X Międzynarodowy Konkurs Pianistyczny im. Fryderyka Chopina
X Międzynarodowy Konkurs Pianistyczny im. Fryderyka Chopina (również X Konkurs Chopinowski) – 10. edycja Międzynarodowego Konkursu Pianistycznego im. Fryderyka Chopina, która rozpoczęła się 1 października 1980 w Warszawie. Organizatorem konkursu było Towarzystwo im. Fryderyka Chopina[1].
| Pełna nazwa |
X Międzynarodowy Konkurs Pianistyczny im. Fryderyka Chopina |
|---|---|
| Termin |
1–20 października 1980 |
| Państwo | |
| Miejscowość | |
| Obiekt | |
| Organizator | |
| Tematyka |
Charakterystyka konkursu
edytuj
Wzięła w nim udział rekordowa liczba 149 pianistów z 37 krajów[2][3] (w tym sześciu Polaków: Elżbieta Karaś-Krasztel, Kornelia Ogórek, Ewa Pobłocka, Paweł Skrzypek, Jerzy Sterczyński i Jerzy Tosik-Warszawiak)[4]. Najliczniejsze grono pianistów reprezentowało Japonię oraz Stany Zjednoczone[2]. Konkurs odbył się w dniach 1–20 października 1980[2]. Składał się z trzech etapów i finału[5]. Zwyciężył pianista wietnamski Đặng Thái Sơn[6], który otrzymał również (ex aequo z innymi pianistkami) wszystkie nagrody specjalne. Warto dodać, że zwycięzca zagrał z orkiestrą koncert finałowy po raz pierwszy w swoim życiu[2].
Uczestnikiem konkursu, który najmocniej utkwił w pamięci słuchaczy i pozostawał w trakcie konkursu ulubieńcem publiczności był Jugosłowianin Ivo Pogorelić. Nie zdobył on żadnej z głównych nagród, odpadając w trzecim etapie. Konserwatywnie nastawione jury nie dopuściło go do finału, gdyż jego interpretacje były kontrowersyjne, zbytnio odbiegały od kanonu wykonawczego, nie stroniły ponadto od błędów nutowych.
W trakcie trwania konkursu, 3 października, zmarł jego inicjator, profesor Jerzy Żurawlew. Warto dodać, że z okazji X Konkursu Chopinowskiego, Poczta Polska wydała 2 października znaczek pocztowy o nominale 6,90 zł; projektu Stefana Małeckiego, przedstawiający podobiznę Fryderyka Chopina na tle symbolicznych wierzb[7].
Kalendarium
edytuj| Kalendarz konkursu[5] | ||||||||||||||||||||
| Faza konkursu | Data | |||||||||||||||||||
| 1.10 | 2.10[8] | 3.10 | 4.10 | 5.10 | 6.10 | 7.10 | 8.10 | 9.10 | 10.10 | 11.10 | 12.10 | 13.10 | 14.10 | 15.10 | 16.10 | 17.10 | 18.10 | 19.10 | 20.10 | |
| Koncert inauguracyjny | ||||||||||||||||||||
| I etap | ||||||||||||||||||||
| II etap | ||||||||||||||||||||
| III etap | ||||||||||||||||||||
| Finał | ||||||||||||||||||||
| Koncert laureatów | ||||||||||||||||||||
_-_The_Noun_Project.svg){kind=link}
Jury
edytujDo konkursowego przebiegu przesłuchań oraz podziału nagród powołano jury, w następującym składzie[2][a]:
Warto dodać, że w przebiegu prac jury swój udział wycofali po I etapie Louis Kentner, a po III etapie Martha Argerich i Nikita Magaloff. Powodem opuszczenia jury przez Louisa Kentnera było niedopuszczenie do przesłuchań II etapu żadnego z jego uczniów z Wielkiej Brytanii, przy jednoczesnym udziale w dalszym przebiegu Konkursu kontrowersyjnego jugosłowiańskiego pianisty Ivo Pogorelica[9]. Ivo Pogorelić stał się również powodem wycofania kolejnych jurorów. Argerich i Magaloff kwestionowali bowiem jego niedopuszczenie do finału[9]. Przewodniczący jury Kazimierz Kord tak skomentował te wydarzenia[9]:
