Wikipedia

Wikipedysta:Enstropia/brudnopis/B

< Wikipedysta:Enstropia | brudnopis

Głód w historii

edytuj
 
Głód w historii

W Europie epidemie głodu nie są odległym historycznie wydarzeniem. W „Baśniach” braci Grimm znajdujemy reminiscencje wydarzeń z czasów wojny trzydziestoletniej. Nowsze, pamiętane wciąż przez żyjących świadków (2006) wiążą się m.in. z powojennymi zniszczeniami II wojny światowej, np. w Niemczech i Rosji oraz głodem ostatnich lat I wojny światowej. Także historycznie doniosła, sztucznie wywołana klęska głodu w latach 30. XX w., która dotknęła Ukrainę na skutek działań politycznych wobec odrzucenia kolektywizacji prowadzonej przez Stalina. Śmiercią głodową umierali ludzie w obozach koncentracyjnych, w gettach, podczas marszów śmierci, na wygnaniu.

Daty Wydarzenie Miejsce Szacowana liczba ofiar
2200–2100 p.n.e. Międzyzwrotnikowa strefa konwergencji przemieściła się ku południu, powodując przesunięcie w tym samym kierunku strefy występowania monsunów. Skutkowało to m.in. pustynnieniem Sahary oraz upadkiem Starego Państwa w Egipcie, Imperium akadyjskiego w Mezopotamii i państwa Harappy w dolinie Indusu[1] globalne
57 p.n.e.[2] Głód w Starożytnym Rzymie Republika rzymska
66–73 n.e. Głód w wyniku Wojny żydowskiej Judea 17 tys.[3].
370 Głód we Frygii Frygia
372–373 Głód w Osroene Osroene
400–800 Various famines in Western Europe associated with the Fall of the Western Roman Empire and its sack by Alaric I. Between 400 and 800 AD, the population of the city of Rome fell by over 90%, mainly because of famine and plague.[4] Western Europe
470 Głód Galia
535–536 Extreme weather eveodn of 535–536 global
585 Głód Galia
639 Głód in Arabia during the Caliphate of Umar ibn al-Khattab[5] Arabia
ok. 750 Głód w Al-Andalus Emirat Kordoby[6]
779 Głód Państwo frankijskie
792–793 Głód Państwo frankijskie
800–1000 Severe drought killed millions of Maya people due to famine and thirst and initiated a cascade of internal collapses that destroyed their civilization[7] Mayan areas of Mesoamerica 1mln+
805–806 Głód Państwo frankijskie
875–884 Peasant rebellion in China inspired by famine;[8][9] Huang Chao captured capital Chiny
927–928 Caused by four months of frost[10][11] Byzantine Empire
963–969 Głód Egipt
1005–1006 Głód w Europie Europa[12]
1016 Głód w Europie[13] Europa
1025 Głód w Egipcie Egipt
1051 Głód forced the Toltecs to migrate from a stricken region in what is now central Mexico[14] Meksyk (obecnie)
1055–1056 Głód w Egipcie Egipt
1064–1072 Seven years' famine in Egypt [15][16] Egipt 40 tys.[15]
1069–1070 Harrying of the North England 100 tys.
1097 Głód i epidemia[17] Francja 100 tys.
1124–1126 Głód Europa
1143–1147 Głód Europa
1150–1151 Głód Europa
1161–1162 Głód Aquitaine
1181 Głód Yōwa (養和の飢饉, Yōwa no kikin) Japonia 42300
1196–1197 Głód Europa
1199–1202 Głód Egipt 100 tys.
1224–1226 Głód Europa
1230 Głód in the Republic of Novgorod Russia
1230–1231 The Kanki famine, possibly the worst famine in Japan's history.[18]Spowodowany przez erupcje wulkaniczne[19] Japonia [20]
1235 Głód in England, 20, tys. died in London alone Anglia 20 tys.0
1256–1258 Głód in Italy, Spain, Portugal and England[21] Europa
1264 Głód Egipt
1275–1277 Głód[22] Włochy
1275–1299 Collapse of the Anasazi civilization, widespread famine occurred[23] United States (obecnie)
1285–1286 Głód[22] Włochy
1294 Głód Egipt
1302–1303 Głód in Spain and Italy[22] Europa
1304 Głód Francja
1305 Głód Francja
1310 Głód Francja
1315–1317 Great Famine of 1315–1317 Europa[24] 7.5 mln
1321 Głód Anglia
1328–1330 Głód we Włoszech, Hiszpanii i Irlandii[22] Europa
1330–1333 Głód Francja
1333–1337 Chiny[25]
1339–1340 Głód we Włoszech, Hiszpanii i Irlandii[22] Europa
1344–1345 Głód w Indiach pod panowaniem Muhammada Tughlaka[26] Indie
1346–1347 Głód we Francji, Włoszech i Hiszpanii[22] Europa
1349–1351 Głód Francja
1351 Głód Anglia
1358–1360 Głód Francja
1369 Głód Anglia
1371 Głód Francja
1374–1375 Głód in France, Italy and Spain[22] Europa
1374–1375 Głód Egipt
1387 After Timur the Lame left Asia Minor, severe famine ensued Anatolia
1390–1391 Głód Francja
1394–1396 Głód Egipt
1396–1407 The Durga Devi famine India[27][13]
1403–1404 Głód Egipt
1432–1434 The Hungry Years obecne tereny Czech
1437–1438 Głód in France, Holy Roman Empire, and Britain Europa
1441 Głód in Mayapan Mexico[28]
1450–1454 Głód in the Aztec Empire[29], odebrany przez ludność Imperium jako gniew bogów i potrzebę złożenia ofiar[30] obecne tereny Meksyku
1460–1461 Klęska głodu w erze Kanshō Japonia 82 tys.
