Tekst źródłowy strony Śledziona

Nie masz uprawnień do edytowania tej strony z następującego powodu:

Twój adres IP znajduje się w zakresie adresów, który został zablokowany na wszystkich wiki Wikimedia Foundation.

Blokada została nałożona przez ‪EPIC‬. Podany powód to Open proxy/Webhost: See the help page if you are affected.

Początek blokady: 09:48, 2 lip 2024
Zakończenie blokady: 09:48, 2 lip 2025

Twój obecny adres IP to 206.189.44.186. Zablokowany zakres to 206.189.32.0/20.

Prosimy o uwzględnienie wszystkich powyższych informacji we wszelkich zapytaniach. Jeśli uważasz, że zostałeś zablokowany przez pomyłkę, możesz znaleźć dodatkowe informacje i instrukcje w globalnej polityce No open proxies.

Aby zakwestionować lub omówić blokadę, proszę wysłać prośbę o jej weryfikację na Meta-Wiki. Możesz również wysłać e-mail do kolejki VRT stewardów na adres stewards@wikimedia.org, podając wszystkie powyższe szczegóły.

Tekst źródłowy strony można podejrzeć i skopiować.

{{Anatomia infobox
 |nazwa             = Śledziona
 |nazwa angielska   = 
 |nazwa łacińska    = lien
 |grafika           = Gray1188.png
 |opis grafiki      = Schematyczne przedstawienie śledziony od strony powierzchni trzewnej
 |2. grafika        = Horse spleen laparoscopic.jpg
 |opis 2. grafiki   = Końska śledziona w obrazie laparoskopowym
 |narządy           = 
 |tętnice           = 
 |żyły              = 
 |nerwy             = 
 |układ limfatyczny = 
 |prekursor         = 
 |commons           = 
}}
'''Śledziona''' ([[Łacina|łac.]] ''lien'', [[Język grecki|gr.]] σπλήν – ''splēn''<ref>[http://www.perseus.tufts.edu/hopper/text?doc=Perseus%3Atext%3A1999.04.0057%3Aentry%3Dsplh%2Fn σπλήν],
Henry George Liddell, Robert Scott, ''A Greek-English Lexicon'', on Perseus Digital Library</ref>) – narząd występujący u [[Kręgowce|kręgowców]]. U człowieka jest największym [[Układ limfatyczny|narządem limfatycznym]].

== Anatomia śledziony człowieka i innych ssaków ==
[[Plik:Illu spleen PL.png|thumb|Budowa śledziony]]
[[Plik:Gray1217.png|Topografia śledziony u człowieka (zaznaczona na żółto)|thumb]]
Znajduje się w [[Jama brzuszna|jamie brzusznej]], [[Jama otrzewnej|wewnątrzotrzewnowo]], w lewym podżebrzu pomiędzy IX a XI [[żebra (anatomia)|żebrem]]. Jej długa oś u człowieka w pozycji leżącej biegnie wzdłuż dziesiątego żebra. W pozycji stojącej przód narządu zwrócony w stronę [[Mostek człowieka|mostka]] nieco się obniża, ale u zdrowego dorosłego śledziona nigdy nie jest wyczuwalna pod łukiem żebrowym. Wielkość i kształt śledziony w dużej mierze zależą od stopnia wypełnienia jej krwią. Średnio waży około 150&nbsp;g i mieści około 50&nbsp;ml krwi, chociaż może jej zmagazynować kilkakrotnie więcej. Barwa, rozmiar i kształt wykazują zmienność gatunkową, przykładowo{{r|pa|zoot}}:
* u [[świnia domowa|świni]] śledziona ma barwę jasnoczerwoną, kształt wydłużony, na przekroju trójkątny{{r|pa}}, jej masa odpowiada 0,1–0,3% masy ciała zwierzęcia{{r|zoot}}
* u [[Koń|konia]] ma kształt wygiętego trójkąta (podobnie do ostrza topora), jest stosunkowo miękka, ma barwę od niebieskoczerwonej po niebieskofioletową{{r|pa}}, waży 0,5–1,5 kg{{r|zoot}}
* u [[Bydło|bydła]] jest szeroka i długa, z zaokrąglonymi końcami{{r|pa}}, o czerwonobrunatnej barwie (w przypadku buhajów) i masie 0,5–1 kg{{r|zoot}}
* u [[Pies domowy|psów]] ma wyraźnie rozszerzony koniec dobrzuszny i jest żywoczerwona{{r|pa}}, jej masa odpowiada 0,08–0,4% masy ciała zwierzęcia{{r|zoot}}
* u [[Owca domowa|owiec]] stosunkowo niewielka, o trójkątnym kształcie{{r|pa}} z szerszym końcem dogrzbietowym, czerwonobrunatna{{r|zoot}}