W jury zasiadały 24 osoby o różnych orientacjach estetycznych, pochodzące z różnych stref kulturowych, lecz posiadające jedną wspólną cechę: byli to wybitni artyści i pedagodzy. W imię obiektywizmu ferowanych ocen, powołuje się grono wybitnych ludzi, do których trzeba mieć zaufanie. Zresztą liczebność jury warszawskiego konkursu przewyższa większość innych podobnych imprez. System punktowania, a zwłaszcza końcowy jego rezultat, na pewno nie może wszystkich zadowolić, ale przecież jest to jakaś wypadkowa wszystkich ocen uzyskanych w toku eliminacji przez kandydata. W sytuacji, kiedy cyframi się określa grę, jakość działania artystycznego, zawsze możliwe są niedoskonałości oceny. Niefortunne wystąpienie Marthy Argerich należy uznać za naruszenie przyjętych przez cały zespół jurorów reguł lojalności i wspólnej odpowiedzialności. Nie chodzi, oczywiście, o jej stanowisko wobec sprawy Pogorelica, lecz o sposób wypowiedzi przed kamerami TV. Ten sam Pogorelić był też bezpośrednim powodem wcześniejszego wyjazdu z Warszawy Louisa Kentnera. W przeciwieństwie jednak do argentyńskiej pianistki angielski juror oświadczył, że obecność Jugosłowianina w II etapie, przy jednoczesnym całkowitym wyeliminowaniu po I etapie wszystkich jego uczniów z Wielkiej Brytanii, dowodzi zbyt dużej rozbieżności poglądów między nim a pozostałą większością jury. Ja sam jako juror, uważam Ivo Pogorelica za bardzo ciekawą osobowość, o czym świadczy zaproponowanie mu recitalu w Filharmonii Narodowej.
Zasady oceny pianistów
edytujJury oceniało sztukę interpretacyjną każdego z uczestników przy pomocy punktów od 1 do 25. Ocenę: (średnią arytmetyczną) obliczano w taki sam sposób jak w poprzednim IX Konkursie Chopinowskim, analogicznie ustalano również listę osób zakwalifikowanych do następnych etapów[3]. Wyniki II etapu ustalano na podstawie średniej arytmetycznej ocen uzyskanych tylko w tym etapie[3]. Wyniki III etapu - na podstawie sumy średnich arytmetycznych ocen uzyskanych w II i III etapie[3]. Po zakończeniu finału dyrektor konkursu przedstawił jury sumy średnich arytmetycznych ocen uzyskanych przez uczestników finału we wszystkich etapach i finale, po czym podjęto decyzję w sprawie rozdziału nagród[3]. Dla zdobycia I nagrody konieczne było uzyskanie przez uczestnika minimum 66 punktów[3].
Poczynając od tego konkursu oddzielnie punktowano nie tylko wykonanie poloneza i mazurków, lecz także interpretację koncertu w finale, za którą również przyznano nagrodę specjalną[3].
Konkurs
edytujKoncert inauguracyjny
edytuj1 października w sali Filharmonii Narodowej został zainaugurowany X Konkurs Chopinowski uroczystym koncertem Orkiestry Symfonicznej i Chóru Filharmonii Narodowej pod dyrekcją Kazimierza Korda[5]. Solistką koncertu była wybitna pianistka i jednocześnie jurorka konkursu Martha Argerich[5].
I etap
edytujPrzesłuchania konkursowe I etapu odbyły się w dniach (2–7 października) w dwóch sesjach przedpołudniowej i popołudniowej w kolejności alfabetycznej, począwszy od wylosowanej wcześniej litery „S”[8]. Jako pierwszy wystąpił w tym etapie Anglik, Paul Searle-Barnes[8]. Pianiści w tym etapie mieli do wykonania program przewidziany regulaminem, występując w czasie około 20 minut, grając z pamięci wybrane etiudy, nokturny i jedno z czterech scherz[8]. Po zakończeniu przesłuchań tego etapu zebrało się jury celem wyłonienia pianistów zakwalifikowanych do kolejnego etapu.
II etap
edytujPo zakończeniu obrad jury 8 października jego przewodniczący Kazimierz Kord ogłosił listę 42 pianistów z 15 krajów (w tym 5 Polaków) dopuszczonych do przesłuchań tego etapu[10]. Podobnie jak w poprzednim etapie pianiści występowali kolejno w dniach (9–13 października) w dwóch sesjach przedpołudniowej i popołudniowej.
