Witold Czartoryski

Witold Leon Czartoryski
Data urodzenia	10 lutego 1864
Data śmierci	6 września 1945
	Prezes Rady Powiatowej w Jarosławiu
Okres	od 1898; 1910; do 1904; 1913
Przynależność polityczna	Związek Ludowo-Narodowy
Poprzednik	Jerzy Konstanty Czartoryski
Następca	Jerzy Konstanty Czartoryski; Marian Lisowiecki
	Wiceprezes Rady Powiatowej w Jarosławiu
Okres	od 1906; do 1910
Poprzednik	Adolf Dietzius
Następca	Ignacy Rychlik
Okres	od 1922; do 1930
Poprzednik	Aleksander Achmatowicz
	Multimedia w Wikimedia Commons

Witold Leon Czartoryski
	; Czartoryski
Rodzina	Czartoryscy herbu Pogoń Litewska
Data i miejsce urodzenia	10 lutego 1864 ; Weinhaus, Austro-Węgry
Data i miejsce śmierci	4 września 1945 ; Maków Podhalański, Polska
Ojciec	Jerzy Konstanty Czartoryski
Matka	Maria Joanna Czartoryska
Żona	Jadwiga Czartoryska
Dzieci	Maria Czartoryska; Anna Maria Czartoryska; Kazimierz Jerzy Czartoryski; Jerzy Piotr Czartoryski; Włodzimierz Alfons Czartoryski; Jan Franciszek Czartoryski; Roman Jacek Czartoryski; Stanisław Ignacy Czartoryski; Elżbieta Czartoryska; Adam Michał Czartoryski; Witold Tadeusz Czartoryski; Piotr Michał Czartoryski
	Odznaczenia
	Multimedia w Wikimedia Commons

Witold Leon Czartoryski (ur. 10 lutego 1864 w Weinhaus^[1] (Wiedeń), zm. 4 września 1945 w Makowie Podhalańskim) – książę i członek austriackiej Izby Panów, senator I i II kadencji w II RP.

Życiorys

Urodził się w pałacu Czartoryskich Weinhaus (inaczej zwanym Czartoryski-Schlössel(inne języki)), leżącym na terenie Wiednia. Ukończył Gimnazjum Państwowe w Jarosławiu, rok studiów filozoficznych i 3 lata Akademii Rolniczej w Wiedniu. Właściciel i zarządca klucza pełkińskiego nad Sanem (tartaki, cegielnie, stadniny koni) oraz Konarzewa (poznańskie) i Bielin (podkarpackie). Od 1903 roku członek zarządu cukrowni w Przeworsku, prezes spółki wodnej łańcucko-jarosławskiej. Zakładał ochronki i szkoły wiejskie, prowadził fundusz emerytalny, łożył na utrzymanie 17 parafii rzymsko- i greckokatolickich. Radny Rady powiatu jarosławskiego (1891–1918) w tym prezes Rady (1898–1904, 1910–1913) i wiceprezes (1906–1910). Członek i działacz Galicyjskiego Towarzystwa Gospodarskiego, członek jego Komitetu (27 czerwca 1894 – 30 czerwca 1900, 18 czerwca 1903 – 10 czerwca 1906) wiceprezes (30 czerwca 1900 – 18 czerwca 1903 i 10 czerwca 1906 – 24 czerwca 1910) oraz prezes (24 czerwca 1910 – 20 czerwca 1914)^[2].

W 1906 roku był założycielem Towarzystwa Kółek Ziemian, przekształconego (po 1918 roku) w Związek Ziemian. Poseł do Sejmu Galicyjskiego (1908–1914): prezes klubu „Środka”, członek komisji rolnej i szkolnej. Od 1913 roku dziedziczny członek w austriackiej Izby Panów w Wiedniu. W 1914 roku jako przedstawiciel Centrum Konstytucyjnego był członkiem sekcji wschodniej Naczelnego Komitetu Narodowego^[3]. Członek Szwajcarskiego Komitetu Generalnego Pomocy Ofiarom Wojny^[4]. Uczestnik konferencji założycielskiej Komitetu Narodowego Polskiego z siedzibą w Paryżu.

