Zaniemyśl
Zaniemyśl (niem. Santomischel) – wieś w Polsce położona w województwie wielkopolskim, w powiecie średzkim, w gminie Zaniemyśl. Siedziba gminy Zaniemyśl. Dawniej miasto; uzyskał lokację miejską w 1742, zdegradowany w 1934, ponowne nadanie praw miejskich w 1941, degradacja w 1948[3]. W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa poznańskiego.
| wieś | |
 Pomnik powstańców | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Powiat | |
| Gmina | |
| Wysokość |
70 m n.p.m. |
| Liczba ludności (2021) |
2 573 |
| Strefa numeracyjna |
61 |
| Kod pocztowy |
63-020[2] |
| Tablice rejestracyjne |
PSR |
| SIMC |
0598546 |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa wielkopolskiego  | |
Położenie na mapie powiatu średzkiego  | |
Położenie na mapie gminy Zaniemyśl  | |
 52°09′22″N 17°09′51″E/52,156111 17,164167[1]
| |
| Strona internetowa | |
Miejscowość leży przy drodze wojewódzkiej nr 432.
Historia
edytujPierwszą informacją, która pojawiła się w dokumentach jest wzmianka z 1239 o miejscowości Niezamyśl, która później została włączona do granic Zaniemyśla. Pierwszymi właścicielami majątku byli Doliwowie. W 1331 miejscowa ludność pokonała tutaj 3 tys. oddział krzyżacki (Obrona łuku Warty). Jan Długosz w Rocznikach napisał, że przy tej okazji ludność zbudowała między jeziorami wały obronne[4][5]. Umocnienia te określa się jako Wały Zaniemyskie[6][7].
21 maja 1742 dzięki staraniom Mateusza Ponińskiego król August III nadał prawa miejskie osadzie pod nazwą Zaniemyśl. Osada posiadała znajdujący się w centrum rynek, na którym umożliwiono organizację jarmarków. W 1815 Edward Raczyński otrzymał od Józefa Jaraczewskiego wyspę zwaną Wyspą Edwarda. W latach 1840-1842 wybudowano kościół św. Wawrzyńca, którego fundatorami byli Raczyński i Jaraczewski. W drugiej połowie XIX wieku w granice miasta włączono wieś Niezamyśl. W latach 1854–1855 wybudowano kolejny kościół pw. Niepokalanego Serca Najświętszej Marii Panny. W 1910 w Zaniemyślu powstała wąskotorowa linia kolejowa łącząca go ze Środą Wielkopolską.
W 1918 niektórzy mieszkańcy Zaniemyśla i okolic uczestniczyli w powstaniu wielkopolskim. Dwadzieścia lat później wzniesiono pomnik Powstańców Wielkopolskich, który zniszczony przez Niemców został odbudowany w 1999.
W 1934 Zaniemyśl utracił prawa miejskie.
W trakcie II wojny światowej wielu mieszkańców straciło życie w walce z niemieckimi okupantami. Ku czci poległych na zaniemyskim cmentarzu utworzono zbiorową mogiłę poległych oraz głaz z tablicą upamiętniającą żołnierzy Armii Krajowej z terenu miejscowości.
Po wojnie Zaniemyśl ponownie zaliczono do miast, status ten utracił w 1948[8]. Z dniem 1 stycznia 2025 roku Zaniemyśl odzyska prawa miejskie[9].
Sport
edytujW Zaniemyślu działa klub piłkarski UKS Kłos Zaniemyśl.
Komunikacja
edytujDo miejscowości dojeżdżają dwie linie autobusowe do Poznania, obsługiwane przez Kombus (560 i 561), które zaczynają swój bieg na przystanku Zaniemyśl/Kościół, a kończą na pętli Franowo. Zaniemyśl znajduje się w strefie taryfowej D ZTM Poznań[10].
Atrakcje turystyczne i kulturowe
edytujObiekty:
- Wyspa Edwarda,
- Średzka Kolej Powiatowa (stacja Zaniemyśl)[11],
- Aleja Grabowa,
- Kościół św. Wawrzyńca (neogotycki, z 1840-1842),
- Kościół Niepokalanego Serca Najświętszej Maryi Panny (poewangelicki neoromański, z lat 1854–1855),
- Pomnik Ryszarda Berwińskiego.
Imprezy kulturalne:
- Zaniemyskie Bitwy Morskie,
- Dożynki,
- Festyn dla niepełnosprawnych.
Szlaki turystyczne:
- Szlak turystyczny Osowa Góra - Sulęcinek,
- Szlak turystyczny nr 3580 (Majdany-Zaniemyśl)[12][13].
Przypisy
edytuj- ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 158407
- ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2022, s. 1604 [zarchiwizowane 2022-10-26].
- ↑ Robert Krzysztofik, Lokacje miejskie na obszarze Polski. Dokumentacja geograficzno-historyczna, Katowice 2007, s. 84-85.
- ↑ Dlugossi Ioannis Annales seu Cronicae incliti Regni Poloniae..., Lib. IX, Warszawa 1978 s. 162, tłum. polskiej. Mrukówna 1975, komentarze do 1331 r. S. Cynarski, s. 202-203
- ↑ Tadeusz Marian Nowak Władysław Łokietek-polityk i dowódca, wyd. Książka i Wiedza 1978, s. 212-213
- ↑ Fogel J., W kwestii "Wałów zaniemyskich", Studia i Materiały do Dziejów Wielkopolski i Pomorza, t. IX, 1975, s.235-238
- ↑ http://www.archeo.uw.edu.pl/swarch/Swiatowit-r1986-t36-s83-89.pdf
- ↑ Rocznik Statystyczny (stan na 1 kwietnia 1947) wylicza Zaniemyśl jako jedno ze 131 miast województwa poznańskiego (także mapa Polski WIG z 1945 podaje Zaniemyśl jako miasto). Według Rocznika Statystycznego z 1948 liczba miast województwa poznańskiego wynosi już 129 (bez Brójec i Górzycy, wymienionych w wykazie miast z 1947, następnie zniesionych, vide Zmiany administracyjne miast i osiedli 1918–1963, Warszawa, 1964). Liczba miast woj. poznańskiego spada do 128 dopiero w 1950 (Rocznik Statystyczny), co jest przesłanką o zniesieniu statusu miejskiego Zaniemyśla (brak odpowiedniego Dziennika Ustaw)
- ↑ Projekt rozporządzenia Rady Ministrów w sprawie ustalenia granic niektórych gmin i miast, nadania niektórym miejscowościom statusu miasta oraz zmiany siedziby władz gminy (z 10 lipca 2024)
- ↑ Strona główna » KPA Kombus [online], kombus.pl [dostęp 2021-04-06].
- ↑ Średzka Kolej Powiatowa - szczegółowe informacje
- ↑ Powiat Średzki [online], powiatsredzki.pl [dostęp 2019-10-23] [zarchiwizowane z adresu 2019-10-23].
- ↑ Włodzimierz Łęcki, Znakowane piesze szlaki turystyczne Województwa Wielkopolskiego - ocena stanu istniejącego -projekt nowego układu, Poznań 2011.
Linki zewnętrzne
edytuj- Zaniemyśl, Santomischl, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XIV: Worowo – Żyżyn, Warszawa 1895, s. 392.
- Audycja „Mój Poznań, moja Wielkopolska - W Zaniemyślu, u hrabiego Edwarda” w serwisie YouTube, Ratajska Telewizja Kablowa