Uczestnicy II etapu[10]
|
III etap
edytuj14 października jury ogłosiło listę 15 pianistów z 11 krajów dopuszczonych do przesłuchań III etapu (w tym jedynej Polki Ewy Pobłockiej)[11]. Etap trwał przez dwa dni (15–16 października), a pianiści mieli do wykonania program składający się z trzech lub czterech mazurków i jednej z dwóch sonat[11].
Uczestnicy III etapu[11]
|
Finał
edytujPo wysłuchaniu wszystkich uczestników trzeciego etapu jury dopuściło werdyktem ogłoszonym 17 października, 7 pianistów do występów finałowych, w tym Polkę Ewę Pobłocką[12]. Warto dodać, że podanie składu finałowego pianistów i brak na niej Jugosłowianina Ivo Pogorelica, wywołało wiele kontrowersyjnych komentarzy. Na znak protestu wycofała swój dalszy udział w przebiegu przesłuchań finałowych Martha Argerich, jak również kolejny juror Nikita Magaloff[12]. Martha Argerich oświadczyła wówczas dziennikarzom tak swoje stanowisko wobec tej kwestii[12]:
Tego rodzaju werdykt obniża prestiż i rangę imprezy. Stawia on zarazem pod znakiem zapytania mój dalszy udział w pracach jury.
Pianiści w finale mieli do wyboru wykonanie jednego z Koncertów fortepianowych Fryderyka Chopina: (f-moll op. 21 lub e-moll op. 11) wraz z towarzyszącą im Orkiestrą Symfoniczną Filharmonii Narodowej pod batutą Tadeusza Strugały[12]. Przesłuchania finałowe zakończył Francuz Erik Berchot[13].
Finaliści[12]
|
Nagrody i wyróżnienia
edytujZdobywcy trzech pierwszych miejsc zostali uhonorowani medalami. Wszyscy finaliści otrzymali stosownie do zajętego miejsca bądź wyróżnienia odpowiednią nagrodę finansową. Zgodnie z regulaminem nagrodzeni zobowiązani byli do udziału w kończącym konkurs, koncercie laureatów.
Najbardziej kontrowersyjny pianista X Konkursu Chopinowskiego Jugosłowianin Ivo Pogorelić tak skomentował swój udział w konkursie[14]:
Celem udziału w konkursie nie było zdobycie nagrody, lecz zademonstrowanie nowego, odmiennego od tradycji sposobu interpretacji muzyki wielkiego kompozytora. To nie ja poniosłem stratę, lecz publiczność, konkurs – którego rangę obniżono i sam Chopin, którego dzieło pozbawiono możliwości innego ujęcia. Zresztą mój Chopin nie jest ekstrawagancki, wypaczony czy nawet zubożony. To co gram jest absolutnie zgodne z tekstem nutowym, przy czym wydobywam z tej muzyki więcej, niż dotychczas to się udawało innym.
Uwagi
edytuj- ↑ Honorowym przewodniczącym miał być Artur Rubinstein, który jednak do Warszawy nie przybył.
Przypisy
edytuj- ↑ a b c Barbara Niewiarowska, Międzynarodowy Konkurs Pianistyczny im. Fryderyka Chopina w Warszawie [online], chopin.pl [zarchiwizowane z adresu 2016-09-14].
- ↑ a b c d e X Międzynarodowy Konkurs Pianistyczny im. Fryderyka Chopina [online], chopincompetition2015.com [zarchiwizowane z adresu 2023-04-02].
- ↑ a b c d e f g Międzynarodowy Konkurs Pianistyczny im. Fryderyka Chopina. Konkurs X [online], konkursy.miedzynarodowe.chopin.pl [zarchiwizowane z adresu 2016-03-06].
- ↑ Marek Brzeźniak, Konkurs Chopinowski. 5 Polaków w II etapie, „Trybuna Robotnicza”, Nr 219, Katowice: Śląskie Wydawnictwo Prasowe RSW „Prasa”, 9 października 1980, s. 1, ISSN 0137-9356, OCLC 750488613 [dostęp 2019-01-18].
- ↑ a b c d Rekordowa liczba uczestników. X Konkurs Chopinowski, „Dziennik Polski”, Nr 212 (11268), Kraków: Krakowskie Wydawnictwo Prasowe RSW „Prasa”, 1 października 1980, s. 1, ISSN 0137-9089, OCLC 749162897 [dostęp 2019-01-18].
