Związek Producentów Audio-Video

Stowarzyszenie powstało z inicjatywy muzyków, producentów muzycznych i dziennikarzy, natomiast głównym celem jest reprezentowanie producentów oraz zwalczanie praktyk piractwa fonograficznego, co umożliwiają umowy partnerskie z tłoczniami nośników optycznych^[4][5]. Od 12 czerwca 1991 ZPAV jest Grupą Krajową Międzynarodowej Federacji Przemysłu Fonograficznego (IFPI), która zrzesza i reprezentuje światowy przemysł muzyczny. Oficjalnie związek został zarejestrowany 11 lipca 1991. Założycielami stowarzyszenia byli: Dariusz Andrzejewski, Jacek Borawski, Jan Chojnacki, Piotr Dubiel, Adam Galas, Katarzyna Kanclerz, Barbara Klimaszewska, Krzysztof Konarzewski, Marek Kościkiewicz, Krzysztof Koziński, Piotr Kubiaczyk, Andrzej Puczyński, Wojciech Puczyński, Zofia Skubikowska oraz Paweł Walczak^[2].

W latach 1992 i 1993 ZPAV organizował koncerty antypirackie, gdyż, według szacunków IFPI, piractwo fonograficzne w Polsce przekroczyło wówczas poziom 90 proc. rynku. W wydarzeniach wzięli udział tacy artyści jak: Czesław Niemen, Edyta Bartosiewicz, Wilki, Elektryczne Gitary, Krystyna Prońko czy Kayah^[2].

Od stycznia 1995 związek uczestniczy w międzynarodowych targach muzycznych MIDEM, reprezentując dorobek polskiego przemysłu fonograficznego^[2].

Decyzją Ministra Kultury 1 lutego 1995 wydano stowarzyszeniu zezwolenie na zbiorowe zarządzanie prawami pokrewnymi do fonogramów i wideogramów, w tym do pobierania wynagrodzenia, na następujących polach eksploatacji: zwielokrotnianie określoną techniką, wprowadzenie do obrotu, najem oraz użyczenie egzemplarzy, odtwarzanie, reemitowanie, publiczne udostępnianie fonogramu lub wideogramu w taki sposób, aby każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i w czasie przez siebie wybranym^[6].

8 lutego 1995 Związek Producentów Audio-Video przyznał pierwsze certyfikaty sprzedaży: złoty dla Maryli Rodowicz za Marysię biesiadną oraz platynowy dla Trzech Tenorów za Three Tenors Live^[2][7][8].

19 marca 1995 roku w Teatrze Polskim w Warszawie odbyło się pierwsze wręczenie nagród polskiego przemysłu fonograficznego Fryderyk^[2]. Od 1999 to odznaczenie przyznaje Polska Fundacja Muzyczna pomagająca potrzebującym związanym z muzyką i Akademia Fonograficzna (założona 16 grudnia 1999^[2])^[9].

W 1998 ZPAV wraz z Fundacją Ochrony Twórczości Audiowizualnej (FOTA) i Business Software Alliance (BSA) zawiązali Koalicję Antypiracką^[2].

24 stycznia 2000 ZPAV zawiązało współpracę z Głównym Urzędem Ceł (obecna Służba Celna)^[2]. W jego ramach do 2005 były przyznawane nagrody Złote Szlabany za skuteczną walką z przestępstwami w zakresie naruszania praw własności intelektualnej^[10].

5 lipca 2000 roku została przyznana pierwsza diamentowa płyta za album Kayah i Bregović^[2][11]. Złotą i platynową płytę DVD przyznano po raz pierwszy w 2003^[12][13]. 30 października 2000 odbyło się pierwsze notowanie Oficjalnej Listy Sprzedaży (OLiS)^[2].

25 czerwca 2003 roku Związek Producentów Audio-Video powołuje Polską Fundację Muzyczną, która od 2004 jest organizacją pożytku publicznego. Pomaga ona artystom i muzykom w trudnej sytuacji życiowej^[2].

W pierwszym półroczu 2004 roku organizacja podpisuje porozumienia o współpracy w zakresie wymiany informacji z Izbami Celnymi w Warszawie, Białej Podlaskiej, Łodzi i Przemyślu. 13 i 14 października 2004 roku odbyło się międzynarodowe spotkanie organizacji producentów fonograficznych, którego ZPAV jest gospodarzem. Również w 2004 Marek Staszewski (ówczesny pełnomocnik ZPAV) oraz Jan Bałdyga (koordynator ds. walki z piractwem) otrzymują od Ministra Kultury Waldemara Dąbrowskiego odznaki honorowe „Zasłużony dla Kultury Polskiej”^[2].

