Wojciech Wrzesiński

Urodził się w 1934 roku we wsi Krzywosądz, położonej w pobliżu Ciechocinka, w rodzinie inteligenckiej o żywych tradycjach niepodległościowych. Uczęszczał do szkoły w Aleksandrowie Kujawskim, gdzie ukończył Gimnazjum Księży Salezjanów^[2]. Po maturze w 1950 roku rozpoczął studia historyczne na Uniwersytecie Mikołaja Kopernika w Toruniu, które ukończył w 1955 roku uzyskując dyplom magistra, pisząc pracę u prof. Bogusława Leśnodorskiego^[3].

W tym samym roku na mocy nakazu pracy przybył do Olsztyna, gdzie został pracownikiem Archiwum Wojewódzkiego. Objął tam funkcję kierownika działu akt Polski Ludowej. Publikował w miesięczniku społeczno-kulturalnym „Mazury i Warmia” (redagowanym przez Henryka Święcickiego). Pierwsze lata pobytu w Olsztynie przypadły na ożywienie regionalizmu, powstało Stowarzyszenie Społeczno-Kulturalne „Pojezierze”, reaktywowany został kwartalnik „Komunikaty Mazursko-Warmińskie”, powstał „Rocznik Olsztyński”. Od roku 1984 Wrzesiński kierował pracą redakcyjną „Komunikatów Mazursko-Warmińskich”, przyczyniając się do nadania temu pismu rangi ponadregionalnej^[4].

Pracę doktorską pt. Ruch polski na Warmii, Mazurach i Powiślu w latach 1920–1939 obronił 16 kwietnia 1962 roku na Uniwersytecie Mikołaja Kopernika w Toruniu. Uczestniczył w powstaniu Ośrodka Badań Naukowych im. Wojciecha Kętrzyńskiego (1963). Aktywnie uczestniczył w budowaniu olsztyńskiego środowiska humanistycznego: zapraszał z wykładami do Olsztyna znakomitych profesorów z różnych ośrodków naukowych, organizował ogólnopolskie konferencje naukowe. Od 1962 roku należał do PZPR^[5].

W 1965 roku przeprowadził się do Wrocławia, zostając pracownikiem naukowo-dydaktycznym Uniwersytetu Wrocławskiego. Niedługo potem uzyskał stopień naukowy doktora habilitowanego nauk humanistycznych w zakresie historii. W latach 1972–1974 piastował urząd dziekana Wydziału Filozoficzno-Historycznego. W latach 1976–1981 był dyrektorem Instytutu Historycznego. Od 1977 roku kierował Zakładem Historii PRL na Instytucie Historycznym^[6]. W tym samym roku otrzymał także tytuł profesora nauk humanistycznych, który nadał mu przewodniczący Rady Państwa PRL prof. Henryk Jabłoński, a wraz z nim stanowisko profesora nadzwyczajnego na wrocławskim uniwersytecie^[1].

Od 1981 roku sprawował funkcję prorektora Uniwersytetu Wrocławskiego. Ustąpił z niej 6 września 1982 roku w ramach protestu przeciwko odwołaniu miesiąc wcześniej ówczesnego rektora uczelni prof. Józefa Łukaszewicza przez ministra Benona Miśkiewicza^[7] Należał do Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej, ale po wprowadzeniu stanu wojennego złożył legitymację^[4]. Ostatecznie w 1985 roku usunięto go ze stanowiska kierownika Zakładu Historii PRL za działalność opozycyjną. Został przywrócony na kierownika Zakładu Historii Najnowszej (dawniej Zakład Historii PRL) w 1987 roku^[3]. W 1989 roku po zmianach politycznych przyznano mu stanowisko profesora zwyczajnego^[6].

22 października 1990 roku Kolegium Elektorów wybrało rektorem Uniwersytetu Wrocławskiego Wojciecha Wrzesińskiego, który niedługo potem został także przewodniczącym Kolegium Rektorów Szkół Wyższych Wrocławia^[8].