- ↑ a b c d e Osoby związane z Chopinem. (Dang Thai Son), [w:] Narodowy Instytut Fryderyka Chopina [online], pl.chopin.nifc.pl [zarchiwizowane z adresu 2016-08-09].
- ↑ X Międzynarodowy Konkurs Pianistyczny im. Fryderyka Chopina w Warszawie, [w:] Katalog Znaków Pocztowych, kzp.pl, 2 października 1980 [zarchiwizowane z adresu 2022-08-19].
- ↑ a b c d Eugenia Wybraniec, X Konkurs Chopinowski. Występy pierwszych Polaków, „Trybuna Robotnicza”, Nr 214, Katowice: Śląskie Wydawnictwo Prasowe RSW „Prasa”, 3 października 1980, s. 1, ISSN 0137-9356, OCLC 750488613 [dostęp 2019-01-18].
- ↑ a b c Po zakończeniu Konkursu Chopinowskigo. Pod znakiem ogromnego zainteresowania, wielu komentarzy i kontrowersji, „Dziennik Polski”, Nr 229 (11285), Kraków: Krakowskie Wydawnictwo Prasowe RSW „Prasa”, 21 października 1980, s. 1–2, ISSN 0137-9089, OCLC 749162897 [dostęp 2019-01-18].
- ↑ a b Pięcioro Polaków w II etapie Konkursu Chopinowskiego, „Dziennik Polski”, Nr 220 (11275), Kraków: Krakowskie Wydawnictwo Prasowe RSW „Prasa”, 9 października 1980, s. 1, ISSN 0137-9089, OCLC 749162897 [dostęp 2019-01-18].
- ↑ a b c 3 pianistów z ZSRR, po 2 z Francji i USA. Tylko jedna Polka w III etapie Konkursu Chopinowskiego, „Dziennik Polski”, Nr 224 (11280), Kraków: Krakowskie Wydawnictwo Prasowe RSW „Prasa”, 15 października 1980, s. 1, ISSN 0137-9089, OCLC 749162897 [dostęp 2019-01-18].
- ↑ a b c d e Trójka reprezentantów ZSRR w gronie laureatów. Ewa Pobłocka wśród 7 finalistów Konkursu Chopinowskiego, „Dziennik Polski”, Nr 227 (11283), Kraków: Krakowskie Wydawnictwo Prasowe RSW „Prasa”, 18 października 1980, s. 1, ISSN 0137-9089, OCLC 749162897 [dostęp 2019-01-18].
- ↑ a b c d Finał Konkursu Chopinowskiego, „Dziennik Polski”, Nr 228 (11284), Kraków: Krakowskie Wydawnictwo Prasowe RSW „Prasa”, 20 października 1980, s. 1–2, ISSN 0137-9089, OCLC 749162897 [dostęp 2019-01-18].
- ↑ a b Wręczenie nagrody prezesa WTM Ivo Pogorelicovi. Pianista jugosłowiański o Konkursie Chopinowskim, „Dziennik Polski”, Nr 230 (11286), Kraków: Krakowskie Wydawnictwo Prasowe RSW „Prasa”, 22 października 1980, s. 1–2, ISSN 0137-9089, OCLC 749162897 [dostęp 2019-01-18].
Bibliografia
edytuj- Alicja Matracka-Kościelny (tł. na jęz. fr. Hanna Sewen i Ryszard Dulinicz): Program X Międzynarodowego Konkursu Pianistycznego imienia Fryderyka Chopina: Warszawa 2-19 października 1980 – Programme du Xe Concours International de Piano Frédéric Chopin: Varsovie: 2-19 octobre 1980. Wyd. 1. Warszawa: Towarzystwo im. Fryderyka Chopina, 1980. OCLC 838275098. (pol. • fr.).
- Jerzy Waldorff, Wielka gra, wyd. III uzup., Warszawa: Wiedza Powszechna, 1993, ISBN 83-214-0940-7, OCLC 69467869.
- Stefan Wysocki, Wokół Konkursów Chopinowskich, wyd. 2, Warszawa: Wydawnictwa Radia i Telewizji, 1987, ISBN 83-212-0443-0, OCLC 749899851.