Tekst źródłowy strony Historia Krosna

Nie masz uprawnień do edytowania tej strony z następującego powodu:
Twój adres IP znajduje się w zakresie adresów, który został zablokowany na wszystkich wiki Wikimedia Foundation.
Blokada została nałożona przez ‪EPIC‬. Podany powód to Open proxy/Webhost: See the help page if you are affected.
Początek blokady: 09:48, 2 lip 2024
Zakończenie blokady: 09:48, 2 lip 2025
Twój obecny adres IP to 206.189.44.186. Zablokowany zakres to 206.189.32.0/20.
Prosimy o uwzględnienie wszystkich powyższych informacji we wszelkich zapytaniach. Jeśli uważasz, że zostałeś zablokowany przez pomyłkę, możesz znaleźć dodatkowe informacje i instrukcje w globalnej polityce No open proxies.
Aby zakwestionować lub omówić blokadę, proszę wysłać prośbę o jej weryfikację na Meta-Wiki. Możesz również wysłać e-mail do kolejki VRT stewardów na adres stewards@wikimedia.org, podając wszystkie powyższe szczegóły.
Tekst źródłowy strony można podejrzeć i skopiować.
'''Historia Krosna''' sięga ponad 6000 lat kiedy to pojawiły się pierwsze skupiska ludzkie na tych terenach. Pierwsze udokumentowane zapisy na temat osiedli w tym miejscu dotyczą czasów pierwszych [[Piastowie|Piastów]], czyli początków historii [[Polska|Polski]].

== Ziemia krośnieńska w starożytności ==
* 4200-1700 lat p.n.e. – pierwsze ślady pobytu grup ludzi sięgają okresu [[neolit]]u jak wynika z badań archeologicznych w rejonie Krosna, przy trasie korczyńskiej. Znane są [[Stanowisko archeologiczne|stanowiska archeologiczne]] świadczące o prawdopodobnym zamieszkaniu [[Celtowie|Celtów]], których obecność na terenach krośnieńskich udowodnili historycy i archeologowie.
* 1600-1400 lat p.n.e. – o osadzie ze starszej [[Epoka brązu|epoki brązu]] świadczą wyniki prac archeologicznych przeprowadzonych w Rynku w Krośnie.
* 1400-1300 lat p.n.e. – jedna z ważnych faz osadniczych w okresie [[Kultura łużycka|kultury łużyckiej]], potwierdzonej przez liczne znaleziska w Krośnie.
* [[II wiek p.n.e.|II w. p.n.e.]] – o osadzie [[Celtowie|celtyckiej]] z okresu lateńskiego świadczą wyniki prac archeologicznych przeprowadzonych w Rynku w Krośnie.
* Okres [[Cesarstwo Rzymskie|rzymski]] – to główna fala [[Wielka wędrówka ludów|wędrówek ludów]] oraz wpływy kupców z południa Europy, przeważnie z [[Rzym]]u. Potwierdzają to materiały z badań archeologicznych w Krośnie w Rynku, i w pobliskim [[Krościenko Wyżne|Krościenku Wyżnym]], np. monety rzymskie. O osadnictwie z tej epoki świadczą resztki osad, żelazny grot oszczepu, znaleziony w grobie i skarb monet rzymskich w [[Turaszówka|Turaszówce]].

== Średniowiecze ==
[[Plik:Krosno, Rynek tablica.jpg|thumb|200px|Tablica informacyjna na rynku w Krośnie zawierająca informacje o lokalizacji wykopalisk i obiektów odkrytych podczas prac wykopaliskowych w latach 1999–2001.]]
* W okresie plemiennym VII-X w. – przewaga plemion określanych nazwą [[Wiślanie|Wiślan]]. Budowa obronnych grodów na obrzeżach Dołów Sanocko-Krośnieńsko-Jasielskich.
* [[X wiek|X]] w. i [[XI wiek|XI]] w. – powstanie Państwa Polskiego i [[rubież]]y granicznej między Polską, Rusią i Czechami. Ślady osady słowiańskiej i grodu w Krośnie z tego okresu, potwierdzają badania archeologiczne w Rynku. Od X w. nieprzerwanie zasiedlano ten obszar, jako miejsce dogodne dla osadnictwa pod względem obronnym, i z przyczyn położenia na kulminacyjnym wzniesieniu, w widłach [[Wisłok]]a i [[Lubatówka (struga)|Lubatówki]]. W Krośnie w X w. istniała świątynia, o czym świadczą resztki odkrytych fundamentów przy Farze.
* 981 – Książę kijowski [[Włodzimierz I Wielki|Włodzimierz Wielki]], opanowuje tereny sięgające do Wisłoka i włącza je do [[Ruś Kijowska|Księstwa Kijowskiego]]. Krosno nad Wisłokiem staje się czasowo osadą nadgraniczną. Po obu stronach Wisłoka zbudowano grody.
* 1018 [[Bolesław I Chrobry|Bolesław Chrobry]] przyłącza na powrót tereny do Polski
* przed rokiem 1105 [[Diecezja lubuska|biskupstwu lubuskiemu]] podlegało najdalej wysunięte na wschód Krosno nad Wisłokiem, którego nie zdołali podbić Rusini.
* do 1221 – tereny te należały do księcia krakowsko-sandomierskiego [[Leszek Biały|Leszka Białego]]
* 1238 – przybycie [[Zakon Braci Mniejszych|franciszkanów]] do Krosna,
* 1241 – najazd [[Tatarzy|Tatarów]] ([[I najazd mongolski na Polskę]]), który prawdopodobnie ominął Krosno
* 1259 – podczas drugiego najazdu Tatarów spalenie klasztoru i kościoła na Zawodziu<ref>(według prowincjała czesko-polskiego ks. [[Adam Goski|Adama Goski]] (1612-1615), i ks. prof. [[Bolesław Kumor|Bolesława Kumora]])</ref>,
* 1282 – wzmianka w dokumencie wystawionym dla biskupstwa lubuskiego o Krośnie – jednym 34 z miast posiadłości, księcia krakowskiego [[Leszek Czarny|Leszka Czarnego]],
* 1259–1260, 1287–1288 najazdy Tatarów ord [[Kubilaj-chan|Chana Kubilaja]] (1216-1294) – wnuka [[Czyngis-chan]]a.
* ok. 1300 – budowa świątyni franciszkańskiej w Krośnie, (obecnie prezbiterium), którą rozbudował l. 1438–1440, gwardian [[Jan z Dukli]].
* 1340 – w wyniku przyłączenia [[Ruś Czerwona|Rusi Czerwonej]] przez [[Kazimierz III Wielki|Kazimierza Wielkiego]] Krosno wcielono do Korony Królestwa Polskiego.
* 1341 – Krosno liczy ok. 5 tys. mieszkańców, jak podaje K. Stupnicki w Geografii Galicji.
* po 1342 – Kazimierz Wielki lokuje miasto na [[Prawo magdeburskie|prawie magdeburskim]]<ref>Data przypuszczalna, nie wiadomo skąd wzięta i upowszechniona na internecie. W rzeczywistość dokument lokacyjny nie zachował się; por. Dokumenty królewskie dla miasta Krosna, pod. red. J. Gancarskiego, Krosno 2013.</ref> w ziemi sanockiej (zob. [[Głuchoniemcy]])<ref>Ut testat [[Metryka Koronna|Metrika Koronna]], 1658, „quod Saxones alias Głuszy Niemcy około Krosna i Łańcuta osadzeni są iure feudali alias libertate saxonica” [w:] Ks. dr [[Henryk Borcz]]. [[Parafia św. Doroty w Markowej|Parafia Markowa]] w okresie staropolskim. [[Markowa (województwo podkarpackie)|Markowa]] sześć wieków. 2005 str. 72-189</ref>, funduje (jako jednemu z 23 grodów); obwarowania, (rozpoczęte w l. 60. XIV w.) i krośnieńską [[Kościół farny|Farę]] – kościół gotycki z wysoką wieżą, bogato wyposażony, uważany za drugi pod tym względem, po katedrze krakowskiej, oraz powstanie parafii, co odnotowuje [[Jan Długosz]] i potwierdza bp [[Adam Nowodworski]] w dokumencie z 28 maja 1629 r.
* 1358 – Krosno wymienione w dokumencie Kazimierza Wielkiego lokującym wieś [[Rogi (województwo podkarpackie)|Rogi]].
* 1365 – Kazimierz Wielki zezwala na postrzygalnie i ramy sukiennicze, oraz w dokumencie tu wydanym, nakazuje kupcom udającym się do Węgier i do Rusi,(albo stamtąd powracającym), aby nie odważali się omijać Krosna.
* 1367 – Kazimierz Wielki nadał miastu tytuł ''Królewskiego Wolnego Miasta Krosna'' i własny [[herb księstwa brzesko-kujawskiego]], przedstawiający pół orła i pół lwa na czerwonym polu, i uwalnia osiedleńców Krosna od podatków, oraz od danin na okres 1 roku. Potwierdza też sprzedaż dziedzicznego wójtostwa w Krośnie przez wójtów Michała i Janusza dla [[Peszko Bogoria|Peszki]] herbu [[Bogoria (herb szlachecki)|Bogoria]] (zwanego Wół) z [[Tarnów|Tarnowa]] i ze [[Skotniki (Kraków)|Skotnik]] – właściciela m.in. [[Żeglce|Żeglec]] i [[Wiśniowa (powiat strzyżowski)|Wiśniowej]]. Pierwsze wzmianki o wznoszeniu obwarowań grodu.
* 1377–1626 – Krosno stolicą [[Biskupi przemyscy|biskupią]] dla diecezji przemyskiej dzięki bp. [[Eryk z Winsen|Erykowi Winsen Mora]] (1377-1391), który w 1390 r. buduje tu rezydencję biskupią. W niej urzędują, m.in. bp [[Maciej Janina]] (1392-1420), bp [[Janusz z Lubienia]] (1420-1435) – bp [[Piotr z Chrząstowa]] (1435-1452), bp [[Andrzej Krzycki]] (1523-1527) – prymas Polski i poeta, bp [[Stanisław Tarło (duchowny)|Stanisław Tarło]] (1537-1544) – sekretarz królewski i poeta, który spoczywa w krośnieńskiej farze.
* 1377–1391 – powstanie pierwszego Bractwa Literackiego w diecezji przemyskiej za rządów bpa [[Eryk z Winsen|Eryka]].
* 1380 – bp [[Eryk z Winsen|Eryk Mora]] zakłada klasztor franciszkański obok świątyni św. Wojciecha
* 1390 – Ugoda Piotra wójta Krosna i jego żony Małgorzaty ze [[Stybor z Rosenbergu|Styborem z Rosenbergu]] o część sołtysostwa w Rosenbergu przypadającej Małgorzacie tytułem ojcowizny.
* 1391 – przyłączenie parafii krośnieńskiej do kapituły katedralnej w [[Przemyśl]]u przez króla [[Władysław II Jagiełło|Władysława Jagiełłę]]
* 1397 – [[Jadwiga Andegaweńska|królowa Jadwiga]] w dokumencie zabrania, pod karą pieniężną, ingerować władzom miasta w sprawy Zakonu Franciszkanów w Krośnie.
* 1399 – Krosno otrzymuje od goszczonego w [[Odrzykoń|Odrzykoniu]] Władysława Jagiełły grunty wsi [[Szczepańcowa]] Wola i przywilej dla mieszczan krośnieńskich w sprawach kupieckich.
* 1399 – pożar drewnianego kościoła oraz klasztoru franciszkańskiego w rejonie świątyni [[Wojciech Sławnikowic|św. Wojciecha]], w osadzie [[Zawodzie (Krosno)|Zawodzie]] po prawej stronie Wisłoka.
* 13 lutego 1400 – zawarcie umowy przez gwardiana Mikołaja z wójtem dziedzicznym [[Piotr z Klecia|Piotrem]] z [[Klecie (województwo podkarpackie)|Klecia]], z radnymi miasta i mistrzami cechów, na mocy której za 300 grzywien groszy praskich, franciszkanie zakupili czworoboczną parcelę na terenie miasta, przy starym murze pod budowę klasztoru.
* 1403 – krośnieński cech rzeźników otrzymuje statut, który zachował się jako jeden z najstarszych dokumentów cechowych w Polsce.
* 1406 – Władysław Jagiełło potwierdza zakup przez Krosno wsi [[Szczepańcowa]] Wola
* 1407 – Władysław Jagiełło przebywa w Krośnie i potwierdza nadanie ziem i przywilejów dla Zakonu [[Zakon Braci Mniejszych|Franciszkanów]].
* 1413 – w Krośnie istnieją dwie szkoły. W latach 1400–1600 na [[Uniwersytet Jagielloński|Akademii Krakowskiej]] zapisano 173 osoby z Krosna, z których wielu zostało profesorami, np. prof. [[Paweł z Krosna]] Procner – z tytułem „Mistrz nauk wyzwolonych”, poeta, [[Marcin z Krosna]] – lekarz, [[Wawrzyniec z Krosna]] – filozof, [[Michał z Krosna]] – doktor dekretów. Krośnianie studiowali też w [[Lipsk]]u i na innych uczelniach.
* [[1426]] – pierwsza znana data pojawienia się [[Historia Żydów w Polsce|Żydów]] w Krośnie<ref>Maurycy Horn, Najstarszy rejestr osiedli żydowskich w Polsce w 1507 r., w: Biuletyn Żydowskiego Instytutu Historycznego 1974, nr 3 (91), s. 14.</ref>.
* 1426 – Władysław Jagiełło zatwierdza [[prawo magdeburskie]] pozostawiając sobie rozsądzenie spraw o rany zabójstwo szlachty i mieszczan.
* 1426 – pożar Krosna i szybka jego odbudowa.
* wiek [[XV wiek|XV]] – Krosno ośrodkiem produkcji płócien. Na Przedmieściu Krakowskim powstaje kościół i szpital [[Duch Święty|św. Ducha]].
* 1455 – pobyt [[Zofia Holszańska|królowej Zofii]] i rozstrzyganie sporów; m.in. między synami Mikołaja z [[Jasionów (województwo podkarpackie)|Jasionowa]].
* 1459 – Cech krawiecki w Krośnie otrzymał statut.
* 1460 – pożar Krosna i odbudowanie po pożarze, na [[Zawodzie (Krosno)|Zawodziu]] kościoła pw. [[Wojciech Sławnikowic|św. Wojciecha]].
* 1461 – [[Kazimierz IV Jagiellończyk|Kazimierz Jagiellończyk]] zezwala na jeden z pierwszych drewnianych wodociągów w Polsce, z ujęciem na Lubatówce, (czynnym do XIX w.).
* 1464 – Kazimierz Jagiellończyk potwierdza prawo kupna i uwolnienia od ceł i skazuje Herburta z [[Błażowa]] i braci jego za nadużycia względem kmieci Krosna.
* 1473 i 17-18 stycznia 1474 – zwycięskie odparcie przez Krosno dwóch najazdów węgierskich [[Maciej Korwin|Macieja Korwina]] pod wodzą zmadziarowanego Słowaka [[Tomasz Tharczay|Tomasza Tharczaya]] – starosty zamku z Lipian, który przerażony widokiem zgliszcz, przekazał na odbudowę kościoła św. Ducha i szpitala; 200 dukatów.
* 1482 – krośnian dziesiątkuje zaraza z Węgier.
* 1498 – wiosna – obrona Krosna przed [[Tatarzy|Tatarami]] i [[Wołosi|Wołochami]]
* 1500 – pożar Krosna
* 1512 – pożar Ratusza i w nim archiwum z dokumentami i przywilejami królewskimi. Farę po pożarze i odnowieniu, poświęcił bp [[Maciej Drzewicki]] (późniejszy [[Biskupi gnieźnieńscy|prymas Polski i Litwy]]). Władze miejskie przeniosły siedzibę do zakupionej kamienicy na rogu Rynku i ul. Franciszkańskiej. Szesnastowieczne Krosno przewyższało, nie tylko ilością cechów, kupców, takie miasta, jak np. [[Sanok]], [[Jasło]], czy [[Biecz]], ale i pod względem ilości ludności, bo miało od 3 do 4 tysięcy mieszkańców.