Początek 1991 roku oznaczał cięcia budżetowe, które dotknęły Uniwersytet. Odbiły się one na pracach remontowych budynku głównego (Sala Muzyczna) i inwestycjach (rozbudowa budynków dla Instytutu Chemii i ostatni etap budowy siedziby Instytutu Filologii Angielskiej). Nowe władze przystąpiły do prac nad reorganizacją struktury uczelni. Rozpoczęto zmiany w administracji, w których wyniku nastąpiłoby zmniejszenie kosztów jej funkcjonowania, a zwiększyłaby się efektywność oraz sprawność. 29 maja 1991 roku Senat uchwalił nowy Statut Uniwersytetu, który powstał na bazie starego z pewnymi poprawkami, a we wrześniu tego samego roku, po burzliwych dyskusjach, został uchwalony regulamin studiów^[8].

Od roku akademickiego 1991/1992 rozpoczęły się zmiany zasad rekrutacji na studia. Znacznemu zwiększeniu uległa liczba studentów zaocznych, których opłaty za studia reperowały budżet uczelni. Zlikwidowano zakład remontowo-budowlany (1992) oraz Studium Wojskowe (15 maja 1991). Bardzo trudnym problemem dla ekipy rektorskiej było wyjaśnianie i uporządkowywanie tytułów własności nieruchomości należących do uczelni. Uniwersytet uzyskał zgodę władz miejskich na zatrzymanie działki przy pl. Grunwaldzkim do 2000 roku. Uregulowane zostały sprawy tytułu własności kompleksu przy ul. Przybyszewskiego i Domu Studenckiego „Urszulka pod kasztanem” przy pl. Nankiera. Ten ostatni został przekazany urszulankom, natomiast budynki przy ul. Przybyszewskiego pozostały przy Uniwersytecie, w myśl ugody z kardynałem Henrykiem Gulbinowiczem (tytuł własności dla Kościoła, dzierżawa na 50 lat na rzecz Uniwersytetu)^[9].

Tworzono również nowe jednostki, które wzbogacały ofertę uczelni. W maju 1991 roku zostało utworzone Centrum Badań Śląskoznawczych i Bohemistycznych, a rok później Ośrodek Badań Wschodnich. W sierpniu 1992 roku Oddział Zbiorów Muzealnych Archiwum Uniwersyteckiego został przekształcony w Muzeum Uniwersytetu Wrocławskiego. Senat w lutym 1994 roku podjął decyzję o utworzeniu Instytutu Historii Sztuki w miejsce dotychczasowej Katedry. Wydawnictwo Uniwersyteckie opublikowało w 1992 roku 215 tytułów w ramach 38 serii naukowych. Powstały pisma: „Zbliżenia” (pismo publicystyczne zajmujące się problemami polsko-niemieckimi) oraz „Nasz Uniwersytet” (miesięcznik informacyjny wydawany od stycznia 1992 roku)^[9].

Od roku akademickiego 1992/1993 decyzją Senatu zaczęto pobierać opłaty za studia zaoczne. W lipcu 1993 roku rozpoczęto budowę Wrocławskiej Akademickiej Sieci Komputerowej, która miała objąć wszystkie uczelnie i niektóre placówki PAN. Ponadto podpisano umowy o współpracy z uniwersytetami w Grazu, Groningen, Opawie, Lejdzie i Santiago. Uniwersytet Wrocławski włączył się aktywnie w organizację nowo powstającego Uniwersytetu Viadrina we Frankfurcie nad Odrą. Dzięki współpracy z konsulem austriackim w Krakowie powstała we Wrocławiu Biblioteka Austriacka (otwarta 15 listopada 1993)^[9].