Śledziona ma powierzchnię przeponową (''facies diaphragmatica lienis''), wypukłą, przylegającą do [[Przepona (mięsień)|przepony]] i trzewną (''facies visceralis lienis''), składającą się z powierzchni żołądkowej (''facies gastrica lienis''), nerkowej (''facies renalis lienis'') i okrężniczej (''facies colica lienis''). Na powierzchni trzewnej śledziony znajduje się zagłębienie, w którym rozgałęziają się naczynia śledzionowe, tzw. wnęka śledziony (''hilus lienis'').

Śledziona posiada [[więzadło żołądkowo-śledzionowe]] (''ligamentum gastrolienale'') rozciągające się między [[Żołądek|żołądkiem]] i śledzioną, [[więzadło przeponowo-śledzionowe]] (''ligamentum phrenicolienale'') łączące śledzionę z przeponą i podtrzymujące narząd od dołu [[więzadło przeponowo-okrężnicze]] (''ligamentum phrenicocolicum'').

=== Budowa mikroskopowa ===
[[Plik:Milz (Mensch).jpg|thumb|Obraz histologiczny śledziony człowieka: (1) Centrum rozrodcze (Miazga biała), (2) tętniczka środkowa, (3) Miazga biała - otaczające t. środkową, (4) Miazga czerwona]]
Narząd ten jest zbudowany z [[Tkanka łączna siateczkowa|siateczkowej tkanki łącznej]]. Na przekroju poprzecznym widać wysepki miazgi białej, czyli skupiska limfocytów wokół naczyń krwionośnych. Składa się ona z grudek chłonnych pierwotnych oraz wtórnych. Grudki pierwotne zawierają [[limfocyty]], które nie zetknęły się z antygenem. Grudki wtórne zawierają [[limfocyty B]] oraz komórki prezentujące antygeny (''APC'', ang. ''antigen presenting cells'') i umożliwiające limfocytom B rozpoznawanie antygenu, następową proliferację, dojrzewanie, tworzenie przeciwciał, a następnie dojrzewanie do komórek plazmatycznych. Ta część śledziony przynależy do układu limfatycznego. Białe wysepki otacza miazga czerwona. Śledzionę otacza [[błona surowicza]] (''tunica serosa'') i [[torebka włóknista]] (''tunica fibrosa''). Od torebki odchodzą pasma tkanki włóknistej nazywane beleczkami (''trabeculae lienis''), wchodzące w miąższ narządu w postaci pasm i błon. Beleczki są zbudowane ze sprężystych włókien i komórek [[Tkanka mięśniowa gładka|mięśni gładkich]]. Zależnie od ruchów tych ostatnich śledziona może się kurczyć i rozkurczać, zasysając krew lub wypychając ją do krwiobiegu.

=== Unaczynienie ===
Śledzionę odżywia [[tętnica śledzionowa]] (''arteria lienalis'') odchodząca od [[Pień trzewny|pnia trzewnego]], biegnąca w więzadle przeponowo-śledzionowym. We wnęce narządu rozdziela się na sześć lub więcej gałęzi śledzionowych, które biegną w beleczkach śledziony rozpadając się na drobniejsze tętniczki.
[[Żyła śledzionowa]] (''vena lienalis'') biegnie razem z tętnicą w więzadle przeponowo-śledzionowym i powstaje we wnęce z połączenia sześciu lub więcej żył wychodzących z beleczek śledziony.

== Fizjologia ==
Głównym zadaniem śledziony jest wytwarzanie [[Przeciwciało|immunoglobulin]]. Śledziona jest miejscem usuwania defektywnych lub „starych” [[erytrocyt]]ów, [[Limfocyty|krwinek białych]] oraz [[trombocyt]]ów.  Śledziona może magazynować pewną pulę krwi.