== Krośnieński [[Renesans|złoty wiek]] ==
* [[XVI wiek|XVI]] w. – okres największego rozkwitu i znaczenia silnego ośrodka, liczącego ok. 4000 mieszkańców, handlującego suknem i winem, otoczonego podwójnym łańcuchem murów, jako jednego z niewielu miast w Polsce. W XVI w. Krosno i [[Drohobycz]] posiadały przywilej oświetlania ulic olejem skalnym.
* 1523 – Rada Miejska, za pozwoleniem Króla Zygmunta, wykupuje wójtostwo, z prywatnych rąk [[Igo Boner]]a (sekretarza królewskiego – dziedzica części majątku [[Jan Boner|Jana Bonera]]),
za kwotę 2400 florenów.
* 1524 – bohaterska obrona Krosna przed Tatarami.
* 1528 – odbył się [[synod]] [[Archidiecezja przemyska|diecezji przemyskiej]] i [[Jan Karnkowski (biskup kujawski)|bp Jan Karnkowski]] – urzędujący w Krośnie wszedł w skład Rady Królewskiej zastępującej monarchę.
* 1530 – powstanie w Krośnie zboru [[Luteranizm|luterańskiego]].
* lata 30. [[XVI wiek|XVI]] w. – rozpoczęcie budowy zewnętrznej linii murów obronnych, od strony południowej i zachodniej.
* 1559 – Mieszczanie u [[Zygmunt II August|Zygmunta Augusta]] ze skargą na starostów otrzymujący przywilej prawo kupna wystarali się o zakaz pozywania do sądu grodzkiego mieszczan, oraz od sejmu uzyskują prawo przyznawania sobie wójtostwa.
* 12 maja 1559 – [[Zygmunt II August|Zygmunt August]] nadał miastu prawo składu towarów z Węgier, ustanowił trzeci jarmark doroczny i przyznał dochody z podatku od trunków na budowę murów miejskich oraz zwolnił mieszczan od opłaty ceł handlowych.
* 1559 – bp [[Stanisław Tarło (duchowny)|Stanisław Tarło]] utworzył przy Farze Kolegium Jałmużników, którym król Zygmunt dodał probostwo w [[Haczów|Haczowie]].
* [[1569]] – miasto uzyskało [[Privilegium de non tolerandis Judaeis|przywilej ''de non tolerandis Judaeis'']]<ref>Maurycy Horn, Żydowski ruch osadniczy w miastach Rusi Czerwonej, w: Biuletyn Żydowskiego Instytutu Historycznego, 1974, nr 2 (90), s. 11.</ref>.
* 1601 – wybuch zarazy.
* 1604 – rozbudowa [[Szpital Świętego Ducha w Krośnie|Szpitala Św. Ducha]], przez jego przełożonego – ks. Tomasza Raskowicza z [[Pyzdry|Pyzdr]], proboszcza z [[Błażowa|Błażowej]] i założyciela fundacji dla biednych żaków [[Uniwersytet Jagielloński|UJ]].
* 1605 – orszak weselny [[Maryna Mniszchówna|Maryny Mniszech]] (po zawartym, z przebywającym wtedy w Moskwie carem [[Dymitr Samozwaniec I|Dymitrem Samozwańcem]], ślubie ''[[per procura]]'' – w Krakowie 22 września 1605 r.), przejeżdża przez [[Dębowiec (województwo podkarpackie)|Dębowiec]], (gdzie przebywała matka carowej [[Jadwiga Tarło]]), [[Potok (województwo podkarpackie)|Potok]], (gdzie znajdował się dwór [[Mniszchowie herbu własnego|Mniszchów]]) i przez Krosno, do [[Sambor (miasto)|Sambora]] – do siedziby [[Jerzy Mniszech (wojewoda sandomierski)|Jerzego Mniszcha]].
* 1606 – przed sądem w Krośnie toczył się proces między [[Piotr Firlej (wojewoda lubelski)|Piotrem Firlejem]], a [[Jan Skotnicki (kasztelan)|Janem Skotnickim]] o prawo do korzystania ze studni zamkowej na Zamku w [[Odrzykoń|Odrzykoniu]]. Ten proces przyczynił się do napisania komedii pt. ''[[Zemsta (komedia)|Zemsta]]'' przez [[Aleksander Fredro|Aleksandra Fredrę]].
* 1613-1617 – [[Starostowie krośnieńscy|starostą krośnieńskim]] był [[Zygmunt Kazanowski (ok. 1563–1634)|Zygmunt Kazanowski]] – marszałek królewski.
* 1614 – sprowadzenie do Krosna [[Jezuici|jezuitów]] (organizujących Kolegium), przez [[Piotr II Bal|Piotra Bala]] (podkomorzego sanockiego), przekazującego w r. 1615 na ich rzecz 10 000 zł.p. W 1633 r. [[burmistrz]] wraz z radą zezwala na postawienie budynków przy ul. Sukienniczej (Ordynackiej).
* 28 czerwca 1614 – [[Zygmunt III Waza]] nadaje przywilej Krosnu, zatwierdzając, uchwałę miejską, z roku 1587, że Żydów w domu chrześcijańskim, nie wolno gościć więcej, niż jeden dzień, pod karą 30 grzywien.
* 1616 – zwycięskie odparcie przez Krośnian najazdu Tatarów.
* 1617 – w dziele [[Georg Braun (kartograf)|G. Brauna]] i [[Frans Hogenberg|F. Hogenberga]] ''[[Civitates orbis terrarum]]'' zamieszczono widok Krosna i od tego roku zachowały się parafialne księgi metrykalne Krosna.
* 1618 – ustanowienie w Krośnie dwóch jarmarków rocznie przez [[Zygmunt III Waza|Zygmunta III Wazę]]
* 10 grudnia 1619 – [[Lisowczycy]], powracając ze zwycięskiej [[Bitwa pod Humiennem|bitwy pod Humiennem]] i po rozgromieniu wojsk [[Gábor Bethlen|Gábora Bethlena]] i [[Jerzy II Rakoczy|Jerzego II Rakoczego]] przez kilka tygodni, czekali na żołd w okolicy [[Jaśliska|Jaślisk]], [[Dukla|Dukli]] i Krosna, a po otrzymaniu zapłaty, obrali swym pułkownikiem; [[Jarosz Hieronim Kleczkowski|Jarosza Hieronima Kleczkowskiego]] – [[rotmistrz]]a herbu [[Cholewa (herb szlachecki)|Cholewa]].
* 1622 – wybuch wielkiej zarazy.
* 10 czerwca 1624 – [[Tatarzy]] pod dow. [[Kantymir Murza|Kantymira Murzy]], nacierając od [[Medyka|Medyki]], doszczętnie spalili; [[Polany (województwo podkarpackie)|Polany]], [[Iwonicz]], [[Krościenko Wyżne|Krościenko]] [[Zręcin]] i inne miejscowości. Krośnianie wzięci w [[jasyr]], zostali uwolnieni, po rozbiciu hordy tatarskiej wracającej z łupami przez hetmana Mikołaja Sieniawskiego i przez hetmana [[Stanisław Koniecpolski|Koniecpolskiego]] pod [[Bitwa pod Martynowem|Martynowem]].
* 1626 – przeniesienie z Krosna stolicy [[Archidiecezja przemyska|diecezji przemyskiej]].
* XVII w. – wiadomości o pozyskiwaniu ropy w rejonie Krosna i [[Drohobycz]]a sporządzone przez [[Erazm Syxt|Erazma Syxta]] – lekarza w 1617 r., [[Konrad Archiatr|Konrada Archiatra]], ks. prof. [[Wojciech Tylkowski|Wojciecha Tylkowskiego]] (1624-1695) – jezuitę, zajmującego się akustyką, fizjologią słuchu i psychologią muzyki i [[Jan Jonston|Jana Jonstona]]-(1603-1675) lekarza.