1472–1474 Głód[31] Włochy
1476 Głód[31] Włochy
1482–1484 Głód[31] Włochy
1493 Głód[31] Włochy
1502–1505 Głód[31] Włochy
1504 Głód Hiszpania[32]
1518 Głód w Wenecji obecne Włochy
1521–1523 Głód in the Low Countries, Ireland and the Nordic Countries Europa
1527–1530 Głód[31] Włochy
1528 Głód w Langwedocji Francja[33]
1533–1534 Głód[31] Włochy
1535 Głód w Etiopii Etiopia
1539–1540 Głód[31] Włochy
1540 Klęska głodu Tenbun (天文の飢饉) Japonia
1544–1545 Głód[31] Włochy
1550–1552 Głód[31] Włochy
1558–1560 Głód[31] Włochy
1567–1570 Głód w Etiopii (Harar) oraz epidemia. Śmierć emira Hararu Etiopia
1569–1574 Pan-European famine, including Italy, France, Germany, Switzerland, Austria, Low Countries, Nordic Countries, Russia and Ukraine[31] Europa
1585–1587 Pan-European famine, including Italy, France, Low Countries, Britain and Ireland[31] Europa
1590–1598 Pan-European famine, including Italy, Spain, France, Germany, Switzerland, Austria, Britain and the Nordic countries[31] Europa
1600–1601 Głód in Emilia and southern Lombardy[34] Włochy
1601–1603 One of the worst famines in all of Russian history, with as many as 100, tys. in Moscow and up to one-third of Tsar Godunov's subjects killed; see Russian famine of 1601–03.[35][36] The same famine killed about half of the Estonian population. Russia 2mln}}
1607–1608 Głód[31] Włochy
1618–1648 Głóds in Europe caused by Thirty Years' War Europa
1618–1622 Głód[31] Włochy
1619 Głód in Japan. During the Tokugawa period, there were 154 famines, of which 21 were widespread and serious.[37] Japonia
1628–1632 Głód[31] Włochy
1630–1632 Deccan Famine of 1630–32 India 7.400 mln
1630–1631 Głód in north-west China Chiny
1640–1643 Kan'ei Great Famine Japonia 50-100 tys.
1648–1649 Głód[31] Włochy
1648–1660 Poland lost an estimated 1/3 of its population due to wars, famine, and plague Poland
1649 Głód in northern England [38] Anglia
1650–1652 Głód in the east of France [39] Francja
1651–1653 Głód throughout much of Ireland during the Cromwellian conquest of Ireland[40] Ireland
1661 Głód in India, due to lack of any rainfall for two years[41][13] India
1670s – 1680s Plague and famines in Spain Hiszpania
1670–1671 Kyungshin Famine Korea
1672 Głód in southern Italy[34] Włochy
1678–1679 Głód[31] Włochy
1680 Głód in Sardinia[42] Włochy (obecnie) 80 tys.0[43]
1680s Głód in Sahel[39] West Africa
1690s Głód throughout Scotland which killed 5–15% of the population [44] Scotland 60–180 tys.
1693–1694 Between 1.3 and 1.5 million French died in the fr:grande famine de 1693-1694 Francja 1.300 mln[45][46]
1693–1695 Głód[31] Włochy
1695–1697 Great Famine of Estonia killed about a fifth of Estonian and Livonian population (70, tys.–75, tys. people). Famine also hit Sweden (80, tys.–100, tys. dead) The Swedish Empire, of which Swedish Estonia and Swedish Livonia were dominions at that time 15 tys.0–175 tys.
1696–1697 Great Famine of Finland wiped out almost a third of the population[47] Finland, then part of Sweden proper 15 tys.0}}
1702–1704 Głód in Deccan [48] India 2mln}}[48]
1708–1711 Głód in East Prussia killed 250, tys. people or 41% of its population[49] East Prussia 25 tys.0}}
1709 Głód[31] Włochy
1709–1710 The fr:Grande famine de 1709 Francja[50] 600 tys.
1716 Głód[31] Włochy
1722 Arabia[51]
1724 Głód[31] Włochy
1727–1728 Głód in the English Midlands[52] Anglia
1732–1733 Kyōhō famine Japonia 12172–169 tys.[53]
1738–1756 Głód in West Africa, half the population of Timbuktu died of starvation[54] West Africa
1740–1741 Irish Famine (1740–41) Ireland
1750–1756 Głód in the Senegambia region [55] Senegal, Gambia (obecnie)
1764 Głód in Naples[56][31] Włochy (obecnie)
1767 Głód[31] Włochy
1769–1773 Great Bengal famine of 1770,[13] 10 million dead (one third of population) India, Bangladesh (obecnie) 1mln0}}
1770–1771 Famines in Czech lands killed hundreds of thousands people Czech Republic (obecnie) 1 tys.00+