W styczniu 1993 roku Biblioteka Uniwersytecka otrzymała z Fundacji Mellona 465 tys. dolarów na komputeryzację. W tym samym roku Wojciech Wrzesiński został wybrany rektorem na drugą kadencję. Mimo trudności uczelnia z pewnymi przerwami realizowała inwestycje na ul. Koszarowej, rozbudowę Instytutu Chemii, prace budowlane przy ul. Mieszka I i restaurację Sali Muzycznej. Prace te były częściowo realizowane ze środków pozabudżetowych. Po sporządzeniu bilansu za 1993 roku okazało się, że niedobory w budżecie uczelni wyniosły 86,3 mld złotych, wobec czego przyjęto program naprawczy, obejmujący drastyczne oszczędności, decentralizację środków finansowych, pozyskiwanie funduszy pozabudżetowych^[9] oraz zwiększenie dochodów z prowadzenia płatnej dydaktyki. Duże rozbieżności w ocenie sytuacji finansowej uczelni między Senacką Komisją Finansową a ekipą rektorską, przy braku możliwości uzgodnienia kompromisu między stronami, doprowadziły do złożenia dymisji przez rektora i prorektorów w lutym 1995 roku^[10].

W 1996 roku ponownie objął stanowisko dyrektora Instytutu Historycznego UWr, które łączył z kierowaniem Zakładem Historii Najnowszej (do 1999 roku). W latach 1997–2003 pełnił funkcję prezesa Polskiego Towarzystwa Historycznego. W 2006 roku przeszedł na emeryturę mimo to nadal współpracował z instytutem jako profesor emerytowany, prowadząc m.in. przewody doktorskie i pisząc recenzje prac habilitacyjnych^[6].

Poza Uniwersytetem Wrocławskim wykładał także na Wydziale Nauk Politycznych Akademii Humanistycznej im. Aleksandra Gieysztora w Pułtusku. Był również profesorem zwyczajnym w Dolnośląskiej Wyższej Szkole Przedsiębiorczości i Techniki w Polkowicach oraz Wyższej Szkole Nauk Humanistycznych i Dziennikarstwa w Poznaniu^[1].

Wojciech Wrzesiński jest uznawany za znawcę XIX i XX-wiecznych dziejów Warmii i Mazur oraz stosunków polsko-niemieckich w czasach najnowszych. Wypromował 55 doktorów, z których kilku pochodziło z Olsztyna^[1].

Jest autorem ponad 700 publikacji z których do najważniejszych należą^[11]:

• Ruch polski na Warmii, Mazurach i Powiślu w latach 1920–1939 (1964)
• Polski ruch narodowy w Niemczech (1970)
• Szkolnictwo polskie na Warmii, Mazurach i Powiślu w latach 1919–1939 (współautor: Bohdan Koziełło-Poklewski, Wydawnictwo Pojezierze, Olsztyn 1980)
• Warmia i Mazury w polskiej myśli politycznej 1864-1945 (1984)
• Sąsiad czy wróg. Ze studiów nad kształtowaniem stereotypu Niemca w Polsce (1795-1939) (1992, wyd. 2 w 2007)

17 maja 2001 roku otrzymał tytuł doktora honoris causa Uniwersytetu Opolskiego^[12], w 2006 roku doktorat honoris causa Uniwersytetu Szczecińskiego^[13], 1 października 2007 roku otrzymał tytuł doktora honoris causa Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego^[14], a 24 czerwca 2010 roku otrzymał tytuł doktora honoris causa Uniwersytetu Humanistyczno-Przyrodniczego Jana Kochanowskiego w Kielcach^[15].

Za rok 2008 nagrodzony został Europejską Nagrodą Obywatelską^[16].

Został pochowany na cmentarzu Grabiszyńskim we Wrocławiu^[17][18].

• Jacek Antczak, Anna Fluder, Wrocławianie: 30 rozmów, Wydawnictwo Dolnośląskie, Wrocław 2008, s. 347–356, ISBN 978-83-245-8737-7.

• Prof. zw. dr hab. Wojciech Stanisław Wrzesiński, [w:] baza „Ludzie nauki” portalu Nauka Polska (OPI PIB) [dostęp 2007-02-03] .
• Biografia Wojciecha Wrzesińskiego na stronie Muzeum Uniwersytetu Wrocławskiego
• Biografia Wojciecha Wrzesińskiego na stronie Poczetu Rektorów Uniwersytetu Wrocławskiego. uni.wroc.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-11-15)].
• Wojciech Wrzesiński: Bibliografia w Litdok – Europa Środkowo-Wschodnia / Instytut im. Herdera