== Krosno w latach 1637–1768 ==
* 1637 ok. – najazdy na dobra krośnieńskie [[Jędrzej Chrząstowski|Jędrzeja Chrząstowskiego]], który pozbawiał często życia i zdrowia mieszkańców.
* 11 września 1638 – pożar w mieście.
* 1638–1644 – próby odebrania gruntów należących do Krosna, przez [[Piotr Firlej (wojewoda lubelski)|Piotra Firleja]] wojewody lubelskiego, i czynienie innych szkód miastu i mieszkańcom na sumę ok. 10000 zł.p.
* 1638–1646 – przebudowa fary z funduszów proboszcza ks. Kaspra Różyńskiego i Szkota – [[Robert Wojciech Portius|Roberta Wojciecha Portiusa]].
* 1639 – odlany zostaje w miejscowej ludwisarni dzwon Urban.
* 1645 – [[Zofia Skotnicka]] z [[Bóbrka (powiat krośnieński)|Bóbrki]] wdowa po [[Jan Skotnicki (kasztelan)|Janie Skotnickim]] – kasztelanie [[połaniec]]kim utworzyła [[Kolegium Roratystów]] w Krośnie.
[[Plik:Krosno, kaplica Oświęcimów.jpg|thumb|200px|Wejście do kaplicy Oświęcimów w Krośnie]]
* 1647–1648 – budowa kaplicy Oświęcimów w kościele oo. franciszkanów w Krośnie, ufundowanej przez Stanisława Oświęcima po śmierci jego przyrodniej siostry Anny.
* 1652 – ponowna zaraza w Krośnie i powódź spowodowana wylewem Wisłoka, (możliwa data powodzi to również 1650 rok) w czasie której zniszczony został kościół Matki Bożej Śnieżnej w widłach rzek Lubatówki i Wisłoka.
* 1655 – złupienie i znaczne zniszczenie Krosna przez Szwedów opisane przez lustratorów i podpisanie lustracji przez [[Jan Franciszek Lubowiecki|Jana Franciszka Lubowieckiego]] – Kasztelana [[Wołyń]]skiego (ambasadora w Turcji w l. 1672-1673).
* 7 grudnia 1655 – [[Bitwa pod Krosnem|przełomowe zwycięstwo pod Krosnem]], w czasie [[Potop szwedzki|potopu szwedzkiego]] odniesione przez chorągiew [[Starostowie krośnieńscy|starosty krośnieńskiego]] – por. [[Gabriel Wojniłłowicz|Gabriela Wojniłłowicza]] i oddziały chłopskie ks. [[Mikołaj Famrcy|Mikołaja Famrcy]] z Garbowa, nad Szwedami i nad płk. [[Aleksander Pracki|Aleksandrem Prackim]], dowodzącym chorągwią zdrajców. Rozstrzelanie płk. Aleksandra Prackiego (byłego dominikanina), na rynku w Krośnie za zdradę Polski i łupiestwo.
* 10 grudnia 1655 – [[Gabriel Wojniłłowicz]] listownie powiadomił z [[Łańcut]]a Króla Polski Jana Kazimierza o odniesionym sukcesie pod Krosnem i o wyzwoleniu tego miasta.
* 1656 – Amsterdamski Calariusz opisuje Krosno, jako ''w tej okolicy największe miasto'' i ''tutejsi obywatele majętniejsi od mieszkańców innych miast'' ''a jarmarki zwykły być daleko sławniejsze'' i zamieszcza na s. 336 widok miasta.
* 1656 – na wieść o przełomowym zwycięstwie pod Krosnem, powracający wraz ze świtą do Polski [[Jan II Kazimierz Waza|Jan Kazimierz]], zatrzymuje się w mieście, od 3 do 12 stycznia, i stąd zarządza Polską.
** 3 stycznia 1656 r. – Król ogłosił o swoim powrocie do kraju i wydał podziękowanie dla [[Nowy Sącz|Nowego Sącza]] za obronę Rzeczypospolitej i „Manifest wzywający chłopów do walki ze Szwedami”.
** 8 stycznia 1656 r. – w Uniwersale datowanym w Krośnie poleca poddanym biskupa krakowskiego i starostwa bieckiego, sądeckiego, nowotarskiego, aby gromadzili się pod Nowym Sączem pod dowództwem Gabriela Wojniłłowicza na dzień 15 stycznia.
** [[Konfederacja tyszowiecka|Konfederaci tyszowieccy]] (obaj hetmani [[Stanisław Potocki (zm. 1667)|Stanisław Rewera Potocki]] i polny koronny [[Stanisław Lanckoroński (ur. 1590)|Stanisław Lanckoroński]], senatorowie i inni dygnitarze, m.in.: kasztelan sandomierski [[Stanisław Witowski (zm. 1669)|Stanisław Witowski]], 8 wojewodów m.in.: [[Bracław]]ski [[Piotr Potocki (wojewoda bracławski)|Piotr Potocki]] i czernihowski [[Krzysztof Tyszkiewicz (wojewoda)|Krzysztof Tyszkiewicz]]} – po wydaniu [[31 grudnia]] 1655 r. Uniwersału konfederacji w [[Tyszowce|Tyszowcach]], spotkali się z królem w Krośnie.
** W Krośnie odbyło się posiedzenie Rady [[Senat (I Rzeczpospolita)|Senatu]] Rzeczypospolitej w obecności Jana Kazimierza, prymasa Polski [[Andrzej Leszczyński|Andrzeja Leszczyńskiego]] i hetmanów, Stanisław Rewera Potockiego i Stanisława Lanckorońskigo, [[Jerzy Sebastian Lubomirski|Jerzego Lubomirskiego]] i [[Stefan Czarniecki|Stefana Czarnieckiego]].
** Do Krosna docierają wieści, o śmierci zdrajcy [[Janusz Radziwiłł|Janusza Radziwiłła]] 31 grudnia 1655 r. i o cudownym obronieniu [[Jasna Góra|Jasnej Góry]], pod wpływem których, król postanawia nazwać Matkę Bożą [[Najświętsza Maryja Panna Królowa Polski|Królową Polski]]. Krosno w tych dniach staje się „niemianowaną stolicą Polski”. Stąd Jan Kazimierz podąża przez [[Łańcut]] do [[Lwów|Lwowa]], by złożyć [[śluby lwowskie]].
* 16 marca 1657 r. – Krośnianie, przy pomocy oddziałów chłopskich ks. [[Mikołaj Famrcy|Mikołaja Famrcy]], zwycięsko odpierają najazd wojsk [[Jerzy II Rakoczy|Rakoczego]] i ocalenie zawdzięczają [[Obraz Matki Boskiej Murkowej|Matce Bożej Murkowej]] oraz modlitwom Jana Kazimierza na [[Jasna Góra|Jasnej Górze]]. Jednak wojska Rakoczego spaliły przedmieścia węgierskie i krakowskie.
* 1658 r. – różne wymuszenia i kontrybucje nakładane na miasto, przez [[Zygmunt Fredro|Zygmunta Fredrę]] z Pleszowic, starosty sanockiego, (ojca [[Jana Karola Fredry]] – starosty krośnieńskiego – zabitego w Warszawie w 1669 r.), powodują skargę mieszczan u Jana Kazimierza. Proces sądowy trwał 50 lat.
* 1660–1667 – wybudowanie po pożarze w 1638 r., gmachów [[Kolegium jezuitów w Krośnie|kolegium jezuitów]] i kościoła Niepokalanego Poczęcia NMP, którego darczyńcami byli [[Piotr II Bal]], [[Andrzej Bobola (podkomorzy)|Andrzej]] i [[Wojciech Bobola (zm. 1631)|Wojciech Bobolowie]], [[Jan Klech]], [[Stanisław Zaremba (biskup kijowski)]], [[Paweł Mamrowicz]]. Pierwszym rektorem Kolegium był ks. prof. [[Stanisław Mniszech]], potem w l. 1679-1683 ks. prof. [[Krzysztof Gruszczyński]], a wykładowcą filozofii, ok. 1772 r. m.in. był konfederat, poeta – ks. [[Rafał Modlibowski]] (1740-1797) i tu się kształcił autor herbarza [[Kasper Niesiecki]].
* 30 sierpnia 1661 r. – Jan Kazimierz wydaje przywilej na dwa nowe jarmarki w mieście.
* 1665 r. – Lustratorzy królewscy jako przyczyny upadku miasta podają:
** konkurencja ze strony dóbr szlacheckich,
** proces prowadzony z [[Firlejowie herbu Lewart|Firlejami]] przez 50 lat,
** powtarzające się pożary i zarazy,
** pułk. [[Józef Łęczyński]] nie tylko nakładał nienależne kontrybucje, ale i spalił część przedmieść w tym młyn,
** osoby stanu szlacheckiego i duchownego, które procesowały się z miastem, żądając nienależnych odszkodowań,
** Robert Porcyusz, który zagarnął cały handel krośnieński.
* 1669 – w kłótni o [[Starostowie krośnieńscy|starostwo krośnieńskie]]; sejm zerwano, gdy po [[Karol Fredro|Karolu Fredrze]] król [[Jan II Kazimierz Waza|Jan Kazimierz]], (odebrane, jeszcze 24 grudnia 1667 r.), podpisał je dla [[Jan Aleksander Tarło|Jana Aleksandra Tarły]].
* 1672 – w czasie [[Wojna polsko-turecka (1672–1676)|wojny z Turcją]], gdy [[Oblężenie Lwowa (1672)|oblegano Lwów]], [[Nurredin|nurredin sułtan]] napadł na grody nad [[Wisłok]]iem, m.in. Krosno i [[Jasło]] oraz [[Biecz]], niszcząc miasta (tak, że w Krośnie, czy w [[Sanok]]u pozostało jedynie 6 domów) i biorąc ludność w [[jasyr]] lub mordując. Hetman [[Jan III Sobieski|Jan Sobieski]] w trakcie [[Wyprawa Jana Sobieskiego na czambuły tatarskie|wyprawy na czambuły]], dysponując zaledwie 3000 jazdy, pobił w [[Bitwa pod Komarnem|bitwie pod Komarnem]] kilkudziesięciotysięczne wojska [[Chanat Krymski|tatarskie]], uwalniając pod [[Wisznia (Ukraina)|Bieńkową Wisznią]] 44 000 ludzi z [[jasyr]]u.
* 16 kwietnia 1687 – hetman wielki koronny [[Stanisław Jan Jabłonowski|Stanisław Jabłonowski]], (który w 1673 r. poprowadził zwycięską szarżę polskiej [[Husaria|husarii]] pod [[Bitwa pod Chocimiem (1673)|Chocimiem]]), wezwał namiestnika i kompanię chorągwi husarskiej zimującej w Krośnie i podległych wsiach, dokonującej wielu nadużyć na szkodę miasta.
* W latach 1702–1717 Krosno było na przemian „zdobywane” i „uwalniane” przez najprzeróżniejsze oddziały własne i obce saskie księcia [[Jerzy Ignacy Lubomirski|Lubomirskiego]], rosyjskie i szwedzkie, miasto dostarczało żywności, furażu i płaciło słony okup, lub kontrybucje.
* W 1702 r. – w czasie wojny północnej, po pogromie wojsk saskich, w listopadzie napadły na Krosno oddziały szwedzkie korpusu [[Magnus Stenbock|gen. Magnusa Stenbocka]], z armii [[Karol XII|Karola XII]] powodując rabunki, podpalenia i kontrybucje.
* 18 sierpnia 1704 – ponowny najazd armii szwedzkiej [[Karol XII|Karola XII]] na Krosno.
* lato 1707 – w mieście wybuchła zaraza, która panowała do 1710 r., wyludniając Krosno. Stacjonujące, po przejściu zarazy wojska rosyjskie, chcąc zapewnić sobie opał, niszczyły opustoszałe kamienice.
* 1717 – zakończyły się zmagania wojenne, i Krosno znalazło się na dnie swego upadku.
* 1746 – Kolegium Jezuickie w Krośnie zaliczono do rzędu szkół wyższych (z naukami: filozofia, logika, fizyka, metafizyka).
* 1753 – sprowadzenie zakonu [[Zakon Braci Mniejszych|kapucynów]], wznoszących na zewnątrz Bramy Węgierskiej, kościół i klasztor. Dzięki ofiarności, [[Jan Klemens Branicki (hetman)|Jana Klemensa Branickiego]] – starosty krośnieńskiego (1720), wojewody krakowskiego i hetmana wielkiego koronnego, [[Aleksander Jaworski|Aleksandra Jaworskiego]] – rejenta sanockiego, oraz [[Wacław Hieronim Sierakowski|Wacława Hieronima Sierakowskiego]] – biskupa przemyskiego, wybudowano kapucynom kościół. (Ukończony w 1811 r.).
* 1757 – ponowna zaraza wyludnia Krosno.
* 1758 – lustratorzy wsławili dawną potęgę miasta „parva Cracovia” i porównali upadek Krosna do Troi ''nec locus, ubi [[Troja]] fuit''.
* 1764 – [[Stanisław August Poniatowski]] potwierdza przywileje dla miasta.
* 19 czerwca 1764 – obrady przybyłych do Krosna wojsk konfederatów, po klęskach pod [[Lesko|Leskiem]] i [[Brzozów|Brzozowem]]. [[Józef Kanty Ossoliński]] z synem [[Józef Salezy Ossoliński|Józefem Salezym Ossolińskim]] zaproponował natarcie na rosyjski korpus i prywatne zaciągi [[Kazimierz Poniatowski|Kazimierza Poniatowskiego]], w celu przebicia się do [[Lwów|Lwowa]], oraz połączenia z wojskami [[Franciszek Salezy Potocki|Franciszka Salezego Potockiego]] i [[Karol Stanisław Radziwiłł (1734–1790)|Karola Radziwiłła]].
* 23 czerwca 1764 – najazd wojsk rosyjskich. Za pomoc udzieloną [[konfederat]]om, Rosjanie dokonują grabieży, mordów, i podpaleń, szczególnie w Klasztorze Jezuitów w Krośnie.
* 1765 – lustratorzy [[Michał Humnicki]] i [[Antoni Jordan Walawski]] – skarbnik sanocki ponownie wsławili dawną potęgę miasta „parva Cracovia” i porównali upadek Krosna do Troi ''nec locus, ubi [[Troja]] fuit''. Do wójtostwa zaliczają [[Krościeńko Niżne]], Białobrzegi, Suchodół, i Płowienkę
* 1770 – [[Ewaryst Andrzej Kuropatnicki]], (1734-1788) – w celu ochrony zbiorów przed dewastacją, przez wojska rosyjskie, nabył od Jezuitów z Krosna, znaczną część biblioteki klasztornej i umieścił w dworze w [[Tarnowiec (województwo podkarpackie)|Tarnowcu]] i w [[Lipinki (województwo małopolskie)|Lipinkach]]. W swojej ''Geografii'' z 1786 r., pisze o Krośnie, że '' większa część kamienic i Ratusz pustoszeje, a około kościoła św. [[Wojciech]] płynie ropa (nafta) do smarowania wozów''.

== Krosno w latach 1768–1867 ==
[[Plik:Widok ogolny Krosna od strony wschodniej 1846 (79713461) (cropped).jpg|mały|Widok Krosna od strony wschodniej, 1846]]
* 1768–1772 – okoliczna szlachta wzięła udział w powstaniu [[Konfederacja barska|Konfederacji barskiej]] przeciwko zsyłkom, rozbiorowi Polski i wojskom [[Katarzyna II Wielka|carycy Katarzyny]],
* 7 lipca 1768 – przejazd w kierunku Krakowa wielotysięcznej armii Konfederatów barskich, na czele z nowo wybranym marszałkiem [[Ignacy Jakub Bronicki|Ignacym Jakubem Bronickim]], herbu [[Korwin (herb szlachecki)|Korwin]], dziedzicem [[Nowotaniec|Nowotańca]].
* 6 kwietnia 1769 – przemarsz Konfederatów barskich [[Kazimierz Pułaski|Kazimierza Pułaskiego]] (rannego), po bitwie z wojskami carycy Katarzyny, pod [[Rogi (województwo podkarpackie)|Rogami]]-[[Miejsce Piastowe|Miejscem]] i [[Suchodół (Krosno)|Suchodołem]]. W kwietniu 1769 roku pod [[Jedlicze]]m, odbył się Zjazd szlachty zawiązującej konfederację i wybierającej jej marszałkiem [[Adama Parys]]a (ok. 1740-1817), (którego oficjalne wybrano w [[Pilzno|Pilźnie]] [[23 kwietnia]] 1769 roku). W 1769 roku wielokrotnie Krosno zajmowały wojska rosyjskie gen. [[Iwan Drewicz|Iwana Drewicza]], powodując wiele zniszczeń.
* 12 czerwca 1772 – na skutek [[I rozbiór Polski|I rozbioru Polski]], Krosno zostaje zajęte przez [[austria]]cki korpus [[Preszów|preszowskiej]] straży przedniej – gen. [[Esterházy]]ego. Władze zaborcze i tzw. [[Królestwo Galicji i Lodomerii|Królestwa Galicji i Lodomerii]], pominęły Krosno jako siedzibę administracji II instancji i przydzieliły do [[cyrkuł]]u z siedzibą w [[Dukla|Dukli]]. Do siedziby cyrkułu i przełęczy dukielskiej rozbudowano trasy z [[Przemyśl]]a i do Pilzna omijające Krosno.
* 1773 – cesarz [[Józef II Habsburg]] dokonał kasaty klasztorów i zakonów w Galicji w tym zgromadzenia [[Jezuici#Kasata|jezuitów]] w Krośnie, zamiana budynków Kolegium na szpital oraz rozebranie kościoła jezuickiego.
* 1774 – utworzenie świeckiego gimnazjum państwowego, w budynkach zlikwidowanego kolegium jezuickiego w Krośnie.
* 15 marca 1775 – wprowadzenie języka niemieckiego jako urzędowego w szkolnictwie, magistracie i życiu publicznym, a ''za mówienie po polsku i podobne łajdactwa'' zapisywano do księgi hańby. Wprowadzenie niemieckiego sądownictwa, zamiast polskich sądów ziemskich i grodzkich.
* 1782 – nowy podział prowincji galicyjskiej powoduje, że Krosno pominięto przy przeniesieniu siedziby cyrkułu w [[Dukla|Dukli]] do [[Jasło|Jasła]]. Krosno odcięto od dawnej trasy, od dawnych rynków zbytu i zanik handlu tranzytowego, a także wzrost austriackich podatków, powodował upadek miasta.
* 1780–1790 – dekrety cesarza [[Józef II Habsburg|Józefa II]] spowodował utratę wpływów kleru na oświatę i opiekę społeczną ([[józefinizm]]), a obiekty klasztorne od 1804 do 1814, jak np. klasztor i kościół franciszkański w Krośnie, zamieniono na magazyny zbożowe i inne obiekty ogólnogospodarcza. 3 stycznia 1810 dekret cesarki powoduje konfiskatę wszelkich kosztowności, w tym złota i srebra w kościołach i klasztorach.
* 1784 – w ramach reform józefińskich zostają zlikwidowane bractwa kościelne, m.in. Świętej Trójcy w Farze i NMP u Franciszkanów.
* 1786 – po zlikwidowanym gimnazjum kościelnym, władze cyrkularne tworzą trywialną świecką szkołę średnią dwuklasową, mieszczącą się w ratuszu w Krośnie. Na mocy zarządzenia cesarza Józefa II z roku 1784 nakazującego lokowanie cmentarzy poza obrębem kościołów, Stary cmentarz przy Kościele Farnym w Krośnie, zostaje zlikwidowany i przeniesiony w nowe miejsce na pagórku nad Wisłokiem (ok. 200 m od Bramy Krakowskiej).
* 1794 – patriotycznie nastawieni mieszkańcy Krosna i okolic, zachęceni przez Aczkiewicza (z Towarzystwa Patriotycznego Polityków we Lwowie), idą walczyć pod [[Bitwa pod Racławicami|Racławicami]].
* 1794–1798 – wybudowanie drogi bitej [[Rzeszów]] – [[Strzyżów]] – Krosno,
* [[14 marca]] 1805 – na mocy cesarskiego dekretu w Krośnie utworzono tzw. [[magistrat]] regulowany jako szczebel organizacji samorządowej.
* 1807 – zburzenie kościoła jezuickiego pod wezwaniem Niepokalanego Poczęcia Najświętszej Panny Marii przez Austriaków i sprzedaż jego wyposażenia na licytacji.
* 1809- Krośnianie biorą udział w [[Wojna polsko-austriacka|wojnie polsko-austriackiej]], m.in. w czerwcu pod dowództwem gen. [[Franciszek Ksawery Krasicki|Franciszka Ksawerego Krasickiego]] w ostatniej obronie zamku [[Sanok|sanockiego]] przed wojskami austriackimi.
* 1816 – Święcki w „Opisie starożytnej Polski” pisze, że według Zeilera istnieją w Krośnie; ''sławne fabryki sukna i rozwinięte rękodzielnie płócienne''.
* 25 kwietnia 1818 – pożar ratusza i mieszczącej się w nim szkoły.
* połowa [[XIX wiek]]u – upadek miasta z powodu nadmiernego fiskalizmu oraz zaniku handlu tranzytowego,
* 1830 – udział krośnian w zrywach niepodległościowych, np. J.K. Szydłowskiego i rzeźbiarza J. Smętkiewicza w [[Powstanie listopadowe|powstaniu listopadowym]].
* 1845 – [[Edward Dembowski]] i [[Teofil Barwiński]], organizują powstańcze komitety ze szlachtą i inteligencją, oraz wybierają dowódcę na Okręg Krośnieńsko-Jasielski [[Feliks Bolechowski|Feliksa Bolechowskiego]], a po jego aresztowaniu, 15 lutego 1846 r., [[Franciszek Wolański|Franciszka Wolańskiego]] z [[Gorlic]]kiego.
* 20 lutego 1846 – w mieszkaniu podoficera ułanów, kupca Marcelego Myczkowskiego, dowódca [[Franciszek Wolański]] (rysownik, skryptor Wincentego Pola), po otrzymaniu od [[Rząd Narodowy Rzeczypospolitej Polskiej|Rządu Narodowego]] decyzji, ogłasza odezwę o wybuchu [[Powstanie krakowskie|powstania]] w nocy z 21/22 lutego. Z rana, powstańcy z okolic Krosna i Brzozowa pod dowództwem [[Teofil Wojciech Ostaszewski|Teofila Ostaszewskiego]] – poszli przez [[Wzdów]] i [[Grabownica Starzeńska|Grabownicę]] na [[Sanok]]. Oddział [[Feliks Urbański|Feliksa Urbańskiego]], (który miał uderzyć na Jasło) wraz z agentem [[Julian Goslar|Julianem Goslarem]], rozbrojono na targu, tego dnia, w [[Haczów|Haczowie]] i odstawiono z ks. [[Walenty Zgrzebny|Walentym Zgrzebnym]] do aresztu w [[Sanok]]u. Od [[Przełęcz Łupkowska|Przełęczy Łupkowskiej]], z okolic [[Kalnica (powiat leski)|Kalnicy]] i [[Lesko|Leska]], miał atakować [[Sanok]] mjr [[Jerzy Bułharyn]] (b. d-ca pułku powstania listopadowego – dzierżawca Hrabowej Roztoki w węgierskich Karpatach), dowodzący siłami miejscowymi i słowackimi. Po kilku potyczkach, przy dojściu do [[Zahutyń|Zahutynia]] i bez wsparcia, od północy, wycofał się na Węgry. Franciszek Wolański miał uderzyć na [[Jasło]], ale przy odmówieniu pomocy wojskowej przez [[Cezar Męciński|Cezarego Męcińskiego]] z Dukli, usiłował w przebraniu kobiecym, uciec na Węgry, jednak zatrzymały go warty chłopskie i odstawiły do więzienia.
* 1846 – w czasie [[Rabacja galicyjska|rzezi galicyjskiej]] i napadu na dwór [[Tytus Trzecieski|Tytusa Trzecieskiego]], w [[Polanka (Krosno)|Polance]] chłopi pobili, przygotowujących powstanie narodowe [[Wincenty Pol|Wincentego Pola]] i gospodarza. Organizatorów aresztowano. Austriacy do Galicji skierowali 55 tys. wojska. Wystąpienia chłopskie zakończyło się klęską, a uczestników czekało więzienie na [[Szpilberg]]u lub kara śmierci na cytadeli we Lwowie, wykonana, jak np. na [[Teofil Wiśniowski (powstaniec)|Teofilu Wiśniowskim]] czy [[Józef Kapuściński|Józefie Kapuścińskim]] lub innych.
* 1848 – [[Wiosna Ludów]] – Przez Krosno i [[Przełęcz Dukielska|Przełęcz Dukielską]], szli polscy patrioci na pomoc walczącym Węgrom. Utworzono [[Gwardia Narodowa (Galicja)|Gwardię Narodową]] w Krośnie, na czele z krośnieńskim aptekarzem – kpt. [[Jan Łagoński|Janem Łagońskim]], i por. Kamińskim, oraz z [[Adam Stojowski|Adamem Stojowskim]], dziedzicem [[Potok]]a i [[Jedlicza|Jedlicze]]. [[Antoni Jeziorański]] został jej instruktorem. Przewodniczącym Rady Narodowej został lekarz [[Juliusz Kallay]], z pochodzenia Węgier.
* 18 lutego 1849 – zabudowania dawnego Kolegium zniszczył pożar.
* 8 października 1850 – W wyniku Rozporządzenia Ministerialnego nr 383 Galicję podzielono na trzy okręgi administracyjne: [[Lwów|lwowski]], [[Iwano-Frankiwsk|stanisławowski]] i [[Kraków|krakowski]]. W Krośnie powstało [[starostwo]] (z okręgami sądowymi Krosno, [[Brzozów]], [[Domaradz (województwo podkarpackie)|Domaradz]]), w okręgu krakowskim.
* 24 kwietnia 1854 – reorganizacja władz administracyjnych (zgodnie z rozporządzeniem ministerialnym nr 111), tworząca w Krośnie urząd powiatowy, w cyrkule [[Jasło]], w okręgu krakowskim. (Galicję podzielono na okręgi administracyjne: lwowski i krakowski).
* 1856 – założenie w Krośnie przez [[Tytus Trzecieski|Tytusa Trzecieskiego]] i [[Karol Klobassa-Zrencki|Karola Klobassę]] pierwszej w świecie spółki poszukiwania i wydobywania ropy, oraz utworzenie pod kierownictwem pierwszego konstruktora [[Lampa naftowa|lampy naftowej]], [[Ignacy Łukasiewicz|Ignacego Łukasiewicza]], pierwszej kopalni i budowa jednej z pierwszych na skalę światową [[Destylacja|destylarni]] [[Ropa naftowa|oleju skalnego]]. Krosno i [[Bóbrka (powiat krośnieński)|Bóbrka]] stają się kolebką przemysłu naftowego.
* 1861 – [[Ignacy Łukasiewicz]] adaptuje browar w Polance na destylarnię [[Ropa naftowa|ropy naftowej]] i rozpoczyna działalność naftowca jako jeden z trzech współwłaścicieli spółki naftowej.
* 1863 – dwunastu mieszkańców Krosna, m.in. lekarz [[Dionizy Mazurkiewicz]], wydawca ''Przemysłu Górniczego'' – [[Leon Ligenza]], [[Jan Nepomucen Gniewosz]], poeta – [[Franciszek Waligórski]], [[August Lewakowski]] wyrusza, by walczyć w [[Powstanie styczniowe|powstaniu styczniowym]]. Kilku z nich poległo, a np. 30-letni poeta, prof, lwowskiej szkoły realnej Franciszek Waligórski był ranny w bitwie pod [[Rybnica (województwo świętokrzyskie)|Rybnicą]] (Sandomierskie) w dniu 28 października 1863 r. Władze zaborcze na czas powstania ogłaszają w Galicji stan wojenny.
* 1864–1867 – Krosno stolicą Prowincji Galicyjskiej oo. [[Zakon Braci Mniejszych|Kapucynów]]. W klasztorze krośnieńskim mieszka ojciec prowincjał [[Józef Krzysik]].