Śledziona nie jest niezbędna do życia, w przypadku jej usunięcia czynność jest przejmowana przez inne narządy (głównie przez [[Wątroba|wątrobę]]). Jednakże ludzie pozbawieni śledziony wykazują nieco niższą odporność, ponieważ śledziona odpowiada za niszczenie bakterii otoczkowych<ref>{{Cytuj pismo | autor=Fuentes-Ferrer ME., Cano-Escudero S., Mato-Chaín G., Mariano-Lázaro A., Fereres-Castiel J | tytuł=[Vaccination coverage against Streptococcus pneumoniae in splenectomized patients in a fourth-level hospital (1999-2004).] | rok=2008 | czasopismo=Enferm Infecc Microbiol Clin | doi= | wolumin=4 | miesiąc=kwiecień|wydanie=26 | pmid= 18381038 | strony=194-8}}</ref><ref>{{Cytuj pismo | autor=Konradsen HB., Rasmussen C., Ejstrud P., Hansen JB | tytuł=Antibody levels against Streptococcus pneumoniae and Haemophilus influenzae type b in a population of splenectomized individuals with varying vaccination status. | rok=1997 | czasopismo=Epidemiol Infect | doi= | wolumin=2 | miesiąc=październik|wydanie=119 | pmid= 9363015 | strony=167-74}}</ref> (na przykład [[Dwoinka zapalenia płuc|pneumokoków]]) w przypadku [[Bakteriemia|bakteriemii]]. Niski wpływ usunięcia śledziony na odpowiedź immunologiczną jest spowodowany głównie tym, że większość antygenów jest filtrowana w naczyniach limfatycznych.

== Śledziona w stanach patologii ==
W niektórych [[choroba]]ch dochodzi do (niekiedy znacznego) powiększenia śledziony, co określa się jako [[Splenomegalia|splenomegalię]]. Zaburzenia ogólnoustrojowe związane ze splenomegalią określa się jako [[hipersplenizm]]. Samo powiększenie śledziony nie jest wskazaniem do leczenia operacyjnego<ref>{{cytuj książkę|rozdział=Chirurgia śledziony|tytuł=Chirurgia. Podręcznik dla studentów medycyny|inni=Jan Fibak (red.) |wydawca=Wydawnictwo Lekarskie PZWL|miejsce=Warszawa|rok=2002|isbn=83-200-2708-X|strony=569–570}}</ref>.

{{osobny artykuł|Splenomegalia|Hipersplenizm}}

=== Nieprawidłowości rozwojowe ===
Możliwe wady rozwojowe śledziony to [[asplenia]], [[Śledziona dodatkowa|śledziony dodatkowe]] i [[połączenie śledzionowo-mosznowe]].

=== Badanie śledziony ===
Śledzionę bada się przedmiotowo opukiwaniem i obmacywaniem. Najlepsze warunki do opukiwania narządu występują w ułożeniu pośrednim między ułożeniem na wznak lub prawobocznym. Można też opukiwać śledzionę u pacjenta stojącego. 

Obmacywanie śledziony przeprowadzane jest dwuręcznie: jedna ręka wywiera nacisk na śledzionę z tyłu lewej strony klatki piersiowej, palce drugiej ręki lekarz wsuwa pod łuk żebrowy. Śledziona nie daje objawu balotowania, co pozwala ją niekiedy odróżnić od powiększonej lewej nerki. Prawidłowo funkcjonująca śledziona jest niewyczuwalna.

