology in California Series |s = art. nr 8180 |data = 2006}}</ref>
<ref name="WiŻ2012">[[Wiedza i Życie]], kwiecień 2012, s. 32–33.</ref>
<ref name="www.aaas.org">{{cytuj |url = https://www.aaas.org/news/aaas-board-directors-legally-mandating-gm-food-labels-could-mislead-and-falsely-alarm |tytuł = AAAS Board of Directors: Legally Mandating GM Food Labels Could “Mislead and Falsely Alarm Consumers” |autor = Ginger Pinholster |opublikowany = AAAS News |data = 2012-10-25 |data dostępu = 2012-11-22}}</ref>
<ref name="www.agbioworld.org">{{cytuj stronę |url = http://www.agbioworld.org/biotech-info/articles/biotech-art/peer-reviewed-pubs.html |tytuł = Peer Reviewed Publications on the Safety of GM Foods |autor = Christopher Preston |data dostępu = 2012-11-22}}</ref>
</references>

== Linki zewnętrzne ==
{{Wikisłownik|GMO}}
* {{cytuj |tytuł = Organizmy genetycznie zmodyfikowane |data dostępu = 2022-07-07 |opublikowany = Ministerstwie Środowiska |url = http://gmo.ekoportal.pl/}}
* {{cytuj |tytuł = Apel naukowców ws GMO do Prezydenta RP i Prezesa PAN |data = 2012-07-12 |data dostępu = 2022-07-07 |opublikowany = Partia Zieloni 2004 |url = http://web.archive.org/web/20120712091013/http://www.zieloni2004.pl/news-3159.htm}}
* {{Cytuj |autor = Marcin Rotkiewicz |tytuł = GMO – bezpieczne i eko |url = https://wyborcza.pl/7,75400,12985195,gmo-bezpieczne-i-eko.html |czasopismo = Gazeta Wyborcza |data = 2012-12-05 |data dostępu = 2022-07-07 |dostęp = z}}

{{Kontrola autorytatywna}}

[[Kategoria:Organizmy modyfikowane genetycznie| ]]
[[Kategoria:Rolnictwo]]
[[Kategoria:Transhumanizm]]
Szablony użyte w tym artykule:
Glifosat (edytuj)
Szablon:Adres publikacyjny (tekst źródłowy) (zabezpieczony na poziomie niskim)
Szablon:Ang. (edytuj)
Szablon:ChemIDplus (edytuj)
Szablon:Cytuj (tekst źródłowy) (zabezpieczony na poziomie wysokim)
Szablon:Cytuj książkę (tekst źródłowy) (zabezpieczony na poziomie wysokim)
Szablon:Cytuj stronę (tekst źródłowy) (zabezpieczony na poziomie wysokim)
Szablon:Dmbox (tekst źródłowy) (zabezpieczony na poziomie wysokim)
Szablon:Dziennik Ustaw (tekst źródłowy) (zabezpieczony na poziomie niskim)
Szablon:Encyklopedia Britannica (edytuj)
Szablon:Fakt (tekst źródłowy) (zabezpieczony na poziomie niskim)
Szablon:Ikona (tekst źródłowy) (zabezpieczony na poziomie wysokim)
Szablon:Internetowy System Aktów Prawnych (edytuj)
Szablon:J (tekst źródłowy) (zabezpieczone na poziomie redaktorów)
Szablon:Kontrola autorytatywna (tekst źródłowy) (zabezpieczony na poziomie wysokim)
Szablon:Kontrola autorytatywna/style.css (tekst źródłowy) (zabezpieczony na poziomie wysokim)
Szablon:Lang (tekst źródłowy) (zabezpieczony na poziomie wysokim)
Szablon:Martwy link (edytuj)
Szablon:Odn/id (tekst źródłowy) (zabezpieczony na poziomie wysokim)
Szablon:Osobny artykuł (tekst źródłowy) (zabezpieczony na poziomie niskim)
Szablon:Projekt siostrzany (tekst źródłowy) (zabezpieczony na poziomie wysokim)
Szablon:Publikator (edytuj)
Szablon:Układ wielokolumnowy (tekst źródłowy) (zabezpieczone na poziomie redaktorów)
Szablon:Układ wielokolumnowy/styles.css (edytuj)
Szablon:W języku (tekst źródłowy) (zabezpieczone na poziomie redaktorów)
Szablon:Wikisłownik (tekst źródłowy) (zabezpieczony na poziomie niskim)
Moduł:Cytuj (edytuj)
Moduł:Cytuj/czasopisma (edytuj)
Moduł:Cytuj/dane (edytuj)
Moduł:Cytuj/dostęp (edytuj)
Moduł:Cytuj/firewall (edytuj)
Moduł:ISBN (edytuj)
Moduł:Ikona (edytuj)
Moduł:Ikona/dane (edytuj)
Moduł:Kontrola autorytatywna (tekst źródłowy) (zabezpieczone na poziomie redaktorów)
Moduł:Lang (edytuj)
Moduł:Lang/data (edytuj)
Moduł:Sprawdź (edytuj)
Moduł:String (edytuj)
Moduł:Wikidane/data (edytuj)
Moduł:Wikidane/format/string (edytuj)
Wróć do Organizm zmodyfikowany genetycznie.
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/wiki/Organizm_zmodyfikowany_genetycznie”