W listopadzie 2005 roku, podczas walnego zebrania członków ZPAV, powstał pierwszy zarząd stowarzyszenia. Na jego czele stanął Andrzej Puczyński^[2], który od tego czasu nieprzerwanie obejmuje stanowisko przewodniczącego organizacji^[14]. Przewodniczącą Komisji Rewizyjnej została wówczas Dorota Janczarska^[2].

W 2006 roku ZPAV podpisał kontrakt z firmą Nielsen Music Control na monitorowanie muzyki w 42 polskich stacjach radiowych i dostarczanie zestawień najczęściej granych utworów^[2][15].

W styczniu 2007 roku w ramach Światowego Dnia Celnictwa związek reprezentował przemysł muzyczny podczas wydarzenia opatrzonego hasłem „Nie! dla podrabiania i piractwa”^[2].

W lipcu 2009 Związek Producentów Audio-Video utworzył stronę internetową dj.zpav.pl, gdzie można otrzymać licencję na kopiowanie nagrań przez didżeja. Miesiąc później, podczas walnego zebrania członków związku, wybrano nowy zarząd, wybierając ponownie Andrzeja Puczyńskiego na przewodniczącego.

W 2009 roku organizacja, we współpracy z FOTA, policją i prokuraturą we Wrocławiu zorganizowała głośną konferencję prasową z okazji aresztowania właścicieli serwisu odSiebie.com m.in. pod zarzutem paserstwa^[16]. W 2013 roku właściciele zostali uniewinnieni i oczyszczeni ze wszystkich zarzutów, zaś sąd wskazał niekompetencję organów ścigania oraz oskarżycieli posiłkowych w tej sprawie^[17].

Od 2010 do 2016 roku ZPAV przyznaje coroczne wyróżnienia Cyfrowej Piosenki Roku najlepiej sprzedającym się utworom w formacie cyfrowym w Polsce^[2][18]. Od 4 lipca 2011 do czerwca 2018 związek publikował swój Newsletter^[2][19].

14 lipca 2021 roku Związek Producentów Audio-Video podjął decyzję o zwiększeniu progów wymaganych do wyróżnienia singli cyfrowych certyfikatami sprzedaży. Zarządzenie weszło w życie 1 sierpnia tego samego roku^[20]. Z tego powodu 11 sierpnia przyznano rekordową liczbę złotych, platynowych i diamentowych płyt CD^[21][22][23].

16 stycznia 2023 ZPAV ogłosił reformę sporządzania list przebojów. Kryteria sporządzania listy OLiS zostały porzeszone o dane o popularności utworów w mediach strumieniowych. Statystyki popularności muzyki są od tego czasu publikowane w sześciu notowaniach: czterech dla albumów i dwóch dla utworów^[24].

Obecny zarząd

• Andrzej Puczyński – przewodniczący
• Jacek Jagłowski – skarbnik
• Tomasz Grewiński, Maciej Kutak, Beata Reizler, Kinga Siennicka, Maciej Woć – członkowie zarządu^[14]

Oś czasu

Źródła: 2001^[25], 2002^[26], 2005^[2], 2006^[27], 2009^[2], 2010^[28], 2011^[29], 2019^[30]

Uwaga

Pierwsze walne zebranie zakończone wyborem zarządu odbyło się 12 lipca 1991 roku^[2], jednak jego wyniki są nieznane.

Związek Producentów Audio-Video sporządza i publikuje listy przebojów przedstawiające dane o popularności albumów i utworów na terenie Polski.

Początkowo wyznaczone progi obejmowały sprzedaż 100 tys. egzemplarzy dla złotej i 200 tys. dla platynowej płyty^[51]. Nie przyznawano wówczas wyróżnień w kategorii diamentowa płyta. W czerwcu 1997 progi przyznawania wyróżnień wyznaczono na poziomie 50, 100 i 500 tys. egzemplarzy, odpowiednio dla złotej, platynowej i diamentowej płyty, przy braku rozgraniczenia na repertuar krajowy i zagraniczny^[52].

1 maja 2002 po raz drugi zmianie uległy kryteria przyznawania wyróżnień^[53] – nagrania wydane po tym dniu mogły uzyskać status złotej, platynowej i diamentowej płyty, sprzedając się, odpowiednio, w nakładzie 35, 70 i 350 tys. egzemplarzy^[54]. Natomiast progi dla repertuaru zagranicznego zostały wyznaczone na poziomie 20, 40 i 100 tys. egzemplarzy, odpowiednio dla złotej, platynowej i diamentowej płyty^[53].