== Krosno w dobie autonomii galicyjskiej ==
* 1867 – [[Królestwo Galicji i Lodomerii|Galicja]], a w niej Krosno, otrzymują autonomię, ze złagodzeniem ucisku narodowego, w celu przeobrażeń polityczno-ustrojowych i z możliwościami utworzenia miejskich instytucji autonomicznych oraz samorządowych.
* 12 stycznia 1867 – według Rozporządzenia Ministerialnego nr 14, reorganizacja administracji z podziałem Galicji na 74 powiaty (starostwa) i utworzenie powiatu krośnieńskiego oraz powstanie starostwa w Krośnie, obejmującego trzy miasta, dwa miasteczka [[Dukla|Duklę]] i [[Nowy Żmigród|Żmigrod]] i 104 wsie. Powiększenie Krosna o wieś [[Osiedle Traugutta (Krosno)|Guzikówka]].
* 13 września 1872 – w pożarze miasta spłonęło wyposażenie kościoła Franciszkanów.
* 1872–1884 – budowa linii kolejowej ze [[Stróże (powiat nowosądecki)|Stróż]] przez Krosno, do [[Zagórz]]a, a w 1890 r. łączącej [[Rzeszów]] z Krosnem.
* 1874 – powstanie Towarzystwa Zaliczkowego.
* 1876 – prekursorska działalność lotnicza w Krośnie [[Adam Ostaszewski|Adama Ostaszewskiego]] wynalazcy pionowzlotu i odrzutowych samolotów.
* 1878 – wydzielenie ze Starostwa krośnieńskiego Sądu Powiatowego w [[Nowy Żmigród|Żmigrodzie]] i przydzielenie go do Starostwa jasielskiego.
* 1883-1887 rozbudowa miasta przez burmistrza Krosna [[Modest Humiecki|Modesta Humieckiego]] (1842-1899)
* 1884 – do Krosna doprowadzono [[Galicyjska Kolej Transwersalna|Kolej Transwersalna]] łączącą [[Czadca|Čadcę]] z [[Husiatyn]]em.
* 1887 – utworzenie pierwszej w Polsce szkoły zawodowej Krajowej Szkoły Tkackiej i Zakładu Artystyczno-Rzeźbiarsko-Snycerskiego [[Andrzej Lenik|Andrzeja Lenika]].
* 1888 – [[Wojciech Lenik]] założył pierwszą drukarnię w Krośnie.
* 1892 – powstanie niepodległościowego [[Polskie Towarzystwo Gimnastyczne „Sokół”|Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół”]] (i przy nim [[Polskie Drużyny Strzeleckie|Drużyny Strzeleckiej]] w 1911 r., biorącej udział w wyzwalaniu Polski i w walkach o [[Lwów]]). Inicjatorami ''Sokoła'' w 1891 r. byli [[Jan Als]] i [[Tomasz Kotula]], a Przewodniczącym dr [[Jan Kanty Jugendfein]].
* 15 sierpnia 1892 – utworzenie 6-klasowej, uzupełniającej szkoły przemysłowej (późniejszego Zespołu Szkół Mechanicznych, a obecnie Zespołu Szkół Ponadgimnazjalnych nr 3).
* 1894 – powstanie Seminarium Nauczycielskiego Męskiego.
* 1897 – w brytyjskim urzędzie patentowym [[Jan Szczepanik]] nauczyciel z Krosna, opatentował ''telektroskop'' ([[Telewizja|telewizję]]), czyli aparat do produkowania obrazów na odległość, za pośrednictwem elektryczności.
* 1898 – otwarcie pierwszej w Polsce Szkoły Rolniczej w [[Suchodół (Krosno)|Suchodole]].
* 1900 – utworzenie (dzięki staraniom burmistrza dr. [[Feliks Czajkowski|Feliksa Czajkowskiego]]) pierwszej szkoły średniej C.K.Szkoły Realnej (obecnie [[I Liceum Ogólnokształcące im. Mikołaja Kopernika w Krośnie|I liceum Ogólnokształcące]]) na czele z kierownikiem [[Kasper Brzostowicz|mgr Kasprem Brzostowiczem]].
* 14 września 1900 – Pobyt w Krośnie władcy Austro-Węgier – [[Franciszek Józef I|Franciszka Józefa]], w czasie wielkich manewrów wojskowych.
* 1901 – utworzenie przez [[Michał Mięsowicz|Michała Mięsowicza]] pierwszej Krajowej Fabryki [[Zegar wieżowy|Zegarów Wieżowych]] (funkcjonującej do 1938 r.), nagradzanej za swe wyroby na licznych wystawach krajowych i zagranicznych oraz zdobycie złotego medalu na Międzynarodowej Wystawie Przemysłowej w Paryżu za wystawiony tam zegar wieżowy.
* 9 czerwca 1901 – Okręgowy Zlot Sokoła w Krośnie.
* 1 sierpnia 1901 – uruchomienie powiatowego ''Szpitala Jubileuszu Cesarskiego, pw. bł. [[Jan z Dukli|Jana z Dukli]]'', (z 50 łóżkami, przy ul. Grodzkiej), z pierwszym dyrektorem dr. wszech nauk med. [[Karol Kaczkowski|Karolem Kaczkowskim]].
* 1905 – uruchomienie Zakładów Rafinerii Ropy Naftowej, przez co Krosno stało się znacznym ośrodkiem [[Przemysł naftowy|przemysłu naftowego]].
* 6 lutego 1905 – w Białobrzegach Franciszkańskich (obecnie dzielnica Krosna) urodził się Władysław Gomułka (zm. 1 września 1982 w Konstancinie) – polski polityk, działacz komunistyczny, I sekretarz KC PPR (1943-1948), I sekretarz KC PZPR (1956–1970), poseł na Sejm Ustawodawczy oraz na Sejm PRL II, III, IV i V kadencji.
* 1910 – powstała [[Liga Niepodległości]] w Krośnie, na bazie której tworzono [[Związek Strzelecki]].
* 1910 – powstanie [[Związek Strzelecki|Związku Strzeleckiego]] w Krośnie – dzięki inicjatorowi [[Stanisław Szeptycki|St. Szeptyckiemu]] z Korczyny i Antoniemu Orlewiczowi (adwokatowi).
* W październiku 1912 r. [[Józef Kwaciszewski]] organizował ''Strzelca'' w Białobrzegach, którego komendantem został [[Jan Paczosa]].
* 1912 – powstanie Oddziału Strzeleckiego (pod dow. [[Stanisław Moronowicz|Stanisława Moronowicza]]) przy Sokole w Krośnie.
* W lutym 1913 r. naftowcy; [[Stanisław Iwański]] oraz dyr. rafinerii [[Władysław Wachal]] (1895-1975), z synami legionistami Władysławem i Tadeuszem założyli Związek Strzelecki Pracowników Rafinerii Nafty w Krośnie. Komendantem krośnieńskiego „Strzelca” został [[Stanisław Moronowicz]], a w 1914 r. [[Stefan Tomma]].
* 14 czerwca 1913 – [[Józef Piłsudski]] – Główny Komendant Okręgu [[Związek Strzelecki|Związku Strzeleckiego]] w Rzeszowie, w towarzystwie współzałożyciela Strzelca [[Kazimierz Sosnkowski|Kazimierza Sosnkowskiego]], obserwował ćwiczenia bojowe w Polance. Około 500 strzelców z Rzeszowa, Krakowa i Lwowa, biorących udział w tych manewrach, walczyło potem w [[VI Batalion I Brygady|VI batalionie I Brygady]]. Józef Piłsudski tego dnia odebrał defiladę na krośnieńskim Rynku.
* 1914 – uruchomienie pierwszej elektrowni.

<gallery mode="packed">
Kosciol Sw. Trojcy w Krosnie. ca 1910 (14981979) (cropped).jpg|Kościół Świętej Trójcy, około 1910
Klasztor O.O. Franciszkanow w Krosnie. 1906-1926 (69703062) (cropped).jpg|Kościół franciszkanów, po 1906
Towarzystwo zaliczkowe, Widok z Krosna, Szkola Tkacka. 1901 (69702915) (cropped).jpg|Widoki Krosna, około 1901
Krosno. Podsienia w rynku. ante 1905 (69702207) (cropped).jpg|Podcienia w Rynku, po 1905
</gallery>