1771–1772 Głód in Saxony and southern Germany Germany
1773 Głód in Sweden[57] Sweden
1779 Głód in Rabat Morocco[58]
1780 Wielki głód Tenmei Japonia 20–920 tys.
1783 Głód in Iceland caused by Laki eruption killed one-fifth of Iceland's population[59] Iceland
1783–1784 Chalisa famine India 11mln}}[60]
1784 Widespread famine throughout Egypt[61] Egipt
1784–1785 Głód w Tunezji Tunezja
1788 The two years previous to the French Revolution saw bad harvests and harsh winters, possibly because of a strong El Niño cycle[62] or caused by the 1783 Laki eruption in Iceland.[63][64] Francja
1789 Głód w Etiopii afflicted "amhara/tigray north" Etiopia
1789–1793 Doji bara famine or Skull famine India 11mln
1801 Głód[31] Włochy
1804-1872, 1913 A series of 14 famines in Austrian Galicia Poland, Ukraine (obecnie) 400-550 tys
1810, 1811, 1846, and 1849 Four famines in China Chiny 45mln[65]
1811–1812 Głód devastated Madrid[66] Hiszpania 2 tys.0[67]
1815 Eruption of Tambora, Indonesia. Tens of thousands died in subsequent famine Indonesia 1 tys.0}}
1816–1817 Year Without a Summer Europa 65 tys.
1830–1833 Głód na Wyspach Zielonego Przylądka Republika Zielonego Przylądka 30 tys. (42% populacji)[68]
1833–1837 Tenpo famine Japonia
1837–1838 Agra famine of 1837–38 India 800 tys.
1845–1857 Highland Potato Famine Scotland
1845–1849 Great Famine in Ireland killed more than 1 million people. Between 1.5–2 million people forced to emigrate[69] Ireland 1mln}}
1846 Głód led to the peasant revolt known as "Maria da Fonte" in the north of Portugal Portugal
1849–1850 Demak and Grobogan in Central Java, caused by four successive crop failures due to drought. Indonesia 83 tys.}}[70]
1850–1873 As a result of Taiping Rebellion, drought, and famine, the population of China dropped by more than 20 million[71] Chiny 2mln0}}
1860–1861 Upper Doab famine of 1860–61 India 2mln
1863–1867 Głód na Wyspach Zielonego Przylądka Republika Zielonego Przylądka 30 tys.[68]
1866 Orissa famine of 1866 India 1mln[72]
1866–1868 Finnish famine of 1866–1868. About 15% of the entire population died Finland 15 tys.0+
1866–1868 Głód in French Algeria French Algeria 82 tys.0
1867–1869 Swedish famine of 1867–1869. Sweden
1869 Rajputana famine of 1869 India 1,500 mln[72]
1870–1872 Persian famine of 1870–1872 Iran Szacunki wahają się między 2 tys.00 a 3mln[73]
1873–1874 Głód in Anatolia caused by drought and floods[74][75] Turcja (obecnie)
1873–1874 Bihar famine of 1873–74 India
1876–1879 Głód in India, China, Brazil, Northern Africa (and other countries). Famine in northern China killed 9–13 million people.[76] 5.5 million died in the Great Famine of 1876–78 in India. 500, tys. died in Brazil. British policies and drought were responsible for the deaths in India.[77][78] The famine in China was a result of drought influenced by the El Niño-Southern Oscillation.[79] India, Chiny, Brazil, Northern Africa (and other countries). 15mln–19mln in Northern China, India and Brazil.
1878–1880 St. Lawrence Island famine, Alaska[80] United States 1 tys.
1879 1879 Famine in Ireland. Unlike previous famines, this famine mainly caused hunger and food shortages but little mortality. Ireland
1888–1889 Famine in Orrisa, Ganjam and Northern Bihar India 15 tys.0
1888–1892 Wielki głód w Etiopii[81][82] Warunki pogorszyła dodatkowo epidemia cholery, tyfusu i ospy (1889–90). Etiopia 1mln (⅓ populacji)
1891–1892 Russian famine of 1891–92. Beginning along the Volga River and spreading to the Urals and the Black Sea. Russia 375–500 tys.[83][84]
1895–1898 Głód during the Cuban War of Independence Cuba 2 tys.00–3 tys.00
1896–1897 Głód in northern China leading in part to the Boxer Rebellion Chiny
1896–1902 Indian famine of 1896–97 and Indian famine of 1899–1900 due to drought and British policies.[78][85][86] India 2mln (British Territories), Mortality unknown in Princely States
1900–1903 Głód na Wyspach Zielonego Przylądka Republika Zielonego Przylądka 11 tys.–20 tys.[68]
1904–1906 Głód w Hiszpanii[87][88][89] Hiszpania
1907, 1911 Klęski głodu w środkowo-wschodnich Chinach Chiny 25 mln[90]
1914–1918 Mount Lebanon famine during World War I which was caused by an Entente powers and Ottoman Turk blockade of food and to a swarm of locusts which killed up to 200, tys. people, estimated to be half of the Mount Lebanon population[91] Lebanon 2 tys.00
1914–1919 Głód caused by the Allied blockade of Germany during World War I until Germany signed the Treaty of Versailles. Germany 424 tys.–763 tys.
