Wikipedystka:Eerschay/ksiazka-artystyczna

Wiele różnych grup europejskich artystów awangardowych przed I Wojną Światową zainteresowało się pamfletami, plakatami, manifestami i książkami. Był to sposób na zyskanie publiczności omijając tradycyjne systemy galerii, ale także na rozprzestrzenianie idei i tworzenie przystępnych, niedrogich dzieł sztuki które mogły (teoretycznie) być zauważone przez ludzi którzy nie mieli w zwyczaju odwiedzać galerii sztuki.

Przykładem takiego ruchu byli włoscy futuryści, w szczególności Filippo Marinetti (1876–1944). Publikacja "Manifestu Futurystów" w 1909 roku, na okładce francuskiego dziennika Le Figaro, była znaczącym wydarzeniem skutkującym międzynarodową rozpoznawalnością. Marinetti skorzystał z tego by podróżować po Europie, inspirując ruchy zmierzające w stronę tworzenia pamfletów i książek.

Przykładowo w Londynie odwiedziny Marinettiego uprzedziły powstanie ruchu Wortycyzmu Wyndhama Lewis'a, którego magazyn literacki BLAST jest wczesnym przykładem periodyku modernistycznego, podczas gdy książka Davida Bomberga "Balet Rosyjski" (1919), w której tekst przeplatał się z abstrakcyjnymi kolorowymi litografiami, jest kamieniem milowym w historii anglojęzycznych książek artystycznych. Jednak najbardziej wpływowe odgałęzienie ruchu futurystów powstało w Rosji. Marinetti odwiedził ją w 1914, zaszczepiając futurystyczne zasady prędkości, niebezpieczeństwa i kakofonii.

Bogatym źródłem wiedzy na temat wydarzeń, konkursów, wystaw, projektów zbiorowych dotyczących książek artystycznych, oraz najnowszych dzieł artystów indywidualnych, są Book Arts Newsletters wydawane przez Centre for Fine Print Research (CFPR), czyli ośrodek akademicki zajmujący się badaniami nad drukiem wysokiej jakości, działający przy University of the West of England w Bristolu. Wystawy książek artystycznych są również często obecne przy okazji różnych targów książki w wielu krajach. Książki te znajdują się również w prywatnych kolekcjach twórców, wymieniających się swoimi dziełami między sobą.

Rosyjscy futuryści, skupieni w Moskwie wokół grupy Zaum (interesującej się eksperymentami lingwistycznymi, symboliką dźwięku i tworzeniem języka), stworzyli serię książek kwestionujących wszelkie założenia tradycyjnych sposobów ich wykonywania. Podczas gdy niektóre z nich były typowymi tomikami poezji wykonanymi w niezbyt skomplikowany sposób, wiele innych stanowiło zabawę z formą, strukturą, materiałami i treścią, w sposób który wciąż wydaje się bardzo współczesny.  Do autorów tych zaliczali się Dawid Burluk, Elena Guro, Vasily Kamensky, czy Wielimir Chlebnikow.

Główne dzieła, takie jak Worldbackwards (1912) Chlebnikowa czy Wojna (1916) Aleksieja Kruczonycha, zawierały np. ręcznie napisany tekst, zestawiony z ekspresyjnymi litografiami i z elementami kolażu. Były wydawane w małych nakładach, w których zdarzały się znaczne różnice pomiędzy poszczególnymi egzemplarzami. Inne ich dzieła były eksperymentami z użyciem materiałów takich jak tapeta, nietypowych technik drukarskich: takich jak kalka czy hektograf, oraz technik składania książki, na przykład stosując losową kolejność stron, tak że każdy z egzemplarzy książki nabierał nieco innego znaczenia kontekstowego.

Po Rewolucji w Rosji 1917 roku tamtejszy futuryzm stopniowo wyewolouował w konstruktywizm, gdzie centralnymi postaciami byli Władimir Tatlin i Kazimierz Malewicz. Próbując stworzyć nową sztukę proletariatu w epoce komunizmu, książki konstruktywistów również miały duży wpływ na europejskie awangardy, szczególnie na grupy artystyczne nawiązujące do komunizmu, dla których inspiracją był na przykład El Lissitzky.