== I wojna światowa ==
* 28 czerwca 1914 – dzień po zakończeniu roku szkolnego, wiadomość o [[Zamach w Sarajewie|zamachu]] na arcyksięcia Austro-Węgier [[Franciszek Ferdynand Habsburg|Franciszka Ferdynanda]] w [[Sarajewo|Sarajewie]] dotarła do Krosna. [[Austro-Węgry]] wypowiedziały [[Wojna|wojnę]] [[Królestwo Serbii|Serbii]].
* 29 i 30 lipca [[Józef Piłsudski]] zarządził częściową mobilizację i koncentrację [[Związek Strzelecki|strzelców]]. Dzień później podporządkował sobie [[Polskie Drużyny Strzeleckie|PDS]], a [[2 sierpnia]] za zgodą władz austriackich rozpoczął mobilizację i koncentrację wszystkich drużyn z [[Królestwo Galicji i Lodomerii|Galicji]].
* 1 sierpnia 1914 – wybuch [[I wojna światowa|I wojny światowej]], powstanie [[Centralny Komitet Narodowy (1914)|Komitetu Narodowego]] w Krośnie i ogłoszenie przez zaborców mobilizacji do wojsk austro-węgierskich. Komitet Narodowy zarządził ograniczoną mobilizację Polowych Drużyn Sokolich, i skautów, „[[Związek Strzelecki|Strzelca]]” i [[Polskie Drużyny Strzeleckie|Polskich Drużyn Strzeleckich]] jako zalążek [[Wojsko Polskie (II RP)|Wojska Polskiego]] oraz przekazał [[Józef Piłsudski|Józefowi Piłsudskiemu]] zwierzchnictwo nad polskimi siłami zbrojnymi, który zawiązał z nich 3 sierpnia 1914 w [[Kraków|Krakowie]], w Oleandrach; [[Pierwsza Kompania Kadrowa|I Kompanię Kadrową]].
* 4 sierpnia 1914 r. pierwsi ochotnicy wyruszyli do Legionów J. Piłsudskiego; m.in. [[Marian Ocetkiewicz]].
* 21 sierpnia 1914 r. wymaszerowało dalszych 115 Strzelców, a wreszcie 17 września kolejnych 200 ochotników. W sumie do Legionów walczących w VI batalionie [[I Brygada Legionów Polskich|I Brygady]] zgłosiło się 500 strzelców z Krosna. Na ich cel Rada Powiatu w Krośnie, z dobrowolnie opodatkowanych składek krośnian, przekazała 20 tys. koron. Większość Członków Związku Strzeleckiego, wraz z komendantem Janem Paczosą, w ramach mobilizacji, została wcielona do armii [[austria]]ckiej. Komendantem uzupełnianej kompanii [[Związek Strzelecki|Związku Strzeleckiego]] w Białobrzegach został [[Józef Kwaciszewski]].
* 27 sierpnia 1914 roku powstał w Krośnie Powiatowy Komitet Narodowy. Do komitetu zostali wybrani: ks. Edward Janicki (wicemarszałek powiatu krośnieńskiego i proboszcz w Jedliczu) jako prezes, [[Jan Kanty Jugendfein]] jako zastępca prezesa oraz [[Wiktor Sikorski]] jako sekretarz.
* 7 września 1914 – przez Krosno do Jasła, w otwartych wagonach, przejeżdża owacyjnie witany [[Legion Wschodni]] (ok. 5 tys. legionistów). Na skutek napływu chętnych z Krosna, i z okolic, ta liczba wzrasta w Jaśle do 6 tys. żołnierzy.
* 16 września 1914 – po otrzymaniu sztandaru, i złożeniu przysięgi, w pierwszych dniach września, przed budynkiem ''Sokoła'' w Krośnie, wyjazd pociągiem kompanii Józefa Kwaciszewskiego do Krakowa i włączenie do [[II Batalion Legionów|II batalionu Legionów]].
* 1914 – w trakcie I wojny światowej i walk bratobójczych, (bo wcielonych Polaków do oddziałów rosyjskich i austriackich), miasto kilkakrotnie przechodzi z rąk do rąk.
* 25 września 1914 – mimo obrony, wkraczają grabieżcze oddziały rosyjskie. Aresztowanie i wywiezienie do Lwowa organizatorów Komitetu Narodowego m.in. ks. Edwarda Janickiego (dziekana z Jedlicza), który po kilku miesiącach zmarł w więzieniu oraz nauczyciela Andrzeja Szafrańskiego, zesłanego potem w głąb Rosji. Na czele Komitetu stanął burmistrz Krosna [[Jan Kanty Jugendfein]].
* 14 października 1914 – Krosno odbijają Austriacy,
* 8 listopada 1914 – Rosjanie z gen. [[Aleksiej Brusiłow|Brusiłowem]] w Krośnie
* 12 listopada 1914 Austriacy atakują na przełęczach karpackich – pod [[Grab]]iem, [[Barwinek (województwo podkarpackie)|Barwinkiem]] i [[Konieczna|Konieczną]] i m. [[Golcowa]].
* 24 listopada 1914 – w Krośnie instaluje się w gmachu sądu Sztab 8 Armii Rosyjskiej wraz z jej naczelnym dowódcą gen. Brusiłowem.
* 15 grudnia 1914 – po czterodniowej bitwie i po ostrzeliwaniu miasta z artylerii, Krosno, w którym zgruzowano wiele budynków i zginęło kilkunastu mieszkańców, odbijają Austriacy a potem atakują na północ od miasta, tocząc boje na linii [[Wisłoka]] i [[Dunajec|Dunajca]].
* 21 – 26 grudnia 1914 r. – walki nad Lubatówką w [[Suchodół(dzielnica Krosna)|Suchodole]]. Około tysiąca poległych chowają na najbliższym cmentarzu. (Kwatery wojenne z I wojny światowej zlikwidowano w czasach PRL).
* 27 grudnia – 8 maja 1915 r. – okupacja rosyjska.
* 7 – 8 maja 1915 r. – kontratak i obrona nad rzeką [[Wisłok]] przez resztki z trzech dywizji X Korpusu rosyjskiego (głównie [[Kaukaz (region)|kaukaskiego]]) w bitwie pod Krosnem. Dowództwo rosyjskie próbowało przeciwstawić się ofensywie niemiecko-austriackiej, ale pomimo przejściowego sukcesu, kontrataku Rosjanom nie udało się zatrzymać i walki zakończyły ponowną klęskę, a ataki niemieckich i austriackich samolotów na szlaki komunikacyjne armii rosyjskich, stały się przyczyną rosyjskiego panicznego odwrotu. Na Krosno spuszczono kilkadziesiąt bomb i zniszczono wiele budynków. Austriacka 12 Dywizja Piechoty atakowała linię [[Potok]] – [[Jaszczew]]. Po bitwach pod [[Gorlice|Gorlicami]], (gdzie dowodził gen. [[Tadeusz Rozwadowski]] 12 Brygadą Artylerii w 12 „Krakowskiej”), pod [[Rzepiennik Strzyżewski|Rzepiennikiem]], [[Odrzykoń|Odrzykoniem]], [[Krościenko Wyżne|Krościenkiem]] i [[Kombornia|Kombornią]], pod Rzeszowem i [[Sanok]]iem, wojska państw centralnych, w ciągu 10 dni maja, wzięły do niewoli 140 tys. jeńców, i zdobyły 100 dział i 300 karabinów maszynowych. Krosno zostało w części zniszczone i ograbione.
* 9 maja 1915 – książę [[Mikołaj Romanow (1856–1929)|Mikołaj Mikołajewicz]] wydał armiom rozkaz odwrotu na linię [[Dniestr]] – [[San]], co przyniosło Rosjanom straty w ludziach i sprzęcie. Magazyny rosyjskie w Krośnie, których nie zdołano ewakuować, zostały podpalone i płonęły przez kilka dni. Rosjanie opuszczają Krosno, [[Iwonicz]] i [[Rymanów]]. Pod Krosnem m.in. został ranny [[Wicenty Kaczyński]] (1870–1932) – pułkownik artylerii Armii Imperium Rosyjskiego i generał brygady Wojska Polskiego
* Od 15 maja 1915 – Krosno wolne od wojsk zaborczych: rosyjskich i austriackich. Jednak 16 maja 1916 toczą się pod miastem jeszcze walki. Spośród krośnian wyróżnili się; gen. [[Stanisław Pelc (1895–1980)|Stanisław Pelc]] z [[Polska Organizacja Wojskowa|POW]], odznaczony Krzyżem Niepodległości z Mieczami i płk. [[Gustaw Świderski]], z I Brygady, odznaczony Virtuti Militari za to, że [[Bitwa pod Łowczówkiem|pod Łowczówkiem]], na czele kilkuosobowego patrolu, wziął do niewoli dowództwo rosyjskiego pułku piechoty.

== Okres międzywojenny ==
* Luty 1918 – protest krośnian przeciwko [[Traktat w Brześciu|traktatowi brzeskiemu]] oddającemu [[Chełm]]szczyznę i [[Podlasie]] fikcyjnie utworzonej przez Niemcy i [[Austro-Węgry]]; [[Centralna Rada Ludowej Ukrainy|Centralnej Radzie Ludowej Ukrainy]]. W Krośnie utworzono [[Komitet Pomocy dla Górnego Śląska]].
* 28 października 1918 – [[Polska Komisja Likwidacyjna]], tworzy w Krośnie polskie władze miejskie i powiatowe, celem: ochrony ludności i mienia, oraz przejęcia władzy z rąk austriackiego zaborcy, a potem [[Rada Regencyjna]] w Warszawie ogłasza Manifest do narodu, proklamujący powstanie Państwa Polskiego. Komisarzem likwidacyjnym na powiat krośnieński mianowany został dr [[Jan Kanty Jugendfein]] – burmistrz krośnieński i adwokat, a starostą dr [[Stefan Żelechowski]]. Zniesiono naukę języka niemieckiego w klasie III i IV szkół ludowych i historię austriacką w szkołach średnich.
* 1918 – uzyskanie zgody na budowę międlarni i przędzalni lnu – późniejszych Zakładów Przemysłu Lniarskiego „Krosnolen”.
* 3 listopada 1918 – w Krośnie znikły wszystkie napisy niemieckie i orły austriackie oraz zawieszono flagi polskie. Grupa oficerów organizuje pobór do oddziałów polskich w celu przeciwstawienia się Ukraińcom podchodzącym pod [[Sanok]]. Miastem zarządza [[Polski Komitet Narodowy we Lwowie|Polski Komitet Narodowy]].
* 14 listopada 1918 – dowódca pierwszej kompanii krośnieńskiej, batalionu sanockiego por. [[Stanisław Maczek]], wyrusza na odsiecz [[Lwów|Lwowa]] (stolicy swojego województwa). Po początkowych sukcesach pod [[Sanok]]iem, [[Lesko|Leskiem]] [[Ustrzyki Dolne|Ustrzykami]], [[Chyrów|Chyrowem]] i [[Skeliwka (obwód lwowski)|Felsztynem]], uderzenie polskie się załamało. Krośnianie walczą o granicę Polski, m.in. inż. [[Stanisław Bergman]] dowódcą I Kompanii Kulparkowskiej, z Komendantem Okręgu Lwowskiego [[Polska Organizacja Wojskowa|POW]] [[Ludwik de Laveaux (generał)|Ludwikiem de Laveaux]] (z ówczesnego pow. krośnieńskiego).
* 1919 – rozpoczęcie budowy gazociągu i uruchomienie odlewni żeliwa (opartej na gazie ziemnym)w Polance.
* 1920 – napaść bolszewików na Polskę, czyli [[wojna polsko-bolszewicka]]. 18 sierpnia 1920 – 1 Dywizjon [[2 Pułku Strzelców Konnych]] stoczył w ramach wyprawy na [[Kijów]] z nacierającą od [[Zadwór (Hutki)|Zadwora]] za sowiecką kawalerią [[Siemion Budionny|Siemiona Budionnego]] bitwę pod Krosnem. Krośnieńska młodzież gimnazjalna wzięła udział w walkach w okolicach [[Andrejówka|Firlejówki]] oraz [[Lwów|Lwowa]]. 14 września na wiecu ok. 2000 robotników z powiatu krośnieńskiego przyjęto rezolucję domagającą się zakończenia wojny z bolszewicką Rosją<ref>Ewa Maria Ożóg „Władysław Gomułka. Biografia polityczna.” t. I Wydawnictwo Spółdzielcze Warszawa 1989 str. 14 {{ISBN|83-209-0716-0}}.</ref>; klęską kończy się pobór do wojska – do przeglądu zgłaszają się tylko poborowi z jednej na 28 gmin krośnieńskich<ref>Piotr Korczyński „Dezerterzy i bolszewicy”, Newsweek 34/2018, str. 46</ref>).
* 4 kwietnia 1921 – dr [[Jan Kanty Jugendfein]] – burmistrz krośnieński, powitał premiera RP [[Wincenty Witos|Wincentego Witosa]] w Krośnie.
* 1923 – rozpoczęcie budowy zakładów szklarskich „Polskie Huty Szkła” SA (obecnie [[Krośnieńskie Huty Szkła]]) na posiadłościach wykupionych od hrabiny Kaczkowskiej. Krosno stało się największym ośrodkiem przemysłu szklarskiego w Polsce.
* 1924 – powiększenie miasta o wsie: [[Krościenko Niżne|Krościenko Niżne (dzielnica Krosna)]] i [[Białobrzegi (Krosno)|Białobrzegi]]. Powołanie powiatowego Komitetu Wychowania Fizycznego (przew. starosta krośnieński [[E. Rappe]]).
* 1928 – władze Krosna, na wniosek gen. Ludomiła Rayskiego przekazały teren pod budowę [[Lotnisko Krosno|Lotniska w Krośnie]] i rozpoczęto jego budowę, oraz Zakładów Gumowych „Wudeta”. Ponadto:
** Od 8 września 1928 – do końca roku – wydawano pismo [[Związek Legionistów Polskich|Związku Legionistów Polskich]] „Głos Krośnieński”
** oddanie do użytku stadionu sportowego przy ulicy Bursaki,
** powstanie Klubu Sportowego RKS „Krośnianka”.
** założono [[Karpaty Krosno]], polski klub piłkarski z Krosna.
** 6-tygodniowy strajk w „Polskich Hutach Szkła”, związany z zaleganiem wypłat za urlopy. Za udział w strajku z zakładu zostali zwolnieni: Roman Bauer, Antoni Karczewski, Stanisław Kmon, Stefan Fugas, ponadto: Władysław Walczak, Stanisław Ring, August Futiakiewicz zostali skazani na kary więzienia od 6 do 12 miesięcy,
* 22 lipca 1929 r. gościem Małopolskiego Towarzystwa Naftowego, w pałacu w Polance był prezydent [[Ignacy Mościcki]].
* 1931 – Sprowadzenie [[Klawerianki|Sióstr Klawera]], które zakładają drukarnię misyjną i wznoszą pierwszy w Polsce dom zakonny w Krośnie (w latach 1929–1930), według projektu krośnieńskiego architekta, twórcy stylu podkarpackiego [[Stanisław Bergman|Stanisława Bergmana]].
[[Plik:Krosno, lotnisko pomnik 01.jpg|thumb|Tablica pamiątkowa w hołdzie absolwentom Szkoły Podoficerów Lotnictwa dla Małoletnich w Krośnie poległym w latach 1939–1945]]
* 12 kwietnia 1932 – uroczystość poświęcenia [[Lotnisko Krosno|lotniska]] w Krośnie, którą uświetnili pokazami dwaj piloci: płk. inż. [[Ludomił Rayski]] (b. uczeń krośnieński, dowódca i współtwórca polskiego lotnictwa, szef Departamentu Lotnictwa od 1926 do 1939 r.), i kpt. [[Bolesław Orliński]], znany z przelotu [[Warszawa]] – [[Tokio]] dł.10 300&nbsp;km. Na krośnieńskim lotnisku trwały prace nad wykorzystaniem patentów lotniczych, m.in. [[Adam Ostaszewski|Adama Ostaszewskiego]] ze [[Wzdów|Wzdowa]].
* 23 października 1932 – uroczystości odsłonięcia pomnika Ignacego Łukasiewicza.
* 1936 – ks. [[Stanisław Bełch]] przy wspieraniu przez ks. [[Józef Bełch|Józefa Bełcha]], zorganizował [[Związek Zawodowy „Praca Polska”]] w Krośnie.
* 1936 – podjęto starania w celu budowy zakładu zdrojowego. Strajk w hucie szkła, związany z niewypłacaniem przez 2 lata wynagrodzenia. Rezultatem strajku było przejęcie huty przez bank „[[Riper Haber]]a”, który w ciągu miesiąca uregulował zaległości.
* 1937 – w ramach programu budowy Centralnego Okręgu Przemysłowego (COP) Zjednoczone Zakłady Włókiennicze „Karol Scheibler i Ludwik Grohman, S.A.” z Łodzi zostały zmuszone do wykupienia krośnieńskich zakładów lniarskich, podówczas drugich co do wielkości w Polsce po zakładach żyrardowskich<ref>Paweł Spodenkiewicz, ''Piasek z Atlantydy. Rozmowy z Jerzy Grohmanem''. Łódź 2006, s. 79.</ref>.
* 1938 – przeniesienie z [[Bydgoszcz]]y do Krosna, jedynej w Polsce, [[Szkoła Podoficerów Lotnictwa dla Małoletnich|Szkoły Podoficerów Lotnictwa dla Małoletnich]]<ref>{{Cytuj |tytuł = Budynek jadalni i sali gimnastycznej b. Szkoły Podoficerów Lotnictwa dla Małoletnich w Krośnie, ul. Żwirki i Wigury nr 3 |data dostępu = 2023-09-11 |opublikowany = PANS w Krośnie |url = https://kpu.krosno.pl/budynek-jadalni-i-sali-gimnastycznej-b-szkoly-podoficerow-lotnictwa-dla-maloletnich-w-krosnie-ul-zwirki-i-wigury-nr-3/ |język = pl}}</ref>.
* maj 1939 – sformowanie [[Batalion ON „Krosno”|Batalion Obrony Narodowej „Krosno”]] ([[Etat batalionu ON typ IV|typu IV]]) w składzie [[Podkarpacka Brygada Obrony Narodowej|Podkarpackiej Brygady ON]].