1916–1917 Winter famine in Russia Russia
1917 Głód in German East Africa German East Africa 3 tys.00
1917–1919 Persian famine of 1917–1919 Iran 2mln[92][93][94]–1mln0 [95]
1918–1919 Rumanura famine in Ruanda-Burundi, causing large migrations to the Congo Rwanda and Burundi (obecnie)
1919–1922 Kazakh famine of 1919–1922. A series of famines in Turkestan at the time of the Bolshevik revolution killed about a sixth of the population[96] Turkestan
1920–1921 Głód in northern China Chiny 500 tys.
1920–1922 Głód na Wyspach Zielonego Przylądka Republika Zielonego Przylądka 24–25 tys.[68]
1921 Russian famine of 1921 Russia 5mln[97]
1921–1922 1921–1922 famine in Tatarstan Russia 0,5–2mln[98]
1924–1925 Głód in Volga German colonies in Russia. One-third of the entire population perished[99] Russia
1924–1925 Minor famine in Ireland due to heavy rain Irish Free State
1928–1929 Głód in Ruanda-Burundi, causing large migrations to the Congo Rwanda and Burundi (obecnie)
1928–1930 Chinese famine of 1928–1930 in northern China. The drought resulted in million of deaths Chiny 3mln–1mln0
1930–1931 Głód Madagascar 32 tys.
1932–1933 Wielki głód na Ukrainie Ukraińska Socjalistyczna Republika Radziecka 6–10 mln ludzi[100][101][102][103], z czego minimum 3,3 miliona na terytorium Ukraińskiej SRR[a][106]
1936 Głód w Chinach Chiny 5mln[107]
1940–1943 Głód na Wyspach Zielonego Przylądka Republika Zielonego Przylądka 20 tys.[68]
1940–1945 Głód w warszawskim getcie Polska pod okupacją niemiecką
1940–1948 Głód in Morocco between 1940–48, because of refueling system installed by France.[108] Morocco 2 tys.00
1941–1944 Leningrad famine caused by a 900-day blockade by German troops. About one million Leningrad resideodn starved, froze, or were bombed to death in the winter of 1941–42, when supply routes to the city were cut off and temperatures dropped to −40 °C (−40 °F).[109] Russia 1mln
1941–1944 Famine in Greece caused by the Axis occupation.[110][111] Greece 3 tys.00
1942–1943 Chinese famine of 1942–43 Henan, China 2mln–3mln
1942–1943 Iranian famine of 1942–1943 Iran 3mln[112]Szablon:Better source
1943 Bengal famine of 1943 Bengal, India 21 tys.00
1943–1944 Ruzagayura famine in Ruanda-Urundi, causing emigrations to Congo Rwanda and Burundi (obecnie) 36 tys.–5 tys.0
1943–1945 Głód in Hadhramaut Yemen (obecnie) 1 tys.0[113][114]
1944–1945 Java under Japanese occupation Java, Indonesia 24 tys.00[115]
1944 Dutch famine of 1944 during World War II Netherlands 2 tys.0
1945 Vietnamese Famine of 1945 Vietnam 4 tys.00–2mln
1946-1947 German "Hungerwinter" Germany
1946–1947 Soviet Famine of 1947 Soviet Union 1 tys.00–15 tys.0[116][117]
1946–1948 Głód na Wyspach Zielonego Przylądka Republika Zielonego Przylądka 30 tys.[118]
1949 Głód w Nyasaland Malawi 200
1950 Klęska głodu Inuitów Caribou w Regionie Kivalliq Kanada 60
1958 Głód w Tigraju Etiopia 100 tys.
1959–1961 Wielki Głód Chiński (三年大饥荒) Chiny 15–43mln[119]
1966–1967 Susza i niedożywienie na wyspie Lombok, spotęgowant przez regionalne restrykcje dotyczące handlu ryżem Indonezja 50 tys.[120]
1967–1970 Klęska głodu w Biafrze Nigeria 1 mln
1968–1972 Klęska suszy w Sahelu Mauretania, Mali, Czad, Niger, Burkina Faso 1 mln[121]
1972–1973 Głód w Etiopii spowodowany słabymi rządami; upadek rządu w wyniku kryzysu po zamachu stanu na cesarza Hajle Syllasje I i rządy Dergu Etiopia 60 tys.[122]
1974 Głód w Bangladeszu Bangladesz 27 tys.–1,500 mln
1975–1979 Terror Czerwonych Khmerów Demokratyczna Kampucza 1,5–2mln
1980–1981 Klęska głodu spowodowana przez suszę i konflikty[122] Uganda 30 tys[122]
1982–1985 Wojna domowa w Mozambiku Mozambik 100 tys.
1983–1985 Głód w Etiopii Etiopia 400–600 tys.[123]
1984–1985 Głód spowodowany przez suszę, kryzys ekonomiczny i II wojnę domową w Sudanie Sudan 240 tys.