Często uważany za autora definicji współczesnej książki artystycznej^[2], Dieter Roth (1930-98) stworzył serię prac które systematycznie dekonstruowały formę książki. Jego prace pozwalały na przykład na zobaczenie więcej niż jednej strony książki naraz (Picture Book, 1957). Roth eksperymentował także z ponownym wykorzystaniem starych komiksów, gazet, arkuszy drukarskich. Jego prace, chociaż pierwotnie wykonane na Islandii w bardzo małych nakładach, znajdowały następnie licznych wydawców w Europie i Ameryce Północnej, były też przedrukowywane przez niemieckiego wydawcę Hansjörga Mayera w latach siedemdziesiątych, co czyniło je bardziej dostępnymi niż prace innych artystów.

Niemal równolegle, w Stanach Zjednoczonych, Ed Ruscha wydrukował swoją pierwszą książkę, Twentysix Gasoline Stations (1963) w nakładzie 400 egzemplarzy, ale do końca dekady dodrukował ręcznie niemal cztery tysiące kopii. Książka odnosi się wprost do amerykańskich dzienników podróży, takich jak The Americans Roberta Franka (1965), ale tematem jej jest podróż Ruscha między jego własnym domem w Los Angeles a domem rodziców w Oklahomie. Rusha swoją publikacją zapoczątkował serię homogenicznych książek, z których następnymi były Every Building on the Sunset Strip (1966) i Royal Road Test (1967). Książka artystyczna była także ważnym elementem w rozwoju sztuki konceptualnej. W Ameryce Północnej: Lawrence Weiner, Bruce Nauman i Sol LeWitt, w Wielkiej Brytanii Art & Language, we Włoszech Maurizio Nannucci, oraz Jarosław Kozłowski w Polsce, korzystali z książki artystycznej jako narzędzia twórczej ekspresji.

Ciekawą kolekcję posiada Muzeum Książki Artystycznej w Łodzi, istniejące od 1993 r. Akademia Sztuk Pięknych w Gdańsku (Wydział Grafiki) w dniu 6.04.2016 zorganizowała sympozjum pt. "Koniec książki", którego tematem przewodnim była kondycja książki we współczesnym świecie; wiele prezentacji dotyczyło książki artystycznej. Oprócz tego wiele Akademii Sztuk Pięknych w całej Polsce umożliwia studentom tworzenie książek artystycznych na niemal wszystkich wydziałach; powstają książki ceramiczne, rzeźbiarskie, malarskie, jak również książki tworzone przez grafików i projektantów graficznych.

Kwestia relacji między książką jako dziełem sztuki a tradycją introligatorską budzi różnego rodzaju kontrowersje. Są twórcy, dla których priorytetem jest dopracowane do perfekcji rzemiosło, często zajmujący się również renowacją zniszczonych egzemplarzy starych książek. Inni autorzy nie potrafią wykonać książki własnoręcznie - druk zlecają drukarni cyfrowej, składem i oprawą zajmuje się introligator, a nawet bywa to wykonywane maszynowo. Jedni i drudzy czasem tworzą dzieła aspirujące do miana książki artystycznej. Ponieważ granice tu (jak w każdej innej dziedzinie sztuki) są z natury płynne, to nie można kategorycznie rozdzielić które z tych dzieł może być za taką książkę uznane, a które nie. Być może kryterium rozstrzygającym powinna być intencja autora.

Jednym z artystów - rzemieślników jest Richard Årlin^[3], który w swojej szwedzkiej pracowni - wydawnictwie "Stigbergets Stamp och Press" własnoręcznie wykonuje papier, na którym drukuje książki za pomocą przez siebie zaprojektowanej i ręcznie wykonanej metalowej czcionki. Książki te również sam oprawia. Co ciekawe, na podstawie wykonanej przez niego czcionki metalowej została zaprojektowana również czcionka przeznaczona do druku cyfrowego, którą można wykorzystać w składzie komputerowym DTP.

• Sztuka książki
• Książka
• Leporello
• Grafika warsztatowa
• Typologia narracji
• Książka mówiona
• Iluminacja książki
• Książka miniaturowa

• Artist's Book Yearbook - publikacja na temat wszelkich ciekawostek "z życia" książek artystycznych, wydawana co dwa lata
• Print Solo - komercyjna galeria grafiki i książki artystycznej
• Book Art - anglojęzyczny film dokumentalny
• DMOZ - katalog stron dotyczących książki artystycznej
• Artist's Books Index w Margaret M. Bridwell Art Library
• Joan Flasch Artists' Book Collection - anglojęzyczna galeria online
• Songs of Innocence and of Experience - The William Blake Archive