<gallery mode="packed">
Krosno. Widok od strony Wisloka. ante 1934 (69702637) (cropped).jpg|Widok od strony Wisłoka, przed 1934
Krosno. Rynek 1939 (69702992) (cropped).jpg|Rynek, 1939
Krosno. Wydzial Powiatowy. ante 1934 (69702568) (cropped).jpg|Wydział powiatowy, 1934
Krosno, kosciol farny 1939 (67738347) (cropped).jpg|Kościół farny, 1939
</gallery>

== II wojna światowa ==
* 1 września 1939 o godz. 6 i 11 – bombardowanie lotniska przez niemieckie samoloty [[Dornier Do 17|Dornier Do 17 F]] z 14 Pułku Lotnictwa Rozpoznawczego [[Luftwaffe]] (trzy eskadry po 10 maszyn), startujące z lotnisk w [[Nowa Wieś Spiska|Spiskiej Nowej Wsi]] na Słowacji i [[Bad Vöslau]] w Austrii. 6 i 7 września bombardowanie dworca PKP i Zakładów Gumowych [[Wudeta]]. W wyniku bombardowań zginęło kilkanaście osób<ref>{{Cytuj |autor = Antoni Syrek |tytuł = Obrona Krosna i powiatu krośnieńskiego we wrześniu 1939 roku w: Dzieje Podkarpacia |data = 2000 |isbn = 83-86634-89-8 |wolumin = IV |miejsce = Krosno |s = 34,38}}</ref>. [[Batalion ON „Krosno”]] pod komendą kpt. [[Antoni Melnarowicz|Antoniego Melnarowicza]] wszedł w skład [[2 Pułk KOP „Karpaty”|2 Pułku Piechoty „Karpaty”]] z [[3 Brygada Górska|3 Brygady Górskiej]] (dowodzonej przez płk. [[Jan Kotowicz|Jana Kotowicza]]).
* 7 września 1939 – potyczki obronne Batalionu ON "Krosno", który wraz 2 i 3 Brygadą Górską tworzył Grupe Operacyjną „Jasło”, należącą do [[Armia „Karpaty”|Armii „Karpaty”]]. Oddziały te wycofały się w kierunku Rymanowa i Sanoka<ref>{{Cytuj |tytuł = Batalion ON "Krosno" - Obrona Narodowa II RP 1937–1939 |data dostępu = 2023-09-11 |opublikowany = obronanarodowa1939.pl |url = http://obronanarodowa1939.pl/bataliony-on/batalion-on-krosno.html}}</ref>.
* 8 września 1939 – [[2 Brygada Górska]] pod dowództwem płk. [[Aleksander Stawarz|Aleksandra Stawarza]] wycofywała się z [[Gorlice|Gorlic]] i [[Jasło|Jasła]] do Krosna, gdzie zmęczone pododdziały, nie zdążyły wystawić ubezpieczeń. Wieczorem (ok. g. 21) do miasta wjechał zmotoryzowany oddział „Lang” płk. Karla Wintergersta z niemieckiej [[1 Dywizja Strzelców Górskich (III Rzesza)|1 Dywizji Górskiej]], który zastosował manewr oskrzydlający z dwóch kierunków, połączony z głównym uderzaniem od strony zachodniej, tj. od Turaszówki i Białobrzegów. Na ul. Krakowskiej doszło do małej potyczki. W wyniku zaskoczenia część 2 Brygady dostała się do niewoli. Resztki niedobitków i grupa batalionów ON "Podhale" ([[batalion ON „Nowy Sącz”]], [[batalion ON „Limanowa”]], [[batalion ON „Gorlice”]], [[Batalion ON „Jasło”|batalion ON "Jasło"]]) weszły do [[3 Brygada Górska|3 Bryg. Górskiej]], wycofując się 10 września przez [[Korczyna (województwo podkarpackie)|Korczynę]], [[Brzozów]], [[Bircza|Birczę]], [[Uherce Mineralne]]. Ponosząc w walkach straty, przekroczyły 20 września 1939 r. granicę węgierską na [[Przełęcz Jabłonicka|Przełęczy Tatarskiej]]<ref>{{Cytuj |autor = Apoloniusz Zawilski |tytuł = Bitwy Polskiego Września |data = 1972 |wolumin = II |miejsce = Warszawa |s = 271, 275}}</ref><ref>{{Cytuj |autor = Antoni Syrek |tytuł = dz. cyt. |s = 45-49}}</ref><ref>{{Cytuj |tytuł = Nieznane fotografie niemieckiego oficera |data = 2008-08-05 |data dostępu = 2023-09-11 |opublikowany = Krosno24 |url = https://krosno24.pl/informacje/nieznane-fotografie-niemieckiego-oficera-i8819}}</ref>.

* 14 – 17 września 1939 – krośnianie w [[10 Brygada Kawalerii|10 Brygadzie Kawalerii]], dowodzonej przez płk. dypl. [[Stanisław Maczek|Stanisława Maczka]] i wchodzącej w skład [[Armia „Kraków”|Armii „Kraków”]], walczyli z sukcesem o [[Zboiska (powiat krośnieński)|Zboiska]] oraz wzgórze 324, obsadzone przez Niemców, kontrolujących drogę z północy do Lwowa. 17 września – wobec [[Agresja ZSRR na Polskę|agresji ZSRR na Polskę]] – 10 Brygada otrzymała rozkaz wycofania się spod Lwowa na [[Węgry]], poprzez tzw. [[przedmoście rumuńskie]]. [[19 września]] resztki Brygady w sile ok. 1,5 tys. żołnierzy z kilkoma tankietkami, na czele z płk. dypl. Stanisławem Maczkiem, przekroczyły granicę węgierską na [[Przełęcz Jabłonicka|Przełęczy Tatarskiej]], po czym zostały internowane<ref>{{Cytuj |tytuł = Przełęcz Tatarska: droga na Węgry – kresy1939.pl |data = 2018-09-25 |data dostępu = 2023-09-11 |url = http://kresy1939.pl/blog/2018/09/25/przelecz-tatarska-droga-na-wegry/ |język = pl}}</ref>.
* 1939 -1944 – Komendę miasta ''[[Orstkomando]]'' umieszczono w budynku szkoły żeńskiej. [[Einsatzgruppe]] dowodził [[Albert Schultz]]. Przy ul. Ordynackiej, potem w dworku dr. T. Piaseckiego przy ul. Czajkowskiego mieściła się placówka gestapo z szefem (1 października 1940 – 5 maja 1944) Gustawem Schmatzlerem oraz [[Oskar Bäcker|Oskarem Bäcker]] (kolonialistą niemieckim z [[Gródek (obwód lwowski)|Gródka]]). Komendantem policji ukraińskiej był nazista Daroban, a zastępcą [[Władymir Najda]] – weterynarz – szef Ukraińskiej Szkoły Strażników Przemysłowych w [[Moderówka|Moderówce]].

* 16 października 1939 – [[Władysław Owoc]] zorganizował pierwsze z partyjnych; konspiracyjne posiedzenie członków [[Stronnictwo Narodowe (1928–1947)|SN]] w Krośnie, podczas którego powołano; Oddział Armii Narodowej (później Organizacja Wojskowa [[Stronnictwo Narodowe (1928–1947)|SN]], a od 1 lipca 1941 r. jako [[Narodowa Organizacja Wojskowa|NOW]]) i wybrano organizatora Komendantem Podokręgu Krośnieńskiego NOW, do czasu mianowania go Komendantem Okręgu Krakowskiego w lipcu 1940 r. Odrzucając podporządkowanie [[Służba Zwycięstwu Polski|Służbie Zwycięstwu Polski]] i później [[Związek Walki Zbrojnej|ZWZ]]-[[Armia Krajowa|AK]], [[Narodowa Organizacja Wojskowa]] uznawała zwierzchnictwo władz RP i Naczelnego Wodza na uchodźstwie. Major [[Józef Drelichowski]] – został następnym Komendantem Podokręgu Krośnieńskiego NOW, a po scaleniu NOW z [[Armia Krajowa|AK]] został zastępcą inspektora Inspektoratu AK [[Jasło]].
* 1939 – w jesieni, powstaje w Krośnie [[Tajna Organizacja Wojskowa]], kierowana na Podkarpaciu przez [[Zenon Sobota|Zenona Sobotę]] – ps. „Poraj” (później „Korczak” i „Świda”), potem [[Oddział partyzancki OP-15|OP-15 (obwodu partyzanckiego AK)]] w Krośnie.
* grudzień 1939 r. – rozstrzelanie przez Niemców na skarpie franciszkańskiej lotników polskich wziętych do niewoli.
* lipiec 1940 r. – aresztowania krośnieńskich nauczycieli i wywiezienie ich do więzienia w Jaśle i do obozów koncentracyjnych.
* 4 grudnia 1940 r. [[Józef Cząstka]] – ''Kotwicz'' zorganizował w ''Lniance'' Placówkę [[Związek Walki Zbrojnej|ZWZ]]/AK ''Kalina'', ''Kinga'' należącą do Obwodu [[Oddział partyzancki OP-15|OP-15]] ''Korzeń'', ''Kawa'' – Zgrupowania Centrum i obejmującą Krosno z dzielnicami Krościeńko i Białobrzegi.
* W nocy z 21/22 czerwca 1941 r., około godziny 3.00, niemieckie 36 bombowce typu [[Heinkel]] [[Heinkel He 111|He-111]] wystartowały z krośnieńskiej bazy w celu nalotu na [[Związek Socjalistycznych Republik Radzieckich|Związek Radziecki]]. Na lotnisku w Krośnie grupa sabotażowa pod dowództwem Bolesława Głowy „Cezara” utrudniała Niemcom te wojenne działania przez ponad rok.
* 27 sierpnia 1941 r. o godz. 9 – na lotnisku w Krośnie ląduje w samolocie transportowym typu „Kondor” [[Adolf Hitler]] i [[Benito Mussolini]], po czym udają się do wsi [[Stępina]]. Przeprowadzają inspekcje wojsk niemiecko-włoskich. Obydwaj dyktatorzy odlatują z Krosna. Podczas wizyty w mieście obowiązuje 24-godzinna godzina policyjna.
* 25 sierpnia 1942 – 27 stycznia 1944 – działał na lotnisku obóz pracy przymusowej w Krośnie dla (przeciętnie) ok. 120 osób, w którym hitlerowcy rozstrzeliwali Polaków pochodzenia żydowskiego.
* 4 grudnia 1942 r., likwidacja miejskiego getta, (przy ul. Franciszkańskiej), istniejącego od sierpnia 1942 r.
* 1942–1943 – w parku na [[Zawodzie (Krosno)|Zawodziu]] hitlerowcy rozstrzelali około 11 osób z Krosna i z terenu brzozowskiego (np. 23 stycznia 1943 r. rozstrzelano tu 8 osób). Innych zwożono do [[Obozy hitlerowskie w Szebniach|Obozu hitlerowskiego]], w [[Szebnie|Szebniach]], lub do lasu w [[Warzyce|Warzycach]], albo do więzienia w Jaśle. Rozstrzeliwań (około 150 osób, w tym 20 Polaków, 8 Romów i 120 Żydów) dokonywano na cmentarzu żydowskim za parkiem, gdzie też zwożono na wozach stosy ofiar z innych miejsc egzekucji.
* 5 sierpnia 1943 – [[Stanisław Magura]] wraz z innymi wspomagającymi krośnianami, wziął współudział w napadzie na więzienie w Jaśle (zw. [[Akcja Pensjonat|Pensjonat (akcja)]]), ocenionym wtedy jako ''największy wyczyn ruchu oporu w Polsce południowej''.
* 1 lipca 1944 – [[Placówka AK Krosno]] [[Oddział partyzancki OP-15|OP-15]] ''Kamelia'', ''Kinga'' współuczestniczyła w odbiorze zrzutu 6 tonowej broni z trzech samolotów w [[Lubla|Lubli]].
* W lipcu 1944 r. – hr. [[Adam Ronikier]] mieszkający w okolicach Krosna, rozmawiał z Niemcami, w celu zapobieżenia masakrze Polaków w stolicy, domagając się, by Armia Krajowa przejęła Warszawę bez walki z Niemcami, na co skłonni byli przystać niektórzy politycy i wojskowi niemieccy.
* 26 lipca 1944 – AK [[Oddział partyzancki OP-15|OP-15]], złożona m.in. z mieszkańców okolic Krosna, pod dow. [[Franciszek Kochan|Franciszka Kochana]] i [[Eugeniusz Werens|Eugeniusza Werensa – Jerzego Nowaka]], w ramach [[Akcja „Burza”|Akcji Burza]], bez strat wyzwala [[Iwonicz-Zdrój]] i jako [[Rzeczpospolita Iwonicka|Rzeczpospolitą Iwonicką]] utrzymuje aż do wejścia 20 września 1944 r. zdziesiątkowanych w [[Operacja dukielsko-preszowska|operacji dukielsko-preszowskiej]] wojsk radzieckich.
* 26 sierpnia 1944 – zarządzenie przez Niemców ewakuacji miasta i o wysadzaniu budynków w Krośnie oraz ochrona grodu przez Pluton ''Lamparta'' Kompanii ''Bekasa'' AK [[Oddział partyzancki OP-15|OP-15]];
** 30 sierpnia 1944 – rozbrojenie oddziału hitlerowskiego przywożącego ładunki wybuchowe przy b. starostwie i następnej grupy zakładającej je przy kinie, oraz wrzucenie bomb do Lubatówki
** 2 września 1944 – rozbrojenie grupki hitlerowców, na lotnisku.
* 11 września 1944 – w ramach [[Operacja dukielsko-preszowska|operacji karpacko-dukielskiej]] wojska [[Armia Czerwona|Armii Czerwonej]] dotarły 9 września do Krosna. Po walkach z [[Wehrmacht|oddziałami niemieckimi]] 11 września przerwały trwającą od 1939 [[Okupacja niemiecka ziem polskich (1939–1945)|okupację niemiecką]]. W zdobyciu miasta uczestniczył [[101 Korpus Armijny (ZSRR)]] z [[38 Armia (ZSRR)|38 Armii]] oraz wojska [[I Czechosłowacki Korpus Armijny|1 Czechosłowackiego Korpusu]] należące do [[1 Front Ukraiński|1 Frontu Ukraińskiego]]<ref>[[Bolesław Dolata]], [[Tadeusz Jurga]], ''Walki zbrojne na ziemiach polskich 1939–1945. Wybrane miejsca bitew, walk i akcji bojowych''. Warszawa 1971, s.245.</ref>. W wyniku walk, wiele budynków zostało zniszczonych i zginęło około 70 mieszkańców w mieście oraz w okolicy.