Trzecia zmiana kryteriów weszła w życie 1 lipca 2005^[53]. Nagrania wydane po tym dniu mogły uzyskać status złotej, platynowej i diamentowej płyty sprzedając się, odpowiednio, w nakładzie 15, 30 i 150 tys. egzemplarzy^[53]. Natomiast progi dla repertuaru zagranicznego obniżono do 10, 20 i 50 tys. egzemplarzy, odpowiednio dla złotej, platynowej i diamentowej płyty^[53].

1 kwietnia 2013 ZPAV przyjął zasadę zliczania albumów, tj. pakietów, jako jedna sztuka^[55]. W poprzednich latach stowarzyszenie uwzględniało liczbę nośników w zestawie^[55]. W konsekwencji, np. album trzypłytowy mógł otrzymać złotą płytę za sprzedaż 5 tys. zestawów.

Od 3 kwietnia 2014 we wnioskach o przyznanie wyróżnienia ZPAV uwzględnił odtworzenia utworów, tzw. streaming, m.in. w serwisach typu YouTube^[56]. Przyjęto zasadę iż odtworzenie jednego utworu 2,5 tys. razy stanowi równoznaczność sprzedaży jednego albumu^[56]. Według tychże zmian, dla repertuaru krajowego, aby zyskać status złotej, platynowej i diamentowej, suma odtworzeń powinna wynieść, odpowiednio 37,5, 75 oraz 375 mln.

Pierwszym albumem, który uzyskał status złotej płyty w Polsce tylko na podstawie odtworzeń (streaming), był Night Visions zespołu Imagine Dragons^[57]. Ten sam tytuł uzyskał jako pierwszy status platynowej na podstawie łącznej sprzedaży cyfrowej i odtworzeń^[57].

Do końca maja 2015 certyfikaty przyznawane były na mocy wniosku złożonego przez upoważnioną stronę, na podstawie kryteriów obowiązujących członków ZPAV^[53]. Nagroda była przyznawana w przeciągu trzydziestu dni od złożenia wniosku^[53]. ZPAV nie prowadził statystyk sprzedaży przy czym zastrzegało sobie prawo do kontroli danych liczbowych wykazanych we wniosku o przyznanie wyróżnienia^[53]. Od 1 czerwca 2015 stowarzyszenie przyznaje wyróżnienia na podstawie sprawozdań TNS Polska, na podstawie których sporządzana jest lista przebojów – OLiS (nośniki fizyczne), oraz danych nadsyłanych przez wytwórnie muzyczne (sprzedaż cyfrowa)^[58]. Zsumowane dane służą do przyznania wyróżnienia bez uprzedniej potrzeby składania wniosku^[58].

Otrzymanie certyfikatu sprzedaży w Polsce nie jest jednoznaczne z przyznaniem go przez ZPAV. Szereg twórców honoruje progi wyznaczone przez stowarzyszenie. Jednakże szczegółowy regulamin może podlegać dowolnej interpretacji. Przykładem takiego wyróżnienia jest diamentowa płyta dla zespołu Kult za album MTV Unplugged (2010) przyznana przez wydawcę – S.P. Records^[59]. Wydawnictwo to sprzedało się w nakładzie ponad 60 tys. zestawów oraz 10 tys. wydań w formie DVD i Blu-ray^[60].

Od 1995 roku związek przyznawał Nagrodę Muzyczną „Fryderyk”^[2]. Od 1999 to odznaczenie przyznaje Polska Fundacja Muzyczna pomagająca potrzebującym związanym z muzyką i Akademia Fonograficzna (założona 16 grudnia 1999^[2])^[9].

W latach 2010–2016 ZPAV przyznawał wyróżnienie Cyfrowej Piosenki Roku dla dwóch kategorii: „Piosenka polska” i „Piosenka zagraniczna”^[18].

Od 1998 Koalicja Antypiracka (ZPAV, FOTA i BSA) przyznaje Złote Blachy – nagrody za najskuteczniejsze działania antypirackie policji^[2].

W latach 1999–2005 ZPAV przyznawał nagrody Złote Szlabany – za skuteczną walką z przestępstwami w zakresie naruszania praw własności intelektualnej^[10].

• Stowarzyszenie Autorów ZAiKS
• Stowarzyszenie Polskich Artystów Muzyków
• Stowarzyszenie Artystów Wykonawców Utworów Muzycznych i Słowno-Muzycznych SAWP

• Związek Producentów Audio-Video – strona główna
• Związek Producentów Audio-Video – bestsellery i wyróżnienia