1988 Głód w wyniku II wojny domowej w Sudanie Sudan 100 tys.
1991–1992 Głód w Somalii w wyniku suszy i wojny domowej[122] Somalia 300 tys.[122]
1993 Klęska głodu w Sudanie Sudan
1994–1998 Klęska głodu w Korei Północnej[124][125][126] Korea Północna 200 tys.–3,5 mln
1998 Klęska głodu w Sudanie Sudan 70 tys.[122]
1998–2000 Głód w Etiopii. Sytuację pogorszyła wojna erytrejsko-etiopska Etiopia
1998–2004 II wojna domowa w Kongu Demokratyczna Republika Konga 27 tys.00
2003–2005 Głód podczas Konfliktu w Darfurze Sudan 2 tys.00
2005–2006 Kryzys żywnościowy w Nigrze Niger, Afryka Zachodnia
2011–2012 Głód w Rogu Afryki[127] Somalia 285 tys.
2012 Klęska suszy w Sahelu[128] Senegal, Gambia, Niger, Mauretania, Mali, Burkina Faso
2016– Klęska głodu w Jemenie (od 2016) Jemen 85 tys. dzieci[129], nieznana liczba dorosłych
2017– Klęska głodu w Sudanie[130], głód w Somalii w wyniku Suszy w Somalii, głód w Nigerii Sudan Południowy, Unity, Somalia i Nigeria.

Uwagi

edytuj
  1. ↑ Ogółem na sowieckiej Ukrainie wskutek głodu i związanych z nim chorób zmarło nie mniej niż 3,3 miliona obywateli sowieckich, a w całym Związku Radzieckim zmarła w przybliżeniu taka sama (według przynależności narodowej) liczba Ukraińców.[104]. W latach 1921–1947 wskutek trzech klęsk głodu (w 1921–1923, 1932–1933 i 1946–1947) życie straciło około 10 milionów mieszkańców Ukrainy[105]

Przypisy

edytuj
  1. ↑ Leszek Marks. Zmiany klimatu w holocenie. „Przegląd Geologiczny”. 64, s. 60, 2016. (pol.). 
  2. ↑ Tadeusz Łoposzko. Głód w Rzymie w 57 roku przed n. e.. „Rocznik Lubelski”. 10, s. 9-28, 1967. ISSN 0080-3510. (pol.). 
  3. ↑ Józef Flawiusz, Wojna VI.9.3
  4. ↑ Dave Stutz: A Brief History of Population. Stutzfamily.com. [dostęp 2014-08-13].
  5. ↑ Muzaffar Husain Syed, Syed Saud Akhtar, B. D. Usmani: Concise History of Islam. Vij Books India Pvt Ltd, 14 September 2011. ISBN 978-93-82573-47-0.
  6. ↑ Thomas F. Glick: Islamic and Christian Spain in the Early Middle Ages. Libro.uca.edu. [dostęp 2014-08-13].
  7. ↑ Richardson Benedict Gill: The Great Maya Droughts: Water, Life, and Death. 2001-04-01. ISBN 978-0826327741.
  8. ↑ Embree, A. Encyclopedia of Asian history – Volume 2 p. 82: "rebellion between 875 and 884 that devastated almost all of China except the modern province … caused by famine conditions, oppressive taxation,
  9. ↑ Orient/West – Volume 7. p. 104": The central government was threatened in 875 by a peasant-supported rebellion which gained enough momentum to sweep through the empire. The rebellion, brought under control in 884, hastened the downfall of the empire by encouraging local suzerainty and … The rebellion was aided by drought, famine"
  10. ↑ Warren T. Treadgold: A history of the Byzantine state and society. Stanford University Press, 1997, s. 480. ISBN 978-0-8047-2630-6.
  11. ↑ Aleksandr Petrovich Kazhdan, Annabel Jane Wharton: Change in Byzantine culture in the eleventh and twelfth centuries. University of California Press, 1985, s. 27. ISBN 978-0-520-05129-4.
  12. ↑ [https://web.archive.org/web/20110527115358/http://www.enotes.com/peoples-chronology/year-1005 |data=May 27, 2011 }}
  13. ↑ a b c d Szablon:Cite EB1911
  14. ↑ [http://www.selfempowermentacademy.com.au/pdf/L3_LIVING_on_LIGHT/Glob_Journ/2-m&f.PDF%7CMay 9, 2009 }}
  15. ↑ a b Davis, L. "Natural Disasters". p. 120
  16. ↑ The Encyclopædia Britannica – Volume 9. p. 64
  17. ↑ FAEC – FEARFUL FAMINES OF THE PAST.
  18. ↑ William Wayne Farris: Japan to 1600: a social and economic history. University of Hawaii Press, 2009, s. 116. ISBN 978-0-8248-3379-4.
  19. ↑ Szablon:Harvnb
  20. ↑ 2mln ↓.
  21. ↑ Portugal > History and Eveodn. Portugal-info.net, 2007-04-18. [dostęp 2014-08-13].
  22. ↑ a b c d e f g Alfani, Mocarelli i Strangio 2016 ↓, s. 11.
  23. ↑ Collapse: Chaco Canyon. Learner.org. [dostęp 2014-08-13]. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-08-17)].
  24. ↑ The Great Famine and the Black Death. Vlib.us. [dostęp 2014-08-13].
  25. ↑ Projects and Eveodn: 14th Century. Norfolkesinet.org.uk. [dostęp 2014-08-13]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-01-13)].
  26. ↑ Shankarlal C. Bhatt: Land and People of Indian States and Union Territories: In 36 Volumes. Uttar Pradesh. Gyan Publishing House, 2005, s. 21. ISBN 978-81-7835-384-5. [dostęp 23 April 2015].