== Zobacz też ==
* [[układ limfatyczny]]
* [[splenoza]]
* [[spleen]]

== Przypisy ==
{{Przypisy|
<ref name=zoot>{{cytuj książkę | tytuł = Zootechniczny słownik encyklopedyczny | autor = praca zbiorowa | wydawca = Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne | miejsce = Warszawa | rok = 1965 | strony = 584}}</ref>
<ref name=pa>{{cytuj książkę | tytuł = Podstawy anatomii zwierząt domowych | autor = Helena Przespolewska, Henryk Kobryń, Tomasz Szara & Bartłomiej J. Bartyzel | rok = 2014 | miejsce = Warszawa | wydawca = PWN | strony = 140–141 | isbn = 9788362815227}}</ref>
}}

== Bibliografia ==
* {{cytuj książkę|inni=Janina Sokołowska-Pituchowa (red.)|tytuł=Anatomia człowieka. Podręcznik dla studentów medycyny|wydanie=VII|wydawca=Wydawnictwo Lekarskie PZWL|rok=2005|isbn = 83-200-3185-0}}
* {{cytuj książkę|autor=[[Adam Bochenek]], [[Michał Reicher]]|tytuł=Anatomia Człowieka, tom III, Układ naczyniowy|wydanie=VII|miejsce=Warszawa|rok=1998|wydawca=Wydawnictwo Lekarskie PZWL|isbn = 83-200-2171-5}}
* {{cytuj książkę|autor=Jakub Gołąb, Marek Jakóbisiak, Witold Lasek|tytuł=Immunologia|miejsce=Warszawa|rok=2006|wydawca=Wydawnictwo Naukowe PWN|id = {{ISBN|978-83-01-14262-9}}, {{ISBN|83-01-14262-6}}}}

{{Zastrzeżenia|Medycyna}}

{{Kontrola autorytatywna}}

[[Kategoria:Anatomia jamy brzusznej]]
[[Kategoria:Gruczoły]]
[[Kategoria:Układ krwionośny]]
[[Kategoria:Układ limfatyczny człowieka]]

Szablony użyte w tym artykule:

Szablon:Anatomia infobox (edytuj)
Szablon:Cytuj książkę (tekst źródłowy) (zabezpieczony na poziomie wysokim)
Szablon:Cytuj pismo (tekst źródłowy) (zabezpieczone na poziomie redaktorów)
Szablon:Cytuj pismo/tytuł (tekst źródłowy) (zabezpieczony na poziomie niskim)
Szablon:Dmbox (tekst źródłowy) (zabezpieczony na poziomie wysokim)
Szablon:ISBN (edytuj)
Szablon:Ikona (tekst źródłowy) (zabezpieczony na poziomie wysokim)
Szablon:Infobox grafika (tekst źródłowy) (zabezpieczony na poziomie wysokim)
Szablon:Infobox nagłówek (tekst źródłowy) (zabezpieczony na poziomie wysokim)
Szablon:Infobox nagłówek dodaj (tekst źródłowy) (zabezpieczony na poziomie wysokim)
Szablon:Infobox projekt (tekst źródłowy) (zabezpieczony na poziomie wysokim)
Szablon:Infobox tytuł (tekst źródłowy) (zabezpieczony na poziomie wysokim)
Szablon:Infobox tytuł/styles.css (edytuj)
Szablon:Infobox wiersz dodaj (tekst źródłowy) (zabezpieczony na poziomie wysokim)
Szablon:Kontrola autorytatywna (tekst źródłowy) (zabezpieczony na poziomie wysokim)
Szablon:Kontrola autorytatywna/style.css (edytuj)
Szablon:Osobny artykuł (tekst źródłowy) (zabezpieczony na poziomie niskim)
Szablon:Przypisy (tekst źródłowy) (zabezpieczony na poziomie wysokim)
Szablon:R (tekst źródłowy) (zabezpieczony na poziomie wysokim)
Szablon:Zastrzeżenia (edytuj)
Moduł:Color contrast (edytuj)
Moduł:Color contrast/colors (edytuj)
Moduł:Cytuj/dane (edytuj)
Moduł:ISBN (edytuj)
Moduł:ISBN/wydawcy (edytuj)
Moduł:Ikona (edytuj)
Moduł:Ikona/dane (edytuj)
Moduł:Infoboksy (edytuj)
Moduł:Kontrola autorytatywna (tekst źródłowy) (zabezpieczone na poziomie redaktorów)
Moduł:Przypisy (tekst źródłowy) (zabezpieczone na poziomie redaktorów)
Moduł:Sprawdź (edytuj)
Moduł:String (edytuj)
Moduł:Wikidane/data (edytuj)
Moduł:Wikidane/format/string (edytuj)

Wróć do Śledziona.

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/wiki/Śledziona”