W 1918 roku mianowany przez Radę Regencyjną komisarzem dla Galicji, czego nie uznała galicyjska Polska Komisja Likwidacyjna^[5]. W 1922 roku posiadał majątki ziemskie o powierzchni 18 140 ha^[6]. Senator RP I kadencji w latach 1922–1927 i II kadencji w 1930. Członek zarządu Biblioteki Polskiej w Paryżu, działacz TSL i Towarzystwa Uniwersytetów Ludowych, członek komisji egzaminacyjnej Akademii Rolniczej w Dublanach i Studium Rolniczego w Krakowie, prezes Wyższych Kursów Ziemiańskich we Lwowie (tzw. Kursy Turnaua). Wiceprezes Centralnej Organizacji Stowarzyszeń Rolniczych w Warszawie.

W maju 1931 został wyróżniony godnością członka honorowego Towarzystwo Szkoły Ludowej^[7].

Współwydawca „Rzeczypospolitej” i „Warszawianki”, uczestnik Akcji Katolickiej i członek Sodalicji Mariańskiej. W czasie II wojny światowej pozostał na skrawku majątku Pełkinie, który opuścił w 1944 roku i zamieszkał u syna Stanisława w Makowie Podhalańskim. Autor publikacji Park dworski w Pełkiniach, Kilka słów o przycinaniu i leczeniu chirurgicznym drzew... (1929). Współpracownik „Rolnika” (1908), „Gazety Narodowej” (1912), „Hodowcy”, „Jeźdźca” i innych.

Zmarł 4 września 1945 w Makowie Podhalańskim.

Rodzina

21 lutego 1889 roku książę Witold poślubił Jadwigę Dzieduszycką (ur. 2 marca 1867, zm. 12 lipca 1941 we Lwowie), córkę Włodzimierza Dzieduszyckiego. Czartoryscy mieli dwanaścioro dzieci, tj. trzy córki i dziewięciu synów:

Maria Anna (ur. 23 lutego 1890, zm. 21 czerwca 1981)
Anna Maria (ur. 18 kwietnia 1891, zm. 23 maja 1951)
Kazimierz Jerzy (ur. 7 sierpnia 1892, zm. 24 maja 1936)
Jerzy Piotr (ur. 23 lutego 1894, zm. 2 sierpnia 1969)
Włodzimierz Alfons (ur. 3 listopada 1895, zm. 2 października 1975)
Jan Franciszek (ur. 19 lutego 1897, zm. 6 września 1944)
Roman Jacek (ur. 21 listopada 1898, zm. 24 października 1958)
Stanisław Ignacy (ur. 26 stycznia 1902, zm. 9 sierpnia 1982)
Elżbieta (ur. 9 września 1904, zm. 21 września 1904)
Adam Michał (ur. 16 stycznia 1906, zm. 11 czerwca 1998)
Witold Tadeusz (ur. 8 lutego 1908, zm. 17 maja 1945)
Piotr Michał (ur. 1 września 1909, zm. 17 grudnia 1993)

Atmosfera domu była przesiąknięta głęboką wiarą; książę Witold i księżna Jadwiga należeli do Sodalicji Mariańskiej. Rodzice świadomie starali się wychowywać w wierze swe dzieci, co zaowocował w przyszłości m.in. tym, że dwaj bracia Jana zostali księżmi diecezjalnymi, a siostra wizytką.