== Polska Rzeczpospolita Ludowa ==
* 13 grudnia 1944 – kompania D 14 pułku ułanów Armii Krajowej złożona m.in. z krośnian dokonała zbrojnego uwolnienia trzynastu więźniów z więzienia [[Ministerstwo Bezpieczeństwa Publicznego|Urzędu Bezpieczeństwa]] w [[Brzozów|Brzozowie]].
* 23 grudnia 1944 – w obecności pełnomocnika [[Polski Komitet Wyzwolenia Narodowego|PKWN]] Stanisława Kmona z [[Polska Partia Robotnicza|PPR]] wybrano w tajnym głosowaniu przewodniczącego [[MRN]] [[Socjalizm|socjalistę]] Tadeusza Bazana. Rozpoczęła się walka pomiędzy opcją demokratyczną a totalitarno-socjalistyczną o tworzenia państwa.
* 1944 – [[Józef Feliks Ostaszewski]] współtworzy Instytut Naftowy w Krośnie, (dziś [[Instytut Nafty i Gazu]] w Krakowie – Oddział w Krośnie) organizując od podstaw Dział Mechaniczny tego Instytutu.
* 1944–1956 – działalność organizacji podziemnych i represje [[Ministerstwo Bezpieczeństwa Publicznego|PUBP]] i [[NKWD]] (z Naczelnikiem dla Pow. Krośnieńskiego OKR ''Sekcji'' 38 AR p.płk. Szugurowem), oraz aresztowania, [[Obozy NKWD dla jeńców polskich|internowania w obozach radzieckich]] (np. do Obozu NKWD nr 49 w [[Przemyśl]]u) i wywózki na Syberię, do więzienia na [[Zamek w Rzeszowie|Zamku w Rzeszowie]], lub w [[Zamek w Lublinie|Lublinie]], do Obozu w m. [[Borowicze]]. (Upamiętnione w miejscu kaźni, tablicą na budynku [[Milicja Obywatelska|Milicji Obywatelskiej]].
* 1945 – próba wysadzenia pomnika ''Wdzięczności Armii Czerwonej w Krośnie''.
* 1945 – reaktywowano w konspiracji [[Stronnictwo Narodowe (1928–1947)|SN]] i [[Młodzież Wielkiej Polski]] – Obwód w Krośnie na czele z Prezesem Zarządu Powiatowego [[Stronnictwo Narodowe (1928–1947)|SN]] [[Młodzież Wielkiej Polski|MWP]] [[Józef Zajdel|Józefem Zajdlem]] ''Podkową'' i z Okręgiem MWP w [[Sanok]]u.
* 1945 – powstanie Państwowej Stacji Traktorów i Maszyn Rolniczych, późniejszej Fabryki Amortyzatorów „Polmo” oraz warsztatu szybowcowego, późniejszej [[Wytwórnia Sprzętu Komunikacyjnego „PZL-Krosno”|WSK]]. Reaktywowanie Gimnazjum Naftowego, obecnie Zespół Szkół Ponadgimnazjalnych nr 4 im. Ignacego Łukasiewicza.
* 1946 – powstanie Fabryki Obuwia Sportowego „FABOS” producenta kultowych butów epoki PRL o nazwie „RELAX” i „JUNGI”.
* 1 października 1946 – aresztowania i brutalne pobicie w Krośnie przedstawicieli organizacji narodowych, m.in. [[Tadeusz Kazalski|Tadeusza („Kłąb”)]] i Danieli Kazalskich, których wraz z kilkunastoma działaczami [[Młodzież Wielkiej Polski|MWP]] [[Stronnictwo Narodowe (1928–1947)|SN]] postawiono przed wojskowym sądem i skazano na kilka lat więzienia. Mimo prześladowań przez NKWD, [[Stanisław Rymar (polityk)|Stanisław Rymar]] z [[Haczów|Haczowa]], zawieszoną w 1946 r. organizację [[Stronnictwo Narodowe (1928–1947)|SN]] prowadził w konspiracji.
* 1946–1947 działalność konspiracyjna Rady Powiatowej [[Zrzeszenie Wolność i Niezawisłość|WiN]] Krosno
* [[14 października]] 1947 uwięzienie działaczy Rady Powiatowej WiN w Krośnie w miejscowym areszcie [[Wojewódzki Urząd Bezpieczeństwa Publicznego#Jednostki terenowe|PUBP]], i wydanie zastraszających wyroków ([[Wojskowe sądy rejonowe (PRL)|WSR]] [[Rzeszów]], sygn. akt Sr. 152/48 z [[7 maja]] 1948).
* 1949 – z nakazu centralnych władz administracyjnych zlikwidowano stowarzyszenie ''Sokół'' a budynek tej organizacji upaństwowiono i przeznaczono na siedzibę kina.
* 1953 – [[Stanisław Parysz]] – [[Kapelan]] [[Armia Krajowa|AK]], uczestnik [[Powstanie warszawskie|powstania warszawskiego]], [[gwardian]] w klasztorze w Krośnie, (mimo prześladowań Kościoła) wybudował; kaplicę Matki Bożej, która później stała się kaplicą adoracji Najświętszego Sakramentu.
[[Plik:Krosno, Muzeum Podkarpackie.jpg|thumb|Muzeum Podkarpackie w Krośnie]]
* 1954 – otwarcie Muzeum Ziemi Krośnieńskiej [[Polskie Towarzystwo Turystyczno-Krajoznawcze|PTTK]], obecnie [[Muzeum Podkarpackie w Krośnie|Muzeum Podkarpackie]].
* 1958 – przyłączenie do miasta: wsi [[Suchodół (Krosno)|Suchodół]], w 1966 wsi [[Polanka (Krosno)|Polanka]], a w 1972 wsi [[Turaszówka]] jako dzielnice Krosna.
* 1959 – znalezienie w łupkach w [[Winnica|Winnicy]] k. Krosna odcisku kopalnego żółwia morskiego – unikatu w skali europejskiej (Znalezisko to zostało opublikowane w 1959 r. przez prof. M. Młynarskiego).
* 1966 – odsłonięcie pomnika Tysiąclecia Państwa Polskiego na Rondzie (bez rzeźb Królów Polski, bo usuniętych przez sekretarza KM [[Polska Zjednoczona Partia Robotnicza|PZPR]]).
* 30 czerwca 1975 – Krosno – stolicą utworzonego [[Województwo krośnieńskie|województwa krośnieńskiego]] (w związku z reformą administracyjną) i likwidacja powiatu krośnieńskiego. Powstanie (na bazie Domu Kultury „Górnik”) Wojewódzkiego Domu Kultury i wiele innych instytucji wojewódzkich, m.in. KW [[Polska Zjednoczona Partia Robotnicza|PZPR]] sprawującego kierowniczą (dyktatorską) rolę nad kulturą, szkolnictwem, mediami, kadrą kierowniczą, cenzurą i [[Służba Bezpieczeństwa (PRL)|SB]], wyborami, inwestycjami.
* 8 grudnia 1975 – oddanie do użytku, tzw. obwodnicy, odcinka drogi krajowej nr 28, omijającego od południa centrum miasta.
* w latach siedemdziesiątych XX w. liczba miejsc pracy w Krośnie dwukrotnie przewyższała liczbę stałych mieszkańców miasta<ref>Jacek Kapiszewski, Janusz Kowalski „Słoiki PRL-u” Gazeta Prawna nr 3707</ref>.
* 1 września 1976 – rozpoczęcie nauki w wybudowanej szkole podstawowej nr 10, przy ul. [[Jan Krasicki|Janka Krasickiego]] (obecnie Magurów), której w 1986 roku nadano imię kpt. [[Stanisław Betlej|Stanisława Betleja]] (obecnie Miejski Zespół Szkół nr 1).
* 1980 – brak podstawowych towarów w krośnieńskich sklepach i wprowadzenie kartek na większość towarów, np.: na mydło, alkohol, wędlinę, cukierki i watę.
* lipiec 1980 – powódź ''stulecia'' w Krośnie.
* 28 sierpnia 1980 – spotkanie emisariusza ze [[Stocznia Gdańska|Stoczni Gdańskiej]] [[Brunon Mańko|Brunona Mańki]] (byłego [[Armia Krajowa|AK]]-owca o ps. ''Ben''), z przedstawicielami [[Komitety strajkowe|komitetów strajkowych]] krośnieńskich zakładów prac w mieszkaniu Franciszka Pytki (z PKS-u) w celu utworzenia [[Niezależny Samorządny Związek Zawodowy „Solidarność”|NSZZ]] i zapoznania z instrukcją prowadzenia [[strajk]]ów.
* 1980 – w sierpniu powołanie [[Międzyzakładowy Komitet Strajkowy|Międzyzakładowego Komitetu Strajkowego]] przekształconego z czasem w ZR [[Niezależny Samorządny Związek Zawodowy „Solidarność”|NSZZ Solidarność]].
* 3 maja 1981 – jedna z największych manifestacji patriotycznych i Msza nad Wisłokiem z udziałem ks. bp. [[Ignacy Tokarczuk|Ignacego Tokarczuka]] i około 10 tysięcy ludzi, oraz poświęcenie sztandaru ZR [[Niezależny Samorządny Związek Zawodowy „Solidarność”|NSZZ Solidarność]].
* 13 grudnia 1981 – [[internowanie]] (do cel, m.in. w [[Uherce Mineralne|Uhercach]] i w [[Nowy Łupków|Łupkowie]]) oraz aresztowanie działaczy [[Niezależny Samorządny Związek Zawodowy „Solidarność”|NSZZ Solidarność]], setki pracowników zwolnionych z pracy, szlabany graniczne przy wyjeździe z miasta, wyłączone telefony prawie przez miesiąc, protestacyjne strajki w większych zakładach w Krośnie. Patriotyczne wiece po Mszach za Ojczyznę przy Klasztorze Ojców Kapucynów, podczas których składano kwiaty w kształcie krzyża i odsłonięto cztery tablice (upamiętniające poległych w czasie [[Stan wojenny w Polsce (1981–1983)|stanu wojennego]], [[Katyń]], [[Agresja ZSRR na Polskę|napaść ZSRR na Polskę]], i marszałka [[Józef Piłsudski|Józefa Piłsudskiego]].
* 15 grudnia 1981 pierwsze tajne spotkanie łączników NSZZ Solidarności z poszczególnych zakładów pracy w Farze, i składanie meldunków o strajkach, o aresztowaniach, rewizjach, akcjach ulotkowych oraz organizowanie pomocy dla rodzin osób represjonowanych.
* 1982 – w sierpniu początki organizowania opozycyjnych spotkań NSZZ Solidarność i w następnych latach, w ramach [[Duszpasterstwo|Duszpasterstwa Ludzi Pracy]], a potem [[Cywilizacja Miłości|Cywilizacji Miłości]] przez o. [[Bogusław Piechuta|Bogusława Piechutę]] – gwardiana, krośnieńskiego kaznodzieję, w czasach Stanu wojennego, i przez o. [[Józef Śleboda|Józefa Ślebodę]]. [[Kościół i klasztor oo. kapucynów w Krośnie|Klasztor ojców Kapucynów]] w Krośnie, nazwany jest przez opozycję ''arką wolności'', stanowiącą wsparcie dla podziemnych struktur Solidarności<ref>{{Cytuj stronę |url=http://www.kapucyni.ofm.pl/informator/referat-krosno.pdf |tytuł=Zarchiwizowana kopia |data dostępu=2008-08-05 |archiwum=https://web.archive.org/web/20090320051309/http://www.kapucyni.ofm.pl/informator/referat-krosno.pdf |zarchiwizowano=2009-03-20}}</ref>.
* 1982 – powstanie [[Centralne Biuro Wystaw Artystycznych|Biura Wystaw Artystycznych]].
* 1983 – odsłonięcie w Szkole Podstawowej nr 14 na ul. Wojska Polskiego tablicy pamiątkowej poświęconej Władysławowi Gomułce „Wiesławowi”, przywódcy PPR i I sekretarzowi PZPR, który m.in. zakładał konspiracyjne struktury PPR w Krośnie w czasie okupacji<ref>Rada Ochrony Pomników Walki i Męczeństwa ”Przewodnik po upamiętnionych miejscach walk i męczeństwa lata wojny 1939–1945”, Sport i Turystyka 1988, {{ISBN|83-217-2709-3}}, str. 388</ref>.
* luty 1985 – otwarcie Muzeum Biograficznego Władysława Gomułki, utworzonego w jego rodzinnym domu przy ul. Mostowej 5<ref>{{Cytuj pismo | tytuł = W 80. rocznicę rodzin „Wiesława”. Uroczyste spotkanie w Szkołę Podstawową nr 14 w Krośnie. Otwarcie muzeum w rodzinnym domu Władysława Gomułki | czasopismo = [[Nowiny (dziennik rzeszowski)|Nowiny]] | strony = 1-2 | data = Nr 32 z 7 lutego 1985 | url = http://www.pbc.rzeszow.pl/publication/9004}}</ref>.
* 1985 – rozpoczęcie produkcji polskiego szybowca [[Puchatek KR-03]], 2-miejscowego szkolno-treningowego; o konstrukcji metalowej, w [[Wytwórnia Sprzętu Komunikacyjnego „PZL-Krosno”|WSK]] [[Państwowe Zakłady Lotnicze|PZL]]-Krosno.
* październik 1985 – wzmożone represje i rewizje dokonywane przez [[Służba Bezpieczeństwa (PRL)|SB]] w Krośnie.