  27. ↑ [1]
  28. ↑ Welcome to The Human Past. Thamesandhudsonusa.com. [dostęp 2014-08-13]. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-02-27)].
  29. ↑ Bruce G. Trigger: Understanding early civilizations: a comparative study. Cambridge University Press, 2003, s. 387. ISBN 978-0-521-82245-9.
  30. ↑ Davíd Carrasco: Daily life of the Aztecs: people of the sun and earth. Greenwood Publishing Group, 1998, s. 199. ISBN 978-0-313-29558-4.
  31. ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p q r s t u v w x y z Alfani, Mocarelli i Strangio 2016 ↓, s. 4.
  32. ↑ David Vassberg: Land and Society in Golden Age Castile. Libro.uca.edu. [dostęp 2014-08-13].
  33. ↑ The Dimension of Famine. [dostęp 2014-08-13].
  34. ↑ a b Alfani, Mocarelli i Strangio 2016 ↓, s. 6.
  35. ↑ Boris Feodorovich Godunov. Answers.com. [dostęp 2014-08-13].
  36. ↑ Russia before Peter the Great. Fsmitha.com. [dostęp 2014-08-13].
  37. ↑ A Chronology of Japanese History. Shikokuhenrotrail.com. [dostęp 2014-08-13]. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-06-25)].
  38. ↑ Robert I. Rotberg, Theodore K. Rabb: Climate and History: Studies in Interdisciplinary History. Princeton University Press, 2014. ISBN 978-1-4008-5410-3.
  39. ↑ a b Ang, A. Overpopulated Philippines. p. 67
  40. ↑ BBC – Northern Ireland – A Short History. Bbc.co.uk. [dostęp 2014-08-13].
  41. ↑ The 17th Century. Ayton.id.au. [dostęp 2014-08-13].
  42. ↑ Italian States in the Seventeenth Century. History.wisc.edu. [dostęp 2014-08-13]. [zarchiwizowane z tego adresu (2003-09-21)].
  43. ↑ Dyson, Stephen L; Rowland, Robert J (2007). Archaeology and history in Sardinia from the Stone Age to the Middle Ages: shepherds, sailors & conquerors. Philadelphia: UPenn Museum of Archaeology, 2007. p. 136. ISBN 1-934536-02-4.
  44. ↑ Cullen, K. "Famine in Scotland: The 'ill Years' of the 1690s"
  45. ↑ Andrew B. Appleby. Epidemics and Famine in the Little Ice Age. „Journal of Interdisciplinary History”. 10 (4), s. 643–63, 1980. DOI: 10.2307/203063. JSTOR: 203063. 
  46. ↑ Szablon:Cytuj pisomo
  47. ↑ Finland timeline. Worldatlas.com. [dostęp 2014-08-13].
  48. ↑ a b Sharma, S. Rice: Origin, Antiquity and History "1702–1704 famine in Deccan killed two million people..." p. 246
  49. ↑ The Dimension of Famine.. [dostęp 2014-08-13].
  50. ↑ The Little Ice Age in Europe. sunysuffolk.edu. [dostęp 2014-08-13]. [zarchiwizowane z tego adresu (2008-08-22)].
  51. ↑ Muhammad A. H. Abdulla. Climatic fluctuation and natural disasters in Arabia between mid-17th and early 20th Centuries. „GeoJournal”. 37, s. 176–180, 1995-09-01. DOI: 10.1007/BF00814902. 
  52. ↑ Andrew B. Appleby. Epidemics and Famine in the Little Ice Age. „The Journal of Interdisciplinary History”. 10 (4), s. 643–63, 1 January 1980. DOI: 10.2307/203063. JSTOR: 203063. 
  53. ↑ 享保の大飢饉 江戸時代中期に起こった飢饉で、江戸四大飢饉（寛永・享保・天明・天保）の一つ。[martwy link]
  54. ↑ Len Milich: Anthropogenic Desertification vs 'Natural' Climate Trends. Ag.arizona.edu, 1997-08-10. [dostęp 2014-08-13].
  55. ↑ James F. Searing: West African Slavery and Atlantic Commerce: The Senegal River Valley, 1700–1860. Cambridge University Press, 2003, s. 132. ISBN 978-0-521-53452-9.
  56. ↑ Italy, [w:] Encyclopædia Britannica [dostęp 2014-08-13] (ang.).
  57. ↑ https://ourworldindata.org/world-population-growth#sweden-s-demographic-transition
  58. ↑ The locust plague. Ub.es. [dostęp 2014-08-13].
  59. ↑ Haze Famine (Icelandic history). Britannica.com. [dostęp 2014-08-13].
  60. ↑ Richard H. Grove. The Great El Nino of 1789–93 and its Global Consequences: Reconstructing an Extreme Climate Event in World Environmental History. „The Medieval History Journal”. 10 (1–2), s. 80, 2007. DOI: tys.203 10.1177/097194580701 tys.203. 
  61. ↑ Icelandic Volcano Caused Historic Famine In Egypt, Study Shows. ScienceDaily. [dostęp 2014-08-13].
  62. ↑ Richard H. Grove. Global Impact of the 1789–93 El Niño. „Nature”. 393 (6683), s. 318–19, 1998. DOI: 10.1038/30636. 