Przypisy

↑ StanisławS. Łoza StanisławS. (red.), Czy wiesz kto to jest?, (Przedr. fotooffs., oryg.: Warszawa: Wyd. Głównej Księgarni Wojskowej, 1938.), Warszawa: Wydawnictwa Artystyczne i Filmowe: na zam. Zrzeszenia Księgarstwa, 1983, s. 120 .
↑ Szematyzm Królestwa Galicji i Lodomerii z Wielkim Księstwem Krakowskim na rok 1894, s. 637; 1895, s. 637; 1896, s. 638; 1897, s. 638; 1898, s. 735; 1899, s. 735; 1900, s. 735; 1901,s. 737; 1902, s. 822; 1903,s. 822; 1904, s. 822; 1905, s. 822; 1906, s. 869; 1907, s. 869; 1908, s. 869; 1909, s. 927; 1910, s. 927; 1911, s. 976; 1912, s. 976; 1913, s. 1004; 1914, s. 1020.
↑ Konstanty Srokowski, N.K.N. Zarys historii Naczelnego Komitetu Narodowego, Kraków 1923, s. 146.
↑ Jerzy Holzer, Jan Molenda, Polska w pierwszej wojnie światowej, Warszawa 1967, s. 355.
↑ Monitor Polski numer 191 z 2 listopada 1918.
↑ Wojciech Roszkowski, Lista największych właścicieli ziemskich w Polsce w 1922 r., w: Przegląd Historyczny, 1983, Tom 74, Numer 2, s. 284.
↑ Ważniejsze wydarzenia w Polsce. „Głos Jarosławski”. Nr 23, s. 2, 6 czerwca 1931.

Bibliografia

Wincenty Witos, Dzieła Wybrane, tom I: Moje wspomnienia, cz. I, Wyd. LSW, Warszawa 1988.
Zygmunt Kaczmarek, Marszałkowie Senatu II Rzeczypospolitej, Wydawnictwo Sejmowe 1992.
Stanisław Grodziski, Sejm Krajowy galicyjski 1861–1914, Wydawnictwo Sejmowe, Warszawa 1993.
„Kto był kim w Drugiej Rzeczypospolitej”, red. nauk. prof. Jacek M. Majchrowski przy współpracy Grzegorza Mazura i Kamila Stepana, Polska Oficyna Wydawnicza „BGW”, Warszawa 1994.
Michał Czajka, Marcin Kamler, Witold Sienkiewicz, Leksykon Historii Polski, Wyd. Wiedza Powszechna, Warszawa 1995.
Tomasz Lenczewski, Genealogie rodów utytułowanych w Polsce, Warszawa 1995- 1996.
Józef Buszko, Polacy w parlamencie wiedeńskim 1848–1918, Warszawa 1996.

Linki zewnętrzne

Witold Czartoryski – publikacje w bibliotece Polona

[kto120-1] StanisławS. Łoza StanisławS. (red.), Czy wiesz kto to jest?, (Przedr. fotooffs., oryg.: Warszawa: Wyd. Głównej Księgarni Wojskowej, 1938.), Warszawa: Wydawnictwa Artystyczne i Filmowe: na zam. Zrzeszenia Księgarstwa, 1983, s. 120 .

[2] Szematyzm Królestwa Galicji i Lodomerii z Wielkim Księstwem Krakowskim na rok 1894, s. 637; 1895, s. 637; 1896, s. 638; 1897, s. 638; 1898, s. 735; 1899, s. 735; 1900, s. 735; 1901,s. 737; 1902, s. 822; 1903,s. 822; 1904, s. 822; 1905, s. 822; 1906, s. 869; 1907, s. 869; 1908, s. 869; 1909, s. 927; 1910, s. 927; 1911, s. 976; 1912, s. 976; 1913, s. 1004; 1914, s. 1020.

[3] Konstanty Srokowski, N.K.N. Zarys historii Naczelnego Komitetu Narodowego, Kraków 1923, s. 146.

[4] Jerzy Holzer, Jan Molenda, Polska w pierwszej wojnie światowej, Warszawa 1967, s. 355.

[5] Monitor Polski numer 191 z 2 listopada 1918.

[6] Wojciech Roszkowski, Lista największych właścicieli ziemskich w Polsce w 1922 r., w: Przegląd Historyczny, 1983, Tom 74, Numer 2, s. 284.

[7] Ważniejsze wydarzenia w Polsce. „Głos Jarosławski”. Nr 23, s. 2, 6 czerwca 1931.

[1]