== Po 1989 roku ==
* 1989 – powstanie Komitetu Obywatelskiego i przyjazd kandydatów na posłów [[Gustaw Holoubek|Gustawa Holoubka]], [[Andrzej Szczypiorski|Andrzeja Szczypiorskiego]], [[Jerzy Osiatyński|Jerzego Osiatyńskiego]]. Po wygranych wyborach powołanie przedstawicieli KO do władz administracyjnych miejskich i wojewódzkich. Rozpoczęto dostosowanie do UE i likwidację zakładów pracy, np. Zakładów Przetwórstwa Owocowego (tzw.„Marmolady”), Mleczarni, zmniejszenia zatrudnienia w przemyśle i doprowadzenie do znacznego zadłużenia Szpitala Wojewódzkiego. Niewłaściwe zarządzanie i przeciągające się okresy strajków, prowadzone przez [[Niezależny Samorządny Związek Zawodowy „Solidarność”|NSZZ „Solidarność”]], powodują likwidację do 1994 r. „Krosnolenu” i „Fabosu”.
[[Plik:Krosno, Rynek Piwnica PodCieniami.jpg|thumb|180px|Piwnica PodCieniami – miejsce artystyczno-kulturalnych realizacji Muzeum Rzemiosła w Krośnie]]
* 1989 – utworzenie Muzeum Rzemiosła.
* 1990 – powstanie Nauczycielskiego Studium Języków Obcych.
* 1991 – Szkoła Lotniczo-Techniczna (CSL-T) w Krośnie, wyprodukowała AT-3-nowy lekki samolot.
* 1992 – przeniesienie z Miejsca Piastowego do Krosna Liceum Sztuk Plastycznych.
* 30 czerwca 1992 – Krosno osiągnęło największą liczbę mieszkańców w swojej historii – 50 214, jednak od tej daty rozpoczyna się jej spadek, spowodowany malejącą liczbą urodzeń i ujemną migracją.
* 10 czerwca 1997 – w Krośnie [[Jan Paweł II]] [[Podróż apostolska Jana Pawła II do Polski (1997)|w trakcie mszy św.]], w obecności ok. 0,5 mln wiernych, na lotnisku, kanonizował bł. [[Jan z Dukli|Jana z Dukli]] oraz poświęcił kościół pw. św. Piotra i św. Jana z Dukli. (Przebywał tu jako kardynał [[12 grudnia]] 1972 r. na cmentarzu, na pogrzebie matki bp. [[Jerzy Ablewicz|Jerzego Ablewicza]]). Wydarzenie pobytu papieża upamiętniono pomnikiem papieskim i górującym nad Krosnem o wys. 38 m. Krzyżem, przy którym Ojciec św. odprawił mszę. Pomnik ten wraz z Krzyżem należy do największych w Polsce.
* 1998 – [[Sebastian Szmyd]] – rzeźbiarz w karmelu z Krosna Mistrzem Świata Młodych Cukierników w Barcelonie i brązowy Medalista na Mistrzostwa Świata Cukierników w Brnie w 1999 r.
* 1998 – założono [[Stowarzyszenie Literackie Nauczycieli w Krośnie]]
* 1 stycznia 1999 – reforma administracyjna kraju likwidująca województwo krośnieńskie i nadająca dla Miasta Krosna prawa powiatu. Utworzono [[Powiat krośnieński (województwo podkarpackie)|powiat krośnieński]] obejmujący tereny dziewięciu okolicznych gmin.
[[Plik:Krosno, PWSZ 02.jpg|thumb|Budynek Państwowej Wyższej Szkoły Zawodowej w Krośnie]]
* 1999 – utworzenie Państwowej Wyższej Szkoły Zawodowej w Krośnie.
* 1999–2000 – w wyniku badań archeologicznych odkryto relikty Ratusza krośnieńskiego
* 10 września 2000 – oddanie do użytku nowoczesnej oczyszczalni ścieków.
* 31 grudnia 2003 – oddanie do użytku hali sportowo-widowiskowej przy ul. Bursaki
* 2004 – papież [[Jan Paweł II]] podnosi kościół farny do godności [[Bazylika|bazyliki]] mniejszej.
* 2 października 2004 – odsłonięcie pomnika [[Armia Krajowa|AK]]
* 15 sierpnia 2005 – odsłonięcie pomnika [[Józef Piłsudski|Józefa Piłsudskiego]].
* 8 stycznia 2006 – w Krośnie Wojewódzki 14 finał [[Wielka Orkiestra Świątecznej Pomocy|Wielkiej Orkiestry Świątecznej Pomocy]]
* 28 września 2006 – otwarcie Zakładu Unieszkodliwiania Odpadów
* 1 stycznia 2007 – przystąpienie Krośnieńskiego Towarzystwa Tenisowego do akcji Amatorskiego Tenisa Polskiego „ATP-gram, bo muszę”
* 1 marca 2007 – otwarcie Regionalnego Ośrodka [[Europejski Fundusz Społeczny|Europejskiego Funduszu Społecznego]] w Krośnie
[[Plik:Krosno, Rynek rzeźba Madonna.jpg|thumb|Madonna polsko-węgierska na Rynku w Krośnie]]
* 12 maja 2007 – otwarcie drugiej krytej pływalni przy ul. Wojska Polskiego
* 29 sierpnia 2007 – rozpoczęcie wielkoszlemowego turnieju organizowanego przez KTT pod nazwą „Krosno Open”, którego głównym sponsorem był Włodzimierz Zdunek
* 3 września 2007 – oficjalna zmiana nazwa Szkoły Podstawowej nr 15 i Gimnazjum 4 na Miejski Zespół Szkół nr 4 w Krośnie
* 15 września 2007 – oddanie do użytku 2 kortów halowych o twardej nawierzchni (Rebound Ace) przy ul. Stefana Batorego
* 22 września 2007 – otwarcie Galerii Portius
* 19 października 2007 – otwarcie hotelu Portius
* 2008 – otwarcie Regionalnego Centrum Kultur Pogranicza
[[Plik:Krosno, BWA Kolejowa 1.jpg|thumb|Siedziba Regionalnego Centrum Kultur Pogranicza przy ul. Kolejowej 1]]
* 2008 – kryzys gospodarczy – masowe zwolnienia w krośnieńskich zakładach pracy
* 23 – 24 sierpnia 2008 – organizacja przez prezesa KTT Włodzimierza Zdunka Turnieju Młodzieżowego – pognanie wakacji – rangi ATP
* 29 sierpnia 2009 – na ścianie jednej z kamienic na Rynku zostaje odsłonięta płaskorzeźba ceramiczna „Madonna polsko-węgierska”. Jest ona darem dla Krosna od autora Janosa Nemetha i partnerskiego miasta węgierskiego Zalaegerszeg. Została przygotowana specjalnie na obchody Dnia Przyjaźni Polsko-Węgierskiej i odsłonięta podczas obchodów 10-lecia współpracy obu tych miast.
* 2009 – Po wielomiesięcznym konflikcie Aeroklub Polski przekazuje zarządzanie lotniskiem miastu. Urząd Lotnictwa Cywilnego tymczasowo zamyka lotnisko.
* 2010 – ULC ponownie otwiera lotnisko
* maj 2010 – powódź w Krośnie
* 13 czerwca 2010 – Koronacja cudownego obrazu Matki Boskiej Murkowej na krośnieńskim Rynku. Znajduje się on obecnie w ołtarzu głównym w kościele OO.Franciszkanów.
* 2010 – otwarcie 2 jezdni ul. Podkarpackiej – odcinka od ul. Zręcińskiej do ul. Czajkowskiego. Od tej chwili w Krośnie istnieje ok. 4&nbsp;km dróg dwujezdniowych(2x2).
* 2012 – Otwarcie Centrum Dziedzictwa Szkła, jednej z największych atrakcji miasta. Krosno w tym roku zyskało tytuł Miasta Szkła.
* 2015 – Otwarcie DK28 w granicach miasta. Przebudowano 11 km drogi. Powstało około 2,5 km nowej jezdni. Jak dotąd największa inwestycja drogowa w Krośnie.
* 2016 – Ukończenie przebudowy krośnieńskiego lotniska. Powstał m.in. nowy pas startowy i drogi kołowania.
* 2017 – Otwarte zostaje centrum handlowe „VIVO! Krosno”. Uzupełnia ono niezagospodarowane dotąd tereny przy skrzyżowaniu DK28 z tzw. "Drogą G".
* 2018 – Modernizacja taboru [[Miejska Komunikacja Samochodowa w Krośnie|MKS Krosno]]. Na ulicach pojawiły się nowe autobusy, w tym hybrydowe.
* 2019 – Ukończono rewitalizację niszczejącego budynku dworca PKP, powstało Etnocentrum Ziemi Krośnieńskiej. Inna placówka kulturalna – Biuro Wystaw Artystycznych zmieniło siedzibę na wyremontowaną kamienicę przy ul. Portiusa.
* 2019 – Rozpoczęto ostatni etap rozbudowy DK28 w granicach miasta. Prace trwały na odcinku od ul. Zręcińskiej do ul. Tysiąclecia.
* 2020 – [[Pandemia COVID-19]]. W Krośnie zakazano m.in. odwiedzin w szpitalu, a przewoźnicy czasowo zawiesili niektóre kursy. Skutkami kryzysu były zwolnienia pracowników w firmach. Miasto wstrzymało także niektóre inwestycje<ref>{{Cytuj |autor = |tytuł = Archiwum portalu Krosno24.pl |data = |data dostępu = 2020-08-03 |opublikowany = krosno24.pl |url = https://krosno24.pl/archiwum}}</ref>.
* 2021 – 1 stycznia Krosno poszerzyło swe granice o teren byłego [[Lotnisko Iwonicz|Lotniska „Iwonicz”]] w Targowiskach. W tym miejscu ma powstać łącznik do [[Droga ekspresowa S19 (Polska)|drogi ekspresowej S19]] oraz strefa inwestycyjna<ref>{{Cytuj |tytuł = Oficjalna strona Miasta Krosna / Dla Mieszkańców / Zmiana granic / Aktualności |data dostępu = 2020-12-26 |opublikowany = krosno.pl |url = https://www.krosno.pl/pl/dla-mieszkancow/zmiana-granic/aktualnosci/art20,krosno-bedzie-wieksze.html |archiwum = https://web.archive.org/web/20210124220120/https://www.krosno.pl/pl/dla-mieszkancow/zmiana-granic/aktualnosci/art20,krosno-bedzie-wieksze.html |zarchiwizowano = 2021-01-24}}</ref>.
* 2022 – Klub żużlowy [[Wilki Krosno]] awansuje do Ekstraligi. Jest to drugi po [[KKK MOSiR Krosno|Mieście Szkła Krosno]] klub sportowy z miasta występujący w najwyższej klasie rozgrywkowej. Jednocześnie rusza rozbudowa krośnieńskiego stadionu<ref>{{Cytuj |tytuł = Inwestycje na stadionie przy ul. Legionów. Trybuna i minitor żużlowy |data = 2022-10-27 |data dostępu = 2022-12-17 |opublikowany = Krosno24 |url = https://krosno24.pl/informacje/inwestycje-na-stadionie-przy-ul-legionow-trybuna-i-mini-tor-zuzlowy-i6358}}</ref>.

== Przynależność państwowa ==
[[Plik:Polska 1333 - 1370.png|thumb|Krosno na mapie [[Zjednoczone Królestwo Polskie|Polski]] za panowania Kazimierza Wielkiego]]
Od uzyskania praw miejskich Krosno znajdowało się pod panowaniem następujących państw:
* 1342–1370 – [[Plik:Alex K Kingdom of Poland-flag.svg|border|22px]] [[Zjednoczone Królestwo Polskie|Królestwo Polskie]]
* 1370–1387 – [[Plik:Flag of Hungary (1301-1382, rectangular).svg|border|18px]] [[Królestwo Węgier]]
* 1387–1569 – [[Plik:Alex K Kingdom of Poland-flag.svg|border|22px]] [[Korona Królestwa Polskiego]]
* 1569–1772 – [[Plik:Chorągiew królewska króla Zygmunta III Wazy.svg|border|22px]] [[Rzeczpospolita Obojga Narodów]], [[Plik:Alex K Kingdom of Poland-flag.svg|border|22px]] [[Korona Królestwa Polskiego]]
* 1772–1804 – [[Plik:Flag of the Habsburg Monarchy.svg|border|22px]] [[Monarchia Habsburgów]]
* 1804–1867 – [[Plik:Flag of the Habsburg Monarchy.svg|border|22px]] [[Cesarstwo Austrii]]
* 1867–1918 – [[Plik:Flag of the Habsburg Monarchy.svg|border|22px]] [[Austro-Węgry]], [[Królestwa i Kraje w Radzie Państwa Reprezentowane]]
* 1918 – {{flaga|Polska}} [[II Rzeczpospolita|Królestwo Polskie]]
* 1918–1919 – {{flaga|Polska}} [[II Rzeczpospolita|Republika Polska]]
* 1919–1939 – {{flaga|Polska}} [[II Rzeczpospolita|Rzeczpospolita Polska]]
* 1939–1944 – {{flaga|DEU|wariant=III Rzesza}} [[III Rzesza|Rzesza Wielkoniemiecka -]] [[Generalne Gubernatorstwo]] (''[[okupacja wojenna]]'')
* 1944–1952 – {{flaga|POL}} [[Polska Rzeczpospolita Ludowa|Rzeczpospolita Polska]]
* 1952–1989 – {{flaga|POL}} [[Polska Rzeczpospolita Ludowa]]
* od 1989 – {{flaga|POL}} [[III Rzeczpospolita|Rzeczpospolita Polska]]

== Przypisy ==
{{Przypisy}}

== Bibliografia ==
* Kuropatnicki E.A. hr.: ''Geografia albo dokładne opisanie królestw Galicyi i Lodomeryi'', Wojciech Manecki. Lwów 1858; Reprint: Wyd. Roksana oraz Muzeum Okręgowe w Krośnie. Krosno 1998.
* Orłowicz M.: ''Ilustrowany przewodnik po Galicyi, Bukowinie, Spiszu, Orawie i Śląsku Cieszyńskim''. Książnica Polska. Lwów '''1919'''; reprint: Ruthenus Rafał Barski. Krosno 2002.
* Nieć J.: ''Rzeszowskie za Sasów. Szkic historyczny'', Towarzystwo Regionalne Ziemi Rzeszowskiej, Rzeszów 1938.
* ''Krosno – studia z dziejów miasta i regionu'', T. I, red. Garbarcik J., Kraków 1972
* ''Krosno – studia z dziejów miasta i regionu'', T. II, red. Garbarcik J., Kraków 1973
* Maczek S.: ''Od podwody do czołgu. Wspomnienia wojenne 1918–1945'', Ossolineum, Wrocław 1990.
* Rączy E.: ''Ludność żydowska w Krośnie do 1919'', Biblioteka Krośnieńska, zeszyt 9, Krosno 1995.
* ''Krosno – studia z dziejów miasta i regionu'', T. III, red. Cynarski St., Kraków 1995
* [[Władysław Sarna|Sarna W.]] ks.: ''Opis powiatu krośnieńskiego pod względem geograficzno-historycznym''. Józef Styfi. Przemyśl 1898. reprint: Wyd. Roksana oraz Muzeum Okręgowe w Krośnie. Krosno 1997.
* Rączy E.: ''Ludność żydowska w Krośnie 1919–1939'', Biblioteka Krośnieńska, zeszyt 13, Krosno 1997.
* Czajkowski J.: ''Z dziejów szpitala krośnieńskiego 1901-1946'', Biblioteka Krośnieńska, zeszyt 12, Krosno 1997.
* Czajkowski J.: ''Z dziejów szpitala krośnieńskiego 1946-1995'', Biblioteka Krośnieńska, zeszyt 14, Krosno 1998.
* Rączy E.: ''Ludność żydowska w Krośnie 1939–1946'', Biblioteka Krośnieńska, zeszyt 15, Krosno 1999.
* Dokumenty królewskie dla miasta Krosna. Pod. red. J. Gancarskiego. Krosno 2013 <small>[zawiera fotografie i tłumaczenia z łaciny i języka niemieckiego zawartych w opracowaniu dokumentów; pierwsze tego rodzaju wydawnictwo]</small>.

{{SORTUJ:Krosno}}
[[Kategoria:Historia Krosna|*]]
Szablony użyte w tym artykule:
Szablon:Cytuj (tekst źródłowy) (zabezpieczony na poziomie wysokim)
Szablon:Cytuj pismo (tekst źródłowy) (zabezpieczone na poziomie redaktorów)
Szablon:Cytuj pismo/tytuł (tekst źródłowy) (zabezpieczony na poziomie niskim)
Szablon:Cytuj stronę (tekst źródłowy) (zabezpieczony na poziomie wysokim)
Szablon:Flaga (tekst źródłowy) (zabezpieczony na poziomie wysokim)
Szablon:Flaga/core (tekst źródłowy) (zabezpieczony na poziomie wysokim)
Szablon:ISBN (edytuj)
Szablon:Państwo dane DEU (edytuj)
Szablon:Państwo dane Niemcy (tekst źródłowy) (zabezpieczony na poziomie wysokim)
Szablon:Państwo dane POL (edytuj)
Szablon:Państwo dane Polska (tekst źródłowy) (zabezpieczony na poziomie wysokim)
Szablon:Przypisy (tekst źródłowy) (zabezpieczony na poziomie wysokim)
Moduł:Cytuj (edytuj)
Moduł:Cytuj/dane (edytuj)
Moduł:Cytuj/dostęp (edytuj)
Moduł:Cytuj/firewall (edytuj)
Moduł:ISBN (edytuj)
Moduł:Lang (edytuj)
Moduł:Lang/data (edytuj)
Moduł:Sprawdź (edytuj)
Moduł:String (edytuj)
Wróć do Historia Krosna.
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/wiki/Historia_Krosna”