  63. ↑ Harrington, C.R.: The climatic effects of the 1783 Laki eruption. W: C.A. Wood: The Year Without a Summer?. Ottawa: Canadian Museum of Nature, 1992, s. 58–77.
  64. ↑ J. Neumann. Great Historical Eveodn that were Significantly Affected by the Weather: 2, The Year Leading to the Revolution of 1789 in France. „Bulletin of the American Meteorological Society”. 58 (2), s. 163–68, 1977. DOI: <0163:GHETWS>2.0.CO;2 10.1175/1520-0477(1977)058<0163:GHETWS>2.0.CO;2. ISSN 1520-0477. 
  65. ↑ Fearfull Famines of the Past. Mitosyfraudes.org. [dostęp 2014-08-13].
  66. ↑ Raymond Carr: Spain: a history. Oxford University Press, 2001, s. 203. ISBN 978-0-19-280236-1.
  67. ↑ John Reader: Cities. Atlantic Monthly Press, 2005, s. 243. ISBN 978-0-87113-898-9.
  68. ↑ a b c d e Szablon:Harvnb
  69. ↑ The Great Famine in Ireland, 1845–1849. Ego4u.com, 2010-12-10. [dostęp 2014-08-13].
  70. ↑ R.E. Elson. The Famine in Demak and Grobogan in 1849–50: Its Causes and Circumstances. „Review of Indonesian and Malayan Affairs”. 19 (1), s. 39–85, 1985. 
  71. ↑ [2]
  72. ↑ a b X: Famine, pp. 475–502). W: Imperial Gazetteer of India vol. III: The Indian Empire, Economic. Published under the autority of His Majesty's Secretary of State for India in Council, Oxford at the Clarendon Press, 1907, s. 486–87, mapa 1, 552..
  73. ↑ Ahmad Seyf. Iran and the Great Famine, 1870–72. „Middle East Studies”. 46 (2), s. 289–306, 2010. Taylor & Francis. DOI: 10.1080/00263201003616584. 
  74. ↑ Erik Jan Zürcher: Turkey: a modern history. Wyd. 3. I. B.Tauris, 2004, s. 72. ISBN 978-1-85043-399-6.
  75. ↑ Stephen Mitchell: Anatolia: land, men, and Gods in Asia Minor. Oxford University Press, 1995, s. 145. ISBN 978-0-19-815029-9.
  76. ↑ Cormac Ó Gráda: Famine: A Short History. Princeton University Press, 2009, s. 245. ISBN 978-0-691-12237-3.
  77. ↑ Roy, Tirthankar (2006), The Economic History of India, 1857–1947, 2nd edition, New Delhi: Oxford University Press. p. 361
  78. ↑ a b Romesh Chunder Dutt: Famines and Land Assessmeodn in India by RC Dutt. 1900.
  79. ↑ "Ó Gráda, C.: Famine: A Short History, Princeton University Press; accessed June 22, 2018.
  80. ↑ The St. Lawrence Island Famine and Epidemic, 1878–80, Arctic Anthropology
  81. ↑ Michael S. Serrill: Famine Hunger stalks Ethiopia once again – and aid groups fear the worst. Time.com, 1987-12-21. [dostęp 2014-08-13].
  82. ↑ El Niño and Drought Early Warning in Ethiopia. [zarchiwizowane z tego adresu (2007-09-11)].
  83. ↑ The History of International Humanitarian Assistance. Iupui.edu. [dostęp 2014-08-13].
  84. ↑ Spiridovich, Alexander. Revolutionary movement in Russian. Ed. 2.; accessed June 22, 2018.(ros.)
  85. ↑ Imperial Gazetteer of India vol. III (1907), The Indian Empire, Economic (Chapter X: Famine, pp. 475–502), Published under the autority of His Majesty's Secretary of State for India in Council, Oxford at the Clarendon Press. pp. xxx, 1 map, 552.
  86. ↑ Szablon:Harvnb
  87. ↑ Gerald Brenan, The Spanish Labyrinth.Cambridge : Cambridge University Press, 1990 (pp. 175, 178).
  88. ↑ R. J. Harrison, "The Spanish Famine of 1904–1906". Agricultural History Vol. 47, No. 4 (Oct., 1973), str. 300–07
  89. ↑ Joseph Harrison and Alan Hoyle; Spain’s 1898 Crisis: Regenerationism, Modernism, Post-Colonialism. Manchester University Press; Manchester, UK, 2 tys., s. 58
  90. ↑ Encyclopedia of Disaster Relief. SAGE Publications, Inc.. [dostęp 2015-09-08].
  91. ↑ Deborah Basckin: Six unexpected WW1 battlegrounds. BBC News Magazine, November 25, 2014. [dostęp November 26, 2014].
  92. ↑ Ervand Abrahamian: The Coup: 1953, the CIA, and the roots of modern U.S.–Iranian relations. New York: New Press, The, 2013, s. 26–27. ISBN 978-1-59558-826-5.
  93. ↑ Homa Katouzian: Iran: A Beginner's Guide. Oneworld Publications, 2013, s. 1934. ISBN 978-1-78074-273-1.
  94. ↑ Barry Rubin: The Middle East: A Guide to Politics, Economics, Society and Culture. Routledge, 2015, s. 508. ISBN 978-1-317-45578-3.
