Wikipedysta:Jakubsmiglewicz/Karol swierzawski

Karol Świerzawski (ur. 5 listopada 1735 w Poznaniu, zm. 3 listopada 1806 w Długiej Kościelnej k. Warszawy) - polski aktor, rzemieślniczego pochodzenia (syn kowala).

Uczeń Kolegium jezuitów w Poznaniu, której nie ukończył. Kilka razy przerywał naukę dla funkcji m.in. pazia na dworze podkomorzego Jakuba Działyńskiego, później jesienią 1753 pomocnikiem pisarza pułkownika ułanów królewskich Rudnickiego w Warszawie. Przez parę lat (po 1756) był woźnym sądowym.

Temperament i usposobienie awanturnika często wikłał go w konflikty z władzami szkolnymi i miejskimi. Pozywano lub skazywano go za naruszenia porządku publicznego z dobywaniem szabli włącznie, także nieprawidłowości w handlu końmi i zabójstwa. Jesienią 1753 podszywał się także pod tytuł szlachecki rodziny, której nie był członkiem. Wielokrotny zbieg, uciekał z więzienia w poznańskim ratuszu. W trakcie jednej z ucieczek w wyniku upadku na bruk złamał u lewej ręki dwa palce, których później nie mógł zginać. Przy trzeciej ucieczce, schronił się aż w Warszawie.

W 1765 zgłosił się do pracy aktorskiej tworzonego wówczas zespołu Teatru Narodowego, w którym 19 listopada tamtego roku zadebiutował rolą Wietrznikowskiego w sztuce Natręci Józefa Bielawskiego. Szybko zajął czołowe miejsce w zespole. W lipcu 1766 oceniono go jako dobrze rokującego aktora. Od 18 października 1766 uzyskał najwyższą miesięczną pensję wśród mężczyzn w zespole w kwocie dziewięciu dukatów. Od 1 kwietnia 1767 tj. chwili likwidacji Teatru Narodowego pobierał królewski zasiłek aktorski zachęcający do oczekiwania na reaktywację teatru. Nastąpiło to w 1774, a Świerzawski był jedynym aktorem pierwszego zespołu, który kontynuował karierę w Teatrze Narodowym. Nota bene występował w nim z przerwami do końca życia. W latach 1774-75 występował w komediach Adama Kazimierza Czartoryskiego. 9 sierpnia 1775 w związku z naciskami Sułkowskich na pracę teatru manifestacyjnie złożył aktorską dymisję, do której faktycznie nie doszło, ponieważ Sułkowscy naciski powstrzymali. Prawdopodobnie prywatnie manifestował niechęć do Sułkowskich. W 1781 uczestniczył w Zrzeszeniu Aktorów Narodowych, które kierowało Teatrem Narodowym. W 1782 grał w Pigmalionie, a jego rola została negatywnie skrytykowana. 29 sierpnia 1783 prosił listownie króla jako mecenasa Teatru Narodowego o posadę urzędnika państwowego, w związku z jednym z kolejnych kryzysów finansowych warszawskiego teatru. Jesienią 1784 (październik i listopad) Świerzawski występował w Grodnie, a także w Dubnie w styczniu 1785, a później w Wilnie być może w konsekwencji wcześniej wymienionych trudności. 16 czerwca 1785 wznowił występy w teatrze warszawskim. W maju 1786 podstępnie ściągnął z powrotem do warszawy grupę aktorów, która oderwała się od całości pracującej nadal w Wilnie. Był to punkt zwrotny w jego relacjach z Wojciechem Bogusławskim dyrektorem Teatru Narodowego, który o to żywił do niego żal aż do śmierci, choć Świerzawski działał na zlecenie Franciszka Ryxa. W 1791 rola Starosty w Powrocie posła okazała się jego największym sukcesem. W trakcie trzeciego przedstawienia (20 stycznia tamtego roku) rzucono mu z widowni stojącej zebraną dla niego ze składek sakiewkę z siedemdziesięcioma dukatami. W latach 1795-1799 występował na stałe w teatrze Truskolaskich w Warszawie, ale także w Poznaniu i Gdańsku. Następnie od 1799 wrócił do zespołu Wojciecha Bogusławskiego, z którym jednak pracował coraz rzadziej. 27 czerwcu 1806 prawdopodobnie ostatni raz wystąpił jako aktor w komedii Kłopot z bogactwy. Starość spędził u swojego brata ks. Kacpra Świerzawskiego, ówczesnego proboszcza parafii pw. św. Anny w Długiej Kościelnej k. Warszawy.

Jego naturalnym środowiskiem aktorskim, w którym nie miał sobie równych, były role szlachcica sarmaty. Mówiło się o nim, że grając szlachcica sarmatę grał 'samego siebie', jak wiernie oddawał gesty, mimikę i sarmacki image: sposób mówienia, ruch, przesądy. Ponadto li tylko doskonale opanowywał scenariusz, nie przejawiał zdolności tworzenia innych postaci, czemu dał wyraz odgrywając postać Bartola w Cyruliku sewilskim, komedii zaliczanej do bardziej wymagających aktorsko. Z biegiem lat jego pozycja i pozytywna opinia krytyków słabła na rzecz aktora Jakuba Hempińskiego.