  95. ↑ Mohammad Gholi Majd: The Great Famine and Genocide in Persia, 1917–1919. University Press of America, 2003. ISBN 978-0761826330.
  96. ↑ [3] |data=February 12, 2009}}
  97. ↑ [4]|data=October 13, 2007 }}
  98. ↑ Peter Christopher Mizelle: Battle with Famine: Soviet Relief and the Tatar Republic 1921-1922. Waszyngton: University of Virginia, 2002, s. 98, 281. [dostęp 22.06.2018].
  99. ↑ Learn About The Volga Germans. 28.02.2009. [zarchiwizowane z tego adresu].
  100. ↑ Christopher Andrew, Oleg Gordijewski: KGB, tłumaczył Rafał Brzeski, Wydawnictwo Bellona, Warszawa 1997, ISBN 83-11-08667-2, s. 120.
  101. ↑ Norman Davies, Europa, Kraków: Wydawnictwo Znak, 1999, s. 1024, ISBN 83-7006-883-9, OCLC 45745212.
  102. ↑ Stéphane Courtois, Nicolas Werth, Jean-Louis Panné, Andrzej Paczkowski, Karel Bartosek, Jean-Louis Margolin: „Czarna Księga Komunizmu. Zbrodnie, terror, prześladowania” Prószyński i S-ka, Warszawa 1999, ISBN 83-7180-326-5, s. 158.
  103. ↑ Błąd w przypisach: Błąd w składni elementu <ref>. Brak tekstu w przypisie o nazwie :0
  104. ↑ Timothy Snyder: Skrwawione ziemie: Europa między Hitlerem a Stalinem, Świat książki, Warszawa 2011, ISBN 978-83-247-2278-5, s. 75.
  105. ↑ Nowa Encyklopedia Powszechna PWN, Bartłomiej Kaczorowski (red.), Wojciech Baturo (red.), t. 8, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2004, s. 385, ISBN 83-01-14179-4, OCLC 830615777.
  106. ↑ Wielki Głód na Ukrainie 1932–1933. Instytut Pamięci Narodowej, 2007. [dostęp 2020-06-09]. (pol.).
  107. ↑ Natural Hazards Timeline. 25.10.2007. [zarchiwizowane z tego adresu].
  108. ↑ Archived copy. [dostęp 2015-09-13]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-01-13)].
  109. ↑ [5] data=March 1, 2013}}
  110. ↑ Famine and Death in Occupied Greece, 1941–1944. Cup.cam.ac.uk. [dostęp 2014-08-13]. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-07-23)].
  111. ↑ Surviving Hitler and Mussolini: daily life in occupied Europe, by Robert Gildea, Anette Warring, Olivier Wieviorka, Berg opublikowanys 2007
  112. ↑ Mohammad Gholi Majd: Iran Under Allied Occupation In World War II: The Bridge to Victory & A Land of Famine; University Press of America, 2016.
  113. ↑ Mary Fletcher: Famine in Arabia
  114. ↑ Ulrike Freitag: Indian Ocean Migraodn and State Formation in Hadhramaut: Reforming the Homeland; BRILL, 2003. (p. 406)
  115. ↑ Pierre Van der Eng: Food Supply in Java during War and Decolonisation, 1940–1950. (MPRA Paper No. 8852) pp. 35–38.. Mpra.ub.uni-muenchen.de, 2008.
  116. ↑ The 1947 Soviet famine and the entytułment approach to famines, Cambridge Journal of Economics
  117. ↑ Nicholas Ganson: The Soviet Famine of 1946–47 in Global and Historical Perspective. New York: Palgrave Macmillan, 2009. ISBN 978-0-230-61333-1. [dostęp 2009-05-02].
  118. ↑ Ó Gráda 2009 ↓, s. 22.
  119. ↑ Peng Xizhe. Demographic Consequences of the Great Leap Forward in China's Provinces. „Population and Development Review”. 13, no. 4, s. 639–70, 1987. 
  120. ↑ Van der Eng, Pierre. All Lies? Famines in Indonesia during the 1950s and 1960s?. „Asian Historical Economics Conference, Hitotsubashi University”, September 13–15, 2012.. Tokio. 
  121. ↑ Famine Casts Its Grim Global Shadow, TIME
  122. ↑ a b c d e f Ó Gráda 2009 ↓, s. 24.
  123. ↑ Alex de Waal: Evil Days: Thirty Years of War and Famine in Ethiopia. New York, London: Human Rights Watch, 1991. ISBN 1-56432-038-3.
  124. ↑ https://www.pbs.org/newshour/forum/august97/korea_8-26.html
  125. ↑ [6]
  126. ↑ Bruce Cumings: We look at it and see ourselves. Lrb.co.uk. [dostęp 2014-08-13].
  127. ↑ United Nations News Centre – UN declares famine in another three areas of Somalia. Un.org, 2011-08-03. [dostęp 2014-08-13].
  128. ↑ Sahel Famine Crisis. UNICEF. [dostęp August 29, 2013].
  129. ↑ https://www.nytimes.com/2018/11/21/world/middleeast/yemen-famine-children.html
  130. ↑ Famine declared in South Sudan. The Guardian, 2017-02-20.
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Wikipedysta:Enstropia/brudnopis/B&oldid=74029938”